fbpx
Wikipedia

Həsənqaya əməliyyatı

Avqust 06, 2021

Bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyaya kömək edə bilərsiniz.
Əgər mümkündürsə, daha dəqiq bir şablondan istifadə edin.
Bu məqalə sonuncu dəfə 24 gün əvvəl InternetArchiveBot tərəfindən redaktə olunub. (Yenilə)

Həsənqaya əməliyyatı - 1992-ci il iyunun 29-da baş vermiş hərbi əməliyyat.

Həsənqaya əməliyyatı
Əsas münaqişə: Qarabağ müharibəsi
Tarix 29 iyun 1992
Yeri Həsənqaya, Tərtər, Azərbaycan
Nəticəsi Azərbaycanın qələbəsi
Münaqişə tərəfləri

Azərbaycan Azərbaycan

Ermənistan Ermənistan

Komandan(lar)

Mehman Ələkbərov
Vaqif Abdullayev

Manvel Yeğiazaryan
Aşot Ğulyan
Yuri Poğosyan
Armenak Armenakyan
Jora Poğosyan
Armen Martirosyan

Tərəflərin qüvvəsi

30-a yaxın döyüşçüː

Xüsusi təyinatlı dəstələr:

  • 170-ə qədər hərbçiː
  • Arabo batalyonu
  • Artsiv-13
  • Aramo
  • Artziv 9
  • Zeytun
  • Zoravar Andranik
  • Meğradzor
  • Nikol Duman dəstəsi
Ölənlər və yaralananlar

Azərbaycan mənbələrinə əsasən:

  • 12 nəfər yaralı

Ermənistan mənbələrinə əsasən:

  • Dəqiq məlumat yoxdur. [Mənbə göstərin]

Azərbaycan mənbələrinə əsasən:

  • 124 əsgər

Ermənistan mənbələrinə əsasən:

  • 25-30 əsgər

Əməliyyatdan əvvəl baş vermiş hadisələr

1992-ci ilin yayında Azərbaycan Ordusu tərəfindən keçirilmiş irimiqyaslı hərbi hücum nəticəsində azərbaycanlılar Əsgəran rayonunda bəzi yaşayış məntəqələrini ələ keçirirlər: Naxçıvanlı, Dovşanlı, Pircamal, Dəhrəz, Ağbulaq. 13 iyun, 1992-ci ildə Azərbaycan hərbi qüvvələri Dağlıq Qarabağın şimalında 3 gün davam edəcək erməni könüllü dəstələrinin müdafiə etdiyi Goranboy rayonu istiqamətində (Azərbaycan SSR dövründə Şaumyan rayonu) irimiqyaslı hücuma keçdi. Hücuma "Goranboy" əməliyyatı adı altında Surət Hüseynov tərəfindən başçılıq edilirdi. Keçmiş Sovet Ordusunun 23-cü dviziyasının 4 tank və 2 motoatıcı batalyonu, əlavə olaraq Azərbaycan Ordusunun 4 batalyonu və qonşu rayonlardan cəlb edilmiş briqadalar əməliyyatda iştirak edirdi. 15 saat davam edən şiddətli döyüşlərdən sonra 2 erməni hərbi bölüyü geri çəkildi. Bununla da, Goranboy rayonundakı onlarla kənd ermənilərdən təmizləndi. "Memorial" insan hüquqları təşkilatının məlumatına görə, əməliyyat zamanı ölüm hadisəsi baş verməmiş, ermənilər hücumdan əvvəl rayonu tərk etmişlər. 15 iyun, 1992-ci ildə Goranboy rayonunun azad edilməsindən sonra Ağdərə istiqamətində hücum başlanıldı. Sərt müqavimətlə üzləşən ordumuz bir neçə gün içərisində rayonu mühasirəyə almağa nail oldu. 708-ci briqada cənubdan, 703-cü briqada şimaldan və 701-ci briqada isə Kəlbəcər istiqamətindən hücum etmişdir. 25 iyun, 1992-ci il, səhər saat 10:33 radələrində erməni könüllü dəstələri (Arabo, Aramo, Artziv 9, Zeytun, Nikol Duman, Zoravar Andranik, Meğradzor) Yuxarı Oratağ kəndində birləşərək sürətli əks-hücuma keçdilər. Gecə ikən, 65 nədərdən ibarət Aramo dəstəsi və əlavə 10 könüllü Qızıloba kəndini yenidən işğal etdilər. Bu azərbaycannlılar arasında böyük psixoloji təsir yaratmış və döyüş zamanı 30-40 əsgərimiz həlak olmuşdur.

Həsənqayada baş vermiş hadisələr

25 iyunda Qızıloba kəndini əks hücumla ələ keçirən Manvel Yeğiazaryan bərabərindəki qüvvələr 27-28 iyunda sıxışdırılaraq oradan çıxarılıb. Kəndən çıxarılmalarına baxmayaraq, ermənilər ilk əks hücumdan ruhlanaraq növbəti əməliyyat planını hazırladı. Əməliyyata rəhbərlik edən Manvel Yeğiazaryan Qızılobadan çıxan Arabo, Aramo, Artsiv-13, Zeytun, Craberd, Meğradzor və digər dəstələri saat üçdə Kimya anbarları adlı ərazidə bölüb. Əməliyyat planına əsasən, Tərtər rayonunun (keçmiş Ağdərə) Şıxarx (Marağa, Leninavan) qəsəbəsi, Həsənqaya və Çaylı kəndləri işğal edilməli idi.

  • Birinci dəstə Manvel Yeğiazaryanın komandanlığı altında Şıxarxa hücum edərək qəsəbəni ələ keçirməli
  • İkinci dəstə Aşot Ğulyanın (Askolka, Bekor Aşot) komandanlığı altında sol qanaddan hücum edərək Çaylını ələ keçirməli
  • Üçüncü dəstənin digər məqsədi isə, Şıxarxın ələ keçiriləcəyi və ya orada gedən döyüşlərdə erməni dəstələrinin üstünlük qazandığı zamanda döyüş sahəsinin genişlənmədiyi hissədən asanlıqla keçərək ətrafındakı boşluğu doldurmalı və geri çəkilən qüvvələrimizi pusquya salmalı idi.

Həsənqaya-Çaylı istiqamətində irəlləyən dəstənin məxfiliyini qorumaq üçün, Manvel Yeğiazaryan onlara kiçik qarşıdurmalar istisna olmaqla qəti olaraq döyüşə daxil olmamağı əmr edib. Dəstənin tərkibində əsasən Arabo, Zeytun, Craberd, Alik Petrosyan və Artyuşa Harutyunyanın hazırladığı Artsiv-13 (Armavir) adlı dəstə olub. Arabo dəstəsinin bir hissəsi, birinci dəstə tərkibində döyüşdə iştirak edib.

İyunun 29-da sübh tezdən kanal üzərindən keçməklə üzüm bağlarında mübarizə başlayır. Onları adi kəşfiyyat reydi zamanı səhərə yaxın həm Gəncə batalyonun daşkəsənli könüllülərdən ibarət (17- 18 nəfər) kəşfiyyat tağım komandiri Vaqif Həmidov (Daşkəsənli Vaqif), həm də Tərtər batalyonundan Mütalib adlı döyüşçü ilk görüb. Belə ki, onlar (3 nəfər) ermənilərlə üzümlükdə təsadüfən rast gəliblər. Erməni döyüşçüləri də üç nəfər olublar. Mütalib rus dilində hansı batalyondan olduqlarını soruşduqda ermənilər 7-ci cavabını verib. O zaman həm döyüşçülərimiz, həm də ermənilər anında vəziyyəti anlayıb. Mütalibi vurmaq istəyən ermənini, dərhal Mütalibin arxasında olan döyüşçü yoldaşı zərərsizləşdirib. Nəticə etibarı ilə, döyüş bu şəkildə başlayıb. Atəş səslərinə Tərtər batalyonundan döyüşçülər gəlməyə başlayıb. Vəzir Orucov üç nəfər döyüşçü ilə ermənilərin arxasına keçib və xəndəyi PK-lardan atəşə tutmağa başlayıb.

Hər iki tərəf də, baş verən hadisələri dərhal rabitə ilə Gəncə özünümüdafiə batalyonun 1-ci bölməsi, kəşfiyyat qrupu komandiri Mehman Ələkbərova məruzə edib və ermənilərin geriyə yolunu kəsməyə başlayıblar. Tərtər batalyonun döyüşçüləri döyüşün ilkin hissəsində dağınıq olduğundan Mehman Ələkbərov dərhal Tərtər batalyonu ilə əlaqə saxlayıb. Tərtər batalyonu da öz növbəsində Tərtərdə və Cəmillidə olan döyüşçülərinə təbil siqnalı verib. Ermənilər tərtərlilər dayandığı 37-ci postun (Ağdərə çöl yolu) arxasından Tərtər batalyonun mövqeləri ilə Gəncə batalyonun mövqelərin arasına keçiblər. Döyüş zamanı Arabo dəstəsi öndən və cinahlardan güclü atəşə tutulub.

Həmin döyüşdə Tərtər batalyonundan batalyon komandiri müavini Vaqif Abdullayev, sıravi Mütalib (Mütüş) Səfərov, rota başçısı Paşayev İlham, tağım komandiri Vəzir Orucov, onunla birgə sıravi Mahir, Fazil adlı döyüşçülər iştirak edib. Beləliklə, Manvel Yeğiazryanın iyunun 29-u səhər tezdən Çiləbürtdən (Crabert) Köyarx (Levonarx)-Həsənqaya- Şıxarx (Leninavan) sektoruna doğru başlatdığı böyük əks əməliyyatlar uğursuzluqla başa çatdı. Qüvvələrimiz itki verməsə də, 12 nəfər yaralı (biri ağır yaralı olub) vardı. Belə ki, Tərtər batalyonundan Etibar adlı döyüşçü erməni döyüşçüsünü yoxlayan zaman, ölümcül yaralı erməni əlində qumbaranı açıb. Partlayış nəticəsində Etibar ona atəş açsa da, ayağından yaralanıb.

Amansız döyüş zamanı "Arabo" batalyonu demək olar ki, tamamilə məhv edildi. 124 (rus mənbələrinə əsasən 83) erməni əsgəri (muzdur) məhv olunub. Təəssüf ki, komandir Manvel Yeğiazaryan və bir neçə silahdaşı qaça bildi. 124 erməni cəsədi təkcə su kanalının içərisi boyu xəndək və ətrafında olub. Döyüş şahidlərinin dediklərinə görə, ətraf ərazilərdə, məsələn üzümçülük deyilən ərazidə də çoxlu erməni meyitləri var idi. Buna görə ermənilərin 170-ə qədər itki verildiyidə deyilir.

Filmoqrafiya

Əməliyyatı yaddaşlarda saxlamaq üçün “818 Həsənqaya əməlliyyatı” adlanan sənədli film 1990-cı illərin əvvəllərində Mehman Ələkbərovun rəhbərliyi ilə təşkil olunan Gəncə özünümüdafiə batalyonunun keçdiyi döyüş yolundan bəhs edir. Filmdə arxiv görüntüləri və sənədlər, döyüşçülərin xatirələri və ekspert şərhləri tamaşaçılara təqdim olunur.

Filmin çəkilməsində əsas Məqsəd vətən uğrunda savaşmış qəhrəmanların tanıdılması, hadisələrin real şahidi olan həmin insanların öz dilindən tarixin lentə alınmasıdır. Çünki yetişən gənc nəsil tarixini bilməli və ona sahib çıxmalıdır.

İstinadlar

  1. http://www.latimes.com/
  2. https://modern.az/az/news/97748
  3. https://m.modern.az/az/news/97435
  4. https://yenicag.az/arabo-sayimizi-bilseydi-netice-basqa-cur-olardi-gence-batalyonunun-calpapagi/embed
  5. http://www.milhistory.org/topic/83-boj-u-sgasankaia-290692/
  6. https://interaztv.com/videos/xeberler/280991[ölü keçid]

Xarici keçidlər

Avqust 06, 2021
həsənqaya, əməliyyatı, məqalə, qaralama, halındadır, məqaləni, redaktə, edərək, vikipediyaya, kömək, edə, bilərsiniz, əgər, mümkündürsə, daha, dəqiq, şablondan, istifadə, edin, məqalə, sonuncu, dəfə, gün, əvvəl, internetarchivebot, tərəfindən, redaktə, olunub,. Bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyaya komek ede bilersiniz Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqale sonuncu defe 24 gun evvel InternetArchiveBot terefinden redakte olunub Yenile Bu meqalede orijinal tedqiqata tesdiqlene bilmeyen ifadelere mulahize ve serhlere yer verildiyi dusunulur Xahis olunur yazilanlari nezerden kecirin ve yeni menbeler elave ederek meqaleni zenginlesdirin Elave melumat ucun muzakire sehifesinde baxa bilersiniz Lutfen muzakireler davam etdiyi muddetde sablonu meqaleden silmeyin Hesenqaya emeliyyati 1992 ci il iyunun 29 da bas vermis herbi emeliyyat Hesenqaya emeliyyatiEsas munaqise Qarabag muharibesiTarix 29 iyun 1992Yeri Hesenqaya Terter AzerbaycanNeticesi Azerbaycanin qelebesiMunaqise terefleriAzerbaycan Azerbaycan Ermenistan ErmenistanKomandan lar Mehman Elekberov Vaqif Abdullayev Manvel Yegiazaryan Asot Gulyan Yuri Pogosyan Armenak Armenakyan Jora Pogosyan Armen MartirosyanTereflerin quvvesi30 a yaxin doyuscuː 818 sayli Gence ozunumudafie batalyonu Terter erazi ozunumudafie batalyonu Xususi teyinatli desteler 170 e qeder herbciː Arabo batalyonu Artsiv 13 Aramo Artziv 9 Zeytun Zoravar Andranik Megradzor Nikol Duman destesiOlenler ve yaralananlarAzerbaycan menbelerine esasen 12 nefer yaraliErmenistan menbelerine esasen Deqiq melumat yoxdur Menbe gosterin Azerbaycan menbelerine esasen 124 esgerErmenistan menbelerine esasen 25 30 esger Mundericat 1 Emeliyyatdan evvel bas vermis hadiseler 2 Hesenqayada bas vermis hadiseler 3 Filmoqrafiya 4 Istinadlar 5 Xarici kecidlerEmeliyyatdan evvel bas vermis hadiseler Redakte1992 ci ilin yayinda Azerbaycan Ordusu terefinden kecirilmis irimiqyasli herbi hucum neticesinde azerbaycanlilar Esgeran rayonunda bezi yasayis menteqelerini ele kecirirler Naxcivanli Dovsanli Pircamal Dehrez Agbulaq 13 iyun 1992 ci ilde Azerbaycan herbi quvveleri Dagliq Qarabagin simalinda 3 gun davam edecek ermeni konullu destelerinin mudafie etdiyi Goranboy rayonu istiqametinde Azerbaycan SSR dovrunde Saumyan rayonu irimiqyasli hucuma kecdi Hucuma Goranboy emeliyyati adi altinda Suret Huseynov terefinden basciliq edilirdi Kecmis Sovet Ordusunun 23 cu dviziyasinin 4 tank ve 2 motoatici batalyonu elave olaraq Azerbaycan Ordusunun 4 batalyonu ve qonsu rayonlardan celb edilmis briqadalar emeliyyatda istirak edirdi 15 saat davam eden siddetli doyuslerden sonra 2 ermeni herbi boluyu geri cekildi Bununla da Goranboy rayonundaki onlarla kend ermenilerden temizlendi Memorial insan huquqlari teskilatinin melumatina gore emeliyyat zamani olum hadisesi bas vermemis ermeniler hucumdan evvel rayonu terk etmisler 15 iyun 1992 ci ilde Goranboy rayonunun azad edilmesinden sonra Agdere istiqametinde hucum baslanildi Sert muqavimetle uzlesen ordumuz bir nece gun icerisinde rayonu muhasireye almaga nail oldu 708 ci briqada cenubdan 703 cu briqada simaldan ve 701 ci briqada ise Kelbecer istiqametinden hucum etmisdir 25 iyun 1992 ci il seher saat 10 33 radelerinde ermeni konullu desteleri Arabo Aramo Artziv 9 Zeytun Nikol Duman Zoravar Andranik Megradzor Yuxari Oratag kendinde birleserek suretli eks hucuma kecdiler Gece iken 65 nederden ibaret Aramo destesi ve elave 10 konullu Qiziloba kendini yeniden isgal etdiler Bu azerbaycannlilar arasinda boyuk psixoloji tesir yaratmis ve doyus zamani 30 40 esgerimiz helak olmusdur 1 Hesenqayada bas vermis hadiseler Redakte25 iyunda Qiziloba kendini eks hucumla ele keciren Manvel Yegiazaryan beraberindeki quvveler 27 28 iyunda sixisdirilaraq oradan cixarilib Kenden cixarilmalarina baxmayaraq ermeniler ilk eks hucumdan ruhlanaraq novbeti emeliyyat planini hazirladi Emeliyyata rehberlik eden Manvel Yegiazaryan Qizilobadan cixan Arabo Aramo Artsiv 13 Zeytun Craberd Megradzor ve diger desteleri saat ucde Kimya anbarlari adli erazide bolub Emeliyyat planina esasen Terter rayonunun kecmis Agdere Sixarx Maraga Leninavan qesebesi Hesenqaya ve Cayli kendleri isgal edilmeli idi Birinci deste Manvel Yegiazaryanin komandanligi altinda Sixarxa hucum ederek qesebeni ele kecirmeli Ikinci deste Asot Gulyanin Askolka Bekor Asot komandanligi altinda sol qanaddan hucum ederek Caylini ele kecirmeli Ucuncu destenin diger meqsedi ise Sixarxin ele kecirileceyi ve ya orada geden doyuslerde ermeni destelerinin ustunluk qazandigi zamanda doyus sahesinin genislenmediyi hisseden asanliqla kecerek etrafindaki boslugu doldurmali ve geri cekilen quvvelerimizi pusquya salmali idi Hesenqaya Cayli istiqametinde irelleyen destenin mexfiliyini qorumaq ucun Manvel Yegiazaryan onlara kicik qarsidurmalar istisna olmaqla qeti olaraq doyuse daxil olmamagi emr edib Destenin terkibinde esasen Arabo Zeytun Craberd Alik Petrosyan ve Artyusa Harutyunyanin hazirladigi Artsiv 13 Armavir adli deste olub Arabo destesinin bir hissesi birinci deste terkibinde doyusde istirak edib Iyunun 29 da subh tezden kanal uzerinden kecmekle uzum baglarinda mubarize baslayir Onlari adi kesfiyyat reydi zamani sehere yaxin hem Gence batalyonun daskesenli konullulerden ibaret 17 18 nefer kesfiyyat tagim komandiri Vaqif Hemidov Daskesenli Vaqif hem de Terter batalyonundan Mutalib adli doyuscu ilk gorub Bele ki onlar 3 nefer ermenilerle uzumlukde tesadufen rast gelibler Ermeni doyusculeri de uc nefer olublar Mutalib rus dilinde hansi batalyondan olduqlarini sorusduqda ermeniler 7 ci cavabini verib O zaman hem doyusculerimiz hem de ermeniler aninda veziyyeti anlayib Mutalibi vurmaq isteyen ermenini derhal Mutalibin arxasinda olan doyuscu yoldasi zerersizlesdirib Netice etibari ile doyus bu sekilde baslayib Ates seslerine Terter batalyonundan doyusculer gelmeye baslayib Vezir Orucov uc nefer doyuscu ile ermenilerin arxasina kecib ve xendeyi PK lardan atese tutmaga baslayib Her iki teref de bas veren hadiseleri derhal rabite ile Gence ozunumudafie batalyonun 1 ci bolmesi kesfiyyat qrupu komandiri Mehman Elekberova meruze edib ve ermenilerin geriye yolunu kesmeye baslayiblar Terter batalyonun doyusculeri doyusun ilkin hissesinde daginiq oldugundan Mehman Elekberov derhal Terter batalyonu ile elaqe saxlayib Terter batalyonu da oz novbesinde Terterde ve Cemillide olan doyusculerine tebil siqnali verib Ermeniler terterliler dayandigi 37 ci postun Agdere col yolu arxasindan Terter batalyonun movqeleri ile Gence batalyonun movqelerin arasina kecibler Doyus zamani Arabo destesi onden ve cinahlardan guclu atese tutulub Hemin doyusde Terter batalyonundan batalyon komandiri muavini Vaqif Abdullayev siravi Mutalib Mutus Seferov rota bascisi Pasayev Ilham tagim komandiri Vezir Orucov onunla birge siravi Mahir Fazil adli doyusculer istirak edib Belelikle Manvel Yegiazryanin iyunun 29 u seher tezden Cileburtden Crabert Koyarx Levonarx Hesenqaya Sixarx Leninavan sektoruna dogru baslatdigi boyuk eks emeliyyatlar ugursuzluqla basa catdi Quvvelerimiz itki vermese de 12 nefer yarali biri agir yarali olub vardi Bele ki Terter batalyonundan Etibar adli doyuscu ermeni doyuscusunu yoxlayan zaman olumcul yarali ermeni elinde qumbarani acib Partlayis neticesinde Etibar ona ates acsa da ayagindan yaralanib 2 3 4 Amansiz doyus zamani Arabo batalyonu demek olar ki tamamile mehv edildi 124 rus menbelerine esasen 83 5 ermeni esgeri muzdur mehv olunub Teessuf ki komandir Manvel Yegiazaryan ve bir nece silahdasi qaca bildi 124 ermeni cesedi tekce su kanalinin icerisi boyu xendek ve etrafinda olub Doyus sahidlerinin dediklerine gore etraf erazilerde meselen uzumculuk deyilen erazide de coxlu ermeni meyitleri var idi Buna gore ermenilerin 170 e qeder itki verildiyide deyilir Filmoqrafiya RedakteEmeliyyati yaddaslarda saxlamaq ucun 818 Hesenqaya emelliyyati adlanan senedli film 1990 ci illerin evvellerinde Mehman Elekberovun rehberliyi ile teskil olunan Gence ozunumudafie batalyonunun kecdiyi doyus yolundan behs edir Filmde arxiv goruntuleri ve senedler doyusculerin xatireleri ve ekspert serhleri tamasacilara teqdim olunur 6 Filmin cekilmesinde esas Meqsed veten ugrunda savasmis qehremanlarin tanidilmasi hadiselerin real sahidi olan hemin insanlarin oz dilinden tarixin lente alinmasidir Cunki yetisen genc nesil tarixini bilmeli ve ona sahib cixmalidir Istinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir http www latimes com https modern az az news 97748 https m modern az az news 97435 https yenicag az arabo sayimizi bilseydi netice basqa cur olardi gence batalyonunun calpapagi embed http www milhistory org topic 83 boj u sgasankaia 290692 https interaztv com videos xeberler 280991 olu kecid Xarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Hesenqaya emeliyyati amp oldid 6045286, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.