Hammurapi (e.ə. 1810 – e.ə. 1750) — Babil hökmdarı. Qədim Babil imperiyasının banisi və amarilərin ən qüdrətli hökmdarı.
Hammurapi
Babil hökmdarı
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri
Babylonia[d] və ya
First Babylonian Empire[d]
Vəfat tarixi
Vəfat yeri
Babylonia[d] və ya
Babylon[d]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Hakimiyyəti
Onun hakimiyyətə gəldiyi vaxt amarilər cənubi Mesopotamiyada müharibə aparan bir neçə tayfadan biri idi. Lakin e.ə. 1763-cü ildə Hammurapi bütün Şumeri isğal etdi ve e.ə. 1755-ci ildən etibarən o Suriya sərhədlərindəki ən son torpaqlara qədər, Mesopotamiyanın yerdə qalan bütün ərazilərini də fəth etmişdi. Qələbələrinin sayı artdığına görə Hammurapi özünü Şumer ve Akkadın hökmdarı, daha sonra isə dünyanın dörddə birinin hökmdarı adlandırmışdı. İmperiyasının möhtəşəmliyinə baxmayaraq, bu imperiya qısa ömürlü olmuşdu.
O, mərkəzi hakimiyyəti möhkəmləndirmiş, qanunlar vermişdi. Bu qanunlarda xüsusi mülkiyyətin, insanlarınhüquqlarının möhkəmləndirilməsi və təbiətin qorunması məsələlərinə xüsusi diqqət yetirilmişdi. Hammurapinin titullarından biri "ədalətinhökmdarı" onun sarsılmaz şöhrətindən qaynaqlanır, belə ki, Hammurapi qaynaqlarda qeydə alınmış ilk qanunlar toplusunun banisidir. Alimlər daş kitabə üzərində yazılmış, 282 maddədən ibarət Hammurapi qanunlarını sami yenilikçiliyi ilə şumer qanunlarının qarışığına əsaslandığını qeyd edirlər, lakin onlar hansı qanunun şumer, hansının samilərə aid olduğu barədə qərara gələ bilmədikləri üçün bütün mətni sadəcə olaraq Mesopotamiya qanunşünaslığı kimi qəbul edirlər. Qanunnamənin bəzi şərtlərinə nəzər salmazdan əvvəl, onu da demək lazımdır ki, Hammurapi qanunları müasir "qanuni bərabərlik" anlayışına ziddir. Hammurapi qanunlarında qulların heç bir hüququ yoxdur və yüngül (adi) səhvlərə görə ağır cəzalara məruz qalırlar. Bundan əlavə, 2 hüquqi (qanuni) sinif qeyd edilir; aristokratlar kimi başa düşülən "insanlar" və qanunda haqlarında az bəhs edilmiş, lakin onlara aid bəzi hüquqların qeyd olunduğu, nə aristokrat, nə də qul olan, başqa bütün insanlar. Digər bir aristokratı qətlə yetirmiş aristokrat, qul olmayan və aşağı təbəqəli insanı qətlə yetirənə (aristokrata) nisbətən daha ağır cəzalandırılırdı, qulu qətlə yetirmiş aristokrat isə sadəcə quldarın əmlakına zərər yetirdiyinə görə cəzalandırılırdı. "Gözə göz" və "müştəri ehtiyyatlı olmalıdır" qanunları Hammurapi qanunlarının əsasını təşkil edən ən məşhur iki qanundur. İlk baxışda hər iki qanun son dərəcə primitiv görünür. Müəyyən bir cəzanın ödənilməsini təklif edərkən (əgər bir adam digərinin gözünü çıxarmışdırsa, onun da gözü çıxarılmalıdır; əgər bir adam digərinin sümüyünü sındırmışdırsa, onun da sümüyü sındırılmalıdır) heç vaxt hadisənin təsadüfən (istəməyərək) baş verə bilmə ehtimalı nəzərə alınmır və bu qanunlar tükürpədici dərəcədə təhqir və işgəncə cəzalarını tələb edir. Hammurapi qanunlarının müasir hüquqşünaslıqla müqayisədə daha müxtəlif məqsədləri hədəflədiyini nəzərə aldığımız təqdirdə, bu qanunlar daha anlaşıqlı olmağa başlayır. Mesopotamiyalılar, başlıca olaraq, dava-dalaşların qarşısını almaq üçün qanunlar vermişdilər. Onlar belə düşünürdülər ki, başqasına yetirdiyi xətər onun özünə edilsə, qəddar hərəkətlər edən həmin şəxs bu cür davranışlar etməkdən çəkinər. Onlar həmçinin belə hesab edirdilər ki, cəzalar yalnız cəld və mərhəmətsiz şəkildə həyata keçirildiyi təqdirdə insanlar üzərində qorxuducu təsir yaradar. Onlar bu məsələyə cinayətsəbəbini rədd etmək üçün zəruri olan nöqteyi-nəzərdən yanaşırdılar, çünki istintaq şərtləri və dəlilləri vaxt apara bilər və bununla da cinayətkar özünü necə müdafiə edəcəyini bildiyinə görə, qəsdən törədilmiş cinayətlərin cəzasız qalma ehtimalına yol aça bilərdi. "Müştəri ehtiyyatlı olmalıdır" qanununa gəldikdə, bu qanun da həmçinin münaqişələrin qarşısını almaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Çünki müştəri heç bir hüququnun olmadığını və hər hansısa iddia irəli sürdüyü təqdirdə dərhal cəzalandırılacağını bilirdi. Mesopotimya hüquqşünaslığının real şərtlərini nəzərə alarkən, onu da əlavə etmək lazımdır ki, Hammurapi qanunları bütövlükdə ədalət anlayışına zidd deyildir. Müəyyən cəzaların ödənilməsi tələblərinin, həqiqətən də, qəddar olmasına baxmayaraq, Hammurapi qanunlarında ədalət anlayışı tamamilə qıt deyildi. Belə ki, "gözə göz" qanunu "gözə baş" yaxud "dırnağa göz" qanunlarına nisbətən daha ədalətli idi. İkincisi, mücərrəd etik qaydalar Hammurapi qanunlarının müəyyən maddələrində xüsusi yer tutur. Məsələn, mesopotamiyalılar hesab edirdilər ki, övladlar öz valideynlərinə qarşı sayğılı olmalıdırlar, buna görə də qanunun 195-ci maddəsində deyilir: Əgər oğul öz atasını vurubsa, onun əlləri kəsilməlidir və sonuncusu, dövlət bəzən sadəcə ittiham etmək və cəzalandırmaq yerinə, sosial rifahın qarşılanmasını da təmin edirdi. "Rifah dövləti" şərtinin ən gözəl nümunəsi qanunun 23-cü maddəsində yer alır, maddədə deyilir: Əgər bir şəxsin əmlakı oğurlanıb və oğru tapılmayıbsa, o halda oğurluğun baş verdiyi şəhər əmlakı oğurlanmış şəxsin mülkünün əvəzini ödəməlidir. Qərbdə ədalət anlayışının daha sonralar xeyli inkişaf etməsinə baxmayaraq, Hammurapi qanunlarında yer alan qaydaların əksəriyyəti ədalət anlayışının gələcək inkişafının başlanğıc nöqtəsinə çevrilmişdi.
Hammurapi qanunlarından bəzi maddələr
Akkad dilində mixi yazı ilə yazılmış 282 maddə
Əgər adam adamın gözünü tökmüşdürsə, onun gözü tökülməlidir. Əgər adam özünə bərabər adamın dişini vurub çıxarıbsa, onun dişi vurulub çıxarılmalıdır.
Əgər oğul atanı vursa, onun barmaqları kəsilməlidir.
Adam and altında başqasının üstünə adam öldürmə ittihamını yıxıb onu ifşa etməyə başlasa və bunu sübut edə bilməsə, o zaman ifşa edən öldürülməlidir.
Əgər savaşmada biri digərinə xətər yetirsə, bu adam and içməlidir ki, mən onu qəsdən vurmamışam və həkimin xərcini ödəməlidir.
Əgər öküzicarəyə götürüldükdə çöldə onu şir parçalasa, ziyan yalnız sahibin üstündə qalır. Yox əgər icarəyə götürənin baxımsızlığından, döyməsindən ölərsə, o, əvəzində sahibinə öküz verməlidir.
Əgər bir adamın borcu varsa, o borcun əvəzinə ona uşağı olmuş qul qadın veribsə, həmin adam müəyyənləşdirilmiş qayda əsasında gümüş və borcunu ödəyib qul qadını geri ala bilər.
Əgər bir adam başqasının yanına əmanət qızıl, gümüş və.s. qoyursa, o, şahidlik əsasında müqavilə bağladıqdan sonra əmanət qoyma haqqına sahibdir.
Əgər bir adamın heç bir şeyi itmədiyi, oğurlanmadığı halda, "mənim filan şeyim itib" iddiası ilə qonşularını ittiham edərsə, qonşuları andiçmə yolu ilə onu tanrı qarşısında ifşa edirlər və şər atan həmin adam qonşularına iddia etdiyi məbləği ikiqat ödəməlidir.
Əgər qul öz sahibinə "sən mənim sahibim deyilsən" deyərsə, qul sahibi onun yalan dediyini sübut etməlidir; əgər istəyərsə, qul sahibi bunun cəzası olaraq öz qulunun qulağını kəsə bilər.
Əgər bir adam arvad alıb bu barədə yazılı müqavilə bağlamırsa, onun aldığı qadın qanuni arvad sayılmır.
Əgər bir adam övladı olmayan birinci arvadını boşayırsa, o həmin qadına aldığı miqdarda gümüş ödəməli, qadının ata evindən gətirdiyi cehizləri də geri qaytarmalıdır.
Əgər uçmuş evdə ev sahibinin oğlu ölərsə, ev sahibi həmin evi tikmiş bənnanın oğlunu öldürmək haqqına sahibdir.
Əgər bir adam atasına münasibətdə miras haqqından məhrum olmağa səbəb bir günaha yol veribsə, hakimlər ilk dəfə onu bağışlaya bilər. Əgər eyni günah ikinci dəfə təkrar olunarsa, həmin adam miras haqqından məhrum edilir.
Əgər qul hər hansı bir nəfərin üzünə sillə vurubsa, qul sahibi onun qulağını kəsməlidir.
Əgər bir adamın evi yanarsa və o birisi o yanğını söndürməyə gəlib yardım edərkən ev sahibinin əşyalarına tamah salıb hər hansı bir şey oğurlayarsa, həmin adam oda atılıb yandırılmalıdır.
Əgər şahordusunda xidmət edən hərbiçi şahın əmri əsasında gerçəkləşən hərbi yürüşdə iştirak etmirsə və ya yürüşə öz əvəzinə muzdlu əsgər göndərirsə, həmin hərbçi öldürülməlidir, tutduğu muzdlu əsgər onun evini müsadirə edə bilər.
Əgər bir adam əkin üçün torpaq icarəyə götürüb orada heç bir şey əkib biçmirsə, zəruri işi görmədiyi üçün həmin adam ifşa edilməli və torpaq sahibinə öz qonşuları kimi çörək (məhsul) ödəməlidir.
Əgər bir adam başqasına dostluq əsasında gümüş (pul) veribsə, əldə edilmiş gəlir tanrı qarşısında bərabər şəkildə bölünməlidir.
Əgər bir adam başqasının azyaşlı uşağını oğurlayarsa, o öldürülməlidir.
Qarət və quldurluqla məşğul olan adam tutulursa, ölümə məhkum edilir.
Qalereya
Hammurapi dövləti, e.ə. 1792-1750 illər
Babil şəhərinin qala divarı
Qədim Babil
Babilin planı
Detail of the Code of Hammurabi
VikianbardaHammurapi ilə əlaqəli mediafayllar var.
Ədəbiyyat
Western Civilizations — Robert E. Lerner, Standish Meacham, Edward McNall Burns
hammurapi, 1810, 1750, babil, hökmdarı, qədim, babil, imperiyasının, banisi, amarilərin, qüdrətli, hökmdarı, babil, hökmdarışəxsi, məlumatlardoğum, tarixi, 1810doğum, yeri, babylonia, yafirst, babylonian, empire, vəfat, tarixi, 1750vəfat, yeri, babylonia, yaba. Hammurapi e e 1810 e e 1750 Babil hokmdari Qedim Babil imperiyasinin banisi ve amarilerin en qudretli hokmdari HammurapiBabil hokmdariSexsi melumatlarDogum tarixi e e 1810Dogum yeri Babylonia d ve yaFirst Babylonian Empire d Vefat tarixi e e 1750Vefat yeri Babylonia d ve yaBabylon d Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Hakimiyyeti 2 Hammurapi qanunlari 3 Hammurapi qanunlarindan bezi maddeler 4 Qalereya 5 Edebiyyat 6 Hemcinin baxHakimiyyeti RedakteOnun hakimiyyete geldiyi vaxt amariler cenubi Mesopotamiyada muharibe aparan bir nece tayfadan biri idi Lakin e e 1763 cu ilde Hammurapi butun Sumeri isgal etdi ve e e 1755 ci ilden etibaren o Suriya serhedlerindeki en son torpaqlara qeder Mesopotamiyanin yerde qalan butun erazilerini de feth etmisdi Qelebelerinin sayi artdigina gore Hammurapi ozunu Sumer ve Akkadin hokmdari daha sonra ise dunyanin dordde birinin hokmdari adlandirmisdi Imperiyasinin mohtesemliyine baxmayaraq bu imperiya qisa omurlu olmusdu Hammurapi qanunlari RedakteEsas meqale Hammurapi qanunlariO merkezi hakimiyyeti mohkemlendirmis qanunlar vermisdi Bu qanunlarda xususi mulkiyyetin insanlarin huquqlarinin mohkemlendirilmesi ve tebietin qorunmasi meselelerine xususi diqqet yetirilmisdi Hammurapinin titullarindan biri edaletin hokmdari onun sarsilmaz sohretinden qaynaqlanir bele ki Hammurapi qaynaqlarda qeyde alinmis ilk qanunlar toplusunun banisidir Alimler das kitabe uzerinde yazilmis 282 maddeden ibaret Hammurapi qanunlarini sami yenilikciliyi ile sumer qanunlarinin qarisigina esaslandigini qeyd edirler lakin onlar hansi qanunun sumer hansinin samilere aid oldugu barede qerara gele bilmedikleri ucun butun metni sadece olaraq Mesopotamiya qanunsunasligi kimi qebul edirler Qanunnamenin bezi sertlerine nezer salmazdan evvel onu da demek lazimdir ki Hammurapi qanunlari muasir qanuni beraberlik anlayisina ziddir Hammurapi qanunlarinda qullarin hec bir huququ yoxdur ve yungul adi sehvlere gore agir cezalara meruz qalirlar Bundan elave 2 huquqi qanuni sinif qeyd edilir aristokratlar kimi basa dusulen insanlar ve qanunda haqlarinda az behs edilmis lakin onlara aid bezi huquqlarin qeyd olundugu ne aristokrat ne de qul olan basqa butun insanlar Diger bir aristokrati qetle yetirmis aristokrat qul olmayan ve asagi tebeqeli insani qetle yetirene aristokrata nisbeten daha agir cezalandirilirdi qulu qetle yetirmis aristokrat ise sadece quldarin emlakina zerer yetirdiyine gore cezalandirilirdi Goze goz ve musteri ehtiyyatli olmalidir qanunlari Hammurapi qanunlarinin esasini teskil eden en meshur iki qanundur Ilk baxisda her iki qanun son derece primitiv gorunur Mueyyen bir cezanin odenilmesini teklif ederken eger bir adam digerinin gozunu cixarmisdirsa onun da gozu cixarilmalidir eger bir adam digerinin sumuyunu sindirmisdirsa onun da sumuyu sindirilmalidir hec vaxt hadisenin tesadufen istemeyerek bas vere bilme ehtimali nezere alinmir ve bu qanunlar tukurpedici derecede tehqir ve isgence cezalarini teleb edir Hammurapi qanunlarinin muasir huquqsunasliqla muqayisede daha muxtelif meqsedleri hedeflediyini nezere aldigimiz teqdirde bu qanunlar daha anlasiqli olmaga baslayir Mesopotamiyalilar baslica olaraq dava dalaslarin qarsisini almaq ucun qanunlar vermisdiler Onlar bele dusunurduler ki basqasina yetirdiyi xeter onun ozune edilse qeddar hereketler eden hemin sexs bu cur davranislar etmekden cekiner Onlar hemcinin bele hesab edirdiler ki cezalar yalniz celd ve merhemetsiz sekilde heyata kecirildiyi teqdirde insanlar uzerinde qorxuducu tesir yaradar Onlar bu meseleye cinayet sebebini redd etmek ucun zeruri olan noqteyi nezerden yanasirdilar cunki istintaq sertleri ve delilleri vaxt apara biler ve bununla da cinayetkar ozunu nece mudafie edeceyini bildiyine gore qesden toredilmis cinayetlerin cezasiz qalma ehtimalina yol aca bilerdi Musteri ehtiyyatli olmalidir qanununa geldikde bu qanun da hemcinin munaqiselerin qarsisini almaq ucun nezerde tutulmusdur Cunki musteri hec bir huququnun olmadigini ve her hansisa iddia ireli surduyu teqdirde derhal cezalandirilacagini bilirdi Mesopotimya huquqsunasliginin real sertlerini nezere alarken onu da elave etmek lazimdir ki Hammurapi qanunlari butovlukde edalet anlayisina zidd deyildir Mueyyen cezalarin odenilmesi teleblerinin heqiqeten de qeddar olmasina baxmayaraq Hammurapi qanunlarinda edalet anlayisi tamamile qit deyildi Bele ki goze goz qanunu goze bas yaxud dirnaga goz qanunlarina nisbeten daha edaletli idi Ikincisi mucerred etik qaydalar Hammurapi qanunlarinin mueyyen maddelerinde xususi yer tutur Meselen mesopotamiyalilar hesab edirdiler ki ovladlar oz valideynlerine qarsi saygili olmalidirlar buna gore de qanunun 195 ci maddesinde deyilir Eger ogul oz atasini vurubsa onun elleri kesilmelidir ve sonuncusu dovlet bezen sadece ittiham etmek ve cezalandirmaq yerine sosial rifahin qarsilanmasini da temin edirdi Rifah dovleti sertinin en gozel numunesi qanunun 23 cu maddesinde yer alir maddede deyilir Eger bir sexsin emlaki ogurlanib ve ogru tapilmayibsa o halda ogurlugun bas verdiyi seher emlaki ogurlanmis sexsin mulkunun evezini odemelidir Qerbde edalet anlayisinin daha sonralar xeyli inkisaf etmesine baxmayaraq Hammurapi qanunlarinda yer alan qaydalarin ekseriyyeti edalet anlayisinin gelecek inkisafinin baslangic noqtesine cevrilmisdi Hammurapi qanunlarindan bezi maddeler Redakte Akkad dilinde mixi yazi ile yazilmis 282 madde Eger adam adamin gozunu tokmusdurse onun gozu tokulmelidir Eger adam ozune beraber adamin disini vurub cixaribsa onun disi vurulub cixarilmalidir Eger ogul atani vursa onun barmaqlari kesilmelidir Adam and altinda basqasinin ustune adam oldurme ittihamini yixib onu ifsa etmeye baslasa ve bunu subut ede bilmese o zaman ifsa eden oldurulmelidir Eger savasmada biri digerine xeter yetirse bu adam and icmelidir ki men onu qesden vurmamisam ve hekimin xercini odemelidir Eger okuz icareye goturuldukde colde onu sir parcalasa ziyan yalniz sahibin ustunde qalir Yox eger icareye goturenin baximsizligindan doymesinden olerse o evezinde sahibine okuz vermelidir Eger bir adamin borcu varsa o borcun evezine ona usagi olmus qul qadin veribse hemin adam mueyyenlesdirilmis qayda esasinda gumus ve borcunu odeyib qul qadini geri ala biler Eger bir adam basqasinin yanina emanet qizil gumus ve s qoyursa o sahidlik esasinda muqavile bagladiqdan sonra emanet qoyma haqqina sahibdir Eger bir adamin hec bir seyi itmediyi ogurlanmadigi halda menim filan seyim itib iddiasi ile qonsularini ittiham ederse qonsulari andicme yolu ile onu tanri qarsisinda ifsa edirler ve ser atan hemin adam qonsularina iddia etdiyi meblegi ikiqat odemelidir Eger qul oz sahibine sen menim sahibim deyilsen deyerse qul sahibi onun yalan dediyini subut etmelidir eger isteyerse qul sahibi bunun cezasi olaraq oz qulunun qulagini kese biler Eger bir adam arvad alib bu barede yazili muqavile baglamirsa onun aldigi qadin qanuni arvad sayilmir Eger bir adam ovladi olmayan birinci arvadini bosayirsa o hemin qadina aldigi miqdarda gumus odemeli qadinin ata evinden getirdiyi cehizleri de geri qaytarmalidir Eger ucmus evde ev sahibinin oglu olerse ev sahibi hemin evi tikmis bennanin oglunu oldurmek haqqina sahibdir Eger bir adam atasina munasibetde miras haqqindan mehrum olmaga sebeb bir gunaha yol veribse hakimler ilk defe onu bagislaya biler Eger eyni gunah ikinci defe tekrar olunarsa hemin adam miras haqqindan mehrum edilir Eger qul her hansi bir neferin uzune sille vurubsa qul sahibi onun qulagini kesmelidir Eger bir adamin evi yanarsa ve o birisi o yangini sondurmeye gelib yardim ederken ev sahibinin esyalarina tamah salib her hansi bir sey ogurlayarsa hemin adam oda atilib yandirilmalidir Eger sah ordusunda xidmet eden herbici sahin emri esasinda gerceklesen herbi yurusde istirak etmirse ve ya yuruse oz evezine muzdlu esger gonderirse hemin herbci oldurulmelidir tutdugu muzdlu esger onun evini musadire ede biler Eger bir adam ekin ucun torpaq icareye goturub orada hec bir sey ekib bicmirse zeruri isi gormediyi ucun hemin adam ifsa edilmeli ve torpaq sahibine oz qonsulari kimi corek mehsul odemelidir Eger bir adam basqasina dostluq esasinda gumus pul veribse elde edilmis gelir tanri qarsisinda beraber sekilde bolunmelidir Eger bir adam basqasinin azyasli usagini ogurlayarsa o oldurulmelidir Qaret ve quldurluqla mesgul olan adam tutulursa olume mehkum edilir Qalereya Redakte Hammurapi dovleti e e 1792 1750 iller Babil seherinin qala divari Qedim Babil Babilin plani Detail of the Code of Hammurabi Vikianbarda Hammurapi ile elaqeli mediafayllar var Edebiyyat RedakteWestern Civilizations Robert E Lerner Standish Meacham Edward McNall BurnsHemcinin bax RedakteBabilMenbe https az wikipedia org w index php title Hammurapi amp oldid 6012054, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
