Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Noqay rayonu (abq. Нагӏвай район, kab.-çərk. Нэгъуей район / Нэгъуей куей, qaraç.-balk. Ногъай район, noq. Ногай район) — Rusiya Federasiyası, Qaraçay-Çerkesiya Respublikasının tərkibində inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Erken-Şaxar şəhəridir.
| Noqay rayonu | |
|---|---|
 | |
|
| |
| Ölkə | |
| İnzibati mərkəz | Erken-Şaxar |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 2007 |
| Sahəsi |
|
| Saat qurşağı |
|
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Telefon kodu | 87870 |
| Rəsmi sayt | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiyası
Noqay rayonu Qaraçay-Çərkəz Respublikasının şimal hissəsində yerləşir. Aşağıdakı ərazilərlə həmsərhəddir:şərqdə və qərbdə Adıqe-Xabl rayonu, cənubda Xabez rayonu, şimalda Stavropol diyarının Kaçube rayonu. Rayonun ərazisi 209,59 km²-dir (2013-cu ildən bəri). Bu isə Qaraçay-Çərkəz Respublikasının 1,47 % ərazisini əhatə edir.
Tarixi
Müasir Noqay rayonunun tarixi sələfi, yəni əsasən Noqay yaşayış məntəqələrini birləşdirən inzibati-ərazi vahidi, 1935-1956-cı illərdə mövcud olmuş İkon-Xalq rayonu hesab olunur. 1980-ci illərin sonlarından bəri bölgədəki Noqay ictimaiyyətinin nümayəndələri İkon-Xalq rayonunu bərpa etmək və ya noqay əhalisinin sıx yaşadığı yaşayış məntəqələrini əhatə edəcək ayrı bir rayon təşkil etmək fikrini səsləndirirdiləri.
Bu istəklərin respublika səviyyəsində əməli şəkildə həyata keçirilməsi, 2005-ci ilin iyun ayında başqa bir "milli" rayonun - Abazinin rayonunun təşkili ilə əlaqədar siyasi vəziyyətin gərginləşdiyi dövrdən başlayır. Bununla belə Qaraçay-Çərkəzin noqay əhalisi bir qayda olaraq müxtəlif elit qruplarla qarşıdurmada iştirak etməməyə çalışır. 5 iyun 2005-ci ildə Qaraçay-Çərkəz Xalq Məclisi Abazin və Noqay rayonlarının təşkili haqqında qətnamə qəbul edir.
8 oktyabr 2006-cı ildə rayonun təşkili ilə bağlı yerli referendum keçirildi. Həmin ilin noyabrında onun nəticələri Xalq Məclisi tərəfindən təsdiq edildi və 15 dekabr 2006-cı ildə parlament Noqay rayonunun təşkili haqqında qərarı qəbul edir. 12 oktyabr 2007-ci ildə Rusiya Federasiyası Qaraçay-Çərkəz Respublikasında mərkəzi Erken-Şaxar kəndində olan "Noqay" rayonunun təsisini təsdiq etdi. Bununla əlaqədar Elə həmin ilin noyabr ayında Qaraçay-Çərkəz Respublikası Konstitusiyasına müvafiq dəyişikliklər edilir.
2009-cu ilin dekabr ayında rayonun ilk büdcəsi qəbul edildi. 1 yanvar 2010-cu ildən bəri Noqay rayonu Qaraçay-Çərkəz Respublikasının tam hüquqlu bir subyektidir.
Əhali
- Milli tərkib
2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə rayonun milli tərkibi haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir:
| Xalq | Say, nəf. | Ümumi əhaliyə olan nisbəti, % |
|---|---|---|
| noqaylar | 11 851 | 75,68 % |
| ruslar | 1 912 | 12,21 % |
| Çərkəzlər | 474 | 3,03 % |
| abazinlər | 267 | 1,71 % |
| tatarlar | 166 | 1,06 % |
| qaraçaylılar | 162 | 1,03 % |
| digərləri | 615 | 3,93 % |
| milliyyətini bildirməyənlər | 212 | 1,35 % |
| ümumi | 15 659 | 100,0 % |
- Cins tərkibi
2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasına olan məlumat:
| Yaş | Kişilər, nəf. | Qadınlar, yaş. | Ümumi say. | ümumi əhaliyə olan nisbət, % |
|---|---|---|---|---|
| 0 — 14 yaş | 1 533 | 1 424 | 2 957 | 18,88 % |
| 15 — 59 yaş | 5 066 | 5 338 | 10 404 | 66,44 % |
| 60 yaşdan yuxarı | 793 | 1 505 | 2 298 | 14,68 % |
| ümumi | 7 392 | 8 267 | 15 659 | 100,0 % |
Kişilər — 7 392 nəf. (47,2 %). Qadınlar — 8 267 nəf. (52,8 %).
Əhalinin orta yaşı — 36,0 yaş. Kişilərin orta yaşı — 33,8 yaş. Qadınların orta yaşı — 37,9 yaş.
İstinadlar
- OKTMO (rus.).
- "Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.)" (rus). 2023-08-18. İstifadə tarixi: 2023-08-23..
- "Ногайский муниципальный район КЧР. О районе". 2015-07-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-25.
- "Том 4 книга 1 "Национальный состав и владение языками, гражданство"; таблица 1 "Национальный состав населения Чечни по городским округам, муниципальным районам, городским населённым пунктам, сельским населённым пунктам с численностью населения 3000 человек и более"". 2015-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-01-01.
- "Том 1. Таблица 2.2 Население КБР по возрастным группам и полу". 2018-10-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-09.
Mənbə
- Официальный сайт Карачаево-Черкесской Республики
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Noqay rayonu Noqay rayonu abq Nagӏvaj rajon kab cerk Neguej rajon Neguej kuej qarac balk Nogaj rajon noq Nogaj rajon Rusiya Federasiyasi Qaracay Cerkesiya Respublikasinin terkibinde inzibati erazi vahidi Inzibati merkezi Erken Saxar seheridir Noqay rayonu44 22 sm e 41 57 s u Olke RusiyaInzibati merkez Erken SaxarTarixi ve cografiyasiYaradilib 2007Sahesi 202 km Saat qursagi Moskva vaxti d UTC 03 00EhalisiEhalisi 16 443 nef 2023 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 87870Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografiyasiNoqay rayonu Qaracay Cerkez Respublikasinin simal hissesinde yerlesir Asagidaki erazilerle hemserheddir serqde ve qerbde Adiqe Xabl rayonu cenubda Xabez rayonu simalda Stavropol diyarinin Kacube rayonu Rayonun erazisi 209 59 km dir 2013 cu ilden beri Bu ise Qaracay Cerkez Respublikasinin 1 47 erazisini ehate edir TarixiMuasir Noqay rayonunun tarixi selefi yeni esasen Noqay yasayis menteqelerini birlesdiren inzibati erazi vahidi 1935 1956 ci illerde movcud olmus Ikon Xalq rayonu hesab olunur 1980 ci illerin sonlarindan beri bolgedeki Noqay ictimaiyyetinin numayendeleri Ikon Xalq rayonunu berpa etmek ve ya noqay ehalisinin six yasadigi yasayis menteqelerini ehate edecek ayri bir rayon teskil etmek fikrini seslendirirdileri Bu isteklerin respublika seviyyesinde emeli sekilde heyata kecirilmesi 2005 ci ilin iyun ayinda basqa bir milli rayonun Abazinin rayonunun teskili ile elaqedar siyasi veziyyetin gerginlesdiyi dovrden baslayir Bununla bele Qaracay Cerkezin noqay ehalisi bir qayda olaraq muxtelif elit qruplarla qarsidurmada istirak etmemeye calisir 5 iyun 2005 ci ilde Qaracay Cerkez Xalq Meclisi Abazin ve Noqay rayonlarinin teskili haqqinda qetname qebul edir 8 oktyabr 2006 ci ilde rayonun teskili ile bagli yerli referendum kecirildi Hemin ilin noyabrinda onun neticeleri Xalq Meclisi terefinden tesdiq edildi ve 15 dekabr 2006 ci ilde parlament Noqay rayonunun teskili haqqinda qerari qebul edir 12 oktyabr 2007 ci ilde Rusiya Federasiyasi Qaracay Cerkez Respublikasinda merkezi Erken Saxar kendinde olan Noqay rayonunun tesisini tesdiq etdi Bununla elaqedar Ele hemin ilin noyabr ayinda Qaracay Cerkez Respublikasi Konstitusiyasina muvafiq deyisiklikler edilir 2009 cu ilin dekabr ayinda rayonun ilk budcesi qebul edildi 1 yanvar 2010 cu ilden beri Noqay rayonu Qaracay Cerkez Respublikasinin tam huquqlu bir subyektidir EhaliMilli terkib 2010 cu il Umumrusiya siyahiya alinmasinin melumatlarina gore rayonun milli terkibi haqqinda asagidaki melumatlar verilmisdir Xalq Say nef Umumi ehaliye olan nisbeti noqaylar 11 851 75 68 ruslar 1 912 12 21 Cerkezler 474 3 03 abazinler 267 1 71 tatarlar 166 1 06 qaracaylilar 162 1 03 digerleri 615 3 93 milliyyetini bildirmeyenler 212 1 35 umumi 15 659 100 0 Cins terkibi 2010 cu il Umumrusiya siyahiya alinmasina olan melumat Yas Kisiler nef Qadinlar yas Umumi say umumi ehaliye olan nisbet 0 14 yas 1 533 1 424 2 957 18 88 15 59 yas 5 066 5 338 10 404 66 44 60 yasdan yuxari 793 1 505 2 298 14 68 umumi 7 392 8 267 15 659 100 0 Kisiler 7 392 nef 47 2 Qadinlar 8 267 nef 52 8 Ehalinin orta yasi 36 0 yas Kisilerin orta yasi 33 8 yas Qadinlarin orta yasi 37 9 yas IstinadlarOKTMO rus Chislennost postoyannogo naseleniya Rossijskoj Federacii po municipalnym obrazovaniyam na 1 yanvarya 2023 goda s uchyotom itogov Vserossijskoj perepisi naseleniya 2020 g rus 2023 08 18 Istifade tarixi 2023 08 23 Nogajskij municipalnyj rajon KChR O rajone 2015 07 12 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 25 Tom 4 kniga 1 Nacionalnyj sostav i vladenie yazykami grazhdanstvo tablica 1 Nacionalnyj sostav naseleniya Chechni po gorodskim okrugam municipalnym rajonam gorodskim naselyonnym punktam selskim naselyonnym punktam s chislennostyu naseleniya 3000 chelovek i bolee 2015 09 29 tarixinde Istifade tarixi 2014 01 01 Tom 1 Tablica 2 2 Naselenie KBR po vozrastnym gruppam i polu 2018 10 01 tarixinde Istifade tarixi 2019 05 09 MenbeOficialnyj sajt Karachaevo Cherkesskoj Respubliki