fbpx
Wikipedia

Səlahəddin Xəlil

Dekabr 21, 2021

əl-Məlikül-Əşrəf Səlahuddin Xəlil ibn Kalavun əl-Əlfi əs-Salihi (1262 - 1293) — Məmlük sultanı (1290-1293).

Səlahəddin Xəlil
Əl-Malik
Əl-Əşrəf
Sələfi Seyfəddin Kalavun
Xələfi Nəsrəddin Məhəmməd
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Qahirə
Vəfat tarixi
Vəfat səbəbi sui-qəsd
Atası Seyfəddin Kalavun
Anası Qutqutiyyə
Həyat yoldaşı Ardukin
Uşağı 2 qız
Dini Sünni, İslam
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Xəlil ibn Kalavun 1262-ci ildə doğulmuşdu. Məmlük sultanı əl-Məlikül-Mənsur Seyfəddin Kalavunun oğludur. Böyük qardaşı əl-Məliküs-Salih Əlaəddin Əlinin ölümü üzərinə (1288) vəliəhd oldu. Əslında Sultan Kalavun əxlaq və davranışlarından xoşnud olmadığı üçün Xəlili vəliahd təyin etmək istəmirdi. Qazı Fəthuddin İbn Əbdüzzəhir, Xəlilin vəliahd təyiniylə ilgili bəlgəni imza etməsi üçün ona arz etdiyi zaman onu müsəlmanların idarəsini üstlənəcək vasıfdə görmədiyini söyləyərək imzalamamışdı. Niyəti kiçik oğlu Məhəmmədi vəliahd təyin etməkdi. Başda naib-i saltanat Hüsaməddin Torumtay olmaq üzərə əmirlər də Xəlili sevmir və böyük qardaşı Əlaəddini onun zəhərlədiyini iddia edirdilar. Ancaq Kalavun bu işi Xəlildən daha yaxşı yapacak başqa bir oğlu olmadığından onun vəliahd olmasına razı olmuş, Trablusşam səfərinə çıxarkən də Misirdə onu naib olaraq buraxmışdı (1289).

əl-Məlikül-Əşrəf Xəlil, Kalavunun Aqqa səfəri sırasında xəstələnməsi və qısa bir müddət sonra ölümü üzərinə Məmlük taxtına keçdi (11 noyabr 1290). Ertəsi gün bütün əmirlər yeni sultana biət etdilər; sultan əmirlərə, qazılara və əyana xələtlər verdi. Qazı Fəthuddin İbn Abdüzzahirdən, onun vəliaht təyiniylə ilgili bəlgəni istəyincə qazı Sultan Kalavunun bəlgəni imzalamadığını bildirdi. Bunun üzərinə Xəlil atasının ona vermək istəmədiyi səltənəti Allahın verdiğini söylədi . İlk iş olaraq da ona qarşı cəbhə alan Hüsaməddin Torumtayı həbsə atdırıb, mallarını müsadirə etdirdi, bir müddət sonra da öldürtdü. Onun yerinə Bədrəddin Baydaranı naib-i səltənət, Şəmsəddin ibn Səlus əd-Dəməşqini də vəzir təyin etdi.

Babası Kalavun ölüm döşəğində ikən ona yarım bırakmış olduğu səfəri tamamlayacağını vaad ədən əl-Məlikül-Əşrəf Xəlil, bazı idari düzənləmələr yaptıktan sonra Akkayı fəthətmək üzərə hazırlıklara başladı. İlkbaharda Akka səfərinə çıkmaya karar vərərək muhasara için gərəkli malzəmə ilə ordusunu donattı. Akkadaki Haçlı yönətimi iktidar mücadələsi yüzündən, Xəlilin səfəri ilkbahara bırakmasını fırsat bilərək Kahirəyə Akka əşrafından Philippə Mainboəuf başkanlığında bir əlçilik həyəti göndərdi. Ancak sultan onları huzuruna kabul ətməyip zindana attırdı. 6 mart 1291-də Qahirədən yola çıxan Məmlük ordusu 5 apreldə Akka önünə çatdı. Məşhur tarixçi Əbül-Fida Həma birlikləri arasında yer alırdı. Qış ayları boyunca Avropaya yardım çağrısında bulunan xaçlılar kayda dəğər bir yardım alamamışlar, sadəcə İsviçrəli Otto von Qrandson ilə İngiltərə kralı I Edward bir miktar kuvvət göndərmişti. Çağrıya uyan Təmpliər və Hospitaliər şövalyələri kəndilərinə bağlı savaşçılarla Akkada toplandılar. Kıbrıs Kralı Hənry qardaşi Amaury ilə bir miktar kuvvət göndərdi və kəndisinin də bir sürə sonra takviyə birlikləriylə gələcəğini bildirdi.

İslam ordusu Akkayı Haçlı ordusundan hər bakımdan üstün bir kuvvətlə kuşattı. Kuşatmanın başında gəmilər dolusu ihtiyar və çocuk Kıbrısa göndərildi. Kral Hənry 4 Mayısta kırk gəmilik bir donanma ilə Akkaya gəldi və başkumandanlığı üstləndi. Ancak onun gətirdiği kuvvətlər sonucu ətkiləyəcək düzəydə dəğildi. Müslümanlar şəhri zaptədip çok sayıda kişiyi əsir aldılar. 17 Cəmaziyələvvəl 690 (18 Mayıs 1291) akşamı Təmpliər şövalyələrinin tarikat binası dışında Akkanın tamamı müslümanların əlinə gəçti. 28 Mayısta burası da alındı. Sultan, hıristiyanların Suriyə bölgəsinə yapacakları hərhangi bir saldırıda burayı üs olarak kullanmamaları için şəhri tahrip əttirdi. Akkanın fəthi İslam və hıristiyan dünyasında büyük yankılara səbəp oldu. Müslümanlar bu zafəri coşkun səvinç göstəriləriylə kutladılar.

Məmlük kuvvətləri Akkadan sonra Sur, Sayda, Tartus (Antartus), Bəyrut, Aslis, Hayfa və Cübəyli ələ gəçirərək bütün Suriyə sahillərini Haçlılardan təmizlədilər.

Sultan Xəlil, 29 Rəbiüləvvəl 691 (20 mart 1292) Cuma günü namazdan sonra Ərmənilərin hakimiyətindəki Kalatürrum üzərinə yürüdü. Fırat kıyısında yər alan bu müstahkəm kalə otuz üç gün sürən kuşatmadan sonra fəthədildi və 1200 kişi əsir alındı (11 Rəcəb 691/28 Haziran 1292). Sultan 19 Şabanda (5 avqust 1292) Dımaşka döndü, oradan da Kahirəyə harəkət ətti.

692 (1293) yılında da ermənilərlə mücadələyə dəvam ədən Sultan Xəlil Bəsni (Bəhisni, Bəhəsni) üzərinə bir səfər düzənlədi. Ancak daha Dımaşktan ayrılır ayrılmaz Ərməni Kralı Bəsni, Maraş və Təl Hamdunu təslim ədəcəğini bildirərək barış istədi. Sultan Xəlil bu təklifi kabul ədip Kahirəyə döndü. Bu arada Suriyədə İlhanlı-Məmlük sınırındaki çöllərdə yaşayan bədəvilər də itaat altına alındı. Sultan Kahirəyə dönüncə İlhanlı Hükümdarı Gəyhatu bir əlçilik həyəti göndərərək vaktiylə dədəsi Hülagu tarafından zaptədilmiş olan Haləpin kəndisinə iadə ədilməsini, aksi takdirdə bütün Suriyəyi topraklarına katacağını bildirdi. Ancak sultan bu təhditlərə aldırmayıp əlçilik həyətini kovdu və kəndilərinə pək yakında Bağdatı da ələ gəçirip Moğolları Iraktan çıkaracağını söylədi. Gərçəktən Sultan Xəlil, Mısırdaki Abbasi Halifəsi Hakim-Biəmrillahın nüfuzundan da istifadə ədərək Ortadoğudaki Moğol varlığına son vərmək istiyordu. Bu maksatla cihad çağrısı yapmış, Dımaşkta səfər için hazırlıklara başlanmıştı. Ancak ömrü yətmədiği için bu arzusunu gərçəkləştirəməmiştir.

Məkkə Əmiri Nəcməddin Əbu Nüməyi kəndinə tabi kılmak və Abbasi halifəsinin manəvi nüfuzundan faydalanıp İslam dünyasının ən güçlü hükümdarlarından biri olmak istəyən Sultan Xəlil dış siyasətində çok başarılı idi. Ancak içəridə əmirlər üzərində arzu əttiği nüfuz və otoritəyi təsis ədəmədi. Yaptığı tayinlərlə əmirləri birbirinə düşürdü. Babasının məmlüklərini aşağılaması, İbn Səlus gibi bir tüccarı vəzir tayin ətməsi, Sungur əl-Əşkar gibi bazı əmirlərini öldürtməsi, ramazanda içki içməsi və bazı gayri ahlaki harəkətləri başta naib-i saltanat Bədrəddin Baydara olmak üzərə çok sayıda əmirin kəndisinə karşı düşmanlık bəsləməsinə səbəp oldu. 3 Muharrəm 693tə (4 dekabr 1293) Vəzir İbn Səlus və büyük əmirlərlə birliktə İskəndəriyə istikamətində ava çıkan Sultan Xəlil, bir sürədir kəndisini öldürməyi planlayan Bədrəddin Baydara və arkadaşları tarafından öldürüldü (12 Muharrəm 693/13 Aralık 1293). 13, 14 vəya 15 Muharrəmdə öldürüldüğünə dair rivayətlər də vardır. Tərvəcə Valisi İzzəddin Aydəmir iki gün sonra cəsədini yıkatıp kəfənləttiktən sonra Kahirəyə göndərdi. Səyyidə Nəfisənin kabri yanında bugün Türbətüləşrəfiyə diyə bilinən yərə dəfnədildi.

Sultan Xəlil cəsur, yiğit, gayrətli, həybətli, iyi kalpli, adil və cömərt bir hükümdardı. Çok acələci olup hiç kimsəylə istişarə ətmədən karar vərir və duygularını gizləməzdi. Bazı kaynaklarda ramazanda içki içməsi və gayri ahlaki davranışları dolayısıyla tənkit ədilmiştir. Dımaşkta içki içilməsini və alım satımını, afyon içimini yasaklamış, gümrük və transit gəçiş vərgisini (mükus və daraib) kaldırmıştır. Kalatüləşrəfiyə, Əyvanüləşrəfiyə və Səyyidə Nəfisənin türbəsi yanındaki mədrəsə onun tarafından yaptırılmıştır. Şiir və ədəbiyata məraklı olan Sultan Xəlilin əl-Ķaśdül-Cəlil min nažmis-Sulŧan Ħalil əl-Əşrəf adıyla məşhur bir divanı vardır (Bəyrut 1866). İbnül-Vahid Nıśfül-Ǿayş adlı əsərini ona takdim ətmiştir (nşr. Adil əl-Bəkri, Musul 1969). Ölümü dolayısıyla hakkında birçok şair tarafından mərsiyələr yazılmıştır.

Akkanın fəthindən sonra ticarətin gəlişməsi için Akdənizdəki hıristiyan güçlərlə münasəbətlərini gəliştirən Sultan Xəlil onlarla ticari anlaşmalar imzaladı. Babası Kalavunun Aragon Kralı III. Alphonso ilə yaptığı antlaşmayı II. Jaməs ilə yənilədi (29 Ocak 1293). Ayrıca Məntəşə, Aydın və Karamanoğulları ilə də ilişkilər kurdu. Karamanoğlu Məcdüddin Mahmud Bəy Alaiyəyi Frankların əlindən alınca (aprel 1293) burada əl-Məlikül-Əşrəf Xəlil adına hutbə okutmuştur.

Sultan Xəlili öldürən əmirlər lidərləri Bədrəddin Baydarayı əl-Məlikül-Kāhir (əl-Məlikül-Əvhad) lakabıyla sultan ilan əttilər. Ancak Bədrəddinin saltanatı uzun sürmədi. Bir iki gün sonra Zəynüddin Kətboğa əl-Mansuri, Üstadüddar (Üstadar) Hüsaməddin və Sultan Xəlilə bağlı məmlüklər Bədrəddin Baydarayı daha Kahirəyə varmadan öldürüp Xəlilin küçük yaştaki qardaşi əl-Məlikün-Nasır Məhəmmədi sultan ilan əttilər. Kısa bir sürə sonra iktidarın gərçək sahibi olan Zəynüddin Kətboğa əl-Məlikül-Adil unvanıyla Məmlük tahtına çıkmayı başardı (694/1295).

İstinadlar

  1. İbn Kəsir, XIII, 316

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Dekabr 21, 2021
səlahəddin, xəlil, məlikül, əşrəf, səlahuddin, xəlil, kalavun, əlfi, salihi, 1262, 1293, məmlük, sultanı, 1290, 1293, malikəl, əşrəfməmlük, sultanı12, noyabr, 1290, dekabr, 1293sələfi, seyfəddin, kalavunxələfi, nəsrəddin, məhəmmədşəxsi, məlumatlardoğum, tarixi. el Melikul Esref Selahuddin Xelil ibn Kalavun el Elfi es Salihi 1262 1293 Memluk sultani 1290 1293 Selaheddin XelilEl MalikEl EsrefMemluk sultani12 noyabr 1290 14 dekabr 1293Selefi Seyfeddin KalavunXelefi Nesreddin MehemmedSexsi melumatlarDogum tarixi 1260Dogum yeri QahireVefat tarixi 14 dekabr 1293Vefat sebebi sui qesdAtasi Seyfeddin KalavunAnasi QutqutiyyeHeyat yoldasi ArdukinUsagi 2 qizDini Sunni Islam Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Istinadlar 3 Hemcinin bax 4 Xarici kecidlerHeyati RedakteXelil ibn Kalavun 1262 ci ilde dogulmusdu Memluk sultani el Melikul Mensur Seyfeddin Kalavunun ogludur Boyuk qardasi el Melikus Salih Elaeddin Elinin olumu uzerine 1288 veliehd oldu Eslinda Sultan Kalavun exlaq ve davranislarindan xosnud olmadigi ucun Xelili veliahd teyin etmek istemirdi Qazi Fethuddin Ibn Ebduzzehir Xelilin veliahd teyiniyle ilgili belgeni imza etmesi ucun ona arz etdiyi zaman onu muselmanlarin idaresini ustlenecek vasifde gormediyini soyleyerek imzalamamisdi Niyeti kicik oglu Mehemmedi veliahd teyin etmekdi Basda naib i saltanat Husameddin Torumtay olmaq uzere emirler de Xelili sevmir ve boyuk qardasi Elaeddini onun zeherlediyini iddia edirdilar Ancaq Kalavun bu isi Xelilden daha yaxsi yapacak basqa bir oglu olmadigindan onun veliahd olmasina razi olmus Trablussam seferine cixarken de Misirde onu naib olaraq buraxmisdi 1289 el Melikul Esref Xelil Kalavunun Aqqa seferi sirasinda xestelenmesi ve qisa bir muddet sonra olumu uzerine Memluk taxtina kecdi 11 noyabr 1290 Ertesi gun butun emirler yeni sultana biet etdiler sultan emirlere qazilara ve eyana xeletler verdi Qazi Fethuddin Ibn Abduzzahirden onun veliaht teyiniyle ilgili belgeni isteyince qazi Sultan Kalavunun belgeni imzalamadigini bildirdi Bunun uzerine Xelil atasinin ona vermek istemediyi selteneti Allahin verdigini soyledi 1 Ilk is olaraq da ona qarsi cebhe alan Husameddin Torumtayi hebse atdirib mallarini musadire etdirdi bir muddet sonra da oldurtdu Onun yerine Bedreddin Baydarani naib i seltenet Semseddin ibn Selus ed Demesqini de vezir teyin etdi Babasi Kalavun olum doseginde iken ona yarim birakmis oldugu seferi tamamlayacagini vaad eden el Melikul Esref Xelil bazi idari duzenlemeler yaptiktan sonra Akkayi fethetmek uzere hazirliklara basladi Ilkbaharda Akka seferine cikmaya karar vererek muhasara icin gerekli malzeme ile ordusunu donatti Akkadaki Hacli yonetimi iktidar mucadelesi yuzunden Xelilin seferi ilkbahara birakmasini firsat bilerek Kahireye Akka esrafindan Philippe Mainboeuf baskanliginda bir elcilik heyeti gonderdi Ancak sultan onlari huzuruna kabul etmeyip zindana attirdi 6 mart 1291 de Qahireden yola cixan Memluk ordusu 5 aprelde Akka onune catdi Meshur tarixci Ebul Fida Hema birlikleri arasinda yer alirdi Qis aylari boyunca Avropaya yardim cagrisinda bulunan xaclilar kayda deger bir yardim alamamislar sadece Isvicreli Otto von Qrandson ile Ingiltere krali I Edward bir miktar kuvvet gondermisti Cagriya uyan Templier ve Hospitalier sovalyeleri kendilerine bagli savascilarla Akkada toplandilar Kibris Krali Henry qardasi Amaury ile bir miktar kuvvet gonderdi ve kendisinin de bir sure sonra takviye birlikleriyle gelecegini bildirdi Islam ordusu Akkayi Hacli ordusundan her bakimdan ustun bir kuvvetle kusatti Kusatmanin basinda gemiler dolusu ihtiyar ve cocuk Kibrisa gonderildi Kral Henry 4 Mayista kirk gemilik bir donanma ile Akkaya geldi ve baskumandanligi ustlendi Ancak onun getirdigi kuvvetler sonucu etkileyecek duzeyde degildi Muslumanlar sehri zaptedip cok sayida kisiyi esir aldilar 17 Cemaziyelevvel 690 18 Mayis 1291 aksami Templier sovalyelerinin tarikat binasi disinda Akkanin tamami muslumanlarin eline gecti 28 Mayista burasi da alindi Sultan hiristiyanlarin Suriye bolgesine yapacaklari herhangi bir saldirida burayi us olarak kullanmamalari icin sehri tahrip ettirdi Akkanin fethi Islam ve hiristiyan dunyasinda buyuk yankilara sebep oldu Muslumanlar bu zaferi coskun sevinc gosterileriyle kutladilar Memluk kuvvetleri Akkadan sonra Sur Sayda Tartus Antartus Beyrut Aslis Hayfa ve Cubeyli ele gecirerek butun Suriye sahillerini Haclilardan temizlediler Sultan Xelil 29 Rebiulevvel 691 20 mart 1292 Cuma gunu namazdan sonra Ermenilerin hakimiyetindeki Kalaturrum uzerine yurudu Firat kiyisinda yer alan bu mustahkem kale otuz uc gun suren kusatmadan sonra fethedildi ve 1200 kisi esir alindi 11 Receb 691 28 Haziran 1292 Sultan 19 Sabanda 5 avqust 1292 Dimaska dondu oradan da Kahireye hareket etti 692 1293 yilinda da ermenilerle mucadeleye devam eden Sultan Xelil Besni Behisni Behesni uzerine bir sefer duzenledi Ancak daha Dimasktan ayrilir ayrilmaz Ermeni Krali Besni Maras ve Tel Hamdunu teslim edecegini bildirerek baris istedi Sultan Xelil bu teklifi kabul edip Kahireye dondu Bu arada Suriyede Ilhanli Memluk sinirindaki collerde yasayan bedeviler de itaat altina alindi Sultan Kahireye donunce Ilhanli Hukumdari Geyhatu bir elcilik heyeti gondererek vaktiyle dedesi Hulagu tarafindan zaptedilmis olan Halepin kendisine iade edilmesini aksi takdirde butun Suriyeyi topraklarina katacagini bildirdi Ancak sultan bu tehditlere aldirmayip elcilik heyetini kovdu ve kendilerine pek yakinda Bagdati da ele gecirip Mogollari Iraktan cikaracagini soyledi Gercekten Sultan Xelil Misirdaki Abbasi Halifesi Hakim Biemrillahin nufuzundan da istifade ederek Ortadogudaki Mogol varligina son vermek istiyordu Bu maksatla cihad cagrisi yapmis Dimaskta sefer icin hazirliklara baslanmisti Ancak omru yetmedigi icin bu arzusunu gerceklestirememistir Mekke Emiri Necmeddin Ebu Numeyi kendine tabi kilmak ve Abbasi halifesinin manevi nufuzundan faydalanip Islam dunyasinin en guclu hukumdarlarindan biri olmak isteyen Sultan Xelil dis siyasetinde cok basarili idi Ancak iceride emirler uzerinde arzu ettigi nufuz ve otoriteyi tesis edemedi Yaptigi tayinlerle emirleri birbirine dusurdu Babasinin memluklerini asagilamasi Ibn Selus gibi bir tuccari vezir tayin etmesi Sungur el Eskar gibi bazi emirlerini oldurtmesi ramazanda icki icmesi ve bazi gayri ahlaki hareketleri basta naib i saltanat Bedreddin Baydara olmak uzere cok sayida emirin kendisine karsi dusmanlik beslemesine sebep oldu 3 Muharrem 693te 4 dekabr 1293 Vezir Ibn Selus ve buyuk emirlerle birlikte Iskenderiye istikametinde ava cikan Sultan Xelil bir suredir kendisini oldurmeyi planlayan Bedreddin Baydara ve arkadaslari tarafindan olduruldu 12 Muharrem 693 13 Aralik 1293 13 14 veya 15 Muharremde olduruldugune dair rivayetler de vardir Tervece Valisi Izzeddin Aydemir iki gun sonra cesedini yikatip kefenlettikten sonra Kahireye gonderdi Seyyide Nefisenin kabri yaninda bugun Turbetulesrefiye diye bilinen yere defnedildi Sultan Xelil cesur yigit gayretli heybetli iyi kalpli adil ve comert bir hukumdardi Cok aceleci olup hic kimseyle istisare etmeden karar verir ve duygularini gizlemezdi Bazi kaynaklarda ramazanda icki icmesi ve gayri ahlaki davranislari dolayisiyla tenkit edilmistir Dimaskta icki icilmesini ve alim satimini afyon icimini yasaklamis gumruk ve transit gecis vergisini mukus ve daraib kaldirmistir Kalatulesrefiye Eyvanulesrefiye ve Seyyide Nefisenin turbesi yanindaki medrese onun tarafindan yaptirilmistir Siir ve edebiyata merakli olan Sultan Xelilin el kasdul Celil min nazmis Sulŧan Ħalil el Esref adiyla meshur bir divani vardir Beyrut 1866 Ibnul Vahid Nisful Ǿays adli eserini ona takdim etmistir nsr Adil el Bekri Musul 1969 Olumu dolayisiyla hakkinda bircok sair tarafindan mersiyeler yazilmistir Akkanin fethinden sonra ticaretin gelismesi icin Akdenizdeki hiristiyan guclerle munasebetlerini gelistiren Sultan Xelil onlarla ticari anlasmalar imzaladi Babasi Kalavunun Aragon Krali III Alphonso ile yaptigi antlasmayi II James ile yeniledi 29 Ocak 1293 Ayrica Mentese Aydin ve Karamanogullari ile de iliskiler kurdu Karamanoglu Mecduddin Mahmud Bey Alaiyeyi Franklarin elinden alinca aprel 1293 burada el Melikul Esref Xelil adina hutbe okutmustur Sultan Xelili olduren emirler liderleri Bedreddin Baydarayi el Melikul Kahir el Melikul Evhad lakabiyla sultan ilan ettiler Ancak Bedreddinin saltanati uzun surmedi Bir iki gun sonra Zeynuddin Ketboga el Mansuri Ustaduddar Ustadar Husameddin ve Sultan Xelile bagli memlukler Bedreddin Baydarayi daha Kahireye varmadan oldurup Xelilin kucuk yastaki qardasi el Melikun Nasir Mehemmedi sultan ilan ettiler Kisa bir sure sonra iktidarin gercek sahibi olan Zeynuddin Ketboga el Melikul Adil unvaniyla Memluk tahtina cikmayi basardi 694 1295 Istinadlar Redakte Ibn Kesir XIII 316Hemcinin bax RedakteAybek Secereddurr Seyfeddin Qotaz I Baybars Memluk dovleti Eyn Cellud vurusuXarici kecidler Redakte Menbe https az wikipedia org w index php title Selaheddin Xelil amp oldid 5514851, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.