fbpx
Wikipedia

Miltiad

Avqust 12, 2021

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Miltiad (dəqiqləşdirmə).

Miltiad (q.yun. Μιλτιάδης; e.ə. 554, Afina – e.ə. 489, Afina) — Afina dövlət xadimi, Yunan-İran müharibələri (e.ə. 500 – e.ə. 449-cu illər) zamanı sərkərdə, Frakiya Xersonesosun tiranı (təxminən e.ə. 520—e.ə. 493-cü illər), sərkərdə Kimonun atası.

Miltiad
q.yun. Μιλτιάδης
Doğum tarixi e.ə. 554
Doğum yeri Afina
Vəfat tarixi e.ə. 489
Vəfat yeri Afina
Vətəndaşlığı
Həyat yoldaşı Frakiya hökümdarı Olorun qızı Hegesipila
Uşaqları oğulları: Metioh və Kimon
Atası I Kimon
Fəaliyyəti siyasətçi, hərbi lider[d], hərbi qulluqçu
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Miltiad qədim zadəgan nəslindən idi. E.ə. 524-cü ildə Afinada arxont-eponim seçilmişdir, hardasa e.ə. 520-ci ildən sonra böyük Miltiadın varisi kimi Frakiya Xersonesosun tiranı olmuşdur. E.ə. 513-cü ildə İran hökümdarı I Daranın vassalı olmaq məcburiyyətində qaldı və onu skiflər üzərinə yürüşdə müşayiət etdi, orada Miltiada digər yunanlarla birlikdə farsların Dunay çayında tikdiyi körpünü mühafizə etmək tapşırıldı. İoniya üsyanı zamanı Miltiad Xersonesosu tərk etməli oldu və Afinaya qayıtdı. Afinada o, Frakiyada tiranlıq etməkdə ittiham olundu, lakin sonra bəraət qazandı.

Məhkəmədən sonra Miltiad Afinanın ən nüfuzlu siyasətçilərindən biri oldu. E.ə. 490-cı ildə Miltiad strateqlər kollegiyasına seçildi. Həmin ildə Dara Afinanın fəthi üçün Egey dənizinə ekspedisiya göndərdi Fars taktikası ilə tanış olan Miltiad hərbi şuranı razı saldı ki, farslarla döyüş açıq çöldə baş versin. Başqa strateqlərin könüllü razılaşmaları sayəsində o, qoşunlar üzərində baş komandanlığı əlinə keçirtdi. Miltiad qoşunun mövqeyesinin bütün üstünlüklərindən istifadə etdi və güclü basqınla farsları sarsıdaraq, Marafon döyüşündə onlar üzərində qələbə qazandı. Növbəti ildə Miltiad Kiklad adaları üzərinə yürüşə başlamağı təklif etdi. Onun başçılığı altında afinalılar Paros adasını mühasirəyə aldılar, amma blokada uğursuzluqla bitdi. Miltiadın özü yaralandı və heç bir nəticəyə nail olmadan Afinaya qayıtdı. O, "xalqı aldatmaqda" ittiham olundu və 50 talant cərimə cəzasına məhkum edildi. Hadisələrdən az sonra Paros adasının dövrəyə alınması zamanı əldə etdiyi yaralarından vəfat etdi.

Əsas mənbələr

 
Herodotun büstü

Miltiadın həyatından bəhs edən əsas mənbə Herodotun "Tarix" əsəridi. Herodot Miltiadın mənşəyi, onun yaxın qohumları və əcdadlarının əməlləri, onun Afina və Xersonesosda yaşadığı ilk dövrlərini təsvir eləmişdir, daha ətraflı isə onun karyerasının son mərhələsi haqqında yazmışdır, bu dövr isə Miltiadıən n şöhrətli vaxtları sayılır. Bununla belə Herodotun əsərində Miltiad haqqında vahid və səlis təhkiyə verilməyib. Herodunot başqa əsərlərindolduğu i kimi "Tarix"də də Miltiad barədə yazarkən, başlıca məqsədi əsas mövzudan kənar məsələnin işıqlandırılması idi.

Daha sonrakı mənbələrdə olan məlumatların əksəriyyəti birbaşa və ya dolayısı ilə Herodota istinad edir. Bununla belə bu mənbələrdə onun bioqrafiyasının bəzi yeni detallarına rast gəlmək olar. Lakin onların həqiqiliyini dəqiq müəyyənləşdirmək mümkün deyil. Vaxt keçdikcə Miltiadın obrazı daha çox mifologizasiyaya məruz qalırdı. Onun obrazı təbliğat mübarizəsinin mövzusu, hər hansı tendensiyaların rəmzi edilirdi, bu da ona olan obyektiv münasibətin əmələgəlməsində yardım etmirdi.

E.ə. I əsrdə yaşamış Roma bioqrafı Korneli Nepotun "Böyük əcnəbi sərkərdələr" haqqında yazdığı topluda Miltiadın bioqrafiyası da yer alır. Bu tərcümeyi-halın informativ dəyəri çox azdı və tam etibarlı hesab edilmir. Orada yalnız Herodotun "Tarix" əsərindən götürülən məlumatlar və müəllifin əsassız ehtimalları göstərilib. Əsərdə xeyli qarışıqlıq və məntiqsizlik yer alıb. Belə ki Nepot Kiçik və Böyük Miltadları qarışdırır və onları bir şəxs kimi göstərir. Plutarxın Miltiadın həyatı barədə yazıb-yazmadığı məlum deyil. Onun tərəfindən yazılan 71 bioqrafiyaların yalnız 50-si salamat qalıb. İstənilən halda əgər hətta Plutarx onun tərcümeyi-halını yazsa da, o əsər müasir dövrə çatmayıb.

Afina həyatının birinci dövrü. Mənşəyi

Kimonun oğlu Lakiadlı Miltiad e.ə. VI əsrin ortalarında Afina şəhərində anadan olmuşdur. Onun doğum tarixi dəqiq məlum deyil. Onun anadan olduğu tarixi adətən şərti olaraq e.ə. 550-ci ili hesab edirlər. Hərçənd çox güman ki, Miltiad e.ə. 554-cü ildən gec olmayaraq doğulmuşdur, çünki o, e.ə. 524/523-cü illərdə arxont-eponim vəzifəsini tuturdu, bu vəzifəni isə otuz yaşına çatmış şəxslər tuta bilərdilər.

Miltiad adlı-sanlı Filaidlər zadəgan nəslindən idi. Bu nəslin nümayəndələri öz mənşəyini Zevsin oğlu Eakdan gəldiyini hesab edirdilər. Eakın nəvəsi Ayaks Salamin adasının hökümdarı idi. Ayaksın oğlu və ya nəvəsi Filey Attikaya köçmüşdür və Filaidlər nəslinin banisi olmuşdur. Bu nəslin nümayəndələri hələ qədim dövrdən Afinanın tanınmış siyasi xadimlərindən idilər.

Filaidlər nəslinin iki ən böyük nümayəndələri Miltiadın atası və əmisi idilər. Miltiadın əmisinin adı elə Miltiad idi, o, Kipselin oğlu idi və adətən onu Böyük Miltiad adlandırılar. O, e.ə. VI əsrin ortalarında Afinanın ən nüfuzlu siyasi rəhbərlərindən biri idi. Pisistratidlərin tiranlığı başlayanda Böyük Miltiad zərər çəkməsə də vəziyyətdən narazı idi. Buna görə də Dolonklar qəbiləsinin onların başçısı olmaq təklifini istifadə edərək o, e.ə. təxminən 560-cı ildə Frakiya Xersonesosuna yola düşdü. Miltiad Filaidlər sülaləsindən olmuş Frakiya Xersonesosun ilk tiranı oldu. Eyni zamanda o, Afina vətəndaşlığından imtina etmirdi və afinalılarla əlaqə saxlayırdı. Ola bilsin ki, o, Pisistratidlərin razılığı ilə tiran oldu, çünki Pisistratidlər Egey dənizinin şimal hissəsində afinalıların nəzarəti olmasını istəyirdilər. Yarımadanın sahibi strateji cəhətdən vacib olan Hellespontos boğazı üzərində nəzarəti təmin edirdi.

Böyük Miltiadın ögey qardaşı Stesaqorun oğlu Kimon idi. O, siyasətlə fəal məşğul olmurdu, amma araba yarışlarında uğurlu çıxış edərək üçqat olimpiya çempionu olmuşdur. Lakin Pisistratidlər onun təsirindən çəkinirdilər və Kimon bir müddət sürgünə göndərilmişdir, amma sonra qayıtmışdır. O, e.ə. 524-cü ildə Hipparx və Hippiasın əmri ilə qətlə yetirilmişdir.

Kimonun Stesaqor və Miltiad adlı iki oğlu var idi Stesaqor övladı olmayan əmisi Böyük Miltiadın varisi oldu və onun təxminən e.ə. 525-ci ildə vəfatından sonra Frakiya Xersonesosun tiranı oldu. Onun hakimiyyəti uzun çəkmədi və Lampsakla müharibədə təxminən e.ə. 520-ci ildə öldü.

Görünən odur ki, Miltiad uşaqlıq və gənc yaşlarında atası ilə birlikdə mühacirətdə idi və Pisistratın hakimiyyətinin sonunda Afinaya qayıtdı. E.ə. 524-cü ildə tiranlar Hipparx və Hippias Kimonu öldürmək əmrini verdilər, amma onun oğluna qarşı nümayişkaranə şəkildə mərhəmət göstərdilər. Elə həmin ildə Miltiad arxont-eponim seçildi.

Xersonesos tiranlığı

 
Frakiya Xersonesosu və onun ətrafı

Təxminən e.ə. 520-ci ildə Frakiya Xersonesosun tiranı Stesaqor vəfat etdi və bu vilayət üzərində nəzarəti itirmək istəməyən Pisistratidlər Miltiadı oraya göndərdilər. Miltiad ondan narazı olanları aradan qaldıraraq, orada hakimiyyəti ələ keçirə bildi və tezliklə Frakiya hökümdarı Olorun qızı Hegesipila ilə evləndi, bu nikah ona Frakiya ilə dostluq münasibətini təmin etdi.

E.ə. 513-cü ildə I Daranın rəhbərlik etdiyi böyük fars ordusu Asiyadan Avropaya keçdi. Skifləri düşmən sayan farslar Frakiyanın yunan şəhərlərini fəth edirdilər. Müqavimətin mümkünsüzlüyünü anlayan bu şəhərlərin hökümdarlarının əksəriyyəti farslardan asılılığı könüllü qəbul edirdilər və skiflərə qarşı yürüşə qoşulurdular. Onların arasında Miltiad da yer alırdı, hansı ki bu addımını könüllü və düşünülmüş şəkildə etmişdir. O, Afinaya geri qaça bilmirdi, çünki orada siyasi mübarizə şiddətlənirdi və tiran Hippias onu aradan qaldıra bilərdi.

Dunay üzərində körpü qurub və onun üstündən qoşunu keçirdərək, I Dara yürüşünü şimali Pont çölləri ilə davam etdirdi, keçidin mühafizəsini isə onu müşayiət edən yunan tiranlarına tapşırdı. Herodot və Nepot yazırdılar ki, Miltiad Daranı Skifiyada buraxıb skiflərin körpünü dağıtmaq təklifini qəbul etdi və yunan tiranlarına öz şəhərlərinə qayıtmağı təklif etdi. Buna qarşı Milet tiranı Histiey çıxdı, onun fikrincə onlar yalnız Daranın sayəsində öz şəhərlərinin tiranı qala bilirlər, farsların məğlub olacağı halda isə demos onları devirərək şəhərlərdəki hakimiyyəti əlinə keçirəcək. Qalan tiranlar Histiey ilə razılaşdılar və Daranı gözlədilər. Çox güman ki, bu hekayəni Herodot öz uydurdu ki, Miltiadı yaxşı tərəfdən göstərsin. Həmçinin, bu hadisənin şübhəli olduğunu o göstərir ki, Dara yürüşdən qayıtdıqdan sonra Miltiadı heç cür cəzalandırmadı.

Skiflər Daranın yürüşünə cavab olaraq Fars dövlətindən asıllı olan ərazilərə soxuldular və Xersonesosa qədər gəlib çatdılar. Miltiad sürgünə qaçmağa məcbur oldu. Mühacirətdə keçirdiyi bir neçə ildən sonra o, Xersonesosa qayıtdı və öz hakimiyyətini bərpa etdi. Herodotun yazılarında qarışıqlıq olduğundan bu hadisələrin tarixi dəqiq məlum deyil. Ola bilsin ki, o, sürgündə olduğu zaman Lemnos adasını işğal etdi. Herodot bu hadisə barədə yazsa da, dəqiq nə vaxt baş verdiyini qeyd etmədi. Miltiad Lemnosda məskunlaşan pelasqları qovdu və adada afinalılar üçün məskən saldı. Həmdə xüsusi olaraq vurğulanır ki, o, Lemnosa Frakiya Xersonesosundan gəlib. Ola bilsin ki, Lemnos əvvəl artıq zəbt edilmişdir və Herodot Kiçik Miltiadı Böyük Miltiadla səhv salmışdır. Yəqin ki, Miltiad məhz Lemnosda sürgün illərini keçirtmişdir.

E.ə. 499-cu ildə İoniya üsyanı başladı. İoniya yunanları fars hökmranlığına qarşı üsyan qaldırdılar. Afinalılar və Eretriyalılar onların köməyinə 25 gəmi göndərmişdilər. Sonradan afinalılar gəmilərini geri çəksələr də, Dara onlardan qisas almaq qərarına gəldi. Farslar təşəbbüsə yiyələnməyə bacarıb üsyanı yatırmağa başladılar. Miltiadın üsyanda hər hansı iştirakı barədə heç nə məlum deyil. Çox güman ki, o, gözləyirdi və fəal hərəkət etmirdi. Lakin o, afinalı idi və Dara onun sadiqliyinə şübhə edirdi. E.ə. 493-cü ildə fars donanması Kiçik Asiyanın qərb sahili boyunca Xersonesos tərəfə hərəkət edirdi, həmçinin yolda qiyamçı şəhərləri zəbt edirdi. Miltiad qaçmağa məcbur oldu.

O, 5 triyera götürdü və ona qızıl yığaraq Kardiya şəhərini tərk etdi. O, Xersonesosun ətrafından keçəndə Finikiya gəmiləri ilə rastlaşdı. Gəmilərdən dördü görünmədən keçdi, biri isə farsların əlinə düşdü. O gəmidə Miltiadın böyük oğlu Metioh var idi. Dara Metiohu xeyirxahlıqla qəbul etdi, hətta ona mülk bağışladı. Miltiad İmbrosa çatdı, oradan isə gəmisini Afinaya yönəltdi.

Afina həyatının ikinci dövrü

Qayıdışı

Miltiad təxminən otuzillik fasilədən sonra doğma şəhərinə qayıtdı. Afina onun olmadığı vaxt ərzində çox dəyişmişdir: Hippias qovulmuşdur və tiraniya aradan qaldırılmışdır, bundan əlavə Klisfenin islahatları həyata keçirilmişdir və demokratiya hökm sürürdü. Polisdə demos güc yığırdı. İndi şəhərdə hökmranlıq artıq təkçə aristokratiyanın əlində deyil idi, zadəganlar bütün xalqın fikri ilə hesablaşmalı olurlardu. Bundan başqa, Miltadın həmən düşmənləri yarandı, çünki bəziləri onu siyasi rəqib kimi görürdülər.

Qayıdandan dərhal sonra ona qarşı Xersonesosda tiranlıq etmək ittihamını irəli sürdülər. Afinada hələ arxaik dövrdən tiraniyaya qarşı qanun var idi, hansı ki görünür Miltiadın məhkəmə təqibi üçün hüquqi əsası oldu. Ona qarşı ittihamı kim tərəfindən irəli sürüldüyü məlum deyil. Bu o vaxtı arxont-eponim vəzifəsini tutan Femistokl ola bilərdi və ya Alkmeonidlər adlı siyasi dəstəyə rəhbərlik edən Ksantipp. Miltiad məhkəmədə öz hökümdarlığının Afinanın xeyrinə olduğunu sübut edərək bəraət qazandı.

Məhkəmədən sonra Miltiad Afinanın ən nüfuzlu siyasətçilərindən birinə çevrilir. O, bir neçə dəfə strateq seçilir. Onun belə sürətlə yüksəlməsinin səbəbləri onun mənşəyi, Xersonesosdan böyük sərvətlərin gətirməsi və dövlət fəaliyyəti təcrübəsi olmasında idi. Eyni zamanda o, demokratiyaya xüsusi rəğbəti göstərmirdi və tiran idi, bu da afinalılar tərəfindən mənfi qarşılanırdı.

Afinada xarici səbəblərin təsiri altında Sparta ilə düşmənçilik və İranla sülh münasibətlərdən ibarət olan Alkmeonidlərin siyasi xəttinin böhranı yetişmişdi. Sparta və İran ilə münasibətlər isə o dövrdə iki ən əsas xarici siyasət məsələsi idi. Bir neçə siyasi qruplaşmaların bu məsələyə mövqeyiləri müxtəlif idi: Harmın oğlu Hipparxın qruplaşması həm Spartalıların, həmdə İranın tərəfində idi, Ksantippin başçılıq etdiyi Alkmeonidlərin qruplaşması antisparta siyasətini yürüdürdü, İrana qarşı isə daha mülayim yanaşırdı, Femistoklun qruplaşması isə hər ikisinə, İrana da, Spartaya da qarşı idi. Miltiad öz növbəsində Spartanın tərəfini tutaraq və İrana düşmənçilik göstərərək, heç bir qruplaşmanın tutmadığı mövqeni tutdu.

Miltiad və Femistoklun İrana qarşı siyasətləri üst-üstə düşürdü. Lakin hərbi əməliyyatların aparılması metodları çox fərqlənirdi. Femistokl dəniz qüvvələrinin istifadəsinə ümid bəsləyirdi. Miltiad, əksinə, hesab edirdi ki, müharibənin taleyini quruda baş verən döyüşlər həll edəcək və buna görə hoplit falanqasının döyüş qabiliyyətini möhkəmləndirmək lazımdır.

E.ə. 491-ci ildə Afinaya "torpaq və su" tələbi ilə İran səfirləri gəldilər. Onlar Miltiadın təşəbbüsü ilə öldürüldülər. Açıq qəddarlıqla törədilən bu hadisə farslarla müharibəni qaçılmaz etdi. Bundan başqa, bu hərəkət hamılıqla qəbul edilmiş səfirlərin toxunulmazlığı normalarına zidd oldu. Yeri gəlmişkən, Spartada da səfirləri qətlə yetirmişdilər: Spartalılar torpaq və su götürmək təklifi ilə səfirləri su quyusuna atmışdılar.

Marafon döyüşü

Əsas məqalə: Marafon döyüşü

E.ə. 490-cı ildə fars hökmdarı I Dara Datis və Artafernin komandanlığı altında Egey dənizinin qərbində yerləşən adalara ekspedisiya göndərdi. Kilikiyadan yola düşən farslar (onların sayı 20 min nəfərə yaxın idi) Egey dənizinin mərkəzi hissəsi üzrə irəliləyirdilər. Yol üstü onlar Naksos, Delos və s. bir neçə mühüm strateji mərkəzləri işğal edirdilər. 6 günlük mühasirədən sonra Eretriya zəbt edilmişdir. Evbeya adasından farslar dar Evrip boğazından Attikaya keçdilər və Marafonda düşərgə saldılar. Marafon düzənliyi farsların güclü atlı qoşununun hərəkət etməsi üçün rahat idi.

Təhlükənin bu qədər yaxın olması Afinada çaşqınlıq yaratdı. Afinalılar arasında müqavimətin həm tərəfdarları da var idi, həmdə əleyhdarları. Miltiad xalq yığıncağında psefizma keçirərək, silahlı müqavimət üçün bütün qüvvələri səfərbər etməyi bacardı. Miltiadın psefizması döyüş qabiliyyəti olan bütün kişi vətəndaşları polis qoşununun sıralarına çağırışı və orduda insan sayısını artırmaq üçün müəyyən sayda qulların azad edilməsini nəzərdə tuturdu. Bütün səylərə baxmayaraq, təxminən 9 min hoplit toplandı. Spartaya yardım xahişi ilə qasid göndərilmişdi, amma Spartalılar dini göstərişlərə əsaslanaraq ləngidilər. Plateya şəhəri olan Beotiyaın sakinləri afinalıların köməyinə min nəfərdən ibarət olan bütün ordusunu göndərdilər.

Afina və Plateya qoşunları Marafona yaxınlaşdılar. Fars qoşunlarını şəhərdə gözləmək əlverişli deyil idi, çünki divarlar bərkidilməmişdir və şəhərin özündə satqınlar ola bilərdilər. afinalılar farslara yaxın bir yerdə düşərgə saldılar. Nominal olaraq komandalığ arxont-polemarx Kallimaxın əlində idi, onun tabeliyində isə qoşunun növbə ilə başında duran on strateqlər var idi ki, onlardan biri Miltiad idi. Miltiad onların içində ən istedadlı, ən təcrübəli və ən enerjili idi. Strateqlərin növbəti addımlar barədə fikirləri tamamilə fərqlənirdi. Miltiad dərhal döyüşü başlamağa çağırırdı. Digərləri isə fars qoşununun üstünlüyündən çəkinərək gözləmə taktikasını təklif edirdilər. Strateqlərin fikirləri üst-üstə düşmürdü, Miltiad və Aristid də daxil olmaqla onlardan beşi döyüşün tərəfdarı idi, beşi isə əleyhinə idi. Miltiad Kallimaxı dərhal döyüşə başlamağa inandırdı. Daha sonra isə Aristidin ardınca bütün strateqlər komandanlığı Miltiada buraxdılar. Miltiad vuruşma planını hazırlayıb onu həyata keçirtdi.

Afina qoşunu farsların hücum etməsi üçün çətinliklər yaradacaq Pentelikon silsiləsində mövqe tutdu və beləcə Marafondan Afinaya gedən yolu bağladı. Sayca üstün olan farslar nə yunanlara hücum etdilər, nə də onları keçməyə cəhd göstərdilər. Datis döyüşçüləri geri gəmilərə minmələrini və Afina yaxınlığında olan Faler demində enmələrini əmr elədi. Farsların atlı qoşununun böyük hissəsi və piyada qoşununun bir hissəsi gəmilərə yerləşdirildikdən sonra, Miltiad farslara hücum etməyə qərarını verdi. Fars qüvvələrinin iki qat üstünlüyünü nəzərə alan Miltiad mühasirənin baş verməməsi üçün cəbhə üzrə Afina falanqasını xeyli uzatdı və bununla da mərkəzin hesabına cinahları möhkəmləndirdi və əsas qüvvələri onların üstündə cəmləşdirdi, sonra isə qəfil və sürətli hücumun sayəsində yunan hoplitlərinin qapalı düzülüşünün, ox atanlar və atlıların dəstəklədiyi yüngül silahlanmış farsların səpələnmiş düzülüşü üzərində olan üstünlüyünü istifadə etdi.

 
Marafon döyüşünün sxemi

E.ə. 490-cı ilin 12 sentyabrında afinalılar və Plateyalılar farsların gözləmədiyi anda hücum etdilər. Yunan hoplitlərinin qapalı düzülüşünün, ox atanlar və atlıların dəstəklədiyi yüngül silahlanmış farsların səpələnmiş düzülüşü üzərində üstünlüyü olduğundan, öncə yunanlar farsları sıxışdırırdılar. Yunanların təzyiqi fars qoşununun atlılarını çaşbaş qoydu və onlar döyüşdə əhəmiyyətli rol oynayamadılar. Yunan qoşununun mərkəzi farsların üstün qüvvələrinin təzyiqi altında bir qədər geri çəkildi, lakin Miltiad bunu nəzərə almışdır. O, cinahda duran döyüşçülərə geri çəkilməyi və mərkəzi yarıb keçmiş farslara arxadan zərbə vurmağı əmr etdi. Bu düşmən qüvvələrinin mühasirəyə alınmasına və xeyli hissəsinin məhv edilməsinə gətirib çıxartdı. Sağ qalan farslar gəmilərə doğru geri çəkildilər və dərhal üzməyə başladılar.

Marafon şəhərindən yola düşən farslar Attikanı keçərək Afinanı ələ keçirmək üçün cəhd etdilər. Afina müdafiəsiz qalmışdı, çünki polis qoşununun hamısı 42 km uzaqlıqda olan döyüş meydanında qalmışdı. Lakin Miltiad döyündən dərhal sonra dayanmadan tam silahlanmış bütöv qoşunu ilə (döyüş meydanında isə hərbi qənimətlərin və əsirlərin mühafizəsi üçün Aristidin başçılığı ilə dəstə saxlandı) Afina istiqamətində marşa başladı və fars donanmasından öncə oraya çata bildi. Şəhərin yaxşı qorunduğunu görən farslar heçnə əldə etməyərək geri yollandılar. Farsların cəzalandırıcı ekspedisiyası uğursuzluqla bitdi.

Afinalılar və Plateyalılar Miltiadın komandanlığı altında parlaq qələbə qazandılar. Döyüşdə 192 yunan və 6400 fars həlak oldular. Qələbə afinalıların döyüş ruhunu qaldırdı və sonrandan onların yaddaşlarında Afinanın əzəmət rəmzi kimi yadda qaldı. Miltiad qələbədə çox böyük rol oynadı. Ancaq onun soydaşları onun xidmətlərini lazımınca etiraf etməyə meylli deyil idilər. Miltiad təltif kimi yağlı çələng istəyəndə, ona rədd cavabı verildi, çünki Afina sakinləri əmin idilər ki, Marafon döyüşündə qələbə təkçə Miltiadın yox, onların ümumi uğuru idi. Aristotel qeyd etmişdir ki, demos məhz Marafon döyüşündən sonra "özündə inam hiss etməyə başladı". Şöhrətpərəst Femistokl tez-tez təkrarlıyırdı ki, Miltiadın müzəffəriyyətləri ona yatmağa imkan vermir. Bu ifadə sonradan müxtəlif dillərdə aforizm kimi istifadə olundu.

Ola bilsin ki, Miltiad nüfuzu və yeni qazanılmış qələbəyə əsaslanaraq tiran olmaq istəyirdi, ancaq qəribədir ki, bu amillər onun mövqeyinin möhkəmləşməsində fayda vermədi.

Paros ekspedisiyası

Miltiadın həyatının xronologiyası

e.ə. təxminin 500-cü il — Miltiadın anadan olması
e.ə. 524-cü il — Miltiadın atası Kimonun qətli
e.ə. 524/523-cü illər — Miltiadın arxont vəzifəsinə gəlməsi
e.ə. 520-ci il — Miltiadın Frakiya Xersonesosunda tiran olması
e.ə. 513-cü il — Miltiad fars hökmdarı I Daranın vassalı olur. Skiflərə qarşı yüryüşdə iştirakı. Skiflər Miltiadı Xersonesosdan qovurlar e.ə. təxminən 510-cu il — Miltiadın Xersonesosa qayıdışı
e.ə. 493-cü il — Miltiad Xersonesosdan qaçmalı olur. Afinaya qayıdış. Miltiadın məhkməyə verilməsi. Onun strateq seçilməsi
e.ə. 491-ci il — Miltiadın təşəbbüsü ilə fars səfirlərinin öldürülməsi
e.ə. 490-cı il — Marafon döyüşündə Afina və Plateya qoşunları üzərində komandanlığın etməsi
e.ə. 489-cu il — Paros ekspedisiyasının uğursuzluğla başa çatması. Miltiadın qınaq edilməsi. O, böyük pul cərimənin ödənilməsinə cəlb olunmuşdur. Miltiadın vəfatı

E.ə. 489-cu ildə Miltiad farslara köməyə görə cəzalandırmaq səbəbi ilə Kiklad adalarına dəniz ekspedisiyasını etmək təklifini verdi. Yürüşün əsl məqsədləri adanı soyğun etmək və onların hesabına zənginləşmək idi. Ehtimal var ki, Miltiad hansısa adanı ələ keçirmək və onu öz mülkünə çevirmək kimi şəxsi məqsədlər də güdürdü.

O, Parosa tərəf üzdü. Miltiad onların şəhərini mühasirəyə aldı və 100 talant tələb etdi. Paroslular razı olmadılar və səylə müdafiəyə hazırlaşmağa başladılar. Herodota əsasən, Miltiad həqarətlə Parosluların Demetra ziyarətgahına daxil olmağa cəhd edəndə, özünün omba və ya dizini zədələdi. Əslində isə Miltiad mühasirə zamanı əvvəlcə əhəmiyyətsiz görsənən ciddi xəsarət almışdır. O, mühasirəni dayandırdı və 26 gün ərzində Parosun yalnız ətraf yerlərini talan edərək Afinaya yola düşdü.

Vətənə qayıdanda Miltiadın rəqibləri onu məhkəməyə verdilər, ittihamçı kimi Ksantipp çıxış etdi. O, Miltiadı xəyanətdə ittiham etdi, bunun cəzası isə ölüm hökmü olmalı idi. Miltiad Xalq Məclisində iştirak edirdi, lakin onun ombasında iltihab başladı və o, yataqda uzanaraq qaldı, məhkəmədə müdafiəsini isə onun tərəfdarları edirdilər. Onlar ittiham ifadələrinin yumşaldılmasına nail oldular. O, "xalqı aldatmaqda" təqsirli bilindi və ona 50 talant məbləğində böyük pul cəriməsi yazıldı. Miltiad cəriməni həmən ödəyə bilmədi və dövlətə borclu qaldı. Borclulara siyasi fəaliyyətdə iştirak etmək qadağan idi. Tezliklə Miltiad Parosda aldığı yarasından vəfat etdi. Bəzi qədim müəlliflər, o cümlədən Herodot, yazırdılar ki, Miltiad həbsxanada ölmüşdür, amma əslində bu belə deyil idi, çünki dövlətə borclu olanları e.ə. 400-cü ildən sonra həbsxanaya salmağa başlamışdılar. Miltiad Marafon düzənində dəfn edilmişdir.

Şəxsiyyəti

Şəxsi həyatı

Miltiadın ilk həyat yoldaşı adı məlum olmayan bir afinalı qadın olub. Onların nikahından oğlu Metioh anadan oldu. Xersonesos tiranı olduğu dövrdə Frakiya hökümdarı Olorun qızı Hegesipila ilə evləmişdir.

 
Kimonun Kiprdəki büstü

Miltiad Afinaya qaçanda, Metiohu Finikiyalılar əsir götürdülər. Finikiyalılar onu Susa şəhərinə, padşah Daranın yanına apardılar. Dara onu yaxşı qəbul etdi və "saray, mal, mülk və arvadı kimi bir Fars qızını verdi". Onların nikahından doğulan uşaqlar artıq fars sayılırdılar. Ola bilsin ki, fars hökmdarı Metiohu girov kimi istifadə etmək qərarına gəlmişdir. Əgər həqiqətən belə idisə, onda Dara məqsədinə çatmadı, çünki sonradan Miltiad helə davranırdı ki, sanki farsların əlində bunun oğlu deyil.

Onun Hegesipiladan Kimon adlı oğlu dünyaya gəldi, hansı ki, sonradan Afinanın ən nüfuzlu siyasətçilərindən biri oldu. Kimonun doğma bacısı öz dövrünün ən qalmaqallı tanınmış şəxsiyyətlərindən biri Elpinika idi. O, dəfələrlə töhmətlərə məruz qalırdı, onu qardaşı ilə cinsi əlaqədə olmaqda, rəssam Poliqnotla yaxınlıq etməkdə və ümumiyyətlə pis biri olduğu üçün günahlandırırdılar. Belə qərəzli münasibətin səbəbi onun siyasətdə fəal iştirak etməsi i, i dövürdə r qadınların belə məsələlərdə iştirakı qəbahət sayılırdı Eliiinka Kimondan daha çox yaşadı və e.ə. 439-cu ildə vəfat etdi.

Siyasi baxışları

Miltiadın siyasi baxışları tam aydın deyil. O, aristokratiyanın mövqeyiləri çox güclü olduğu vaxtı, Pisistratidlərin tiranlığ etdiyi dövürdə böyümüşdü. O, qədim zadəgan nəslindən idi, bu soyun nümayəndələri demokratiyaya hər hansısa xüsusi rəğbət göstərmirdilər. Afinaya qayıdanda Miltiad karyerasının əvvəlində gördüyü mühitdən tamamilə başqa mənzərə ilə rastlaşdı. Yeni şərait ona qeyri-adi gəlirdi. İndi siyasətdə təkçə aristokratiyanın hər hansısa təbəqəsi deyil, Afinanın bütün xalqı iştirak edirdi. Miltiada bununla barışmaq çətin idi, amma o, yeni mühitdə adaptasiya etməli oldu.

Bununla belə Miltiad qayıtdıqdan dərhal sonra az qala polisin lideri olacaqdı. Onun siyasətində olan Spartaya rəğbət, farslara isə düşmənçilik baxışları fars təhlükəsinin yarandığı vaxtda daha məqbul oldular. Lakin Marafon döyüşündən sonra onun mövqeyi zəiflədi. Onun qüvvətlənmiş demosla ziddiyyətləri yarandı və o, tiran ola biləcək qədər çox nüfuzlu siyasətçi kimi tanınırdı. Ona görə də Paros ekspedisiyası uğursuzluqla bitəndən dərhal sonra, Miltiad afinalıların qəddarlıq və qisasçılıq obyekti oldu. Arxaik aristokratiya etosu şəraitində şəxsiyyət kimi formalaşan Miltiad Afinanın yeni demokratik dövründə özünə yer tapa bilmədi.

Xatirəsi

Miltiadın vəfatından bir müddət sonra ona olan münasibət daha müsbət olmağa başladı. Onun oğlu Kimonun mərhum atasının reabilitasiyasında böyük əməyi var idi. Kimonun təşəbbüsü ilə başladılan Afina aqorasının yenidənqurulması zamanı (e.ə. V əsrin 60-cı illərində) naxışlı stoa ucaldıldı. Rəssam Poliqnot rəsmlərin birində Marafon döyüşünü təsvir etdi. Birinci planda əsgərləri ruhlandıran və döyüşə çağıran Miltiad seçilirdi.

Heykəltəraş Fidi də Miltiadın şöhrətləndirilməsində öz töhfəsini vermişdir. O, helə həmin illərdə Delfidə heykəllər qrupunu yaratdı, hansı ki onun ideyasına görə Afina vənun n Marafonda qələbəsini yaşadacaqdı. Bu qrupda tanrılar və qəhrəmanların heykəlləri var, orada yeganə tarixi şəxs isə Miltiaddı. Şəxsiyyətin belə yüksədilməsi səciyyəvi və əlamətdar haldır.

Daha sonrakı mənbələrdə Miltiada çox müsbət qiymətlər verilir. O, mükəmməl şücaət və vətənpərvərlik xrestomatiyasının nümunəsi oldu. Pavsani onu hətta "bütün ellin xalqın ilk pənahı" adlandırmışdır.

Olimpiyada qazıntılar zamanı Miltiadın tunc dəbilqəsi tapılmışdır, hazırda o, yerli arxeoloji muzeydə yerləşir.

İstinadlar

  1. ↑ https://www.britannica.com/biography/Miltiades-the-Younger
  2. ↑ Суриков, 2005. səh. 300
  3. ↑ Aristotel. Afina politiyası. 28. 2
  4. Суриков, 2005. səh. 291
  5. Суриков, 2005. səh. 291—292
  6. Суриков, 2005. səh. 292
  7. Суриков, 2005. səh. 293—294
  8. ↑ Herodot VI. 35
  9. Plutarx. Solon. 10
  10. Pavsani. I. 35. 2
  11. Суриков, 2005. səh. 295
  12. Суриков, 2005. səh. 297—299
  13. ↑ Herodot. VI. 103
  14. Суриков, 2005. səh. 300—301
  15. Herodot VI. 39
  16. Herodot. IV. 138
  17. Суриков, 2005. səh. 302—303
  18.  Herodot. IV. 137
  19. Korneli Nepot. Miltiad. 3
  20. Суриков, 2005. səh. 304
  21. Herodot. VI. 40
  22. Суриков, 2005. səh. 305
  23. ↑ Herodot. VI. 140
  24. Diodor. X. 19. 6
  25.  Korneli Nepot. Miltiad. 2
  26. Суриков, 2005. səh. 305—306
  27. Суриков, 2005. səh. 306
  28. ↑ Herodot. VI. 41
  29. ↑ Суриков, 2005. səh. 307
  30. Aristotel. Afina politiyası. 16. 10
  31. ↑ Herodot. VI. 104
  32. Суриков, 2005. səh. 308
  33. Суриков, 2005. səh. 308—309
  34. Суриков, 2005. səh. 309—310
  35. ↑ Суриков, 2005. səh. 311
  36. Pavsani III. 12. 7
  37. Суриков, 2005. səh. 310
  38. Herodot. VII. 133
  39. Herodot. VI. 94
  40. Herodot. VI. 98
  41. Strabon. X. 448
  42. Herodot. VI. 102
  43. ↑ Суриков, 2005. səh. 313
  44. ↑ Pavsani. X. 20. 2
  45. Korneli Nepot. Miltiad. 5
  46. Herodot. VI. 108
  47. Demosfen. LIX. 94
  48. Суриков, 2005. səh. 315
  49. Korneli Nepot. Miltiad. 4
  50. ↑ Plutarx. Aristid. 5
  51. ↑ Herodot. VI. 109
  52. Herodot. VI. 110
  53. ↑ Суриков, 2005. səh. 317
  54. Herodot. VI. 116
  55. Herodot. VI. 117
  56. Суриков, 2005. səh. 318
  57. Plutarx. Kimon. 8
  58. Aristotel. Afina siyasəti. 22. 3
  59. Plutarx. Femistokl. 3
  60. Серов Вадим. "Лавры Мильтиада не дают мне спать". Энциклопедический словарь крылатых слов и выражений. İstifadə tarixi: 2011-08-29. (#parameter_ignored_suggest)
  61. Суриков, 2005. səh. 319
  62. Herodot. VI. 122—123
  63. ↑ Суриков, 2005. səh. 320
  64. Herodot. VI. 134
  65. Herodot. VI. 135
  66. ↑ Herodot. VI. 136
  67. Суриков, 2005. səh. 321—322
  68. Pavsani. I. 32. 4
  69. ↑ Суриков, 2005. səh. 322
  70. Суриков, 2008. səh. 204—205
  71. Суриков, 2005. səh. 307—309
  72. Суриков, 2005. səh. 321
  73. ↑ Суриков, 2005. səh. 324
  74. Korneli Nepot. Miltiad. 6
  75. Pavsani. I. 15. 3
  76. Pavsani. X. 10. 1—2
  77. Суриков, 2005. səh. 323
  78. Pavsani. VIII. 52. 1
  79. "Шлем Мильтиада". 2012-04-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-04-02. (#parameter_ignored_suggest)

Ədəbiyyat

Mənbələr

Tədqiqatlar

  • Курциус Э. (2002). История Древней Греции. 2 (3000 nüs.). Мн.: Харвест. ISBN 985-13-1119-7.
  • Сергеев В. С. (2008). "Глава IX. Греко-персидские войны". История Древней Греции (3000 nüs.). М.: АСТ. 319–322. ISBN 978-5-17-052484-6.
  • Суриков И. Е. (2005). "Глава V. Мильтиад, или осужденный победитель". Античная Греция: политики в контексте эпохи: архаика и ранняя классика. М.: Наука. 212–271. ISBN 5-02-010347-0. Arxiv surəti 30 yanvar 2016 tarixindən Wayback Machine saytında
  • Суриков И. Е. (2008). "Глава IV. Кимон: аристократ, но не олигарх". Античная Греция: политики в контексте эпохи. М.:: Наука. ISBN 978-5-02-036984-9. Arxiv surəti 21 may 2012 tarixindən Wayback Machine saytında
  • Holland T. (2005). Persian Fire: The First World Empire and the Battle for the West. New York: Doubleday. ISBN 0385513119.

Avqust 12, 2021
miltiad, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, dəqiqləşdirmə, Μιλτιάδης, afina, afina, afina, dövlət, xadimi, yunan, iran, müharibələri, illər, zamanı, sərkərdə, frakiya, xersonesosun, tiranı, təxminən, illər, sərkərdə, kimonun, atası, Μιλτιάδηςdoğum, tarixi. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Miltiad deqiqlesdirme Miltiad q yun Miltiadhs e e 554 1 Afina e e 489 1 Afina Afina dovlet xadimi Yunan Iran muharibeleri e e 500 e e 449 cu iller zamani serkerde Frakiya Xersonesosun tirani texminen e e 520 2 e e 493 cu iller serkerde Kimonun atasi Miltiadq yun MiltiadhsDogum tarixi e e 554 1 Dogum yeri AfinaVefat tarixi e e 489 1 Vefat yeri AfinaVetendasligi Qedim AfinaHeyat yoldasi Frakiya hokumdari Olorun qizi HegesipilaUsaqlari ogullari Metioh ve KimonAtasi I KimonFealiyyeti siyasetci herbi lider d herbi qulluqcu Vikianbarda elaqeli mediafayllarMiltiad qedim zadegan neslinden idi E e 524 cu ilde Afinada arxont eponim secilmisdir hardasa e e 520 ci ilden sonra boyuk Miltiadin varisi kimi Frakiya Xersonesosun tirani olmusdur E e 513 cu ilde Iran hokumdari I Daranin vassali olmaq mecburiyyetinde qaldi ve onu skifler uzerine yurusde musayiet etdi orada Miltiada diger yunanlarla birlikde farslarin Dunay cayinda tikdiyi korpunu muhafize etmek tapsirildi Ioniya usyani zamani Miltiad Xersonesosu terk etmeli oldu ve Afinaya qayitdi Afinada o Frakiyada tiranliq etmekde ittiham olundu lakin sonra beraet qazandi Mehkemeden sonra Miltiad Afinanin en nufuzlu siyasetcilerinden biri oldu 3 E e 490 ci ilde Miltiad strateqler kollegiyasina secildi Hemin ilde Dara Afinanin fethi ucun Egey denizine ekspedisiya gonderdi Fars taktikasi ile tanis olan Miltiad herbi surani razi saldi ki farslarla doyus aciq colde bas versin Basqa strateqlerin konullu razilasmalari sayesinde o qosunlar uzerinde bas komandanligi eline kecirtdi Miltiad qosunun movqeyesinin butun ustunluklerinden istifade etdi ve guclu basqinla farslari sarsidaraq Marafon doyusunde onlar uzerinde qelebe qazandi Novbeti ilde Miltiad Kiklad adalari uzerine yuruse baslamagi teklif etdi Onun basciligi altinda afinalilar Paros adasini muhasireye aldilar amma blokada ugursuzluqla bitdi Miltiadin ozu yaralandi ve hec bir neticeye nail olmadan Afinaya qayitdi O xalqi aldatmaqda ittiham olundu ve 50 talant cerime cezasina mehkum edildi Hadiselerden az sonra Paros adasinin dovreye alinmasi zamani elde etdiyi yaralarindan vefat etdi Mundericat 1 Esas menbeler 2 Afina heyatinin birinci dovru Menseyi 3 Xersonesos tiranligi 4 Afina heyatinin ikinci dovru 4 1 Qayidisi 4 2 Marafon doyusu 4 3 Paros ekspedisiyasi 5 Sexsiyyeti 5 1 Sexsi heyati 5 2 Siyasi baxislari 6 Xatiresi 7 Istinadlar 8 Edebiyyat 8 1 Menbeler 8 2 TedqiqatlarEsas menbeler Redakte Herodotun bustu Miltiadin heyatindan behs eden esas menbe Herodotun Tarix eseridi Herodot Miltiadin menseyi onun yaxin qohumlari ve ecdadlarinin emelleri onun Afina ve Xersonesosda yasadigi ilk dovrlerini tesvir elemisdir daha etrafli ise onun karyerasinin son merhelesi haqqinda yazmisdir bu dovr ise Miltiadien n sohretli vaxtlari sayilir Bununla bele Herodotun eserinde Miltiad haqqinda vahid ve selis tehkiye verilmeyib Herodunot basqa eserlerindoldugu i kimi Tarix de de Miltiad barede yazarken baslica meqsedi esas movzudan kenar meselenin isiqlandirilmasi idi 4 Daha sonraki menbelerde olan melumatlarin ekseriyyeti birbasa ve ya dolayisi ile Herodota istinad edir Bununla bele bu menbelerde onun bioqrafiyasinin bezi yeni detallarina rast gelmek olar Lakin onlarin heqiqiliyini deqiq mueyyenlesdirmek mumkun deyil Vaxt kecdikce Miltiadin obrazi daha cox mifologizasiyaya meruz qalirdi Onun obrazi tebligat mubarizesinin movzusu her hansi tendensiyalarin remzi edilirdi bu da ona olan obyektiv munasibetin emelegelmesinde yardim etmirdi 5 E e I esrde yasamis Roma bioqrafi Korneli Nepotun Boyuk ecnebi serkerdeler haqqinda yazdigi topluda Miltiadin bioqrafiyasi da yer alir Bu tercumeyi halin informativ deyeri cox azdi ve tam etibarli hesab edilmir Orada yalniz Herodotun Tarix eserinden goturulen melumatlar ve muellifin esassiz ehtimallari gosterilib Eserde xeyli qarisiqliq ve mentiqsizlik yer alib Bele ki Nepot Kicik ve Boyuk Miltadlari qarisdirir ve onlari bir sexs kimi gosterir Plutarxin Miltiadin heyati barede yazib yazmadigi melum deyil Onun terefinden yazilan 71 bioqrafiyalarin yalniz 50 si salamat qalib Istenilen halda eger hetta Plutarx onun tercumeyi halini yazsa da o eser muasir dovre catmayib 6 Afina heyatinin birinci dovru Menseyi RedakteKimonun oglu Lakiadli Miltiad e e VI esrin ortalarinda Afina seherinde anadan olmusdur Onun dogum tarixi deqiq melum deyil Onun anadan oldugu tarixi adeten serti olaraq e e 550 ci ili hesab edirler Hercend cox guman ki Miltiad e e 554 cu ilden gec olmayaraq dogulmusdur cunki o e e 524 523 cu illerde arxont eponim vezifesini tuturdu bu vezifeni ise otuz yasina catmis sexsler tuta bilerdiler 7 Miltiad adli sanli Filaidler zadegan neslinden idi Bu neslin numayendeleri oz menseyini Zevsin oglu Eakdan geldiyini hesab edirdiler Eakin nevesi Ayaks Salamin adasinin hokumdari idi Ayaksin oglu ve ya nevesi Filey Attikaya kocmusdur ve Filaidler neslinin banisi olmusdur 8 9 10 Bu neslin numayendeleri hele qedim dovrden Afinanin taninmis siyasi xadimlerinden idiler 11 Filaidler neslinin iki en boyuk numayendeleri Miltiadin atasi ve emisi idiler Miltiadin emisinin adi ele Miltiad idi o Kipselin oglu idi ve adeten onu Boyuk Miltiad adlandirilar O e e VI esrin ortalarinda Afinanin en nufuzlu siyasi rehberlerinden biri idi Pisistratidlerin tiranligi baslayanda Boyuk Miltiad zerer cekmese de veziyyetden narazi idi 8 Buna gore de Dolonklar qebilesinin onlarin bascisi olmaq teklifini istifade ederek o e e texminen 560 ci ilde Frakiya Xersonesosuna yola dusdu Miltiad Filaidler sulalesinden olmus Frakiya Xersonesosun ilk tirani oldu Eyni zamanda o Afina vetendasligindan imtina etmirdi ve afinalilarla elaqe saxlayirdi Ola bilsin ki o Pisistratidlerin raziligi ile tiran oldu cunki Pisistratidler Egey denizinin simal hissesinde afinalilarin nezareti olmasini isteyirdiler Yarimadanin sahibi strateji cehetden vacib olan Hellespontos bogazi uzerinde nezareti temin edirdi 12 Boyuk Miltiadin ogey qardasi Stesaqorun oglu Kimon idi O siyasetle feal mesgul olmurdu amma araba yarislarinda ugurlu cixis ederek ucqat olimpiya cempionu olmusdur Lakin Pisistratidler onun tesirinden cekinirdiler ve Kimon bir muddet surgune gonderilmisdir amma sonra qayitmisdir O e e 524 cu ilde Hipparx ve Hippiasin emri ile qetle yetirilmisdir 13 Kimonun Stesaqor ve Miltiad adli iki oglu var idi Stesaqor ovladi olmayan emisi Boyuk Miltiadin varisi oldu ve onun texminen e e 525 ci ilde vefatindan sonra Frakiya Xersonesosun tirani oldu 13 Onun hakimiyyeti uzun cekmedi ve Lampsakla muharibede texminen e e 520 ci ilde oldu 2 Gorunen odur ki Miltiad usaqliq ve genc yaslarinda atasi ile birlikde muhaciretde idi ve Pisistratin hakimiyyetinin sonunda Afinaya qayitdi E e 524 cu ilde tiranlar Hipparx ve Hippias Kimonu oldurmek emrini verdiler amma onun ogluna qarsi numayiskarane sekilde merhemet gosterdiler Ele hemin ilde Miltiad arxont eponim secildi 14 Xersonesos tiranligi Redakte Frakiya Xersonesosu ve onun etrafi Texminen e e 520 ci ilde Frakiya Xersonesosun tirani Stesaqor vefat etdi ve bu vilayet uzerinde nezareti itirmek istemeyen Pisistratidler Miltiadi oraya gonderdiler Miltiad ondan narazi olanlari aradan qaldiraraq orada hakimiyyeti ele kecire bildi ve tezlikle Frakiya hokumdari Olorun qizi Hegesipila ile evlendi bu nikah ona Frakiya ile dostluq munasibetini temin etdi 15 E e 513 cu ilde I Daranin rehberlik etdiyi boyuk fars ordusu Asiyadan Avropaya kecdi Skifleri dusmen sayan farslar Frakiyanin yunan seherlerini feth edirdiler Muqavimetin mumkunsuzluyunu anlayan bu seherlerin hokumdarlarinin ekseriyyeti farslardan asililigi konullu qebul edirdiler ve skiflere qarsi yuruse qosulurdular 16 Onlarin arasinda Miltiad da yer alirdi hansi ki bu addimini konullu ve dusunulmus sekilde etmisdir O Afinaya geri qaca bilmirdi cunki orada siyasi mubarize siddetlenirdi ve tiran Hippias onu aradan qaldira bilerdi 17 Dunay uzerinde korpu qurub ve onun ustunden qosunu kecirderek I Dara yurusunu simali Pont colleri ile davam etdirdi kecidin muhafizesini ise onu musayiet eden yunan tiranlarina tapsirdi Herodot ve Nepot yazirdilar ki Miltiad Darani Skifiyada buraxib skiflerin korpunu dagitmaq teklifini qebul etdi ve yunan tiranlarina oz seherlerine qayitmagi teklif etdi 18 19 Buna qarsi Milet tirani Histiey cixdi onun fikrince onlar yalniz Daranin sayesinde oz seherlerinin tirani qala bilirler farslarin meglub olacagi halda ise demos onlari devirerek seherlerdeki hakimiyyeti eline kecirecek Qalan tiranlar Histiey ile razilasdilar ve Darani gozlediler Cox guman ki bu hekayeni Herodot oz uydurdu ki Miltiadi yaxsi terefden gostersin Hemcinin bu hadisenin subheli oldugunu o gosterir ki Dara yurusden qayitdiqdan sonra Miltiadi hec cur cezalandirmadi 20 Skifler Daranin yurusune cavab olaraq Fars dovletinden asilli olan erazilere soxuldular ve Xersonesosa qeder gelib catdilar Miltiad surgune qacmaga mecbur oldu 21 Muhaciretde kecirdiyi bir nece ilden sonra o Xersonesosa qayitdi ve oz hakimiyyetini berpa etdi Herodotun yazilarinda qarisiqliq oldugundan bu hadiselerin tarixi deqiq melum deyil 22 Ola bilsin ki o surgunde oldugu zaman Lemnos adasini isgal etdi Herodot bu hadise barede yazsa da deqiq ne vaxt bas verdiyini qeyd etmedi 23 Miltiad Lemnosda meskunlasan pelasqlari qovdu ve adada afinalilar ucun mesken saldi 23 24 25 Hemde xususi olaraq vurgulanir ki o Lemnosa Frakiya Xersonesosundan gelib Ola bilsin ki Lemnos evvel artiq zebt edilmisdir ve Herodot Kicik Miltiadi Boyuk Miltiadla sehv salmisdir Yeqin ki Miltiad mehz Lemnosda surgun illerini kecirtmisdir 26 E e 499 cu ilde Ioniya usyani basladi Ioniya yunanlari fars hokmranligina qarsi usyan qaldirdilar Afinalilar ve Eretriyalilar onlarin komeyine 25 gemi gondermisdiler Sonradan afinalilar gemilerini geri cekseler de Dara onlardan qisas almaq qerarina geldi Farslar tesebbuse yiyelenmeye bacarib usyani yatirmaga basladilar Miltiadin usyanda her hansi istiraki barede hec ne melum deyil Cox guman ki o gozleyirdi ve feal hereket etmirdi Lakin o afinali idi ve Dara onun sadiqliyine subhe edirdi 27 E e 493 cu ilde fars donanmasi Kicik Asiyanin qerb sahili boyunca Xersonesos terefe hereket edirdi hemcinin yolda qiyamci seherleri zebt edirdi Miltiad qacmaga mecbur oldu O 5 triyera goturdu ve ona qizil yigaraq Kardiya seherini terk etdi O Xersonesosun etrafindan kecende Finikiya gemileri ile rastlasdi Gemilerden dordu gorunmeden kecdi biri ise farslarin eline dusdu O gemide Miltiadin boyuk oglu Metioh var idi Dara Metiohu xeyirxahliqla qebul etdi hetta ona mulk bagisladi Miltiad Imbrosa catdi oradan ise gemisini Afinaya yoneltdi 28 Afina heyatinin ikinci dovru RedakteQayidisi Redakte Miltiad texminen otuzillik fasileden sonra dogma seherine qayitdi Afina onun olmadigi vaxt erzinde cox deyismisdir Hippias qovulmusdur ve tiraniya aradan qaldirilmisdir bundan elave Klisfenin islahatlari heyata kecirilmisdir ve demokratiya hokm sururdu Polisde demos guc yigirdi Indi seherde hokmranliq artiq tekce aristokratiyanin elinde deyil idi zadeganlar butun xalqin fikri ile hesablasmali olurlardu Bundan basqa Miltadin hemen dusmenleri yarandi cunki bezileri onu siyasi reqib kimi gorurduler 29 Qayidandan derhal sonra ona qarsi Xersonesosda tiranliq etmek ittihamini ireli surduler Afinada hele arxaik dovrden tiraniyaya qarsi qanun var idi 30 hansi ki gorunur Miltiadin mehkeme teqibi ucun huquqi esasi oldu 31 Ona qarsi ittihami kim terefinden ireli surulduyu melum deyil Bu o vaxti arxont eponim vezifesini tutan Femistokl ola bilerdi ve ya Alkmeonidler adli siyasi desteye rehberlik eden Ksantipp 32 Miltiad mehkemede oz hokumdarliginin Afinanin xeyrine oldugunu subut ederek beraet qazandi Mehkemeden sonra Miltiad Afinanin en nufuzlu siyasetcilerinden birine cevrilir 3 O bir nece defe strateq secilir 31 Onun bele suretle yukselmesinin sebebleri onun menseyi Xersonesosdan boyuk servetlerin getirmesi ve dovlet fealiyyeti tecrubesi olmasinda idi Eyni zamanda o demokratiyaya xususi regbeti gostermirdi ve tiran idi bu da afinalilar terefinden menfi qarsilanirdi 33 Afinada xarici sebeblerin tesiri altinda Sparta ile dusmencilik ve Iranla sulh munasibetlerden ibaret olan Alkmeonidlerin siyasi xettinin bohrani yetismisdi Sparta ve Iran ile munasibetler ise o dovrde iki en esas xarici siyaset meselesi idi Bir nece siyasi qruplasmalarin bu meseleye movqeyileri muxtelif idi Harmin oglu Hipparxin qruplasmasi hem Spartalilarin hemde Iranin terefinde idi Ksantippin basciliq etdiyi Alkmeonidlerin qruplasmasi antisparta siyasetini yurudurdu Irana qarsi ise daha mulayim yanasirdi Femistoklun qruplasmasi ise her ikisine Irana da Spartaya da qarsi idi Miltiad oz novbesinde Spartanin terefini tutaraq ve Irana dusmencilik gostererek hec bir qruplasmanin tutmadigi movqeni tutdu 34 Miltiad ve Femistoklun Irana qarsi siyasetleri ust uste dusurdu Lakin herbi emeliyyatlarin aparilmasi metodlari cox ferqlenirdi Femistokl deniz quvvelerinin istifadesine umid besleyirdi Miltiad eksine hesab edirdi ki muharibenin taleyini quruda bas veren doyusler hell edecek ve buna gore hoplit falanqasinin doyus qabiliyyetini mohkemlendirmek lazimdir 35 E e 491 ci ilde Afinaya torpaq ve su telebi ile Iran sefirleri geldiler Onlar Miltiadin tesebbusu ile oldurulduler 36 Aciq qeddarliqla toredilen bu hadise farslarla muharibeni qacilmaz etdi Bundan basqa bu hereket hamiliqla qebul edilmis sefirlerin toxunulmazligi normalarina zidd oldu 37 Yeri gelmisken Spartada da sefirleri qetle yetirmisdiler Spartalilar torpaq ve su goturmek teklifi ile sefirleri su quyusuna atmisdilar 38 Marafon doyusu Redakte Esas meqale Marafon doyusuE e 490 ci ilde fars hokmdari I Dara Datis ve Artafernin komandanligi altinda Egey denizinin qerbinde yerlesen adalara ekspedisiya gonderdi 39 Kilikiyadan yola dusen farslar onlarin sayi 20 min nefere yaxin idi Egey denizinin merkezi hissesi uzre irelileyirdiler Yol ustu onlar Naksos Delos ve s bir nece muhum strateji merkezleri isgal edirdiler 6 gunluk muhasireden sonra Eretriya zebt edilmisdir 40 41 Evbeya adasindan farslar dar Evrip bogazindan Attikaya kecdiler ve Marafonda duserge saldilar 42 Marafon duzenliyi farslarin guclu atli qosununun hereket etmesi ucun rahat idi 43 Tehlukenin bu qeder yaxin olmasi Afinada casqinliq yaratdi Afinalilar arasinda muqavimetin hem terefdarlari da var idi hemde eleyhdarlari Miltiad xalq yigincaginda psefizma kecirerek silahli muqavimet ucun butun quvveleri seferber etmeyi bacardi 43 Miltiadin psefizmasi doyus qabiliyyeti olan butun kisi vetendaslari polis qosununun siralarina cagirisi ve orduda insan sayisini artirmaq ucun mueyyen sayda qullarin azad edilmesini nezerde tuturdu 44 Butun seylere baxmayaraq texminen 9 min hoplit toplandi 44 45 Spartaya yardim xahisi ile qasid gonderilmisdi amma Spartalilar dini gosterislere esaslanaraq lengidiler Plateya seheri olan Beotiyain sakinleri afinalilarin komeyine min neferden ibaret olan butun ordusunu gonderdiler 46 47 Afina ve Plateya qosunlari Marafona yaxinlasdilar Fars qosunlarini seherde gozlemek elverisli deyil idi cunki divarlar berkidilmemisdir ve seherin ozunde satqinlar ola bilerdiler 48 afinalilar farslara yaxin bir yerde duserge saldilar 13 49 50 Nominal olaraq komandalig arxont polemarx Kallimaxin elinde idi onun tabeliyinde ise qosunun novbe ile basinda duran on strateqler var idi ki onlardan biri Miltiad idi Miltiad onlarin icinde en istedadli en tecrubeli ve en enerjili idi Strateqlerin novbeti addimlar barede fikirleri tamamile ferqlenirdi 51 Miltiad derhal doyusu baslamaga cagirirdi Digerleri ise fars qosununun ustunluyunden cekinerek gozleme taktikasini teklif edirdiler Strateqlerin fikirleri ust uste dusmurdu Miltiad ve Aristid de daxil olmaqla 50 onlardan besi doyusun terefdari idi besi ise eleyhine idi Miltiad Kallimaxi derhal doyuse baslamaga inandirdi 51 Daha sonra ise Aristidin ardinca butun strateqler komandanligi Miltiada buraxdilar 50 52 Miltiad vurusma planini hazirlayib onu heyata kecirtdi Afina qosunu farslarin hucum etmesi ucun cetinlikler yaradacaq Pentelikon silsilesinde movqe tutdu ve belece Marafondan Afinaya geden yolu bagladi Sayca ustun olan farslar ne yunanlara hucum etdiler ne de onlari kecmeye cehd gosterdiler Datis doyusculeri geri gemilere minmelerini ve Afina yaxinliginda olan Faler deminde enmelerini emr eledi Farslarin atli qosununun boyuk hissesi ve piyada qosununun bir hissesi gemilere yerlesdirildikden sonra Miltiad farslara hucum etmeye qerarini verdi Fars quvvelerinin iki qat ustunluyunu nezere alan Miltiad muhasirenin bas vermemesi ucun cebhe uzre Afina falanqasini xeyli uzatdi ve bununla da merkezin hesabina cinahlari mohkemlendirdi ve esas quvveleri onlarin ustunde cemlesdirdi sonra ise qefil ve suretli hucumun sayesinde yunan hoplitlerinin qapali duzulusunun ox atanlar ve atlilarin desteklediyi yungul silahlanmis farslarin sepelenmis duzulusu uzerinde olan ustunluyunu istifade etdi 53 Marafon doyusunun sxemi E e 490 ci ilin 12 sentyabrinda afinalilar ve Plateyalilar farslarin gozlemediyi anda hucum etdiler Yunan hoplitlerinin qapali duzulusunun ox atanlar ve atlilarin desteklediyi yungul silahlanmis farslarin sepelenmis duzulusu uzerinde ustunluyu oldugundan once yunanlar farslari sixisdirirdilar Yunanlarin tezyiqi fars qosununun atlilarini casbas qoydu ve onlar doyusde ehemiyyetli rol oynayamadilar 53 Yunan qosununun merkezi farslarin ustun quvvelerinin tezyiqi altinda bir qeder geri cekildi lakin Miltiad bunu nezere almisdir O cinahda duran doyusculere geri cekilmeyi ve merkezi yarib kecmis farslara arxadan zerbe vurmagi emr etdi Bu dusmen quvvelerinin muhasireye alinmasina ve xeyli hissesinin mehv edilmesine getirib cixartdi Sag qalan farslar gemilere dogru geri cekildiler ve derhal uzmeye basladilar Marafon seherinden yola dusen farslar Attikani kecerek Afinani ele kecirmek ucun cehd etdiler Afina mudafiesiz qalmisdi cunki polis qosununun hamisi 42 km uzaqliqda olan doyus meydaninda qalmisdi Lakin Miltiad doyunden derhal sonra dayanmadan tam silahlanmis butov qosunu ile doyus meydaninda ise herbi qenimetlerin ve esirlerin muhafizesi ucun Aristidin basciligi ile deste saxlandi Afina istiqametinde marsa basladi ve fars donanmasindan once oraya cata bildi Seherin yaxsi qorundugunu goren farslar hecne elde etmeyerek geri yollandilar 54 Farslarin cezalandirici ekspedisiyasi ugursuzluqla bitdi Afinalilar ve Plateyalilar Miltiadin komandanligi altinda parlaq qelebe qazandilar Doyusde 192 yunan ve 6400 fars helak oldular 55 Qelebe afinalilarin doyus ruhunu qaldirdi ve sonrandan onlarin yaddaslarinda Afinanin ezemet remzi kimi yadda qaldi 56 Miltiad qelebede cox boyuk rol oynadi Ancaq onun soydaslari onun xidmetlerini laziminca etiraf etmeye meylli deyil idiler Miltiad teltif kimi yagli celeng isteyende ona redd cavabi verildi cunki Afina sakinleri emin idiler ki Marafon doyusunde qelebe tekce Miltiadin yox onlarin umumi uguru idi 57 Aristotel qeyd etmisdir ki demos mehz Marafon doyusunden sonra ozunde inam hiss etmeye basladi 58 Sohretperest Femistokl tez tez tekrarliyirdi ki Miltiadin muzefferiyyetleri ona yatmaga imkan vermir 59 Bu ifade sonradan muxtelif dillerde aforizm kimi istifade olundu 60 Ola bilsin ki Miltiad nufuzu ve yeni qazanilmis qelebeye esaslanaraq tiran olmaq isteyirdi ancaq qeribedir ki bu amiller onun movqeyinin mohkemlesmesinde fayda vermedi 61 Paros ekspedisiyasi Redakte Miltiadin heyatinin xronologiyasi e e texminin 500 cu il Miltiadin anadan olmasi e e 524 cu il Miltiadin atasi Kimonun qetli e e 524 523 cu iller Miltiadin arxont vezifesine gelmesi e e 520 ci il Miltiadin Frakiya Xersonesosunda tiran olmasi e e 513 cu il Miltiad fars hokmdari I Daranin vassali olur Skiflere qarsi yuryusde istiraki Skifler Miltiadi Xersonesosdan qovurlar e e texminen 510 cu il Miltiadin Xersonesosa qayidisi e e 493 cu il Miltiad Xersonesosdan qacmali olur Afinaya qayidis Miltiadin mehkmeye verilmesi Onun strateq secilmesi e e 491 ci il Miltiadin tesebbusu ile fars sefirlerinin oldurulmesi e e 490 ci il Marafon doyusunde Afina ve Plateya qosunlari uzerinde komandanligin etmesi e e 489 cu il Paros ekspedisiyasinin ugursuzlugla basa catmasi Miltiadin qinaq edilmesi O boyuk pul cerimenin odenilmesine celb olunmusdur Miltiadin vefatiE e 489 cu ilde Miltiad farslara komeye gore cezalandirmaq sebebi ile Kiklad adalarina deniz ekspedisiyasini etmek teklifini verdi 62 Yurusun esl meqsedleri adani soygun etmek ve onlarin hesabina zenginlesmek idi Ehtimal var ki Miltiad hansisa adani ele kecirmek ve onu oz mulkune cevirmek kimi sexsi meqsedler de gudurdu 63 O Parosa teref uzdu Miltiad onlarin seherini muhasireye aldi ve 100 talant teleb etdi Paroslular razi olmadilar ve seyle mudafieye hazirlasmaga basladilar Herodota esasen Miltiad heqaretle Paroslularin Demetra ziyaretgahina daxil olmaga cehd edende ozunun omba ve ya dizini zedeledi 64 Eslinde ise Miltiad muhasire zamani evvelce ehemiyyetsiz gorsenen ciddi xesaret almisdir 63 O muhasireni dayandirdi ve 26 gun erzinde Parosun yalniz etraf yerlerini talan ederek Afinaya yola dusdu 65 Vetene qayidanda Miltiadin reqibleri onu mehkemeye verdiler ittihamci kimi Ksantipp cixis etdi 66 O Miltiadi xeyanetde ittiham etdi bunun cezasi ise olum hokmu olmali idi Miltiad Xalq Meclisinde istirak edirdi lakin onun ombasinda iltihab basladi ve o yataqda uzanaraq qaldi mehkemede mudafiesini ise onun terefdarlari edirdiler Onlar ittiham ifadelerinin yumsaldilmasina nail oldular O xalqi aldatmaqda teqsirli bilindi ve ona 50 talant mebleginde boyuk pul cerimesi yazildi 66 Miltiad cerimeni hemen odeye bilmedi ve dovlete borclu qaldi Borclulara siyasi fealiyyetde istirak etmek qadagan idi Tezlikle Miltiad Parosda aldigi yarasindan vefat etdi Bezi qedim muellifler o cumleden Herodot yazirdilar ki Miltiad hebsxanada olmusdur amma eslinde bu bele deyil idi cunki dovlete borclu olanlari e e 400 cu ilden sonra hebsxanaya salmaga baslamisdilar 67 Miltiad Marafon duzeninde defn edilmisdir 68 Sexsiyyeti RedakteSexsi heyati Redakte Miltiadin ilk heyat yoldasi adi melum olmayan bir afinali qadin olub Onlarin nikahindan oglu Metioh anadan oldu Xersonesos tirani oldugu dovrde Frakiya hokumdari Olorun qizi Hegesipila ile evlemisdir Kimonun Kiprdeki bustu Miltiad Afinaya qacanda Metiohu Finikiyalilar esir goturduler Finikiyalilar onu Susa seherine padsah Daranin yanina apardilar Dara onu yaxsi qebul etdi ve saray mal mulk ve arvadi kimi bir Fars qizini verdi 28 Onlarin nikahindan dogulan usaqlar artiq fars sayilirdilar Ola bilsin ki fars hokmdari Metiohu girov kimi istifade etmek qerarina gelmisdir Eger heqiqeten bele idise onda Dara meqsedine catmadi cunki sonradan Miltiad hele davranirdi ki sanki farslarin elinde bunun oglu deyil 29 Onun Hegesipiladan Kimon adli oglu dunyaya geldi hansi ki sonradan Afinanin en nufuzlu siyasetcilerinden biri oldu 69 Kimonun dogma bacisi oz dovrunun en qalmaqalli taninmis sexsiyyetlerinden biri Elpinika idi O defelerle tohmetlere meruz qalirdi onu qardasi ile cinsi elaqede olmaqda ressam Poliqnotla yaxinliq etmekde ve umumiyyetle pis biri oldugu ucun gunahlandirirdilar Bele qerezli munasibetin sebebi onun siyasetde feal istirak etmesi i i dovurde r qadinlarin bele meselelerde istiraki qebahet sayilirdi Eliiinka Kimondan daha cox yasadi ve e e 439 cu ilde vefat etdi 70 Siyasi baxislari Redakte Miltiadin siyasi baxislari tam aydin deyil O aristokratiyanin movqeyileri cox guclu oldugu vaxti Pisistratidlerin tiranlig etdiyi dovurde boyumusdu O qedim zadegan neslinden idi bu soyun numayendeleri demokratiyaya her hansisa xususi regbet gostermirdiler Afinaya qayidanda Miltiad karyerasinin evvelinde gorduyu muhitden tamamile basqa menzere ile rastlasdi Yeni serait ona qeyri adi gelirdi Indi siyasetde tekce aristokratiyanin her hansisa tebeqesi deyil Afinanin butun xalqi istirak edirdi Miltiada bununla barismaq cetin idi amma o yeni muhitde adaptasiya etmeli oldu 71 Bununla bele Miltiad qayitdiqdan derhal sonra az qala polisin lideri olacaqdi Onun siyasetinde olan Spartaya regbet farslara ise dusmencilik baxislari fars tehlukesinin yarandigi vaxtda daha meqbul oldular 35 Lakin Marafon doyusunden sonra onun movqeyi zeifledi Onun quvvetlenmis demosla ziddiyyetleri yarandi ve o tiran ola bilecek qeder cox nufuzlu siyasetci kimi taninirdi 63 Ona gore de Paros ekspedisiyasi ugursuzluqla bitenden derhal sonra Miltiad afinalilarin qeddarliq ve qisasciliq obyekti oldu 72 Arxaik aristokratiya etosu seraitinde sexsiyyet kimi formalasan Miltiad Afinanin yeni demokratik dovrunde ozune yer tapa bilmedi 73 Xatiresi RedakteMiltiadin vefatindan bir muddet sonra ona olan munasibet daha musbet olmaga basladi 69 Onun oglu Kimonun merhum atasinin reabilitasiyasinda boyuk emeyi var idi Kimonun tesebbusu ile basladilan Afina aqorasinin yenidenqurulmasi zamani e e V esrin 60 ci illerinde naxisli stoa ucaldildi Ressam Poliqnot resmlerin birinde Marafon doyusunu tesvir etdi Birinci planda esgerleri ruhlandiran ve doyuse cagiran Miltiad secilirdi 74 75 Heykelteras Fidi de Miltiadin sohretlendirilmesinde oz tohfesini vermisdir O hele hemin illerde Delfide heykeller qrupunu yaratdi hansi ki onun ideyasina gore Afina venun n Marafonda qelebesini yasadacaqdi 76 Bu qrupda tanrilar ve qehremanlarin heykelleri var orada yegane tarixi sexs ise Miltiaddi Sexsiyyetin bele yuksedilmesi seciyyevi ve elametdar haldir 77 Daha sonraki menbelerde Miltiada cox musbet qiymetler verilir O mukemmel sucaet ve vetenperverlik xrestomatiyasinin numunesi oldu 73 Pavsani onu hetta butun ellin xalqin ilk penahi adlandirmisdir 78 Olimpiyada qazintilar zamani Miltiadin tunc debilqesi tapilmisdir hazirda o yerli arxeoloji muzeyde yerlesir 79 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 https www britannica com biography Miltiades the Younger 1 2 Surikov 2005 seh 300 1 2 Aristotel Afina politiyasi 28 2 Surikov 2005 seh 291 Surikov 2005 seh 291 292 Surikov 2005 seh 292 Surikov 2005 seh 293 294 1 2 Herodot VI 35 Plutarx Solon 10 Pavsani I 35 2 Surikov 2005 seh 295 Surikov 2005 seh 297 299 1 2 3 Herodot VI 103 Surikov 2005 seh 300 301 Herodot VI 39 Herodot IV 138 Surikov 2005 seh 302 303 Herodot IV 137 Korneli Nepot Miltiad 3 Surikov 2005 seh 304 Herodot VI 40 Surikov 2005 seh 305 1 2 Herodot VI 140 Diodor X 19 6 Korneli Nepot Miltiad 2 Surikov 2005 seh 305 306 Surikov 2005 seh 306 1 2 Herodot VI 41 1 2 Surikov 2005 seh 307 Aristotel Afina politiyasi 16 10 1 2 Herodot VI 104 Surikov 2005 seh 308 Surikov 2005 seh 308 309 Surikov 2005 seh 309 310 1 2 Surikov 2005 seh 311 Pavsani III 12 7 Surikov 2005 seh 310 Herodot VII 133 Herodot VI 94 Herodot VI 98 Strabon X 448 Herodot VI 102 1 2 Surikov 2005 seh 313 1 2 Pavsani X 20 2 Korneli Nepot Miltiad 5 Herodot VI 108 Demosfen LIX 94 Surikov 2005 seh 315 Korneli Nepot Miltiad 4 1 2 3 Plutarx Aristid 5 1 2 Herodot VI 109 Herodot VI 110 1 2 Surikov 2005 seh 317 Herodot VI 116 Herodot VI 117 Surikov 2005 seh 318 Plutarx Kimon 8 Aristotel Afina siyaseti 22 3 Plutarx Femistokl 3 Serov Vadim Lavry Miltiada ne dayut mne spat Enciklopedicheskij slovar krylatyh slov i vyrazhenij Istifade tarixi 2011 08 29 parameter ignored suggest Surikov 2005 seh 319 Herodot VI 122 123 1 2 3 Surikov 2005 seh 320 Herodot VI 134 Herodot VI 135 1 2 Herodot VI 136 Surikov 2005 seh 321 322 Pavsani I 32 4 1 2 Surikov 2005 seh 322 Surikov 2008 seh 204 205 Surikov 2005 seh 307 309 Surikov 2005 seh 321 1 2 Surikov 2005 seh 324 Korneli Nepot Miltiad 6 Pavsani I 15 3 Pavsani X 10 1 2 Surikov 2005 seh 323 Pavsani VIII 52 1 Shlem Miltiada 2012 04 02 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 04 02 parameter ignored suggest Edebiyyat RedakteMenbeler Redakte Herodot Tarix Plutarx Muqayiseli tercumeyi hallar Aristotel Afina politiyasi Pavsani Yunanistanin tesviriTedqiqatlar Redakte Kurcius E 2002 Istoriya Drevnej Grecii 2 3000 nus Mn Harvest ISBN 985 13 1119 7 Sergeev V S 2008 Glava IX Greko persidskie vojny Istoriya Drevnej Grecii 3000 nus M AST 319 322 ISBN 978 5 17 052484 6 Surikov I E 2005 Glava V Miltiad ili osuzhdennyj pobeditel Antichnaya Greciya politiki v kontekste epohi arhaika i rannyaya klassika M Nauka 212 271 ISBN 5 02 010347 0 Arxiv sureti 30 yanvar 2016 tarixinden Wayback Machine saytinda Surikov I E 2008 Glava IV Kimon aristokrat no ne oligarh Antichnaya Greciya politiki v kontekste epohi M Nauka ISBN 978 5 02 036984 9 Arxiv sureti 21 may 2012 tarixinden Wayback Machine saytinda Holland T 2005 Persian Fire The First World Empire and the Battle for the West New York Doubleday ISBN 0385513119 Menbe https az wikipedia org w index php title Miltiad amp oldid 5959436, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.