Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Mansa Musa (təq. 1280, Mali imperiyası – ən tezi 1332 və ən geci 1337) — 1307/12-1332/37-ci illərdə hakimiyyətdə olmuş orta əsr Mali dövlətinin mansası (ali hökmdar). Keyta sülaləsinin nümayəndəsi idi. Mali dövlətinin banisi Sundiat Keytanın qardaşı oğlu idi. May ayının ilk ongünlüyündə anadan olmuş, bu təxminən 1 maydan 8 maya qədərdir və avqustun son ongünlüyündə ölmüşdür - bu isə 24-31 avqust aralığını əhatə edir. Onun hakimiyyəti illərində Mali tarixində ən böyük ərazilərə sahib idi. Ölkə əhəmiyyətli dərəcədə böyümüş və mədəni inkişafının zirvəsinə çatmışdır.
| I Musa | |
|---|---|
| ərəb. مانسا موسى | |
 Mansa Musa əlində qızıl külçə tutan yerdə. Katalon atlasından götürülmüş rəsm. | |
X Mali Mansası | |
| 1312 – 1337 | |
| Əvvəlki | II Əbubakar |
| Sonrakı | I Maqxan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | təq. 1280 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | ən tezi 1332 və ən geci 1337 |
| Fəaliyyəti | dövlət xadimi |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi təsvir
Musanın hökmranlığı əsasən o dövrün ərəb salnaməçilərinin qeydlərindən məlumdur: ən dolğun məlumatları - Şihab əd-din Əhməd ibn Yəhya ibn Fadlallah əl-Omari ad-Dimashki (ərəb. شهاب الدين احمد ابن يحيى ابن فضل الله العمري الدمشقي), İbn-Bətutə Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Abdullah al-Lavati at-Tancı (ərəb. أبو عبد الله محمد ابن بطوطة) və Əbu Zeyd Əbdürrəhman ibn Məhəmməd ibn əl Hədrami (ərəb. ابو زيد عبد الرحمن بن محمد بن خلدون الحضرمي) vermişdir.
İbn Xəldunun sözlərinə görə, babası Mali imperiyasının qurucusu Sundiata Keytanın qardaşı idi. Əvvəlki hökmdar II Əbubakar tərəfindən 1311-ci ildə baş vəzir təyin edildikdən sonra Mansa Musa hakimiyyətə gəlmişdir. Çünki, II Əbubakar Atlantik okeanını araşdırmaq üçün min gəmi və çox sayda azuqə ilə yola çıxmış və geri dönməmişdi.
Mansanın şöhrətinin dövlətinin hüdudlarından kənarda, o cümlədən Avropada yayılmasının ən mühüm səbəbi 1324-cü ildə onun etdiyi Həcc səfəri idi. At üzərində gedən hökmdarı müxtəlif mənbələrə görə, 60 min nəfərdən ("Tarix əs-Sudan" salnaməsi) 80 min nəfərə ("Tarix əl-Fattaş" salnaməsinə görə) qədər insann müşayiət edirdi. Musanın Qahirədən keçməsi zamanı saysız dəvə karvanları və qulların çoxluğu, həmçinin padşahın həddindən artıq dərəcədə səxavəti hər kəsi heyran etmişdi.
 | Bu adam səxavəti ilə bütün Qahirəni özünə valeh etmişdi. Bütün sultanlıq boyunca ondan qızıl hədiyyə almayacaq bir şəxs və ya məmur yox idi. O, çox şərəfli və ləyaqətli davranmış və böyük təvazökarlıq göstərmişdir! |  |
Mansa Musa Məkkədən Maliyə 1325-ci ildə qayıtmışdır. Kralın Həcc ziyarəti şərq qonşuları ilə Malinin siyasi və iqtisadi əlaqələrini gücləndirdi. Nəticədə ölkəyə xeyli sayda ərəb tacirləri və mütəfəkkirləri səyahət etdi.
Onun rəhbərlik etdiyi Mali imperiyası müasir Mali, Qvineya, Seneqal, Niger, Mavritaniya dövlətlərinin ərazisində yerləşirdi. Ərazinin əsas nəqliyyat arteriyası Niger çayıdır; əsas münbit torpaqlar onun daxili deltasında yerləşir. 1352-ci ildə Mali dövlətini ziyarət edən o dövrün ərəb səyyahı İbn Bətutənin(Musanın oğlunun qısa müddət ərzində hakimiyyətindən sonra taxta çıxan Musanın qardaşı 24 il hökmdar olan Mansa Süleymanın dövründə) qeydlərinə görə Malinin iqtisadiyyatının əsası Şimali Afrika ölkələri ilə transaxara karvan yolları ilə ticarət təşkil edirdi. Bu ticarətdə əsasən mineral xammal - duz və qızıl böyük üstünlüyə malik idi. Həm də səhradan Maliyə fil sümüyü və digər Afrika heyvanlarının dəriləri gətirilirdi.
Сelebrity Net Worth nəşrinin mütəxəssisləri bütün dövrlərin varlı insanlarının sərvətlərini 2012-ci ilin şərtləri ilə müqayisə edərək Musanın sərvətinin 400 milyard ABŞ dolları səviyyəsində qiymətləndirmişlər. 2012-ci il oktyabrın 12-də dərc edilən dünyanın 25 ən varlı adamının reytinqində I Musa avropalı Rotşildlər sülaləsini və amerikalı sahibkar Rokfelleri qabaqlayaraq 1-ci yeri tutmuşdur .
Həmçinin bax
İstinadlar
- Levtzion, 1963. səh. 353
- "25 самых богатых людей в истории". Рейтинг. 2012-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-10-17.
Ədəbiyyat
- Ваккури Юха. Цивилизации долины Нигера / Под ред. Л. Е. Куббеля. — М.: Прогресс, 1988. — 168 с.
- Warner, Brian. «The 25 Richest People Who Ever Lived — Inflation Adjusted», The Guardian, October 13, 2012.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mansa Musa teq 1280 Mali imperiyasi en tezi 1332 ve en geci 1337 1307 12 1332 37 ci illerde hakimiyyetde olmus orta esr Mali dovletinin mansasi ali hokmdar Keyta sulalesinin numayendesi idi Mali dovletinin banisi Sundiat Keytanin qardasi oglu idi May ayinin ilk ongunluyunde anadan olmus bu texminen 1 maydan 8 maya qederdir ve avqustun son ongunluyunde olmusdur bu ise 24 31 avqust araligini ehate edir Onun hakimiyyeti illerinde Mali tarixinde en boyuk erazilere sahib idi Olke ehemiyyetli derecede boyumus ve medeni inkisafinin zirvesine catmisdir I Musaereb مانسا موسى Mansa Musa elinde qizil kulce tutan yerde Katalon atlasindan goturulmus resm X Mali Mansasi1312 1337EvvelkiII EbubakarSonrakiI MaqxanSexsi melumatlarDogum tarixi teq 1280Dogum yeri Mali imperiyasiVefat tarixi en tezi 1332 ve en geci 1337Fealiyyeti dovlet xadimiDini islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarIbn Xeldunun elyazmasina gore Mali imperiyasinin hokmdarlarinin seceresiMasa Musanin vefat etdiyi vaxt Mali imperiyasinin erazisiUmumi tesvirMusanin hokmranligi esasen o dovrun ereb salnamecilerinin qeydlerinden melumdur en dolgun melumatlari Sihab ed din Ehmed ibn Yehya ibn Fadlallah el Omari ad Dimashki ereb شهاب الدين احمد ابن يحيى ابن فضل الله العمري الدمشقي Ibn Betute Ebu Abdullah Mehemmed ibn Abdullah al Lavati at Tanci ereb أبو عبد الله محمد ابن بطوطة ve Ebu Zeyd Ebdurrehman ibn Mehemmed ibn el Hedrami ereb ابو زيد عبد الرحمن بن محمد بن خلدون الحضرمي vermisdir Ibn Xeldunun sozlerine gore babasi Mali imperiyasinin qurucusu Sundiata Keytanin qardasi idi Evvelki hokmdar II Ebubakar terefinden 1311 ci ilde bas vezir teyin edildikden sonra Mansa Musa hakimiyyete gelmisdir Cunki II Ebubakar Atlantik okeanini arasdirmaq ucun min gemi ve cox sayda azuqe ile yola cixmis ve geri donmemisdi Mansanin sohretinin dovletinin hududlarindan kenarda o cumleden Avropada yayilmasinin en muhum sebebi 1324 cu ilde onun etdiyi Hecc seferi idi At uzerinde geden hokmdari muxtelif menbelere gore 60 min neferden Tarix es Sudan salnamesi 80 min nefere Tarix el Fattas salnamesine gore qeder insann musayiet edirdi Musanin Qahireden kecmesi zamani saysiz deve karvanlari ve qullarin coxlugu hemcinin padsahin heddinden artiq derecede sexaveti her kesi heyran etmisdi Bu adam sexaveti ile butun Qahireni ozune valeh etmisdi Butun sultanliq boyunca ondan qizil hediyye almayacaq bir sexs ve ya memur yox idi O cox serefli ve leyaqetli davranmis ve boyuk tevazokarliq gostermisdir Mansa Musa Mekkeden Maliye 1325 ci ilde qayitmisdir Kralin Hecc ziyareti serq qonsulari ile Malinin siyasi ve iqtisadi elaqelerini guclendirdi Neticede olkeye xeyli sayda ereb tacirleri ve mutefekkirleri seyahet etdi Onun rehberlik etdiyi Mali imperiyasi muasir Mali Qvineya Seneqal Niger Mavritaniya dovletlerinin erazisinde yerlesirdi Erazinin esas neqliyyat arteriyasi Niger cayidir esas munbit torpaqlar onun daxili deltasinda yerlesir 1352 ci ilde Mali dovletini ziyaret eden o dovrun ereb seyyahi Ibn Betutenin Musanin oglunun qisa muddet erzinde hakimiyyetinden sonra taxta cixan Musanin qardasi 24 il hokmdar olan Mansa Suleymanin dovrunde qeydlerine gore Malinin iqtisadiyyatinin esasi Simali Afrika olkeleri ile transaxara karvan yollari ile ticaret teskil edirdi Bu ticaretde esasen mineral xammal duz ve qizil boyuk ustunluye malik idi Hem de sehradan Maliye fil sumuyu ve diger Afrika heyvanlarinin derileri getirilirdi Selebrity Net Worth nesrinin mutexessisleri butun dovrlerin varli insanlarinin servetlerini 2012 ci ilin sertleri ile muqayise ederek Musanin servetinin 400 milyard ABS dollari seviyyesinde qiymetlendirmisler 2012 ci il oktyabrin 12 de derc edilen dunyanin 25 en varli adaminin reytinqinde I Musa avropali Rotsildler sulalesini ve amerikali sahibkar Rokfelleri qabaqlayaraq 1 ci yeri tutmusdur Hemcinin baxIstinadlarLevtzion 1963 seh 353 25 samyh bogatyh lyudej v istorii Rejting 2012 10 17 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 10 17 EdebiyyatVakkuri Yuha Civilizacii doliny Nigera Pod red L E Kubbelya M Progress 1988 168 s Warner Brian The 25 Richest People Who Ever Lived Inflation Adjusted The Guardian October 13 2012