fbpx
Wikipedia

Nefertiti

Avqust 04, 2021

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Nefertiti (dəqiqləşdirmə).

Nefertiti — (Nefer-Neferu-Aton Nefertiti, qədim misircəsi Nfr-nfr.w-Jtn-Nfr.t-jty, təqribən e.ə. 1370-1330-cu il) Exnaton yeni krallığının, XVIII sülaləsinin qədim Misir fironunun "əsas həyat yoldaşı". Exnatonun və Nefertitinin hakimiyyət illəri "Amarna dövrü" olaraq tanınır. Bu dövr ücün səciyyəvi olan xüsusiyyət Atonun əsas tanrı elan edilməsi və dini islahatların (atonizm) keçirilməsidir. Kraliçanın "günəşə sitayiş etmə" islahatının aparılmasında olan rolu mübahisəli mövzulardandır.

NEFERTİTİ
Nefertiti
Doğum tarixi e.ə. 1370
Doğum yeri Misir
Vəfat tarixi e.ə. 1330
Vəfat yeri Misir
Vətəndaşlığı
Həyat yoldaşı
Uşağı
Atası II Eye
Fəaliyyəti queen regnant[d]
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Elmi ictimaiyyətdə mübahisəli olan Nefertitinin qadın firon olan Nefernefruaton ilə eyniləşdirilməsidir. Ehtimal edilir ki, o, təxminən 2 il hakimiyyətdə olub. Kraliça, 1912-ci ildə Ludvig Borxardt ekspedisiyası tərəfindən aşkar edilən, amarn sənətinin həqiqi bir tərzində olan heykəltəraşlıq büstü ilə məşhurdur. Büst hal-hazırda Berlinin “Yeni Muzeyində” təqdim olunur. Heykəlin müəllifi heykəltəraş Tutmos hesab olunur, çünki, büst onun emalatxanasında tapılıb. Nefertiti onu görən hər kəsi öz gözəlliyi ilə valeh edirdi. III Reyxin Fuhreri Adolf Hitler özü ilə birlikdə bu qadının büstünü bunkerə aparmışdı. Nasist lideri ölənə qədər onunla ayrılmadığı barədə şayiələr var.

Ailəsi

Exnatonun həyat yoldaşı olan kraliça Nefertitinin ailəsi haqqında etibarlı məlumat təəssüf ki, yoxdur. Aşkar edilmiş arxeoloji tapıntıların təfsirindən asılı olaraq vaxt aşırı müəyyən versiyalar səslənib. Ümumiyyətlə, Misiroloqların fikirlərini 2 qrupa bölmək olar: əksəriyyəti Nefertitini misirli, digərləri xarici bir şəhzadə hesab edirlər. Kraliçanın zadəgan doğulmaması və təsadüfən taxtda görünməsi barədə fərziyyə əksər Misiroloqlar tərəfindən rədd edilib. Nefertitinin adı "Gözəl qadın gəldi" olaraq tərcümə olunur, buna görə də Exnatonun həyat yoldaşının misirli olmaması kimi versiya irəli sürülmüşdür.

Bəzi alimlər onu Firon Tuşrattınin qızı Hurrian şahzadəsi Taduhepa ilə eyniləşdirirlər. Lakin digər misiroloqların fikirlərincə, Nefertiti — Kraliça Tianın ehtimal olunan qardaşı olan Eyenin və onun birinci həyat yoldaşnın qızıdır. Eyenin ikinci arvadı olan Tia gələcək kraliçanın süd anası olduqnu deyirdi, yəni o onun bioloji anası deyildi. Daha sonra Tia Nefertitinin qayınanası olub. Bu da onun Amarn sülaləsinnən olmasını və eyni zamanda misirli olmasını təsdiqləyir. Amarnadakı zadəganların məzarlarının divarlarında Nefertiti Mutbenret adlı kraliçanın bacısı kimi qeyd olunur.

Övladları

Nefertitinin Exnatonla evlənib Fironun həyat yoldaşı olmasının dəqiq tarixi məlum deyil. Bu evlilikdən onların 6 qız övladı var idi (doğumlarının təxmin edilən tarixi aşağıda verilmişdir):

  1. Meritaton ("Atonun sevgilisi"; e.ə.1356-cı il). Firon Smenxkaranın əsas həyat yoldaşı. Nefertitidən sonra qısa müddət hakimiyyətdə olub.
  2. Maxetaton ("Aton tərəfindən qorunan"; e.ə. 1349-cı il)
  3. Anhesenpaaton ("Aton üçün yaşayır"; e.ə. 1345-ci il), (sonradan adını Anhesenamona dəyişdirdi). Tutanhamonun həyat yoldaşı olub. Təxmin edilir ki, daha sonra Eyenin həyat yoldaşı olub.
  4. Nefernefruaton-tasherit ("Atonun Mükəmməl Mükəmməlliyi"; e.ə. 1344-cü il).
  5. Nefernefrura ("Ranın ideal mükəmməlliyi"; e.ə. 1341-ci il).
  6. Setepenra ("Ra tərəfindən seçilmiş"; e.ə. 1339-cı il).

Hakimiyyəti

Exnatonun taxta çıxmasından bir qədər öncə Nefertiti ilə evləndiyi güman edilir. Gəlinin 12-15 yaşı var idi, bəy isə ondan bir neçə yaş böyük idi. Nefertiti, həyat yoldaşnın başlatdığı dini dəyişiklikləri tam olaraq dəstəkləyirdi və onun qədər bu islahatlarda maraqlı idi. Bəzi müəlliflər hətta Nefertitini dini islahatların keçirilməsinin təşəbbüskarı kimi təqdim edirlər. Firon Eyenin türbəsində, yazılardan biri Nefertitiyə həsr edilmişdir. Həmin yazıda Nefertitinin Aton tanrısına olan məhəbbətindən bəhs edilir.

Exnaton həmişə ictimaiyyət qarşısında həyat yoldaşı Nefertiti ilə birlikdə çıxırdı, Nefertiti bütün əhəmiyyətli dini mərasimlərdə iştirak edirdi. Buna onların birqə rəsimləri şahidlik edir. Exnatonun hakimiyyətinin 12-ci ilində cütlüyin ikinci qızı olan şahzadə Maketaton vəfat edir. Və tezliklə Nefertiti özü də tarixi arenada yox olur. Onun yerni öncə ikinci dərəcəli kraliça Kiya və daha sonra Nefertitinin büyük qızı — Meritaton tutur. Exnatonun hakimiyyətinin 14-cü ilinə (e.ə. 1336ci il) kraliça ilə əlaqəli bütün məlumatlar bitir. Heykəltəraş Tutmosun emalatxanasında tapılan heykəllərdən biri Nefertitinin yaşlı olduqnu göstərir.

Hərəkətdə olan kralıça bədən quruluşnu görsədən don və sandali geyib. Heykəltəraşlıq emalatxanalarının birində Nefertitinin yaşlı olduğu illərində üzündən çıxarılan bir maska tapılıb. Maska üzərində heykəltəraş tərəfindən müəyyən əməlyatlar aparıldığından onun ölü və ya diri qadının üzündən çixarılmasını müəyyənləşdirmək mümkün deyil. Kraliça Nefertitinin ölüm səbəbləri haqqında məlumat yoxdur. Kraliçanın oğlunun — firaon taxtının varisinin olmaması firoon ailəsində münasibətlərin pisləşməsinə təsir göstərə bilərdi.

Hamı üçün sirr olaraq qalan, Nefernefruatonun Nefertiti olduğu ehtimal edilir. Misiroloqlar düşünürki, ərinin hakimiyyətinin 5-ci ilində, antik hesab edilən Nefernefruaton-Nefertiti adını almışdı. Kiya Exnatonun əsas həyat yoldaşı olduğu halda, Exnaton Nefertitini hakimiyyətin idarə edilməsində öz şəriki edir. Nefertiti balaca Tutanhamonun regenti olaraq qala bilərdi.

Exnaton və Nefertiti

Qədim Misir tarixində üç şəxsin həyatı həmişə maraq obyektində olub: Firon Exnaton, onun xanımı Nefertiti və kahin Ay. Birinci dini islahatı ilə, ikinci qadın gözəlliyi ilə, sonuncu isə Tutanhamonun qatili kimi. Nefertiti qədim Misirin bütün qanunlarına və ənənələrinə zidd olaraq IV Amenhotepin əsas həyat yoldaşı oldu. Ola bilsin ki, "necə olur ki, qısa bir müddət ərzində Nefertiti güclü fironun qəlbini ələ keçirdə bildi?" sualnın cavabnı məhs burada axtarmaq lazımdır. eyni zamanda IV Amenhotepin hakimiyyət illəri "dini islahat" dövrü kimi yadda qaldı. Firon Misirin ən güclü kastalarından birinə — keşişlərə qarşı çıxmaqdan qorxmadı. Bu kasta "sirli bilik" sahibi olduğu üçün demək olar ki, bütün sakinləri qorxu içində saxlayırdı. Çoxsaylı tanrıların mürəkkəb dini ayinlərindən istifadə edərək Misirdə hakimiyyəti ələ keçirirdilər. IV Amenhotep isə səlahiyyətindən imtina edəcək adamlarda deyildi. Düşündükdən sonra keşişlərə qarşı müharibə elan edir.

Firon Misirin paytaxtını Fifdən yeni bir yerə köçürdü. Orada yeni məbədlər tikdirdi. Bu məbədlərdə yeni bir tanrı heykəlləri ucaldıldı. Amonu ləğv etdi və yeninə — Aton tanrı təyin etdi. Firon öz adını belə Exnatona dəyişdi. Exnaton adının mənası isə "Atonun xoşuna gələn" deməkdir.

Fironun Misirlilərin fikrini dəyişdirmək və keşişlərlə müharibədə qalib gəlmək üçün nə qədər səy sərf etdiyini təsəvvür etmək belə çətindir. Əlbəttə ki, bunlar etibarlı və sadiq müttəfiq olmadan edilə bilməzdi. Bəs o müttəfiq kim idi? Əlbəttə ki, onun sadiq həyat yoldaşı — Nefertiti. Kraliçanın ərinə necə kömək etdiyi haqqında məlumat yoxdur. Ancaq risk edib insan psixologiyasına istinadən bu məsələni təsvir etmək olar. Nefertiti ilə evləndikdən sonra firon hərəmini tamamilə unutdu. O, həyat yoldaşının ondan ayrılmasına icazə vermirdi. Bütün qaydalara zidd olaraq qadın ilk dəfə olaraq, diplomatik görüşlərdə və qəbullarda iştirak etməyə başladı. Exnaton utanmadan, tərəddüd etmədən və həyat yoldaşı ilə hamının gözü qarşısında məsləhətləşirdi. Karaol hər şeyi yalnız firona deyil, həyat yoldaşına da hesabatı təqdim edirdilər. Bütün məbədlər kraliçanın əzəmətli heykəlləri ilə bəzəndilmişdi.

Nefertitinin Exnatonla xoşbəxt yaşaması üçün hər bir şərait varmış kimi görünürdü. Təəssüf ki, çətinlik ən az gözlədikləri tərəfdən gəldi. Nefertiti 6 qız evladı dünyaya gətirsə də, oğlu yox idi. Bu vaxtlar kraliçanın həsədini aparan şəxslər sevinirdi. O dövrdə misirlilərin ömrü çox qısa idi. Ən çox otuz il yaşayırdılar. Exnaton hər an ölə bilərdi, o zaman onun sonraki varisi olmayacaqdı. Fironu Kia adlı olduqca gözəl bir xanımla tanış etdilər. Əslində bu an Nefertitinin hakimiyyətinə son qoyulmalı idi. Lakin Exnaton gah Kianın, gah da Nefertitinin yanına gələrdi. Nefertiti olduqca güclü qadın idi. Exnatonu hər zaman xoş təbəssüm ilə qarşılasa da, keçmiş sevgini bərpa edmək münkün deyildi. Nefertitinin mükəmməl ağılı və situasiyanı obektiv qiymətləndirməsi nəticəsində varis problemi həll olunmuşdu.

Ölümü

Misiroloqlar kraliçanın 30 — 40 yaşında öldüyünü deyirlər. Bu tədqiqatçıların inamla danışdıqları yeganə məlumatdır. Nefertitinin mumiyası tapılmayıb, buna görə də Exnatonun sevgilisinin ölüm səbəbini təyin etmək mümkün deyil. Lakin Nefertitinin ölmüylə bağlı tarixdə 2 versiya yer almışdı.

Köhnə versiya

2012-ci ilə qədər Misirşünaslar hesab edirdilər ki, Exnatonun hakimiyyətinin 12-ci ili Nefertitiyə dair tarixi qeydlər yoxa çıxdığına görə o artıq həyatda deyil. Ölüm səbəbi kimi, həmin vaxt şəhəri bürüyən veba xəstəliyi və yaxud təbii səbəblərdən olan ölüm göstərilirdi. Bu nəzəriyyə Nefertiti üçün yazılmış parçalarının (hazırda Luvr və Bruklin muzeylərində yerləşirlər) üzərində olan yazılara əsaslanırdı. Exnatonun hakimiyyəti dövründə (və bəlkə də onun ölmündən sonra da) Nefertiti misli görünməmiş gücə malik idi. Exnatonun hakimiyyətinin on ikinci ilinə qədər onunla birlikdə hökmdar statusuna yüksəldildiyinə dair bir dəlil də var: fironla bərabər status — Stella Coregency. Bəlkə də Nefertiti "Nefernefruaton" adı altında hakimiyyətdə qalmağa davam edirdi. Bəzi alimlər Nefertitinin hələ uzun müddət sağ olduğunu və gənc fironlara təsir etdiyini düşünürlər.

Yeni versiya

2012-ci ildə Exnatonun hakimiyyətinin 16-cı ilnə Axet fəslinin 3-cü ayna, 15-ci gününə aid yazının tapılması barədə məlumat verilmişdir. Yazı, Deyr əl-Berşin əhəngdaşı karxanasında tapılmışdır. Qırmızı oxra ilə yazılmış, beş sətirdən ibarət olan bu yazıda "Böyük fironun həyat yoldaşı, onun sevimlisi, iki ölkənin rəbbi Neferneteruaten Nefertiti" haqqında qeydlər var.2014-cü ildə deşifrə edilmiş yazının tam mətni Afina Van de Perre tərəfindən "Journal of Egyptian History (JEH)" jurnalında dərc olunaraq, Nefertitinin Exnatonun hakimiyyətinin sonuna qədər sağ olması təsdiq edilmişdir. Adı, cinsiyyəti və xronoloji mövqeyi "Neferneferuaton" adı altında bir qadın firon olduğunu tam dəqiq şəkildə ifadə edə bilir. Bu tapıntı Amarna dövründəki müxtəlif ardıcıllıq nəzəriyyələrinə də əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə bilər. Məsələn, Aidan Dodson kimi bəzi Misirşünaslar Neferneferuatonun üç il ortaq bir vasitəçi rolunu oynadığını bundan sonra daha üç il müstəqil bir hökmdar kimi xidmət etdiyini bildirirlər.

Van der Perre öz tapıntısı haqqında yazır:

  Mövcud məlumatlar göstərir ki, bu vəziyyətdə Nefertiti "Anx[et]xeperura Neferneferuaton" adı altında hökümdarlıq vəzifəsinə keçdi. Lakin bu hadisə Exnatonun hakimiyyətinin 16-cı ilinə qədər baş verə bilməzdi, çünki Deyr Əbu Hinnisdəki tapılan yazıda fironun və kraliçanın adları, "Böyük Kraliça (Exnatonun)" olaraq qalmışdır. Bu hadisələrin çox güman davamı o ola bilər ki, nəticədə Nefertiti sələfi Anxexeperur (Smenxar) ın taxt adını qəbul etdi və bunu şəxsi adı "Nefernerferuaton" ilə birləşdirdi. 3il hökm sürdükdən sonra Nefertiti tarixdən birdəfəlik itir və böyük ehtimal ki ölür. Sonra Tutanhamonun hakimiyyət dövrü başlayır. "  

Bu açıqlama Neferneferuatonun Exnatonun hakimiyyətinin 17-ci ilində ölümündən dərhal sonra XVIII sülalənin müstəqil qadın fironu kimi çıxış etdiyini göstərə bilər.

Sərdabəsi

2010-cu ilin fevral ayında edilən genetik tədqiqatlara qədər fərz edilirdi ki, KV35 məzarında tapılan iki mumiyyadan biri, məsələm KV35YL Nefertiti ola bilər. Bu fərziyyə 2001-2003-cü illərdə Susan James və Coan Fletçer misiroloqları tərəfindən irəli sürülmüşdü. Onlar mumiyanın varlığını təsdiqləyən bir sıra əlamətlərə işarə edərək mediyaya Nefertitini tapdıqlarını bildirdilər.

2003-cü ildə mumiyanın həyatda olarkən neçə bir simaya sahib olduqu texnologiyalar vasitəsi ilə bərpa olundu; onun Nefertitinin büstünə çox bənzədiyini iddia edilirdi. Lakin genetik-geneolojı ekspertizaya əsasən mumiya KV35YL, eyni məzarda mumiyası əşkar edilmiş kraliça Ti və III Amenxotopun qızı, Exnatonun bacısı və Tutanxamənun anasıdır.

2015-ci ilin noyabrn 15 də Misirin Qədim İşləri üzrə nazirliyi "90% ehtimal ilə" Firon Tutanhamonun məzarının divarları xaricində ən azı bir araşdırılmamış bir otaqın olduğunu bildirdi. Bu fikir İngilis Misiroloqu Nikolas Rivesin Tutanhamonun, qəfil və erkən ölümündən sonra keşişlər gənc fironun cənazəsi üçün təcili olaraq başqasının məzarını düzəltməli olduqlarna dair olan fərziyyəsinə əsaslanır.

6 May 2018-ci ildə Misir Qədim İşləri üzrə naziri Xalid əl-Anani Tutanhamon türbəsinin içərisində və ya bitişik yerlərdə araşdırılmamış bir otağın olmadığını sübut edən italyan alimlərinin araşdırmalarının nəticəsini rəsmi olaraq təqdim etdi.

Zaxa Xavassanın sözlərnə görə, KV21 məzarlığında aşkar edilən KV21B mumiyası Nefertitinin mumiyası ola bilər. Bu mumiyanın onurğa və çubuq əyriliyi var, sümüklərin vəziyyətinə əsasən ölüm zamanı onun sahibinin təxminən 45 yaşında olduğunu göstərir.

Qaleriya

  • Nefertiti və ya Exnatonun başsız büstü. Böyük qırmızı kvarts abidəsinin bir hissəsi. Qəsdən vurulan ziyan nümunəsi. Exnatonun hakimiyyət dövrünə aiddir. Misir, Anarma. Misir Petri Arxeologiya Muzeyi, London.

  • Nefertiti və Exnatonun və ya III Amenhatom, Tia və şəhzadənin taninmayan büstü. Exnatonun hakimiyyət dövrünə aitdir. Misir, Anarma. Misir Petri Arxeologiya Muzeyi, London

  • Əhəng daşı relyefinin fraqmenti. Şahzadə qismən görülən Nefertitinin arxasında sistrom tutur. Exnatonun hakimiyyət dövrünə aiddir. Misir, Anarma. Misir Petri Arxeologiya Muzeyi, London

  • Silisli əhəng daşı Nefertiti relyefinin fraqmenti. Həddindən artıq üslublu portretdi. Exnatonun hakimiyyət dövrünə aiddir.Misir, Anarma. Misir Petri Arxeologiya Muzeyi, London

  • Nefertiti qranit heykəli. Başın yuxarı hissəsindəki möhkəmləndirici yazı müxtəlif saç düzümləri ilə başının bəzənməsinə imkan verir. Altes Muzeyi, Berlin.

  • Nefertitinin heykəlinin başı. Altes Muzeyi, Berlin.

  • Exnaton, Nefertiti və qızları Atonun qarşısında. Exnatonun stelası və ailəsi. Misir Muzeyi, Qahirə.

  • Nefertiti Atona yağ təklif edir. Bruklin Muzeyi.

  • Talatat Nefertitiya Atonun ibadət etdiyini göstərir. Altes Muzeyi.

  • Nefertiti üzərində əks olunmuş bir relyef parçası, Bruklin Muzeyi.

  • Exnaton və Nefertiti. Luvr Muzeyi, Paris.

İstinadlar

  1. Перепёлкин, Ю. Я. «Древний Египет», С.-Пб. «Нева», 2000 г. — // Глава «Солнцепоклоннический переворот Амен-Хотпа IV»
  2. Hermann A. Schlögl. Das Alte Ägypten. Geschichte und Kultur von der Frühzeit bis zu Kleopatra. — München: C. H. Beck, 2006. — səh. 225.
  3. "Egypt State Information Service — Famous women". 10 April 2008. Archived from the original on April 10, 2008. Retrieved 8 June 2016.
  4. Dodson, Aidan and Hilton, Dyan. The Complete Royal Families of Ancient Egypt. Thames & Hudson. 2004.
  5.  J. Tyldesley. Chronicle of the Queens of Egypt. — Thames & Hudson, 2006. səh. 136—137..
  6. Tyldesley, Joyce A. Chronicle of the queens of Egypt : from early dynastic times to the death of Cleopatra. — New York, NY: Thames & Hudson, 2006. səh. 124. — 224
  7.  Aidan Dodson. Amarna Sunset: Nefertiti, Tutankhamun, Ay, Horemheb, and the Egyptian Counter-reformation. — Oxford University Press, 2009. səh. 35—37. səh. — 233
  8. Tyldesley, Joyce. Nefertiti: Egypt's Sun Queen. Penguin. 1998.
  9. Reeves, Nicholas. Akhenaten: Egypt's False Prophet. p.172 Thames & Hudson. 2005.
  10. Dodson, Aidan, Amarna Sunset: Nefertiti, Tutankhamun, Ay, Horemheb, and the Egyptian Counter-Reformation. The American University in Cairo Press. 2009
  11. Van der Perre, Athena (2012). Seyfried, Friederike (ed.). In the Light of Amarna : 100 Years of the Nefertiti discovery. Ägyptisches Museum und Papyrussammlung, Staatliche Museen zu Berlin. səh. 196-197.
  12. Van der Perre, Athena (18 August 2014). "The Year 16 graffito of Akhenaten in Dayr Abū Ḥinnis. A Contribution to the Study of the Later Years of Nefertiti". Journal of Egyptian History. 7 (1): 68
  13.  Van der Perre, Athena (2012). Seyfried, Friederike (ed.). In the Light of Amarna : 100 Years of the Nefertiti discovery. Ägyptisches Museum und Papyrussammlung, Staatliche Museen zu Berlin. səh. 197.
  14. Van der Perre, Athena (18 August 2014). "The Year 16 graffito of Akhenaten in Dayr Abū Ḥinnis. A Contribution to the Study of the Later Years of Nefertiti". Journal of Egyptian History. 7 (1): 73.
  15. Dodson, Aidan (2018). Amarna sunset : Nefertiti, Tutankhamun, Ay, Horemheb, and the Egyptian counter-reformation (Revised ed.). Cairo: The American University in Cairo Press. səh. 18.
  16. Van der Perre, Athena (18 August 2014). "The Year 16 graffito of Akhenaten in Dayr Abū Ḥinnis. A Contribution to the Study of the Later Years of Nefertiti". Journal of Egyptian History. 7 (1): 76.
  17. Van der Perre, Athena (18 August 2014). "The Year 16 graffito of Akhenaten in Dayr Abū Ḥinnis. A Contribution to the Study of the Later Years of  Nefertiti". Journal of  Egyptian History. 7 (1): 77
  18.  Учёные нашли мумию Нефертити и своими глазами увидели, как выглядела первая красавица Древнего Египта. www.africana.ru. Дата обращения 27 апреля 2018.
  19.  В растерзанной мумии признали известный символ женской красоты. Грани.Ру. www.grani.ru. Дата обращения 27 апреля 2018.
  20. Лицо знаменитой красавицы Нефертити "обновилось". Грани.Ру. www.grani.ru. Дата обращения 27 апреля 2018.
  21. Hawass Z, Gad YZ, Ismail S, Khairat R, Fathalla D, Hasan N, Ahmed A, Elleithy H, Ball M, Gaballah F, Wasef S, Fateen M, Amer H, Gostner P, Selim A, Zink A, Pusch CM. Ancestry and Pathology in King Tutankhamun's Family (англ.) // JAMA: the Journal of the American Medical Association. — 2010. — Февраль.
  22.  Министерство по делам древностей В гробнице Тутанхамона найдена комната, в которой может находиться усыпальница Нефертити, ТАСС (29.11.2015).
  23.  В. Лаговский. Мумия Нефертити, похоже, действительно спрятана в гробнице Тутанхамона, Комсомольская правда (30.11.2015).
  24. Wagdy, Mohammed. Egypt says no hidden rooms in King Tut's tomb after all (англ.), chicagotribune.com (6 мая 2018). Дата обращения 27 августа 2018.
  25. Zahi Hawass, Sahar N. Saleem. Scanning the Pharaos. CT Imaging of the New Kingdom Royal Mummies. — Cairo: American University Press, 2016. — səh. 136, 142.

Avqust 04, 2021
nefertiti, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, dəqiqləşdirmə, nefer, neferu, aton, qədim, misircəsi, təqribən, 1370, 1330, exnaton, yeni, krallığının, xviii, sülaləsinin, qədim, misir, fironunun, əsas, həyat, yoldaşı, exnatonun, hakimiyyət, illəri, amarna,. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Nefertiti deqiqlesdirme Nefertiti Nefer Neferu Aton Nefertiti qedim misircesi Nfr nfr w Jtn Nfr t jty teqriben e e 1370 1330 cu il Exnaton yeni kralliginin XVIII sulalesinin qedim Misir fironunun esas heyat yoldasi Exnatonun ve Nefertitinin hakimiyyet illeri Amarna dovru olaraq taninir Bu dovr ucun seciyyevi olan xususiyyet Atonun esas tanri elan edilmesi ve dini islahatlarin atonizm kecirilmesidir Kralicanin gunese sitayis etme islahatinin aparilmasinda olan rolu mubahiseli movzulardandir 1 NEFERTITINefertitiDogum tarixi e e 1370Dogum yeri MisirVefat tarixi e e 1330Vefat yeri MisirVetendasligi Qedim MisirHeyat yoldasi ExnatonUsagi MeritatonAnhesenamonAtasi II EyeFealiyyeti queen regnant d Vikianbarda elaqeli mediafayllarElmi ictimaiyyetde mubahiseli olan Nefertitinin qadin firon olan Nefernefruaton ile eynilesdirilmesidir Ehtimal edilir ki o texminen 2 il hakimiyyetde olub Kralica 1912 ci ilde Ludvig Borxardt ekspedisiyasi terefinden askar edilen amarn senetinin heqiqi bir terzinde olan heykelterasliq bustu ile meshurdur Bust hal hazirda Berlinin Yeni Muzeyinde teqdim olunur Heykelin muellifi heykelteras Tutmos hesab olunur cunki bust onun emalatxanasinda tapilib Nefertiti onu goren her kesi oz gozelliyi ile valeh edirdi III Reyxin Fuhreri Adolf Hitler ozu ile birlikde bu qadinin bustunu bunkere aparmisdi Nasist lideri olene qeder onunla ayrilmadigi barede sayieler var Mundericat 1 Ailesi 1 1 Ovladlari 2 Hakimiyyeti 3 Exnaton ve Nefertiti 4 Olumu 4 1 Kohne versiya 4 2 Yeni versiya 5 Serdabesi 6 Qaleriya 7 IstinadlarAilesi RedakteExnatonun heyat yoldasi olan kralica Nefertitinin ailesi haqqinda etibarli melumat teessuf ki yoxdur Askar edilmis arxeoloji tapintilarin tefsirinden asili olaraq vaxt asiri mueyyen versiyalar seslenib Umumiyyetle Misiroloqlarin fikirlerini 2 qrupa bolmek olar ekseriyyeti Nefertitini misirli digerleri xarici bir sehzade hesab edirler Kralicanin zadegan dogulmamasi ve tesadufen taxtda gorunmesi barede ferziyye ekser Misiroloqlar terefinden redd edilib Nefertitinin adi Gozel qadin geldi olaraq tercume olunur buna gore de Exnatonun heyat yoldasinin misirli olmamasi kimi versiya ireli surulmusdur Bezi alimler onu Firon Tusrattinin qizi Hurrian sahzadesi Taduhepa ile eynilesdirirler Lakin diger misiroloqlarin fikirlerince Nefertiti Kralica Tianin ehtimal olunan qardasi olan Eyenin ve onun birinci heyat yoldasnin qizidir Eyenin ikinci arvadi olan Tia gelecek kralicanin sud anasi olduqnu deyirdi yeni o onun bioloji anasi deyildi Daha sonra Tia Nefertitinin qayinanasi olub 2 Bu da onun Amarn sulalesinnen olmasini ve eyni zamanda misirli olmasini tesdiqleyir Amarnadaki zadeganlarin mezarlarinin divarlarinda Nefertiti Mutbenret adli kralicanin bacisi kimi qeyd olunur 3 4 Ovladlari Redakte Nefertitinin Exnatonla evlenib Fironun heyat yoldasi olmasinin deqiq tarixi melum deyil Bu evlilikden onlarin 6 qiz ovladi var idi dogumlarinin texmin edilen tarixi asagida verilmisdir Meritaton Atonun sevgilisi e e 1356 ci il Firon Smenxkaranin esas heyat yoldasi Nefertitiden sonra qisa muddet hakimiyyetde olub Maxetaton Aton terefinden qorunan e e 1349 ci il Anhesenpaaton Aton ucun yasayir e e 1345 ci il sonradan adini Anhesenamona deyisdirdi Tutanhamonun heyat yoldasi olub Texmin edilir ki daha sonra Eyenin heyat yoldasi olub Nefernefruaton tasherit Atonun Mukemmel Mukemmelliyi e e 1344 cu il Nefernefrura Ranin ideal mukemmelliyi e e 1341 ci il Setepenra Ra terefinden secilmis e e 1339 ci il Hakimiyyeti RedakteExnatonun taxta cixmasindan bir qeder once Nefertiti ile evlendiyi guman edilir Gelinin 12 15 yasi var idi bey ise ondan bir nece yas boyuk idi Nefertiti heyat yoldasnin baslatdigi dini deyisiklikleri tam olaraq destekleyirdi ve onun qeder bu islahatlarda maraqli idi Bezi muellifler hetta Nefertitini dini islahatlarin kecirilmesinin tesebbuskari kimi teqdim edirler Firon Eyenin turbesinde yazilardan biri Nefertitiye hesr edilmisdir Hemin yazida Nefertitinin Aton tanrisina olan mehebbetinden behs edilir Exnaton hemise ictimaiyyet qarsisinda heyat yoldasi Nefertiti ile birlikde cixirdi Nefertiti butun ehemiyyetli dini merasimlerde istirak edirdi Buna onlarin birqe resimleri sahidlik edir Exnatonun hakimiyyetinin 12 ci ilinde cutluyin ikinci qizi olan sahzade Maketaton vefat edir Ve tezlikle Nefertiti ozu de tarixi arenada yox olur Onun yerni once ikinci dereceli kralica Kiya ve daha sonra Nefertitinin buyuk qizi Meritaton tutur Exnatonun hakimiyyetinin 14 cu iline e e 1336ci il kralica ile elaqeli butun melumatlar bitir Heykelteras Tutmosun emalatxanasinda tapilan heykellerden biri Nefertitinin yasli olduqnu gosterir Hereketde olan kralica beden qurulusnu gorseden don ve sandali geyib Heykelterasliq emalatxanalarinin birinde Nefertitinin yasli oldugu illerinde uzunden cixarilan bir maska tapilib Maska uzerinde heykelteras terefinden mueyyen emelyatlar aparildigindan onun olu ve ya diri qadinin uzunden cixarilmasini mueyyenlesdirmek mumkun deyil Kralica Nefertitinin olum sebebleri haqqinda melumat yoxdur Kralicanin oglunun firaon taxtinin varisinin olmamasi firoon ailesinde munasibetlerin pislesmesine tesir gostere bilerdi Hami ucun sirr olaraq qalan Nefernefruatonun Nefertiti oldugu ehtimal edilir 5 Misiroloqlar dusunurki erinin hakimiyyetinin 5 ci ilinde antik hesab edilen Nefernefruaton Nefertiti adini almisdi 6 Kiya Exnatonun esas heyat yoldasi oldugu halda Exnaton Nefertitini hakimiyyetin idare edilmesinde oz seriki edir Nefertiti balaca Tutanhamonun regenti olaraq qala bilerdi 7 Exnaton ve Nefertiti RedakteQedim Misir tarixinde uc sexsin heyati hemise maraq obyektinde olub Firon Exnaton onun xanimi Nefertiti ve kahin Ay Birinci dini islahati ile ikinci qadin gozelliyi ile sonuncu ise Tutanhamonun qatili kimi Nefertiti qedim Misirin butun qanunlarina ve enenelerine zidd olaraq IV Amenhotepin esas heyat yoldasi oldu Ola bilsin ki nece olur ki qisa bir muddet erzinde Nefertiti guclu fironun qelbini ele kecirde bildi sualnin cavabni mehs burada axtarmaq lazimdir eyni zamanda IV Amenhotepin hakimiyyet illeri dini islahat dovru kimi yadda qaldi Firon Misirin en guclu kastalarindan birine kesislere qarsi cixmaqdan qorxmadi Bu kasta sirli bilik sahibi oldugu ucun demek olar ki butun sakinleri qorxu icinde saxlayirdi Coxsayli tanrilarin murekkeb dini ayinlerinden istifade ederek Misirde hakimiyyeti ele kecirirdiler IV Amenhotep ise selahiyyetinden imtina edecek adamlarda deyildi Dusundukden sonra kesislere qarsi muharibe elan edir Firon Misirin paytaxtini Fifden yeni bir yere kocurdu Orada yeni mebedler tikdirdi Bu mebedlerde yeni bir tanri heykelleri ucaldildi Amonu legv etdi ve yenine Aton tanri teyin etdi Firon oz adini bele Exnatona deyisdi Exnaton adinin menasi ise Atonun xosuna gelen demekdir Fironun Misirlilerin fikrini deyisdirmek ve kesislerle muharibede qalib gelmek ucun ne qeder sey serf etdiyini tesevvur etmek bele cetindir Elbette ki bunlar etibarli ve sadiq muttefiq olmadan edile bilmezdi Bes o muttefiq kim idi Elbette ki onun sadiq heyat yoldasi Nefertiti Kralicanin erine nece komek etdiyi haqqinda melumat yoxdur Ancaq risk edib insan psixologiyasina istinaden bu meseleni tesvir etmek olar Nefertiti ile evlendikden sonra firon heremini tamamile unutdu O heyat yoldasinin ondan ayrilmasina icaze vermirdi Butun qaydalara zidd olaraq qadin ilk defe olaraq diplomatik goruslerde ve qebullarda istirak etmeye basladi Exnaton utanmadan tereddud etmeden ve heyat yoldasi ile haminin gozu qarsisinda meslehetlesirdi Karaol her seyi yalniz firona deyil heyat yoldasina da hesabati teqdim edirdiler Butun mebedler kralicanin ezemetli heykelleri ile bezendilmisdi Nefertitinin Exnatonla xosbext yasamasi ucun her bir serait varmis kimi gorunurdu Teessuf ki cetinlik en az gozledikleri terefden geldi Nefertiti 6 qiz evladi dunyaya getirse de oglu yox idi Bu vaxtlar kralicanin hesedini aparan sexsler sevinirdi O dovrde misirlilerin omru cox qisa idi En cox otuz il yasayirdilar Exnaton her an ole bilerdi o zaman onun sonraki varisi olmayacaqdi Fironu Kia adli olduqca gozel bir xanimla tanis etdiler Eslinde bu an Nefertitinin hakimiyyetine son qoyulmali idi Lakin Exnaton gah Kianin gah da Nefertitinin yanina gelerdi Nefertiti olduqca guclu qadin idi Exnatonu her zaman xos tebessum ile qarsilasa da kecmis sevgini berpa edmek munkun deyildi Nefertitinin mukemmel agili ve situasiyani obektiv qiymetlendirmesi neticesinde varis problemi hell olunmusdu 8 Olumu RedakteMisiroloqlar kralicanin 30 40 yasinda olduyunu deyirler Bu tedqiqatcilarin inamla danisdiqlari yegane melumatdir Nefertitinin mumiyasi tapilmayib buna gore de Exnatonun sevgilisinin olum sebebini teyin etmek mumkun deyil Lakin Nefertitinin olmuyle bagli tarixde 2 versiya yer almisdi Kohne versiya Redakte 2012 ci ile qeder Misirsunaslar hesab edirdiler ki Exnatonun hakimiyyetinin 12 ci ili Nefertitiye dair tarixi qeydler yoxa cixdigina gore o artiq heyatda deyil Olum sebebi kimi hemin vaxt seheri buruyen veba xesteliyi ve yaxud tebii sebeblerden olan olum gosterilirdi Bu nezeriyye Nefertiti ucun yazilmis parcalarinin hazirda Luvr ve Bruklin muzeylerinde yerlesirler uzerinde olan yazilara esaslanirdi Exnatonun hakimiyyeti dovrunde ve belke de onun olmunden sonra da Nefertiti misli gorunmemis guce malik idi Exnatonun hakimiyyetinin on ikinci iline qeder onunla birlikde hokmdar statusuna yukseldildiyine dair bir delil de var fironla beraber status Stella Coregency 9 Belke de Nefertiti Nefernefruaton adi altinda hakimiyyetde qalmaga davam edirdi Bezi alimler Nefertitinin hele uzun muddet sag oldugunu ve genc fironlara tesir etdiyini dusunurler 10 Yeni versiya Redakte 2012 ci ilde Exnatonun hakimiyyetinin 16 ci ilne Axet feslinin 3 cu ayna 15 ci gunune aid yazinin tapilmasi barede melumat verilmisdir 11 Yazi Deyr el Bersin ehengdasi karxanasinda tapilmisdir 12 Qirmizi oxra ile yazilmis bes setirden ibaret olan bu yazida Boyuk fironun heyat yoldasi onun sevimlisi iki olkenin rebbi Neferneteruaten Nefertiti haqqinda qeydler var 13 14 2014 cu ilde desifre edilmis yazinin tam metni Afina Van de Perre terefinden Journal of Egyptian History JEH jurnalinda derc olunaraq Nefertitinin Exnatonun hakimiyyetinin sonuna qeder sag olmasi tesdiq edilmisdir Adi cinsiyyeti ve xronoloji movqeyi Neferneferuaton adi altinda bir qadin firon oldugunu tam deqiq sekilde ifade ede bilir Bu tapinti Amarna dovrundeki muxtelif ardicilliq nezeriyyelerine de ehemiyyetli derecede tesir gostere biler Meselen Aidan Dodson kimi bezi Misirsunaslar Neferneferuatonun uc il ortaq bir vasiteci rolunu oynadigini bundan sonra daha uc il musteqil bir hokmdar kimi xidmet etdiyini bildirirler 15 Van der Perre oz tapintisi haqqinda yazir Movcud melumatlar gosterir ki bu veziyyetde Nefertiti Anx et xeperura Neferneferuaton adi altinda hokumdarliq vezifesine kecdi Lakin bu hadise Exnatonun hakimiyyetinin 16 ci iline qeder bas vere bilmezdi cunki Deyr Ebu Hinnisdeki tapilan yazida fironun ve kralicanin adlari Boyuk Kralica Exnatonun olaraq qalmisdir Bu hadiselerin cox guman davami o ola biler ki neticede Nefertiti selefi Anxexeperur Smenxar in taxt adini qebul etdi ve bunu sexsi adi Nefernerferuaton ile birlesdirdi 3il hokm surdukden sonra Nefertiti tarixden birdefelik itir ve boyuk ehtimal ki olur Sonra Tutanhamonun hakimiyyet dovru baslayir 16 17 Bu aciqlama Neferneferuatonun Exnatonun hakimiyyetinin 17 ci ilinde olumunden derhal sonra XVIII sulalenin musteqil qadin fironu kimi cixis etdiyini gostere biler Serdabesi Redakte2010 cu ilin fevral ayinda edilen genetik tedqiqatlara qeder ferz edilirdi ki KV35 mezarinda tapilan iki mumiyyadan biri meselem KV35YL Nefertiti ola biler Bu ferziyye 2001 2003 cu illerde Susan James 18 ve Coan Fletcer misiroloqlari terefinden ireli surulmusdu Onlar mumiyanin varligini tesdiqleyen bir sira elametlere isare ederek mediyaya Nefertitini tapdiqlarini bildirdiler 19 2003 cu ilde mumiyanin heyatda olarken nece bir simaya sahib olduqu texnologiyalar vasitesi ile berpa olundu onun Nefertitinin bustune cox benzediyini iddia edilirdi 20 Lakin genetik geneoloji ekspertizaya esasen mumiya KV35YL eyni mezarda mumiyasi eskar edilmis kralica Ti ve III Amenxotopun qizi Exnatonun bacisi ve Tutanxamenun anasidir 21 2015 ci ilin noyabrn 15 de Misirin Qedim Isleri uzre nazirliyi 90 ehtimal ile Firon Tutanhamonun mezarinin divarlari xaricinde en azi bir arasdirilmamis bir otaqin oldugunu bildirdi Bu fikir Ingilis Misiroloqu Nikolas Rivesin Tutanhamonun qefil ve erken olumunden sonra kesisler genc fironun cenazesi ucun tecili olaraq basqasinin mezarini duzeltmeli olduqlarna dair olan ferziyyesine esaslanir 22 23 6 May 2018 ci ilde Misir Qedim Isleri uzre naziri Xalid el Anani Tutanhamon turbesinin icerisinde ve ya bitisik yerlerde arasdirilmamis bir otagin olmadigini subut eden italyan alimlerinin arasdirmalarinin neticesini resmi olaraq teqdim etdi 24 Zaxa Xavassanin sozlerne gore KV21 mezarliginda askar edilen KV21B mumiyasi Nefertitinin mumiyasi ola biler Bu mumiyanin onurga ve cubuq eyriliyi var sumuklerin veziyyetine esasen olum zamani onun sahibinin texminen 45 yasinda oldugunu gosterir 25 Qaleriya Redakte Nefertiti ve ya Exnatonun bassiz bustu Boyuk qirmizi kvarts abidesinin bir hissesi Qesden vurulan ziyan numunesi Exnatonun hakimiyyet dovrune aiddir Misir Anarma Misir Petri Arxeologiya Muzeyi London Nefertiti ve Exnatonun ve ya III Amenhatom Tia ve sehzadenin taninmayan bustu Exnatonun hakimiyyet dovrune aitdir Misir Anarma Misir Petri Arxeologiya Muzeyi London Eheng dasi relyefinin fraqmenti Sahzade qismen gorulen Nefertitinin arxasinda sistrom tutur Exnatonun hakimiyyet dovrune aiddir Misir Anarma Misir Petri Arxeologiya Muzeyi London Silisli eheng dasi Nefertiti relyefinin fraqmenti Heddinden artiq uslublu portretdi Exnatonun hakimiyyet dovrune aiddir Misir Anarma Misir Petri Arxeologiya Muzeyi London Nefertiti qranit heykeli Basin yuxari hissesindeki mohkemlendirici yazi muxtelif sac duzumleri ile basinin bezenmesine imkan verir Altes Muzeyi Berlin Nefertitinin heykelinin basi Altes Muzeyi Berlin Exnaton Nefertiti ve qizlari Atonun qarsisinda Exnatonun stelasi ve ailesi Misir Muzeyi Qahire Nefertiti Atona yag teklif edir Bruklin Muzeyi Talatat Nefertitiya Atonun ibadet etdiyini gosterir Altes Muzeyi Nefertiti uzerinde eks olunmus bir relyef parcasi Bruklin Muzeyi Exnaton ve Nefertiti Luvr Muzeyi Paris Istinadlar Redakte Perepyolkin Yu Ya Drevnij Egipet S Pb Neva 2000 g Glava Solncepoklonnicheskij perevorot Amen Hotpa IV Hermann A Schlogl Das Alte Agypten Geschichte und Kultur von der Fruhzeit bis zu Kleopatra Munchen C H Beck 2006 seh 225 Egypt State Information Service Famous women 10 April 2008 Archived from the original on April 10 2008 Retrieved 8 June 2016 Dodson Aidan and Hilton Dyan The Complete Royal Families of Ancient Egypt Thames amp Hudson 2004 J Tyldesley Chronicle of the Queens of Egypt Thames amp Hudson 2006 seh 136 137 Tyldesley Joyce A Chronicle of the queens of Egypt from early dynastic times to the death of Cleopatra New York NY Thames amp Hudson 2006 seh 124 224 Aidan Dodson Amarna Sunset Nefertiti Tutankhamun Ay Horemheb and the Egyptian Counter reformation Oxford University Press 2009 seh 35 37 seh 233 Tyldesley Joyce Nefertiti Egypt s Sun Queen Penguin 1998 Reeves Nicholas Akhenaten Egypt s False Prophet p 172 Thames amp Hudson 2005 Dodson Aidan Amarna Sunset Nefertiti Tutankhamun Ay Horemheb and the Egyptian Counter Reformation The American University in Cairo Press 2009 Van der Perre Athena 2012 Seyfried Friederike ed In the Light of Amarna 100 Years of the Nefertiti discovery Agyptisches Museum und Papyrussammlung Staatliche Museen zu Berlin seh 196 197 Van der Perre Athena 18 August 2014 The Year 16 graffito of Akhenaten in Dayr Abu Ḥinnis A Contribution to the Study of the Later Years of Nefertiti Journal of Egyptian History 7 1 68 Van der Perre Athena 2012 Seyfried Friederike ed In the Light of Amarna 100 Years of the Nefertiti discovery Agyptisches Museum und Papyrussammlung Staatliche Museen zu Berlin seh 197 Van der Perre Athena 18 August 2014 The Year 16 graffito of Akhenaten in Dayr Abu Ḥinnis A Contribution to the Study of the Later Years of Nefertiti Journal of Egyptian History 7 1 73 Dodson Aidan 2018 Amarna sunset Nefertiti Tutankhamun Ay Horemheb and the Egyptian counter reformation Revised ed Cairo The American University in Cairo Press seh 18 Van der Perre Athena 18 August 2014 The Year 16 graffito of Akhenaten in Dayr Abu Ḥinnis A Contribution to the Study of the Later Years of Nefertiti Journal of Egyptian History 7 1 76 Van der Perre Athena 18 August 2014 The Year 16 graffito of Akhenaten in Dayr Abu Ḥinnis A Contribution to the Study of the Later Years of Nefertiti Journal of Egyptian History 7 1 77 Uchyonye nashli mumiyu Nefertiti i svoimi glazami uvideli kak vyglyadela pervaya krasavica Drevnego Egipta www africana ru Data obrasheniya 27 aprelya 2018 V rasterzannoj mumii priznali izvestnyj simvol zhenskoj krasoty Grani Ru www grani ru Data obrasheniya 27 aprelya 2018 Lico znamenitoj krasavicy Nefertiti obnovilos Grani Ru www grani ru Data obrasheniya 27 aprelya 2018 Hawass Z Gad YZ Ismail S Khairat R Fathalla D Hasan N Ahmed A Elleithy H Ball M Gaballah F Wasef S Fateen M Amer H Gostner P Selim A Zink A Pusch CM Ancestry and Pathology in King Tutankhamun s Family angl JAMA the Journal of the American Medical Association 2010 Fevral Ministerstvo po delam drevnostej V grobnice Tutanhamona najdena komnata v kotoroj mozhet nahoditsya usypalnica Nefertiti TASS 29 11 2015 V Lagovskij Mumiya Nefertiti pohozhe dejstvitelno spryatana v grobnice Tutanhamona Komsomolskaya pravda 30 11 2015 Wagdy Mohammed Egypt says no hidden rooms in King Tut s tomb after all angl chicagotribune com 6 maya 2018 Data obrasheniya 27 avgusta 2018 Zahi Hawass Sahar N Saleem Scanning the Pharaos CT Imaging of the New Kingdom Royal Mummies Cairo American University Press 2016 seh 136 142 Menbe https az wikipedia org w index php title Nefertiti amp oldid 6028696, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.