Koreya ənənəvi memarlığında Ondol(ON-dol; /ˈɒn.dɒl/, (koreyaca: 온돌) və yaxud gudeul (koreyaca:구들) Kang adlı yataq sobasına bənzəyən yeraltı isitmə sistemidir, hansı ki odun tüstüsündən birbaşa istilik köçürməsilə qalın döşəmənin altı qızdırılır.
Ənənəvi ondolun əsas komponentləri mətbəx və ya yataq otağından əlçatan agungi(soba), üfüqi və şaquli tüstü keçidləri üçün qaldırılmış hörgü döşəməsi və bacadır. Qızdırılan döşəmə tüstünün istiliyini düzgün paylamaq üçün qurulan daş dirəklərlə dəstəklənir.
Tarixi
Mənşəyi
Ondolun istifadəsi günümüzdəki Şimali Koreyada arxeoloji yerlərdə tapılmışdır. Şimali Koreyanın Hamgyeongbuk-do bölgəsindəki Unggi şəhərində eramızdan 5000 il əvvələ aid Neolit dövrünə məxsus arxeoloji yerdə qazılmış bir yaşayış yerində gudeul aşkar edilmişdir.
Erkən dövlərdə ondol evi və ya yeməyi isitmək üçün istofadə olunan gudeul olaraq adlandırılırdı. Düyü bişirmək üçün sobada ocaq qalandığı zaman alov üfüqi istiqamətdə hərəkət edirdi, çünki bacanın girişi sobanın yanında idi. Bu tənzimləmə çox vacib idi, çünki bu tənzimləmə tüstünün yuxarıya doğru getməsinə imkan verməyərək alovun tez sönməsinin qarşısını alırdı. Ondol(yeraltı isitməli) otaqlar yaratmaq üçün bütün otaqlar isitmə sobalarının üzərində qurulmağa başladı.
Etimologiyası
Gudeul sözü doğma Koreya sözüdür. Koreyalı bir folklor tarixçisi Son Cintenin (1900 - ; 1950-53 Koreya mwharib’si zamanı itkin düşmüşdür) sözlərinə görə, gudeul "qızdırılmış daş" mənasını verən Koreya mənşəli guun-dol sözündən əmələ gəlmişdir və onun tələffüzü gudol və yaxud gudul olaraq dəyişmiş, daha sonra isə yenidən gudeul formasına gəlmişdir.
Çin-Koreya termini olan ondol 19-cu əsrin sonlarından etibarən istifadə olunmağa başlamışdır. Canggaeng (koreyaca: 장갱; çincə: 長 坑), hvagaeng (koreyaca: 화갱; çincə: 火坑), nandol (koreyaca: 난돌; çincə: 暖 突) və yeondol (koreyaca: 연돌; çincə: 烟 突) alternativ adlar arasında yer alır.
İstifadəsi
Ondol sistemi ənənəvi Koreya evlərinin yemək, yataq otaqlarında 1960-cı illərə qədər istifadə edilmişdir. Koreyalılar yerində oturmağa və yatmağa vərdiş edir, stulları olan qaldırılmış stolların əvəzinə aşağı masalarda işləyir və yeyirlər. Koreyalılar döşəmə üzərində oturmağa, yatmağa, stulları olan yüksək masalardansa yerdən olan masalarda işləyib yemək yeməyə daha çox alışıblar. Sobada əsasən düyü çəltik samanları, kənd təsərrüfatı bitki tullantıları, quru odun yandırılırdı. Qısa müddətli yemək bişirmək üçün düyü çəltik samanı və ya məhsul tullantılarına üstünlük verilirdi, lakin uzun saatlar döşəməni isti tutmaq üçün uzun müddət yanan odun tələb olunurdu. Müasir dövrdə işləyən su qızdırıcılarından fərqli olaraq bişirmə tezliyindən və mövsümi hava şəraitindən asılı olaraq ocaq ya daimi və ya müntəzəm olaraq yandırılırdı (gündə iki-beş dəfə).
Ənənəvi ondol isitmə sistemi ilə sobaya yaxın olan döşəmə kifayət qədər isinirdi və bu isti yerlər adətən yaşlılar və qonaqlar üçün iostifadə edilirdi. Lakin ondol ətraf mühitin çirklənməsi və kömür briketlərinin yandırılması nəticəsində yaranan karbonmonoksit zəhərlənməsinə səbəb olurdu. Bu səbəbdən müasir Koreya evlərini qızdırmaq üçün müxtəlif yeni isitmə texnologiyalarından istifadə olunur.
Yaponiyada bir otel tikdirən məşhur amerikalı memar Frank Lloyd Wright bir yapon ailəsinin evinə dəvət alır. Koreyada ondol sisteminin şahidi olmuş ev yiyəsi öz evinin otağına bu sistemi tətbiq etmişdi. Wright bundan təsirlənərək isti sudan istifadə edərək otağı qızdıran isitmə sistemi kəşf etdi.
Ondol-hidronik döşəmə istiləşdirmə sisteminin əvəzinə yüksək mərtəbəli müasir evlərdə ondol sisteminin modernləşdirilmiş versiyaları istifadə olunur. Bir çox memarlar ondolun üstünlüklərini və faydalarını bildiklərinə görə ondan müasir evlərin tikintisində istifadə edirlər. Müasir ondol orijinal versiya ilə eyni deyil. Demək olar ki, bütün koreyalılar müasir versiyalardan istifadə edirlər, buna görə də Koreya evlərində ənənəvi ondol sistemini tapmaq çətindir.
Müsbət və mənfi tərifləri
Ondolun üstünlüklərindən biri uzun müddət isti saxlaya bilməsidir. Ənənəvi Koreya evlərində insanlar səhərə qədər isti qaldığı üçün gecə yatmadan öncə ümumiyyətlə ocağı söndürürdülər. Ondolu Qərbin radiatoru ilə müqayisə etdikdə radiatordan gələn istilik tavana doğru yüksəlir, ancaq ondol həm döşəməni, həm də otaqdakı havanı isti saxlayır. Ondolun üstünlüyü ondan ibarətdir ki, insanların ondolun xarab olması və təmiri ilə bağlı narahatçılığına ehtiyac yoxdur. Çünki ondol evin bir hissəsinə çevrilir və bu səbəbdən onla bağlı problem yaşamaq ehtimalları azıdır. Hər hansı bir yanan material ondol üçün yanacaq kimi istifadə edilə bilər, xüsusi yanacaq tələb olunmur. Otaqda kül izi buraxan ocaqlardan və kömürün istifadə olunduğu qızdırıcılardan fərqli olaraq ondol otaqda çirklənməyə səbəb olmur, təmiz və isti saxlayır.
Ondolun bəzi mənfi tərələri mövcuddur. Palçıq və daş ondolun hazırlanmasında istifadə olunan əsas materiallardır. Belə materialların isinməsi uzun zaman aldığından otağın qızmasına da bir qədər uzun müddət lazım olur. Bundan əlavə, otağın istiliyini tənzimləmək çətindir.
Dol çarpayısı
Dol çarpayısı və ya daş yatağı ondol ilə eyni istilik effektinə malik, istehsal edilmiş bir yataq növüdür. Dol yatağı sənayesinin Cənubi Koreyadakı bütün yataq sənayesinin 30-40 faizini təşkil edən 100 milyard Koreya vonu dəyərində olduğu təxmin edilir. Dol çarpayı istehsalı Cənubi Koreyadakı bütün çarpayı istehsalı sənayesinin 30-40%-i təşkil edir ki, bu məbləğin 100 milyard Koreya vonu dəyərində olduğu təxmin edilir.
ondol, koreya, ənənəvi, memarlığında, koreyaca, 온돌, yaxud, gudeul, koreyaca, 구들, kang, adlı, yataq, sobasına, bənzəyən, yeraltı, isitmə, sistemidir, hansı, odun, tüstüsündən, birbaşa, istilik, köçürməsilə, qalın, döşəmənin, altı, qızdırılır, ənənəvi, ondolun, . Koreya enenevi memarliginda Ondol ON dol ˈ ɒ n d ɒ l 1 koreyaca 온돌 ve yaxud gudeul koreyaca 구들 Kang adli yataq sobasina benzeyen yeralti isitme sistemidir hansi ki odun tustusunden birbasa istilik kocurmesile qalin dosemenin alti qizdirilir Enenevi ondolun esas komponentleri metbex ve ya yataq otagindan elcatan agungi soba ufuqi ve saquli tustu kecidleri ucun qaldirilmis horgu dosemesi ve bacadir Qizdirilan doseme tustunun istiliyini duzgun paylamaq ucun qurulan das direklerle desteklenir Mundericat 1 Tarixi 1 1 Menseyi 1 2 Etimologiyasi 2 Istifadesi 3 Musbet ve menfi terifleri 4 Dol carpayisi 5 Istinadlar 6 xarici linklerTarixi RedakteMenseyi Redakte Ondolun istifadesi gunumuzdeki Simali Koreyada arxeoloji yerlerde tapilmisdir Simali Koreyanin Hamgyeongbuk do bolgesindeki Unggi seherinde eramizdan 5000 il evvele aid Neolit dovrune mexsus arxeoloji yerde qazilmis bir yasayis yerinde gudeul askar edilmisdir Erken dovlerde ondol evi ve ya yemeyi isitmek ucun istofade olunan gudeul olaraq adlandirilirdi Duyu bisirmek ucun sobada ocaq qalandigi zaman alov ufuqi istiqametde hereket edirdi cunki bacanin girisi sobanin yaninda idi Bu tenzimleme cox vacib idi cunki bu tenzimleme tustunun yuxariya dogru getmesine imkan vermeyerek alovun tez sonmesinin qarsisini alirdi Ondol yeralti isitmeli otaqlar yaratmaq ucun butun otaqlar isitme sobalarinin uzerinde qurulmaga basladi Etimologiyasi Redakte Gudeul sozu dogma Koreya sozudur Koreyali bir folklor tarixcisi Son Cintenin 1900 1950 53 Koreya mwharib si zamani itkin dusmusdur sozlerine gore gudeul qizdirilmis das menasini veren Koreya menseli guun dol sozunden emele gelmisdir ve onun teleffuzu gudol ve yaxud gudul olaraq deyismis daha sonra ise yeniden gudeul formasina gelmisdir Cin Koreya termini olan ondol 19 cu esrin sonlarindan etibaren istifade olunmaga baslamisdir Canggaeng koreyaca 장갱 cince 長 坑 hvagaeng koreyaca 화갱 cince 火坑 nandol koreyaca 난돌 cince 暖 突 ve yeondol koreyaca 연돌 cince 烟 突 alternativ adlar arasinda yer alir Istifadesi RedakteOndol sistemi enenevi Koreya evlerinin yemek yataq otaqlarinda 1960 ci illere qeder istifade edilmisdir Koreyalilar yerinde oturmaga ve yatmaga verdis edir stullari olan qaldirilmis stollarin evezine asagi masalarda isleyir ve yeyirler Koreyalilar doseme uzerinde oturmaga yatmaga stullari olan yuksek masalardansa yerden olan masalarda isleyib yemek yemeye daha cox alisiblar Sobada esasen duyu celtik samanlari kend teserrufati bitki tullantilari quru odun yandirilirdi Qisa muddetli yemek bisirmek ucun duyu celtik samani ve ya mehsul tullantilarina ustunluk verilirdi lakin uzun saatlar dosemeni isti tutmaq ucun uzun muddet yanan odun teleb olunurdu Muasir dovrde isleyen su qizdiricilarindan ferqli olaraq bisirme tezliyinden ve movsumi hava seraitinden asili olaraq ocaq ya daimi ve ya muntezem olaraq yandirilirdi gunde iki bes defe Enenevi ondol isitme sistemi ile sobaya yaxin olan doseme kifayet qeder isinirdi ve bu isti yerler adeten yaslilar ve qonaqlar ucun iostifade edilirdi Lakin ondol etraf muhitin cirklenmesi ve komur briketlerinin yandirilmasi neticesinde yaranan karbonmonoksit zeherlenmesine sebeb olurdu Bu sebebden muasir Koreya evlerini qizdirmaq ucun muxtelif yeni isitme texnologiyalarindan istifade olunur Yaponiyada bir otel tikdiren meshur amerikali memar Frank Lloyd Wright bir yapon ailesinin evine devet alir Koreyada ondol sisteminin sahidi olmus ev yiyesi oz evinin otagina bu sistemi tetbiq etmisdi Wright bundan tesirlenerek isti sudan istifade ederek otagi qizdiran isitme sistemi kesf etdi Ondol hidronik doseme istilesdirme sisteminin evezine yuksek mertebeli muasir evlerde ondol sisteminin modernlesdirilmis versiyalari istifade olunur Bir cox memarlar ondolun ustunluklerini ve faydalarini bildiklerine gore ondan muasir evlerin tikintisinde istifade edirler Muasir ondol orijinal versiya ile eyni deyil Demek olar ki butun koreyalilar muasir versiyalardan istifade edirler buna gore de Koreya evlerinde enenevi ondol sistemini tapmaq cetindir Musbet ve menfi terifleri RedakteOndolun ustunluklerinden biri uzun muddet isti saxlaya bilmesidir Enenevi Koreya evlerinde insanlar sehere qeder isti qaldigi ucun gece yatmadan once umumiyyetle ocagi sondururduler Ondolu Qerbin radiatoru ile muqayise etdikde radiatordan gelen istilik tavana dogru yukselir ancaq ondol hem dosemeni hem de otaqdaki havani isti saxlayir Ondolun ustunluyu ondan ibaretdir ki insanlarin ondolun xarab olmasi ve temiri ile bagli narahatciligina ehtiyac yoxdur Cunki ondol evin bir hissesine cevrilir ve bu sebebden onla bagli problem yasamaq ehtimallari azidir Her hansi bir yanan material ondol ucun yanacaq kimi istifade edile biler xususi yanacaq teleb olunmur Otaqda kul izi buraxan ocaqlardan ve komurun istifade olundugu qizdiricilardan ferqli olaraq ondol otaqda cirklenmeye sebeb olmur temiz ve isti saxlayir Ondolun bezi menfi tereleri movcuddur Palciq ve das ondolun hazirlanmasinda istifade olunan esas materiallardir Bele materiallarin isinmesi uzun zaman aldigindan otagin qizmasina da bir qeder uzun muddet lazim olur Bundan elave otagin istiliyini tenzimlemek cetindir Dol carpayisi RedakteDol carpayisi ve ya das yatagi ondol ile eyni istilik effektine malik istehsal edilmis bir yataq novudur Dol yatagi senayesinin Cenubi Koreyadaki butun yataq senayesinin 30 40 faizini teskil eden 100 milyard Koreya vonu deyerinde oldugu texmin edilir Dol carpayi istehsali Cenubi Koreyadaki butun carpayi istehsali senayesinin 30 40 i teskil edir ki bu meblegin 100 milyard Koreya vonu deyerinde oldugu texmin edilir Istinadlar Redakte ondol Oxford Dictionaries Oxford University Press Istifade tarixi 21 August 2017 xarici linkler RedaktePeabodi Essex Muzeyindeki Philips Kitabxanasinin Herbert Offen Tedqiqat Kolleksiyasi Menbe https az wikipedia org w index php title Ondol amp oldid 5138366, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
