Nina Katerli

Nina Semyonova Katerli (rus. Ни́на Семёновна Кате́рли; 30 iyun 1934, Leninqrad – 20 noyabr 2023, Sankt-Peterburq) — Rusiya, sovet yazıçısı, publisist, hüquq müdafiəçisi, 15 nəsr və jurnalistika kitabının müəllifi.

Nina Katerli
Doğum tarixi	30 iyun 1934(1934-06-30)
Doğum yeri	Leninqrad, RSFSR, SSRİ
Vəfat tarixi	20 noyabr 2023(2023-11-20)(89 yaşında)
Vəfat yeri	Sankt-Peterburq, Rusiya
Vətəndaşlığı	SSRİ  Rusiya
Milliyyəti	rus
Təhsili	Sankt-Peterburq Dövlət Texnologiya İnstitutu^[d]
Fəaliyyəti	yazıçı, publisist, nasir, kimya, insan hüquqları fəalı, ictimai xadim

Həyatı

1934-cü il iyunun 30-da Leninqradda yazıçı ailəsində anadan olub. Anası Yelena İosifovna Katerli (əsl soy adı Kondakova, 1902–1958), nasir və jurnalist olub. Atası Solomon Şmuleviç (Semyon Samoyloviç) Farfel (təxəllüsü "F. Samoilov", 1907–1985), yazıçı-dokumentalist, Böyük Vətən müharibəsi iştirakçısı, polkovnik-leytenant, "Vətənin keşiyində" qəzetinin hərbi müxbiri Leninqrad Cəbhəsi, Qırmızı Ulduzlar ordeninin sahibi. Babası Samuil Qriqoryeviç Farfel (1877–1927), jurnalist, "Reç" kadet qəzetinin əməkdaşı.

Nina Katerli 1958-ci ildə Leninqrad Texnoloji İnstitut bitirib. 1976-cı ilə qədər elmi-tədqiqat institutunda kimya texnoloqu kimi çalışıb. Bu ildən mühəndis peşəsini tərk edərək özünü tamamilə ədəbiyyata həsr edib. Nina Katerli 15 nəsr və jurnalistika kitabının müəllifidir. Əsərlərinin bəziləri xarici dillərə tərcümə edilərək xaricdə: ABŞ, Fransa, Almaniya, Yaponiya, Çin, Macarıstan, Çexiya və digər ölkələrdə nəşr olunub.

"İddia" kitabına görə Nina Katerli "Publisizm" nominasiyası üzrə Sankt-Peterburq PEN Klubunun "Vətəndaş və yaradıcı cəsarətə görə" mükafatı (1996) və Sankt-Peterburq Kitab Evi və PEN Klubunun "Şərəf və Azadlıq" mükafatı laureatı (1999) olub.

Nina Katerli ömrü boyu Sankt-Peterburqda yaşayıb. 20 noyabr 2023-cü ildə 90 yaşında vəfat edib. Vida mərasimi noyabrın 25-də Krematoriumun Böyük zalında baş tutub.

Yaradıcılığı

Nina Katerli yetmişinci illərin əvvəllərində "Leninqrad axşamları" qəzetində dərc olunan felyetonlarla ədəbiyyata gəlib. Həmçinin o, müharibə illərinə həsr olunmuş uşaqlıq illərindən bəhs edən hekayələrini "Koster" jurnalında nəşr etdirməklə (ilk nəşri 1973-cü ildə, "Xoş gəldin" povesti) özünü oxuculara tanıtdırıb.

Aleksandr Jitinski ilə birlikdə fantastik realizm janrında yazan ilk yazıçılardan biri olub. 1976-cı ildə Nina Katerlinin ilk üç elmi fantastika hekayəsi "Neva" jurnalında nəşr olunub. "Naqornaya, Ten", "Qarşılıqsız sevgi" və "Oxo-Xo" hekayələri oxucular tərəfindən maraqla qarşılanıb.

Onun "Pəncərə" adlı hekayələr toplusu olan ilk kitab 1981-ci ildə Leninqradın "Sovet yazıçısı" nəşriyyatında çap olunub.

Elə həmin il Amerikanın "Fel" almanaxında Nina Katerlinin "Barsukov üçbucağı" hekayəsi nəşr edilib. 1980-ci illərin əvvəllərində onun başqa bir hekayəsi olan "Çervetlər" samizdatda yayılıb. Bu hekayə sovet elmi-tədqiqat institutunun absurd mövcudluğunu yarı fantastik formada təsvir edir, həmçinin o dövrdə qadağan edilmiş yəhudi məsələsinə toxunur. Bütün bunlar, xarici nəşrlərlə yanaşı, müəllif üçün problemlərə, o cümlədən SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin zabiti Pavel Koşelev ilə "söhbətə" səbəb oldu. Bu hekayə "Biz nəyin şahidi idik" xatirələr kitabına daxil edilmiş "İkinci həyat" hekayəsində təsvir edilmişdir.

1990-cı ildə Nina Katerlinin "Canavar" fantastik hekayəsi əsasında Sverdlovsktelefilm studiyasında eyniadlı qısametrajlı cizgi filmi çəkildi. Animasiya filminin rejissoru və rəssamı E. Nitylkina idi.

1990-cı illərdə Nina Katerli psixoloji nəsrə keçib. Onun "Şimalda istilik", "Kürsəal", "Qırmızı papaq", "Sınıq gəlincik gündəliyi" hekayələri və bir çox başqa hekayələri bu janrda yazılıb. Eyni zamanda, Nina Katerli fantastik realizmdən və sosial satiradan da çəkinmir. Artıq 2000-ci illərdə o, "Helikon Plus" nəşriyyatı tərəfindən dərc olunan "Sehrli lampa" kitabına daxil edilmiş "Ən yaxşı şəhər" və fantastik "Qromuşkinlərin nağılı" haqqında bir sıra nağıl-pamfletlər yaradıb (2009).

2014-cü ildə "Helikon Plus" nəşriyyatı "Kasıb torpaq" kitabını nəşr etdi. Yeni kolleksiyaya yetmişinci və səksəninci illərdə yazılmış nəsrlər daxil edilmişdi. Topluya üç əsas hekayə: "Barsukov üçbucağı", "Çervetlər" və "Kostılev", eləcə də bir neçə povest daxil idi. Nina Katerlinin 1983-cü ildə yazılmış "Kostılev" hekayəsi indiyədək çap olunmayıb.

Sosial və insan hüquqları sahəsində fəaliyyət

Nina Katerlinin həyatında ədəbi yaradıcılığı ilə yanaşı insan haqları fəaliyyəti də böyük yer tutur. O, insan hüquqları uğrunda mübarizəyə, Rusiyadakı nasist təhlükəsinə, dövrümüzün sosial və mədəni problemlərinə həsr olunmuş onlarla qəzet məqaləsi yazıb dərc etdirib.

Katerlinin insan hüquqları sahəsində fəaliyyəti onun "Məhkəmə" və "Nikitin işi" sənədli kitablarının mövzusudur. Qələbə üçün Strategiya", həmçinin 1988–2010-cu illərdə "Gərəkli olanı et və nə olacaqsa ol" publisistik məqalələr toplusu Rusiyada insan haqlarına toxunur.

"İddia" kitabı Katerlinin antisemitizm və nasizmdə ittiham etdiyi "Sionizmin sinfi mahiyyəti haqqında" (Leninqrad, 1976) kitabının müəllifi Aleksandr Romanenkonun iki illik məhkəmə prosesinə həsr olunub. İddiaya səbəb Katerlinin 9 oktyabr 1988-ci ildə "Leninqradskaya Pravda" qəzetində dərc olunmuş "Abidlərə aparan yol" məqaləsi olub. Proses 1990-cı ildə Romanenkonun məhkəməyə verməkdən imtinası ilə başa çatıb.

Nina Katerli "Nikitin işi. Qələbə üçün strategiya" kitabını ekoloq Aleksandr Nikitinlə birgə qələmə alıb. Ekoloq A. Nikitin üzərində bir neçə il — 1996-cı ildən 2001-ci ilə qədər məhkəmə prosesi Rusiya və dünya ictimaiyyətinin diqqətini cəlb edib. Vətənə xəyanətdə ittiham olunan dəniz zabiti sonda bəraət alıb. Kitaba Nikitinin özünün hekayəsi və vəkili Yuri Markoviç Şmidtin xatirələri daxildir.

Nina Katerli son günlərinə qədər ictimai fəaliyyətini Sankt-Peterburq PEN Klubu və Rusiyadan və rus dilində yazan digər ölkələrdən yazıçıların, jurnalistlərin, tərcüməçilərin, redaktorların, naşirlərin insan hüquqları birliyi olan Azad Söz Assosiasiyasının üzvülüyündə və Sankt-Peterburq İnsan Hüquqları Şurasının işində cəmləşdirib.

Onun imzası Rusiyada siyasi məhbusların müdafiəsi və insan haqlarının pozulmasına qarşı rus ziyalılarının çoxsaylı müraciətlərində və açıq məktublarında əksini tapıb.

Ailəsi

• Həyat yoldaşı (ikinci nikah) — Mixail Qriqoryeviç Efros (1933–2000), mühəndis, aşındırıcı alətlər üzrə mütəxəssis, SSRİ-də, Rusiyada və xaricdə patentləşdirilmiş onlarla ixtiranın müəllifi.
• Qızı — Yelena Mixaylovna Efros (1959-cu il təvəllüdlü), filoloq, jurnalist, hüquq müdafiəçisi, tərcüməçi.
  • Nəvələri (1985-ci il təvəllüdlü) — Yevgeniya Borisovna Berkoviç, teatr rejissoru və dramaturq; Mariya Berkoviç karlar müəllimi və yazıçıdır.
• Oğlu — Aleksandr Mixayloviç Efros (1954-cü il təvəllüdlü), sahibkar.

İstinadlar

1. Катерли Нина Семеновна // Литераторы Санкт-Петербурга. ХХ век (rus.). / под ред. О. В. Богданова
2. https://theins.ru/news/266916.
3. Фарфель Соломон Шмулевич (Семён Самойлович) (Самойлов Ф.) (1907–1985) — журналист.
4. "Соломон Шмулевич Фарфель на сайте «Память народа»". 2022-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-19.
5. "Российская еврейская энциклопедия". 2022-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-19.
6. Лавка писателей Arxivləşdirilib 2022-08-19 at the Wayback Machine: псевдонимы — "С. Григорьев", "И. Десятов"; "С. Озеросский".
7. "Умерла бабушка арестованной Евгении Беркович, писательница и правозащитница Нина Катерли. К ней приходили с обыском по делу против внучки". en:The Insider (rus). 2023-11-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-20.
8. "Умерла правозащитница Нина Катерли". 2023-11-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-26.
9. "Умерла писательница и правозащитница Нина Катерли". 2023-11-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-26.
10. "Прощание с петербургской писательницей Ниной Катерли пройдет 25 ноября". 2023-11-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-26.
11. "Евгении Беркович разрешили проститься с умершей бабушкой Ниной Катерли". 2023-11-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-26.
12. "Журнал ЗВЕЗДА". zvezdaspb.ru. 2023-11-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-21.
13. Женя Беркович. "Слово авторки" (rus). Журнал Сноб. 23.10.2018. 2023-06-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-30.
14. Дмитрий Быков. "«Один» с Дмитрием Быковым" (rus). 2023-05-04. 2023-12-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-27. Женя Беркович – большой поэт. Я знаю ее меньше как режиссера, как поэта знаю многие годы

Kitabları

• N. Katerli. Pəncərə, hekayələr toplusu. — Leninqrad: Sovet yazıçısı, 1981.
• N. Katerli. Rəngli açıqcalar, hekayələr və hekayələr. — Leninqrad: Sovet yazıçısı, 1986.
• N. Katerli. Kurzal, hekayələr və romanlar. — Leninqrad: Sovet yazıçısı, 1990.
• N. Katerli. Sennaya meydanı, hekayələr və nağıllar. — Sankt-Peterburq: Pozisoft, 1992.
• N. Katerli. Dava, sənədli hekayə. — Samara: Samara nəşriyyatı, 1998.
• N. Katerli. O dünya, hekayələr. — Sankt-Peterburq: Neva, Olma-Press, 2000.
• N. Katerli. Qırmızı papaq, hekayə. — Moskva: AST, 2001.
• N. Katerli. Ustadın əli ilə, hekayələr toplusu. — Sankt-Peterburq: Zvezda jurnalı, 2001.
• N. Katerli, A. Nikitin. Nikitinin işi. — Sankt-Peterburq: Zvezda jurnalı, 2001.
• N. Katerli. Sınıq Kuklanın Gündəliyi. — Sankt-Peterburq: Azbuka, 2003.
• N. Katerli. Sınıq Kuklanın Gündəliyi. — Moskva: AST, 2006.
• N. Katerli, L. Miklaşevskaya. Nələrin şahidi olduq. Qadın taleyi. XX əsr — Sankt-Peterburq: Zvezda jurnalı, 2007.
• N. Katerli. Sehrli lampa, hekayələr toplusu. — Sankt-Peterburq: Helikon Plus, 2009.
• N. Katerli. Lazım olanı edin və nə ola bilərsə, məqalələr toplusuna gəlin. — Sankt-Peterburq: Nestor-Tarix, 2010.
• N. Katerli. Kasıb torpaq, hekayələr və hekayələr. — Sankt-Peterburq: Helikon Plus, 2014

Xarici keçidlər

• Биографическая справка (составлена в 1990-х годах)
• Биографическая справка на сайте "Электронный архив Центра Андрея Белого" (составлена в 2018 году).
• Проза Н. Катерли в "Журнальном зале".
• Повесть Н. Катерли "Вторая жизнь".
• Аудиокниги
• Мультфильм "Чудовище".
• Константин Азадовский о повести Н. Катерли "Сквозь сумрак бытия". Журнал "Знамя" № 7, 2003
• Борис Вишневский. "Нина Катерли — фантастическая реалистка" (о книге "Волшебная лампа"). "Новая газета", 2 июля 2009.
• Борис Вишневский. "Бумажные баррикады на пути русского фашизма (о книге "Делай, что должно, и будь, что будет"). "Новая газета", 21 октября 2010.
• Дмитрий Быков о Нине Катерли в программе "Один" на "Эхе Москвы", 5 февраля 2016
• Обращение инициативной группы по проведению Конгресса интеллигенции "Против войны, против самоизоляции России, против реставрации тоталитаризма" и письмо деятелей культуры в поддержку позиции Владимира Путина по Украине и Крыму. "Новая газета", 13 марта 2014.
• Открытое письмо деятелей культуры политзаключенным России, узникам совести. "Новая газета" 19 февраля 2020.
• Нина Катерли: "Я говорю "НЕТ!" так называемым "поправкам к Конституции". "За права человека", 29 июня 2020.