fbpx
Wikipedia

Psixologiyanın tədqiqat metodları

Avqust 18, 2021

Psixologiya— sahəsində geniş tədqiqat metodları tətbiq olunur. Bu üsullar məlumatın əldə edildiyi mənbələrə, məlumatın necə nümunə götürülməsinə və məlumatların toplanmasında istifadə olunan vasitələrə görə fərqlənir.

"Metod" yunan sözü olub, nəyəsə nail olmaq yolu deməkdir ((yun. methodos — psıa - tədqiqat və yabilik yolu, + öööç "yol" və yun. Aöyoç - söz, fikir, anlayış pedaqoji ədəbiyyatda metodla yanaşı, ərəb sözü olan "üsul" termini də işlədilir).

Metodlar həmçinin parametrlərinə görə keyfiyyət məlumatları, kəmiyyət məlumatları və ya hər iki parametrli məlumatları öyrənir.

Niteliksel psixoloji tədqiqat , tədqiqat tapıntılarının riyazi- statistik və ya digər kəmiyyət metodları ilə əldə edilmədiyi halda alınır. Kəmiyyət psixoloji tədqiqat tədqiqat nəticələrinin riyazi modelləşdirmə və statistik qiymətləndirmə və ya statistik nəticələrdən meydana çıxdığı halda alınır.

Psixologiyanın tədqiqat metodları

Psixoloji tədqiqatın üç əsas növü vardır:

  • Müvafiq tədqiqat
  • Müşahidə psixi hadisələrin gedişinə qarışmadan onları sadəcə olaraq izləmək yolu ilə empirik məlumatların əldə edilməsindən ibarət əsas tədqiqat metodudur.Psixoloqun çəraitə, psixi hadisələrin gedişinə qarışmaması, müdaxilə etməməsi müşahidə metodunu xarakterizə edən başlıca xüsusiyyətdir. Müşahidə planlı, məqsədəmüvafiq şəkildə həyata keçirilir. Müşahidə metodunun üstün cəhəti ondan ibarətdir ki, bu zaman üzərinə müşahidə aparılan bundan xəbər tutmur, müşahidə təbii şəraitdə (iş zamanı, oyun, dərs və s.) aparıldığına görə öz hərəkətlərində dəyişiklik etmirlər
  • Eksperimental tədqiqiat Müşahidənin çətinliklərindən biri də bu və ya digər psixi hadisənin, davranış tərzinin təzahürünü uzun müddət gözləmək

lazım gəlməsi ilə baglıdır Ona görə də psixologiyada ən çox əsas tədqiqat metodu kimi eksperimentdən istifadə olunur.

Müşahidənin növləri.(əsas)

Müşahidə qısamüddətli, uzunmüddətli, dövrü və sistematik ola bilir. Qısamüddətli müşahidə dəqiqələr ərzində insan psixikası və davranışının təzahürünü izləməklə həyata keçirilir. Məsələn, müəllimin izahına şagirdlərin münasibətini aşkara çıxarmaq üçün həmin anda onların üzərində aparılan müşahidə buna misal ola bilər. Uzunmüddətli müşahidəyə bütün dərs və ya bütün rüb ərzində aparılan müşahidələri aid etmək olar. Dövrü müşahidəyə gəldikdə bu müəyyən dövrlərdə, məsələn hər rübün sonunda eyni bir psixi hadisənin təzahürünü izləməkdən ibarətdir. Dövrü müşahidə psixi hadisənin inkişaf dinamikasını aşkara çıxarmağa imkan verir.Sistematik müşahidə də inkişaf dinamikasını aşkara çıxarmağa xidmət edir. Lakin burada müĢahidə arası kəsilmədən uzun müddət məsələn, bütün dərs ili, müəyyən yaş dövrü ərzində aparılır. Müşahidənin nəticələri qeydə alınır, sonradan təhlil və ümumiləşdirmə əsasında müvafiq nəticələr çıxarılır Müşahidə əsasən obyektiv nəticələrə, psixi hadisələrin gedişini izləməyə imkan verir. Buna baxmayaraq müşahidə zamanı bəzi çətinliklər mövcud ola bilir. Hər şeydən əvvəl psixoloq müşahidənin həyata keçirildiyi şəraitdəki dəyişikliyi müəyyən dərəcədə görə bilsə də ona tam nəzarət etmək imkanına malik olmur. Məhz buna görə də nəzarətdən kənarda qalan amillərin təsiri altında tam dəqiq məlumat əldə etmək çətinləşir. Bundan başqa müşahidə psixoloqun subyektiv mövqeyindən kənar qalmaya bilər. Burada psixoloqun elmi baxışları, təcrübəsi, peşə hazırlığı ilə yanaşı formalaşmış qiymətləndirmə stereotipi, etik prinsipləri, ustanovkası və s. öz təsirini göstərə bilər. şübhəsiz müşahidə aparan psixoloq bu kimi təsirlərin aradan qaldırılmasına çalışmalıdır

Eksperimentin növləri (əsas)

Eksperiment müşahidədən birinci növbədə onunla fərqlənir ki, bu zaman psixoloq psixi hadisələrin gedişinə qarışır, tədqiqatın təşkili üçün qarşısına qoyduğu məqsədə müvafiq olaraq şərait yaradır. Bu, müşahidə zamanı şəraitə tam nəzarət edə bilməməklə bağlı çətinliyi aradan qaldırır. Eksperimentin birinci növbədə iki növünü – təbii və laborator eksperiment növünü qeyd etmək olar. Təbii eksperiment rus psixoloqu A.F.Lazurski (1874-1917) tərəfindən irəli sürülmüşdür. Təbii eksperimentin məqsədi eksperiment zamanı psixi hadisələrin təzahürünə təsir göstərə biləcək amilləri aradan qaldırmaqdan ibarət olmuşdur.Bu cür eksperiment təbii şəraitdə (təlim, əmək, oyun şəraitində) həyata keçirilir. Məsələn, hansı materialın şagirdlərin təfəkkürünün inkiĢafını yüksək inkişafetdirici təsir göstərdiyini aşkara çıxarmaq üçün hazırlıq səviyyəsi eyni olan iki qrupdan birində (eksperimental qrup) təlim materialları problem situasiya yaratmaq əsasında, digərində (kontrol qrup) ənənəvi yolla öyrədilir. Hər iki qrupda şagirdlərə eyni müəllim dərs deyir və onlar bu işləri adi dərs kimi qəbul edirlər. Ona görə də heç bir həyəcan, qorxu hissi keçirmirlər. Sonra hər iki qrupda yoxlama sorğu işləri keçirilərək hansı qrupda üstünlük olduğu aşkara çıxarılır. Laborator eksperimentə gəldikdə bu laboratoriya şəraitində, xüsusi cihazların köməyi ilə həyata keçirilir. Müasir dövrdə psixi hadisələrin təzahür xüsusiyyətlərini aşkara çıxaran qurğular hazırlanmıĢdır ki, onların köməyi ilə tutarlı elmi nəticələr əldə etmək mümkündür. Digər bir əsasa görə eksperimentin daha iki növünü qeyd edirlər: müəyyənedici eksperiment və öyrədici (formalaşdırıcı)eksperiment. Yaş və pedaqoji psixologiyada eksperimentin bu növlərindən geniş istifadə olunur. Müəyyənedici eksperiment psixi hadisələrin fərdlərdə inkişaf səviyyəsini aşkara çıxarmaq üçün istifadə olunur. Burada eksperimentator psixi hadisələrin gedişinə təsir etmir. Öyrədici (formalaşdırıcı) eksperimentə gəldikdə bu eksperimentatorun fəal, məqsədəyönəlmiş təsiri prosesində yoxlananlarda psixikanın inkişaf xüsusiyyətlərini aşkara çıxarmasından ibarətdir. Bu cür eksperimentləri psixolojipedaqoji eksperiment adı ilə də adlandırırlar

Yardımçı metodlar

  • Sorğu metodu Psixoloji tədqiqatlar zamanı müsahibə metodundan da istifadə olunur. Bəzən müşahidə və eksperiment zamanı bu və ya digər hadisənin baş verməsi səbəblərini aşkara çıxarmaq mümkün olmur. Bunun üçün müsahibə metodu psixoloqun köməyinə çatır. Sual-cavab yolu ilə psixoloq ona lazım faktı əldə edir. Lakin müsahibə istintaqa çevrilməməlidir. Suallar düşünülmüş və birmənalı olmalıdır. Müsahibə metodunu çox vaxt sorğu metodu kimi də qeyd edirlər. Sorğunun müxtəlif variantlarından istifadə etmək olar. Onların hər birinin üstün və çatıĢmayan cəhətləri vardır. Sorğunun üç əsas növünü qeyd edirlər: şifahi, yazılı və sərbəst sorğu.

Şifahi sorğu, adətən, yoxlananın reaksiya və davranışı üzərində müşahidə aparmaq tələb olunduqda həyata keçirilir. Yazılı sorğuya nisbətən şifahi sorğu insan psixologiyasına daha dərindən nüfuz etmək imkanı verir. Belə ki, tədqiqat zamanı yoxlanan adamın reaksiya və davranışından asılı olaraq tədqiqatçı öz suallarını tənzim etmək imkanına malik olur. Lakin sorğunun bu variantının keçirilməsi üçün uzun vaxt və tədqiqatçının xüsusi hazırlığı tələb olunur. Belə ki, cavabların obyektivlik dərəcəsi çox vaxt tədqiqatçının özünün davranış və şəxsi xüsusiyyətlərindən asılı olur. Yazılı sorğu daha çox adamı əhatə etməyə və buna nisbətən az vaxt sərf etməyə imkan verir. Bu cür sorğunun daha geniş yayılmış forması anketlərdir. Lakin yazılı sorğunun qüsurlu cəhəti ondan ibarətdir ki, bu zaman yoxlananın suallara reaksiyasını görmək mümkün deyildir. Sərbəst sorğu bir növ şifahi və yazılı sorğunun müxtəlif variantlarıdır. Lakin bunu fərqləndirən cəhət ondan ibarətdir ki, veriləcək suallar əvvəlcədən müəyyənləşdirilmir. Bu cür sorğu zamanı tədqiqatın taktika və məzmununu asanlıqla dəyişdirmək mümkündür. Bu isə yoxlananlardan müxtəlif məlumatları əldə etməyə imkan verir.

Psixologiyada yardımçı metod kimi fəaliyyət metodlarının təhlilindən də istifadə olunur. Fəaliyyət məhsulu kimi Şagirdlərin icra etdikləri yazı işlərini, onların bədii yaradıcılıq məhsullarını: yazdıqları şer və hekayələri, əl işlərini, çəkdikləri rəsmləri və s. aid etmək olar. Belə ki, şagirdlərin yazı işlərini yoxlamaq və təhlil etməklə onlarda yazı vərdişlərinin inkişaf xüsusiyyətlərini, digər fəaliyyət məhsullarını təhlil etməklə həmin sahədə bacarıq və qabiliyyətlərinin xüsusiyyətlərin aşkara çıxarmaq mümkündür. Fəaliyyət məhsullarının təhlili daha çox yoxlananı əhatə etməyə imkan verir.

Müasir psixologiyada psixodiaqnostik metodlardan da istifadə olunur. Bunlardan ən geniş şəkildə tətbiq olunanı testlərdir. Test qısa müddətli standartlaşdırılmış psixoloji sınaqdır. Testin köməyi ilə insanın psixologiyası və davranıĢının kəmiyyət və keyfiyyətcə dəqiq qiymətləndirilməsi bir sıra əvvəlcədən verilmiĢ standartlara – test normalarına nə dərəcədə uyğun olmasının müqayisəsi əsasında həyata keçirilir. Testlərin müxtəlif növləri vardır. Onlardan ən geniş yayılanları aağıdakılardır: müvəffəqiyyət testləri, intellekt testləri, kreativ testlər, şəxsiyyət testləri, proyektiv testlər və.s.

Müvəffəqiyyət testlərinin köməyi ilə yoxlananların konkret bilik bacarıq və vərdişlərə yiyələnmə dərəcəsi aşkara çıxarılır.

İntellekt testləri yoxlananların əqli inkiĢaf səviyyəsini aşkara çıxarmağa xidmət edir. Ġntellekt testləri haqqında ilk fikir F.Qalton (1822-1911) tərəfindən irəli sürülmüĢdür. Hal – hazırda psixodiaqnostik tədqiqatlarda D.Vekslerin şkalasından, «proqressiv Raven matrisasından», R.Amtxauerin əqlin (intellektin) strukturu testindən, Q.Y.Ayzenqin «öz qabiliyyətlərinizi yoxlayın», «özünüzün əqli inkiçaf koeffisentinizi yoxlayın» və s. geniş istifadə olunur.

İntellekt testlərindən fərqli olan xüsusi qabiliyyət testlərindən də istifadə olunur. Bu cür testlərin köməyi ilə insanların nə kimi xüsusi qabiliyyətlərə (musiqi, riyazi, texniki və s.) malik olduqları aşkara çıxarılır.

Kreativ testlər insanlarda yaradıcılıq qabiliyyətlərini aşkara çıxarmaq üçün tətbiq olunur. Ən çox tanınan kreativ testlərə C. Gilfordun və E.Torrensin testlərini aid etmək olar.Bu testin əsasında yeni, qeyri-adi ideyaları irəli sürə bilmək qabiliyyətini aşkara çıxarmaq dayanır. Bu testdə tapşırıqlar sistemi elə qurulmuşdur ki, yoxlanan adam şəraiti dəyişmək,obyektə başqa cür yanaşa bilmək imkanına malik olsun.Məsələn, obyektlərin şərhi zamanı onları daha çox sahəyə tətbiq etmək yollarını fikirləşmək və ya daha çox dairə və ya kvadrat tipli şəkilləri daxil etməsi tələb olunur. Bunun üçün yoxlananlara dairələr (kvadrat) şəkli çəkilmiş vərəqə verilir. Ondan həmin vərəqədə olan elementlərdən istifadə edərək şəkillər seriyası çəkmək tələb olunur. Yerinə yetirilən iş özünün məhsuldarlığına, sürətinə və orijinallığına görə qiymətləndirilir.

Şəxsiyyət testləri fərdin şəxsiyyətinin müxtəlif cəhətlərini tədqiq etmək üçün istifadə olunur.

Proyektiv testlərə gəldikdə onlar daxili proyeksiya dinamikası doğuran qeyri-müəyyən stimulların təqdimi əsasında yoxlananların Şəxsiyyətini tamlıqda öyrənməyə imkan verən metodikadır. Bu cür testlərə Rorşarx testini, tematik apperseptiv testi (TAT) və s-ni aid etmək olar. Məsələn, TATın tətbiqi zamanı yoxlanan adam ona təqdim olunan şəkildə baş verən hadisələri təsvir edir və bu zaman həmin hadisələrə öz daxili hiss və məramını ifadə edir (Ģəkillər elə tərtib olunur ki, onları müxtəlif şəkildə şərh etmək mümkün olsun) Psixodiaqnostik metod kimi sosiometriya metodundan da istifadə olunur. Sosiometriya (latınca – sosietas-cəmiyyət və yunanca – metreo-ölçmək deməkdir) – qruplarda və kollektivlərdə rəğbət və nifrət tipli şəxsiyyətlərarası münasibətlərin kəmiyyətcə qiymətləndirilməsi və qrafik təsviri üçün tətbiq olunan standartlamdırılmış metodik üsulların məcmuundan ibarətdir. Sosiometriya amerikan psixoloqu C.Moreno tərəfindən işlənilmiĢdir. Bu metodun köməyi ilə əldə edilmiş məlumatlar xüsusi sosiometrik cədvəl və sosioqramda əks etdirilməklə təhlil olunur. Nəhayət psixologiyada riyazi – statistik metodlardan da istifadə olunur. Bu metodların köməyi ilə tədqiqat zamanı əldə edilmiə nəticələrin dəqiqlik və etibarlılıq dərəcəsi aşkara çıxarılır. Psixoloji tədqiqatlarda yardımçı metod kimi bioqrafik metodlardan da istifadə olunur. Bunun üçün insanın həyat yoluna aid faktların və hadisələrin, onun sələflərində, nəslində özünü göstərən xarakterik halların, sənədlərin, Ģəhadətnamələrin və s. təhlilindən istifadə olunur

Pixoloji tədqiqat dizaynları və məlumat toplama üsulları

Bəzi əsas psixoloji tədqiqat dizaynları və məlumat toplama üsulları aşağıdakılardır:

  • Arxiv tədqiqatı
  • Keys üsulu - əksərən tədqiqat metodları başlığı altında qeyd olunsa da, əslində yalnız bir tədqiqat metodundan ibarət deyil. Keys üsulu metodologiyası müxtəlif tədqiqat metodlarından (məsələn, müsahibə, müşahidə, özünü hesabat anketi) istifadə edir. Tədqiqatçılar tədqiqat məlumatların müvafiq təqiqat sahələri üçün nə demək olduğunu öyrənirlər. Beləliklə, keys üsulu tədqiqatları bir metod deyil, metodologiyadır.
  • Kompüter simulyasiyası (modelləşdirmə)
  • Məzmun təhlili
  • Hadisə seçmə metodologiyası, həmçinintəcrübə seçmə metodologiyası (ESM), gündəlik təhsil və ya ekoloji ani qiymətləndirmə (EMA)
  • Eksperiment əksərən müalicə və nəzarət qruplarına bölünür( elmi nəzarət və eksperimentlərin dizaynına baxın). Bir çox detal üçün Eksperimental psixologiyaya baxın.
  • Sahə eksperimenti
  • Müsahibə,strukturlaşdırılmış (şifahi və ya yazılı sorğu) və ya sərbəst ola bilər.
  • Meta-analiz
  • Neuroimaging və digər psixofizioloji üsullar
  • Müşahidə tədqiqatı təbii( təbii müşahidə bax), iştirakçı və ya nəzarətçi ola bilər.
  • Kvazi-tədqiqat
  • Öz-hesabat inventarı
  • Əkizləri öyrənən tədqiqat

Tədqiqat dizaynları məlumatların yığılması zamanı olan dövrə (illərə) görə dəyişir:

  • Retrospektiv həmyaşıd tədqiqatı: Subyektlər seçilir və sonra onların keçmiş təcrübələrinə dair məlumatlar toplanır.
  • Prospektiv həmyaşıd tədqiqatı: Subyektlər tətbiq olunacaq və ya baş verməsi təklif olunan müstəqil təsirlərdən əvvəl seçilir.
  • Bir əhalindən bütün öyrənilən parametrlərin bir zaman kəsiyində nümunə götürülməsi kəsişmə tədqiqatı adlanır.
  • Uzunmüddətli tədqiqat: Subyektlər müxtəlif zaman kəsiklərində tədqiq edilir.

Psixologiya sahəsində tədqiqatlar həm heyvanlar, həm də insan subyektləri ilə aparılmışdır:

  • Heyvan üzərində tədqiqat
  • İnsan subyektləri tədqiqatı

Mənbə

  • Stangor, Charles 2015-05-16 at the Wayback Machine . (2007). Davranış elmləri üçün tədqiqat metodları . 3-cü ed. Boston, MA: Houghton Mifflin şirkəti.
  • Weathington, BL, Cunningham, CJL, və Pittenger, DP (2010). Davranış və sosial elmlər üçün tədqiqat metodları . Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, Inc.
  • Prof. S.i.Seyidov və prof. M.Ə.Həmzəyev (2014) Ümumi psixologiya

İstinadlar

  1. "Təlim metodları anlayışı, onların təsnifatı" (azərb.). https://kayzen.az/=. 6 okyabr 2010. İstifadə tarixi: 23 iyul 2021.
  2. Prof. S.İ.Seyidov və prof. M.Ə.Həmzəyev (2014). Ümumi psixologiya. Baki: YYSQ. səh. 55.

Avqust 18, 2021
psixologiyanın, tədqiqat, metodları, səhifədə, davam, etməkdədir, müdaxilə, etməyə, tələsməyin, əgər, məqalə, yarımçıq, qalıbsa, məqaləni, yaradan, istifadəçi, ilə, əlaqə, qura, bilərsiniz, səhifənin, tarixçəsində, məqalə, üzərində, işləmiş, istifadəçilərin, a. Bu sehifede is davam etmekdedir Mudaxile etmeye telesmeyin Eger meqale yarimciq qalibsa meqaleni yaradan istifadeci ile elaqe qura bilersiniz Sehifenin tarixcesinde meqale uzerinde islemis istifadecilerin adlarini gore bilersiniz Redaktelerinizi menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Bu meqale sonuncu defe 19 gun evvel Burocan terefinden redakte olunub Yenile Psixologiya sahesinde genis tedqiqat metodlari tetbiq olunur Bu usullar melumatin elde edildiyi menbelere melumatin nece numune goturulmesine ve melumatlarin toplanmasinda istifade olunan vasitelere gore ferqlenir Metod yunan sozu olub neyese nail olmaq yolu demekdir yun methodos psia tedqiqat ve yabilik yolu oooc yol ve yun Aoyoc soz fikir anlayis pedaqoji edebiyyatda metodla yanasi ereb sozu olan usul termini de isledilir 1 Metodlar hemcinin parametrlerine gore keyfiyyet melumatlari kemiyyet melumatlari ve ya her iki parametrli melumatlari oyrenir Niteliksel psixoloji tedqiqat tedqiqat tapintilarinin riyazi statistik ve ya diger kemiyyet metodlari ile elde edilmediyi halda alinir Kemiyyet psixoloji tedqiqat tedqiqat neticelerinin riyazi modellesdirme ve statistik qiymetlendirme ve ya statistik neticelerden meydana cixdigi halda alinir Mundericat 1 Psixologiyanin tedqiqat metodlari 1 1 Musahidenin novleri esas 1 2 Eksperimentin novleri esas 1 3 Yardimci metodlar 2 Pixoloji tedqiqat dizaynlari ve melumat toplama usullari 3 Menbe 4 IstinadlarPsixologiyanin tedqiqat metodlari RedaktePsixoloji tedqiqatin uc esas novu vardir Muvafiq tedqiqat Musahide psixi hadiselerin gedisine qarismadan onlari sadece olaraq izlemek yolu ile empirik melumatlarin elde edilmesinden ibaret esas tedqiqat metodudur Psixoloqun ceraite psixi hadiselerin gedisine qarismamasi mudaxile etmemesi musahide metodunu xarakterize eden baslica xususiyyetdir Musahide planli meqsedemuvafiq sekilde heyata kecirilir Musahide metodunun ustun ceheti ondan ibaretdir ki bu zaman uzerine musahide aparilan bundan xeber tutmur musahide tebii seraitde is zamani oyun ders ve s aparildigina gore oz hereketlerinde deyisiklik etmirler Eksperimental tedqiqiat Musahidenin cetinliklerinden biri de bu ve ya diger psixi hadisenin davranis terzinin tezahurunu uzun muddet gozlemeklazim gelmesi ile baglidir Ona gore de psixologiyada en cox esas tedqiqat metodu kimi eksperimentden istifade olunur Musahidenin novleri esas Redakte Musahide qisamuddetli uzunmuddetli dovru ve sistematik ola bilir Qisamuddetli musahide deqiqeler erzinde insan psixikasi ve davranisinin tezahurunu izlemekle heyata kecirilir Meselen muellimin izahina sagirdlerin munasibetini askara cixarmaq ucun hemin anda onlarin uzerinde aparilan musahide buna misal ola biler Uzunmuddetli musahideye butun ders ve ya butun rub erzinde aparilan musahideleri aid etmek olar Dovru musahideye geldikde bu mueyyen dovrlerde meselen her rubun sonunda eyni bir psixi hadisenin tezahurunu izlemekden ibaretdir Dovru musahide psixi hadisenin inkisaf dinamikasini askara cixarmaga imkan verir Sistematik musahide de inkisaf dinamikasini askara cixarmaga xidmet edir Lakin burada muGahide arasi kesilmeden uzun muddet meselen butun ders ili mueyyen yas dovru erzinde aparilir Musahidenin neticeleri qeyde alinir sonradan tehlil ve umumilesdirme esasinda muvafiq neticeler cixarilir Musahide esasen obyektiv neticelere psixi hadiselerin gedisini izlemeye imkan verir Buna baxmayaraq musahide zamani bezi cetinlikler movcud ola bilir Her seyden evvel psixoloq musahidenin heyata kecirildiyi seraitdeki deyisikliyi mueyyen derecede gore bilse de ona tam nezaret etmek imkanina malik olmur Mehz buna gore de nezaretden kenarda qalan amillerin tesiri altinda tam deqiq melumat elde etmek cetinlesir Bundan basqa musahide psixoloqun subyektiv movqeyinden kenar qalmaya biler Burada psixoloqun elmi baxislari tecrubesi pese hazirligi ile yanasi formalasmis qiymetlendirme stereotipi etik prinsipleri ustanovkasi ve s oz tesirini gostere biler subhesiz musahide aparan psixoloq bu kimi tesirlerin aradan qaldirilmasina calismalidir 2 Eksperimentin novleri esas Redakte Eksperiment musahideden birinci novbede onunla ferqlenir ki bu zaman psixoloq psixi hadiselerin gedisine qarisir tedqiqatin teskili ucun qarsisina qoydugu meqsede muvafiq olaraq serait yaradir Bu musahide zamani seraite tam nezaret ede bilmemekle bagli cetinliyi aradan qaldirir Eksperimentin birinci novbede iki novunu tebii ve laborator eksperiment novunu qeyd etmek olar Tebii eksperiment rus psixoloqu A F Lazurski 1874 1917 terefinden ireli surulmusdur Tebii eksperimentin meqsedi eksperiment zamani psixi hadiselerin tezahurune tesir gostere bilecek amilleri aradan qaldirmaqdan ibaret olmusdur Bu cur eksperiment tebii seraitde telim emek oyun seraitinde heyata kecirilir Meselen hansi materialin sagirdlerin tefekkurunun inkiGafini yuksek inkisafetdirici tesir gosterdiyini askara cixarmaq ucun hazirliq seviyyesi eyni olan iki qrupdan birinde eksperimental qrup telim materiallari problem situasiya yaratmaq esasinda digerinde kontrol qrup enenevi yolla oyredilir Her iki qrupda sagirdlere eyni muellim ders deyir ve onlar bu isleri adi ders kimi qebul edirler Ona gore de hec bir heyecan qorxu hissi kecirmirler Sonra her iki qrupda yoxlama sorgu isleri kecirilerek hansi qrupda ustunluk oldugu askara cixarilir Laborator eksperimente geldikde bu laboratoriya seraitinde xususi cihazlarin komeyi ile heyata kecirilir Muasir dovrde psixi hadiselerin tezahur xususiyyetlerini askara cixaran qurgular hazirlanmiGdir ki onlarin komeyi ile tutarli elmi neticeler elde etmek mumkundur Diger bir esasa gore eksperimentin daha iki novunu qeyd edirler mueyyenedici eksperiment ve oyredici formalasdirici eksperiment Yas ve pedaqoji psixologiyada eksperimentin bu novlerinden genis istifade olunur Mueyyenedici eksperiment psixi hadiselerin ferdlerde inkisaf seviyyesini askara cixarmaq ucun istifade olunur Burada eksperimentator psixi hadiselerin gedisine tesir etmir Oyredici formalasdirici eksperimente geldikde bu eksperimentatorun feal meqsedeyonelmis tesiri prosesinde yoxlananlarda psixikanin inkisaf xususiyyetlerini askara cixarmasindan ibaretdir Bu cur eksperimentleri psixolojipedaqoji eksperiment adi ile de adlandirirlar Yardimci metodlar Redakte Sorgu metodu Psixoloji tedqiqatlar zamani musahibe metodundan da istifade olunur Bezen musahide ve eksperiment zamani bu ve ya diger hadisenin bas vermesi sebeblerini askara cixarmaq mumkun olmur Bunun ucun musahibe metodu psixoloqun komeyine catir Sual cavab yolu ile psixoloq ona lazim fakti elde edir Lakin musahibe istintaqa cevrilmemelidir Suallar dusunulmus ve birmenali olmalidir Musahibe metodunu cox vaxt sorgu metodu kimi de qeyd edirler Sorgunun muxtelif variantlarindan istifade etmek olar Onlarin her birinin ustun ve catiGmayan cehetleri vardir Sorgunun uc esas novunu qeyd edirler sifahi yazili ve serbest sorgu Sifahi sorgu adeten yoxlananin reaksiya ve davranisi uzerinde musahide aparmaq teleb olunduqda heyata kecirilir Yazili sorguya nisbeten sifahi sorgu insan psixologiyasina daha derinden nufuz etmek imkani verir Bele ki tedqiqat zamani yoxlanan adamin reaksiya ve davranisindan asili olaraq tedqiqatci oz suallarini tenzim etmek imkanina malik olur Lakin sorgunun bu variantinin kecirilmesi ucun uzun vaxt ve tedqiqatcinin xususi hazirligi teleb olunur Bele ki cavablarin obyektivlik derecesi cox vaxt tedqiqatcinin ozunun davranis ve sexsi xususiyyetlerinden asili olur Yazili sorgu daha cox adami ehate etmeye ve buna nisbeten az vaxt serf etmeye imkan verir Bu cur sorgunun daha genis yayilmis formasi anketlerdir Lakin yazili sorgunun qusurlu ceheti ondan ibaretdir ki bu zaman yoxlananin suallara reaksiyasini gormek mumkun deyildir Serbest sorgu bir nov sifahi ve yazili sorgunun muxtelif variantlaridir Lakin bunu ferqlendiren cehet ondan ibaretdir ki verilecek suallar evvelceden mueyyenlesdirilmir Bu cur sorgu zamani tedqiqatin taktika ve mezmununu asanliqla deyisdirmek mumkundur Bu ise yoxlananlardan muxtelif melumatlari elde etmeye imkan verir Psixologiyada yardimci metod kimi fealiyyet metodlarinin tehlilinden de istifade olunur Fealiyyet mehsulu kimi Sagirdlerin icra etdikleri yazi islerini onlarin bedii yaradiciliq mehsullarini yazdiqlari ser ve hekayeleri el islerini cekdikleri resmleri ve s aid etmek olar Bele ki sagirdlerin yazi islerini yoxlamaq ve tehlil etmekle onlarda yazi verdislerinin inkisaf xususiyyetlerini diger fealiyyet mehsullarini tehlil etmekle hemin sahede bacariq ve qabiliyyetlerinin xususiyyetlerin askara cixarmaq mumkundur Fealiyyet mehsullarinin tehlili daha cox yoxlanani ehate etmeye imkan verir Muasir psixologiyada psixodiaqnostik metodlardan da istifade olunur Bunlardan en genis sekilde tetbiq olunani testlerdir Test qisa muddetli standartlasdirilmis psixoloji sinaqdir Testin komeyi ile insanin psixologiyasi ve davraniGinin kemiyyet ve keyfiyyetce deqiq qiymetlendirilmesi bir sira evvelceden verilmiG standartlara test normalarina ne derecede uygun olmasinin muqayisesi esasinda heyata kecirilir Testlerin muxtelif novleri vardir Onlardan en genis yayilanlari aagidakilardir muveffeqiyyet testleri intellekt testleri kreativ testler sexsiyyet testleri proyektiv testler ve s Muveffeqiyyet testlerinin komeyi ile yoxlananlarin konkret bilik bacariq ve verdislere yiyelenme derecesi askara cixarilir Intellekt testleri yoxlananlarin eqli inkiGaf seviyyesini askara cixarmaga xidmet edir Ġntellekt testleri haqqinda ilk fikir F Qalton 1822 1911 terefinden ireli surulmuGdur Hal hazirda psixodiaqnostik tedqiqatlarda D Vekslerin skalasindan proqressiv Raven matrisasindan R Amtxauerin eqlin intellektin strukturu testinden Q Y Ayzenqin oz qabiliyyetlerinizi yoxlayin ozunuzun eqli inkicaf koeffisentinizi yoxlayin ve s genis istifade olunur Intellekt testlerinden ferqli olan xususi qabiliyyet testlerinden de istifade olunur Bu cur testlerin komeyi ile insanlarin ne kimi xususi qabiliyyetlere musiqi riyazi texniki ve s malik olduqlari askara cixarilir Kreativ testler insanlarda yaradiciliq qabiliyyetlerini askara cixarmaq ucun tetbiq olunur En cox taninan kreativ testlere C Gilfordun ve E Torrensin testlerini aid etmek olar Bu testin esasinda yeni qeyri adi ideyalari ireli sure bilmek qabiliyyetini askara cixarmaq dayanir Bu testde tapsiriqlar sistemi ele qurulmusdur ki yoxlanan adam seraiti deyismek obyekte basqa cur yanasa bilmek imkanina malik olsun Meselen obyektlerin serhi zamani onlari daha cox saheye tetbiq etmek yollarini fikirlesmek ve ya daha cox daire ve ya kvadrat tipli sekilleri daxil etmesi teleb olunur Bunun ucun yoxlananlara daireler kvadrat sekli cekilmis vereqe verilir Ondan hemin vereqede olan elementlerden istifade ederek sekiller seriyasi cekmek teleb olunur Yerine yetirilen is ozunun mehsuldarligina suretine ve orijinalligina gore qiymetlendirilir Sexsiyyet testleri ferdin sexsiyyetinin muxtelif cehetlerini tedqiq etmek ucun istifade olunur Proyektiv testlere geldikde onlar daxili proyeksiya dinamikasi doguran qeyri mueyyen stimullarin teqdimi esasinda yoxlananlarin Sexsiyyetini tamliqda oyrenmeye imkan veren metodikadir Bu cur testlere Rorsarx testini tematik apperseptiv testi TAT ve s ni aid etmek olar Meselen TATin tetbiqi zamani yoxlanan adam ona teqdim olunan sekilde bas veren hadiseleri tesvir edir ve bu zaman hemin hadiselere oz daxili hiss ve meramini ifade edir Gekiller ele tertib olunur ki onlari muxtelif sekilde serh etmek mumkun olsun Psixodiaqnostik metod kimi sosiometriya metodundan da istifade olunur Sosiometriya latinca sosietas cemiyyet ve yunanca metreo olcmek demekdir qruplarda ve kollektivlerde regbet ve nifret tipli sexsiyyetlerarasi munasibetlerin kemiyyetce qiymetlendirilmesi ve qrafik tesviri ucun tetbiq olunan standartlamdirilmis metodik usullarin mecmuundan ibaretdir Sosiometriya amerikan psixoloqu C Moreno terefinden islenilmiGdir Bu metodun komeyi ile elde edilmis melumatlar xususi sosiometrik cedvel ve sosioqramda eks etdirilmekle tehlil olunur Nehayet psixologiyada riyazi statistik metodlardan da istifade olunur Bu metodlarin komeyi ile tedqiqat zamani elde edilmie neticelerin deqiqlik ve etibarliliq derecesi askara cixarilir Psixoloji tedqiqatlarda yardimci metod kimi bioqrafik metodlardan da istifade olunur Bunun ucun insanin heyat yoluna aid faktlarin ve hadiselerin onun seleflerinde neslinde ozunu gosteren xarakterik hallarin senedlerin Gehadetnamelerin ve s tehlilinden istifade olunurPixoloji tedqiqat dizaynlari ve melumat toplama usullari RedakteBezi esas psixoloji tedqiqat dizaynlari ve melumat toplama usullari asagidakilardir Arxiv tedqiqati Keys usulu ekseren tedqiqat metodlari basligi altinda qeyd olunsa da eslinde yalniz bir tedqiqat metodundan ibaret deyil Keys usulu metodologiyasi muxtelif tedqiqat metodlarindan meselen musahibe musahide ozunu hesabat anketi istifade edir Tedqiqatcilar tedqiqat melumatlarin muvafiq teqiqat saheleri ucun ne demek oldugunu oyrenirler Belelikle keys usulu tedqiqatlari bir metod deyil metodologiyadir Komputer simulyasiyasi modellesdirme Mezmun tehlili Hadise secme metodologiyasi hemcinintecrube secme metodologiyasi ESM gundelik tehsil ve ya ekoloji ani qiymetlendirme EMA Eksperiment ekseren mualice ve nezaret qruplarina bolunur elmi nezaret ve eksperimentlerin dizaynina baxin Bir cox detal ucun Eksperimental psixologiyaya baxin Sahe eksperimenti Musahibe strukturlasdirilmis sifahi ve ya yazili sorgu ve ya serbest ola biler Meta analiz Neuroimaging ve diger psixofizioloji usullar Musahide tedqiqati tebii tebii musahide bax istirakci ve ya nezaretci ola biler Kvazi tedqiqat Oz hesabat inventari Ekizleri oyrenen tedqiqatTedqiqat dizaynlari melumatlarin yigilmasi zamani olan dovre illere gore deyisir Retrospektiv hemyasid tedqiqati Subyektler secilir ve sonra onlarin kecmis tecrubelerine dair melumatlar toplanir Prospektiv hemyasid tedqiqati Subyektler tetbiq olunacaq ve ya bas vermesi teklif olunan musteqil tesirlerden evvel secilir Bir ehalinden butun oyrenilen parametrlerin bir zaman kesiyinde numune goturulmesi kesisme tedqiqati adlanir Uzunmuddetli tedqiqat Subyektler muxtelif zaman kesiklerinde tedqiq edilir Psixologiya sahesinde tedqiqatlar hem heyvanlar hem de insan subyektleri ile aparilmisdir Heyvan uzerinde tedqiqat Insan subyektleri tedqiqatiMenbe RedakteStangor Charles Arxivlesdirilib 2015 05 16 at the Wayback Machine 2007 Davranis elmleri ucun tedqiqat metodlari 3 cu ed Boston MA Houghton Mifflin sirketi Weathington BL Cunningham CJL ve Pittenger DP 2010 Davranis ve sosial elmler ucun tedqiqat metodlari Hoboken NJ John Wiley amp Sons Inc Prof S i Seyidov ve prof M E Hemzeyev 2014 Umumi psixologiyaIstinadlar Redakte Telim metodlari anlayisi onlarin tesnifati azerb https kayzen az 6 okyabr 2010 Istifade tarixi 23 iyul 2021 Prof S I Seyidov ve prof M E Hemzeyev 2014 Umumi psixologiya Baki YYSQ seh 55 Menbe https az wikipedia org w index php title Psixologiyanin tedqiqat metodlari amp oldid 6064894, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.