fbpx
Wikipedia

Kosmik sürətlər

I kosmik sürət

Yer səthindən üfüqi istiqamətdə atılmış cismə (cismin ölçüsü Yerin radiusuna nisbətən çox kiçikdir) hansı sürət vermək lazımdır ki, o Yerin süni peykinə çevrilsin? Bu suala cavab vermək məqsədilə məsələni tərsinə həll edək. Fərz edək ki, üfüqi istiqamətdə atılmış cismə elə   sürəti verilmişdir ki, həmin cisim Yerin səthi yaxınlığında   radiuslu çevrə boyunca Yer ətrafinda fırlanır . Havanın sürtünmə qüvvəsi nəzərə alınmadıqda bu cisim yalnız Yerin cazibə qüvvəsinin təsiri ilə hərəkət edir. Bu halda cismə təsir edən mərkəzəqaçma qüvvəsini yaradan səbəb Yerin cazibəsidir, başqa sözlə, Yerin cismi cəzbetmə qüvvəsi mərkəzə- qaçma qüvvə rolunu oynayır. Ondan sonra

  (1)

  (2)

 ,   -in qiymətlərini (2)-də nəzərə alsaq,  . Deməli, üfüqi istiqamətdə atılmış cismə ən azı     sürət vermək lazımdır ki, o

Yerin süni peykinə çevrilsin. Bu sürət birinci kosmik sürət adlanır.

Dünyada ilk dəfə ( 12 aprel 1961-ci il) Yer ətrafında gəmi-peykdə səyahət edən o zamankı sovet kosmonavtı Y.A.Qaqarin olmuşdur. Daşıyıcı raket gəmi-peyk sisteminə üfüqi istoqamətdə     sürəti verərək ondan ayırır. Bu andan etibarən gəmi-peyk yalnız Yerin cazibə qüvvəsinin təsiri ilə hərəkət etmişdir.

İlk baxışdan bizə elə gəlir ki, guya süni peyki daha böyük radiuslu orbitə çıxarmaq üçün ona üfrüqi istiqamətdə nisbətən kiçik sürət vermək olar (2)-dən göründüyü kimi, peyki Yerin bilavasitə səthi yaxınlığında (Şəkil 1-də,  ) yox, nisbətən uzaq orbitə (məsən  , yəni Yer səthindən 330 km uzaq orbitə) çıxarmaq üçün tələb olunan birinci kosmik sürət    -dir. Lakin unutmaq lazım deyildir ki, bu halda peyki 330 km məsafəyə qaldırıb sonra ona üfüqi istiqamətdə 7,8   sürəti vermək üçün həmin məsafədə Yerin cazibə qüvvəsindən əlavə, həm də havanın sürtünmə qüvvəsinə qarşı iş görmək lazımdır.

Üfüqi istiqamətdə atılmış cismin sürəti  -dən kiçik olduqda, cisim Yerin süni peykinə çevrilməyib bir qədər hərəkət etdikdən sonra Yer səthinə düşür. Yerin süni peykinin yenidən Yerə qaytarılması məsələsi məhz bu fakta əsaslanmışdır. Xüsusi tormozlayıcı reaktiv mühərriklərin köməyilə süni peykin sürəti azaldılır. Bu halda peyk spiralşəkilli trayektoriya üzrə hərəkət edərək get-gedə Yerə yaxınlaşır və nəhayət Yer səthinə enir. Cismin sürəti  -dən böyük olduqda o ellips boyunca Yer ətrafında fırlanır.

İkinci kosmik sürət

Yerdən atılmış cismə verilən sürət elə böyük ola bilər ki, cisim Yerin cazibə sahəsini tərk edər. Bu sürət ikinci kosmik sürət adlanır.Bu sürət v2=11km/san dir.Bu zaman Yerdən üfüqi istiqamətdə atılmış cisim Yerin cazibəsindən çıxıb Günəşin cazibəsində qalır

İstinadlar

  1. Савельев И.В., Курс общей физики, Т 1 (Механика) М,1982
  2. N.M.Qocayev Ümumi Fizika Kursu I cild Mexanika, Bakı 2011
  3. Qocayev N.M. Ümumi fizika kursu, I cild, Mexanika (birinci nəşr), Bakı,1978.

kosmik, sürətlər, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, kosmik, sürət, redaktəyer, səthindən, üfüqi, istiqamətdə, atılmış, cismə, cismin, ölçüsü, yerin, radiusuna, nisbətən, çox. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin I kosmik suret RedakteYer sethinden ufuqi istiqametde atilmis cisme cismin olcusu Yerin radiusuna nisbeten cox kicikdir hansi suret vermek lazimdir ki o Yerin suni peykine cevrilsin Bu suala cavab vermek meqsedile meseleni tersine hell edek Ferz edek ki ufuqi istiqametde atilmis cisme ele v 1 displaystyle v 1 sureti verilmisdir ki hemin cisim Yerin sethi yaxinliginda r R Y displaystyle r R Y radiuslu cevre boyunca Yer etrafinda firlanir 1 Havanin surtunme quvvesi nezere alinmadiqda bu cisim yalniz Yerin cazibe quvvesinin tesiri ile hereket edir Bu halda cisme tesir eden merkezeqacma quvvesini yaradan sebeb Yerin cazibesidir basqa sozle Yerin cismi cezbetme quvvesi merkeze qacma quvve rolunu oynayir Ondan sonram v 1 2 R Y g m M Y R Y 2 displaystyle frac mv 1 2 R Y gamma frac mM Y R Y 2 1 v 1 g M Y R Y displaystyle v 1 sqrt gamma frac M Y R Y 2 g displaystyle gamma M Y displaystyle M Y ve R Y displaystyle R Y in qiymetlerini 2 de nezere alsaq v 1 8 k m s a n displaystyle v 1 cong 8 frac km san Demeli ufuqi istiqametde atilmis cisme en azi 8 displaystyle 8 k m s a n displaystyle km backslash san suret vermek lazimdir ki oYerin suni peykine cevrilsin Bu suret birinci kosmik suret adlanir 2 Dunyada ilk defe 12 aprel 1961 ci il Yer etrafinda gemi peykde seyahet eden o zamanki sovet kosmonavti Y A Qaqarin olmusdur Dasiyici raket gemi peyk sistemine ufuqi istoqametde 8 displaystyle 8 k m s a n displaystyle km backslash san sureti vererek ondan ayirir Bu andan etibaren gemi peyk yalniz Yerin cazibe quvvesinin tesiri ile hereket etmisdir Ilk baxisdan bize ele gelir ki guya suni peyki daha boyuk radiuslu orbite cixarmaq ucun ona ufruqi istiqametde nisbeten kicik suret vermek olar 2 den gorunduyu kimi peyki Yerin bilavasite sethi yaxinliginda Sekil 1 de R j 6370 k m displaystyle R j 6370km yox nisbeten uzaq orbite mesen R Y 6700 k m displaystyle R Y 6700km yeni Yer sethinden 330 km uzaq orbite cixarmaq ucun teleb olunan birinci kosmik suret v 1 g M Y R Y 7 8 displaystyle v 1 sqrt gamma frac M Y R Y 7 8 k m s a n displaystyle km backslash san dir Lakin unutmaq lazim deyildir ki bu halda peyki 330 km mesafeye qaldirib sonra ona ufuqi istiqametde 7 8 k m s a n displaystyle km backslash san sureti vermek ucun hemin mesafede Yerin cazibe quvvesinden elave hem de havanin surtunme quvvesine qarsi is gormek lazimdir 3 Ufuqi istiqametde atilmis cismin sureti v 1 displaystyle v 1 den kicik olduqda cisim Yerin suni peykine cevrilmeyib bir qeder hereket etdikden sonra Yer sethine dusur Yerin suni peykinin yeniden Yere qaytarilmasi meselesi mehz bu fakta esaslanmisdir Xususi tormozlayici reaktiv muherriklerin komeyile suni peykin sureti azaldilir Bu halda peyk spiralsekilli trayektoriya uzre hereket ederek get gede Yere yaxinlasir ve nehayet Yer sethine enir Cismin sureti v 1 displaystyle v 1 den boyuk olduqda o ellips boyunca Yer etrafinda firlanir Ikinci kosmik suret RedakteYerden atilmis cisme verilen suret ele boyuk ola biler ki cisim Yerin cazibe sahesini terk eder Bu suret ikinci kosmik suret adlanir Bu suret v2 11km san dir Bu zaman Yerden ufuqi istiqametde atilmis cisim Yerin cazibesinden cixib Gunesin cazibesinde qalirIstinadlar Redakte Savelev I V Kurs obshej fiziki T 1 Mehanika M 1982 N M Qocayev Umumi Fizika Kursu I cild Mexanika Baki 2011 Qocayev N M Umumi fizika kursu I cild Mexanika birinci nesr Baki 1978 Menbe https az wikipedia org w index php title Kosmik suretler amp oldid 5023400, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.