fbpx
Wikipedia

Hərəm

Avqust 12, 2021

Hərəm (Osmanlı Türkcəsi: الحريم من أنا همايون, Hərəm-i Hümayun) — lüğətdə qorunan, müqəddəs və möhtərəm yer mənasını verir. Ev və saraylarda ümumiyyətlə içəri həyətə baxacaq bir şəkildə planlaşdırılmış, qadınların başqa kişilərlə qarşılaşmadan rahatca gündəlik həyatlarını davam etdirdikləri yer idi. Burada yaşayan qadınlara da hərəm deyilirdi. İslamiyyətin bu yerlərə, xüsusilə hərəmxana qadınlarıyla hər hansı bir qan bağlılığı olmayan kişilərin (naməhrəm) daxil olması qadağan idi.

Osmanlı imperiyasında hərəm

Hərəm həyatı Osmanlı sarayında quruluşdan etibarən mövcud olmaqla, Fateh Sultan Mehmed səltənətində təşkilat halını almış və dövlətin ümumi strategiyasına uyğun olaraq devşirmə sistemi vasitəsilə genişləmişdir. Burada, ən aşağı təbəqə olan cariyəlikdən (kənizlikdən) son mərtəbə olan ustalığa (hasəki və validə sultan istisna olmaqla) yüksəlmə bir çox baxımdan Əndərun təşkilatındakı yüksəlmə sisteminə bənzəməkdədir. Osmanlı saray təşkilatındakı Hərəm-i Hümayun ifadəsi də özündə həm hərəmxana, həm də Əndərun bölümünü birləşdirir. Əndərun bölümü padşahın, sarayın və dövlətin müxtəlif xidmətlərində çalışacaq kişilərin, hərəm isə qadınların yetişdirilməsi üçün nəzərdə tutulan bir təhsil qurumu idi.

İstanbulun fəthindən öncəki Ədirnə sarayının hərəmiylə bağlı heç bir məlumat yoxdur. Fəthdən dərhal sonra bugün İstanbul Universitetinin yerində inşa edilən köhnə sarayın hərəmi haqqında isə məlumat olduqca azdır. Belə ki, padşahların bəzi vaxtlar Topqapı sarayından köhnə saraya gedərək buradakı hərəm mənsublarını ziyarət etdiyi bilinir. XVI əsrin ikinci yarısından etibarən saray hərəmiylə bağlı məlumatlar artmağa başlamış, xüsusilə Sultan Süleyman Qanuninin hasəkisi Xürrəm Sultan və qızı Mihrimah Sultanla başlayan, Nurbanu Sultan və Safiyə Sultanla davam edən intriqalar, eləcə də bəzi hərəm mənsublarının iqtisadi və ictimai fəaliyyətləri bu qurumdan tez-tez söz edilməsinə yol açmışdır.

Hərəmlə bağlı ən çox adı hallanan padşah, şübhəsiz ki, III Muraddır. Onun səltənətində sarayın hərəm bölümünə bir çox yeni binalar əlavə edilmiş, hərəmdə məskunlaşanların və xidmətçilərin sayı artmışdır. Belə ki, Hasəki Safiyə Sultanı qısqanan və onun nüfuzunu azaltmaq üçün oğluna gözəl kənizlər yollayan Validə Nurbanu Sultanla qızı Əsməhan Sultanın səyləri nəticəsində padşah, başlanğıcda yaxından məşğul olduğu dövlət işlərindən uzaqlaşmış və hərəm mənsublarının sayı həddindən çox artmışdır. Selanikinin yazdığına görə, III Murad, saraydan kənarda xalqla birlikdə qılmalı olduğu cümə namazlarını belə, taxtdan endirilmə qorxusu ilə saraydakı məsciddə qılmağa başlamışdı.

XVI əsrdən sonra Osmanlı siyasi tarixində olduğu kimi hərəm sistemində də zəifləmə və pozulma halları nəzərə çarpmağa başlayır. Bu vəziyyət I Əhməddən başlayaraq demək olar ki, bütün XVII əsr Osmanlı padşahlarının uşaq yaşda taxta çıxmaları və uzun müddət idarəni ələ ala bilməmələri ilə əlaqələndirilir. Belə ki, bütün bunların nəticəsində validə sultanlar və bəzi hərəm mənsubları tarixdə görülməmiş səviyyədə güc qazanmış, 1566-1656-cı illər bu səbəblə “validə sultanlar çağı” adıyla anılır. Bu dönəmdəki ən nüfuzlu validə sultan isə, sözsüz ki, Mahpeykər Kösəm Sultandır. XVII əsrin ilk yarısında öncə hasəkiliyə, ardından validə sultanlığa yüksələn Kösəm Sultan, IV Mehmedin ilk illərində ənənəyə zidd olmasına baxmayaraq köhnə saraya getməmiş və “validə-i müəzzəmə” ünvanıyla dövlət idarəsində söz sahibi olmuşdur. Onun Osmanlı sarayında təxminən 50 il davam edən “səltənəti” əsnasında hərəm sistemi zəifləmiş, xüsusilə də oğlu Sultan İbrahimə göndərdiyi kənizlərlə onun zəif əsəb sistemini korlayaraq dövlət işlərinin axsamasına səbəb olmuşdur.

 
Topqapı sarayında şahzadələrin saxlanıldığı qəfəs adlanan Şimşirlik bölümü

Bu dönəmdə III Mehmed tərəfindən şahzadələrin sancaqbəyliyinə göndərilməsi ənənəsi ləğv edilmiş, nəticədə gələcəkdə taxta çıxarılan padşahlar dövlət işlərindən xəbərsiz şəkildə hərəmdə məhbus həyatı yaşamağa başlamışdır. Xüsusilə də I Əbdülhəmid 49 yaşında taxta çıxanadək hərəmdə qəfəs həyatı yaşamış, cülusunun ardından da dövlət işlərindən çox hərəmiylə məşğul olmuşdur. Xanımlarından Ruhşah Sultana yazdığı duyğu dolu məktublarda, gənclik illərini keçirdiyi hərəmdə yaşadıqlarının onun səhhətinə vurduğu zərərləri açıq şəkildə görmək mümkündür.

XIX əsrdə II Mahmud dönəminin sonlarından etibarən hərəm daha azad hal almış, hərəm qadınları fəracə və çarşaf geyinərək bəzi yerlərə getməyə və onlar üçün ayrılan məkanlarda gəzintilərə çıxmağa başlamışdır. İstisna hal olaraq, Sultan Mehmed Rəşad Bolqar çarı və çariçası üçün verdiyi ziyafətdə hərəmlərindən birinin iştirakına razı olmuşdur. II Əbdülhəmidin hərəmə qarşı münasibəti məsələsində isə tarixçi və yazarlar fərqli fikirdədirlər. Buna baxmayaraq qızları Ayşə Sultan və Şadiyə Sultanın nəşr etdirdikləri xatirələrində atalarının hərəmə qarşı düşkünlüyünün olmadığı qeyd edilir. İstər bu dönəm, istərsə də öncəki dönəmlərdə mövcud olmuş hərəmlərlə bağlı Avropalı yazıçılar tərəfindən bir çox xəyali təsvirlər yaradılsa da, bunlarla bağlı heç bir tarixi mənbə və ya dəlil yoxdur.

 
Hərəm ağası, 1912

Hərəm mənsublarını, xidmətçilər və hərəm sakinləri olaraq 2 qrupa ayırmaq mümkündür. Burada ən nüfuzlu xidmətçi isə xədim olan hərəm ağasıdır. Osmanlı sarayında və hərəmində istifadə edilən xədimlərin sayı bəzən artmış, bir çox hallarda bunların sayının azaldılmasına səy göstərilmişdir. Hərəm ağasının başlıca vəzifələri hərəmi qorumaq, buranı yeni cariyələrlə (kənizlərlə) təmin etmək, hərəm mənsublarının drəcələrinin yüksəldilməsi və ya onların cəzalandırılması ilə bağlı padşaha məlumat vermək, sultanların evlənməsində onların vəkili olaraq iştirak etmək və sairdir. Sultan Mehmed Rəşadın 1909-cu ildə taxta çıxdıqdan sonra hərəm ağasına göndərdiyi fərmanda onun vəzifələri arasında hərəmdəki qadınların geyimlərinə diqqət etmək, ədəbsiz geyinənləri xəbərdar etmək və ya cəzalandırmaq, şam namazından sonra xədim ağaların hərəmə alınmaması kimi bəzi əlavə məsələlər qeyd edilmişdir. Tənzimat dönəminin ardından hərəm ağalarının vəzifə öhdəlikləri və bununla bağlı saraydakı nüfuzları getdikcə azalmağa başlamışdır. XIX əsrin sonlarına aid hərəm ağalarıyla bağlı bir statistikada, adı çəkilən 218 xədim ağasının adı, bunların saraya giriş tarixləri, təxmini yaşları, kim tərəfindən təqdim edildikləri, hansı sarayda və kimin xidmətində olduqları barədə ətraflı məlumat almaq mümkündür.

Hərəmin, ən çox müzakirə edilən və müxtəlif sənət əsərlərinə mövzu olan mənsubları isə, şübhəsiz ki, cariyələrdir. Hüquqi baxımdan qadın kölə statusunda olan cariyələr ilk illərdə müharibələr zamanı alınan əsirlər arasından təmin edilirdi. Ancaq sonrakı illərdə bu mənbə yetərsiz olmuş və cariyələr İstanbul gömrük rəisi tərəfindən satın alınmağa başlanmışdır. Bundan başqa cariyələrin təmin edildiyi bir digər mənbəyi, müxtəlif dövlət adamları tərəfindən saraya və padşaha hədiyyə edilən cariyələr təşkil edir. Cariyələrin təmin edilməsi, seçim və qiymətləri, fərqli dönəmlərdəki sayları barədə Topqapı sarayı arxivində yetərli dərəcədə məlumat var. Bu cariyələr müsəlman ənənəsinə uyğun şəkildə tərbiyə edilir, oxuma-yazma və dini təhsillə yanaşı, bacarıqlarına uyğun olaraq musiqi, tikiş-naxış və bu kimi əlavə dərslər alırdılar. Acəmilik adlanan bu ilk mərhələdə özünü göstərə bilənlər kalfa və ustalığa yüksəlirdilər. Hərəmdə yüzlərlə cariyə olmasına baxmayaraq bunların böyük bir qismi xidmətçi idi. Padşah isə bunlardan yalnız bir neçəsi ilə maraqlanır, digərlərinin isə bəlkə də üzünü belə görmürdü.

Qabiliyyəti və gözəlliyi ilə fərqlənən cariyələr hərəmdə kalfalığa yüksəlir və padşah, validə sultan, qadınəfəndi və ya hasəkilərdən birinin yanına xidmət üçün göndərilirdi. Hərəmdə təcrübə qazanmış kalfaları hər biri yütərli dərəcədə təhsil almış olmaqla birlikdə, saray daxilindəki bəzi mərasimlərdə onlara xas hazırlanan geyimlər geyinirdilər. Taxt dəyişikliyinin ardından hərəmdəki nüfuzlu kalfalar köhnə saraya göndərilir və ya evləndirilərək saraydan göndərilirdi.

Hərəm təşkilatında cariyələrin çata biləcəyi ən yüksək səviyyə isə ustalıq səviyyəsi idi. Gözəl, bacarıqlı və ağıllı olan cariyələr pillə-pillə yüksələrək usta olur və beləcə, birbaşa padşahın xidmətinə alınırdılar. Bu ustalar validə sultan və hasəki sultanlardan sonra hərəmin ən nüfuzlu qadınları idilər. Bunlar arasında şəxsən padşah tərəfindən seçilən xəzinədarların sayı təxminən 15-20 idi. Ən nüfuzlu usta isə xəzinədar usta idi. Bülə ki, hərəmdəki bütün cariyə və kalfalar ondan əmr alır, bəzən validə sultan və hasəkilər də ondan məsləhət alırdılar. Hərəmdəki bütün xəzinələrin açarlarını özlərində daşıyan bu xəzinədar ustaların hərəmdəki otaqları da validə sultan otağının üst mərtəbəsində idi. Xəzinədar ustadan başqa, hərəmdə camaşırçı usta, bərbər usta, qəhvəçi usta, vəkil usta kimi fərqli adda ustalar vardı. Bundan başqa hərəmdə hamiləlik, doğum və uşaq salma kimi məsələlərlə məşğul olan əbələr, padşahın övladlarını saxlayan dayələr və süd anaları da vardı.

Hərəmin ən yüksək anımı isə, şübhəsiz ki, padşahın anası olan validə sultandır. 36 Osmanlı padşahından yalnız 23-nün anası validə sultanlıq ünvanı daşımış, digərləri övladlarının səltənətindən öncə vəfat etmişdir. Taxta çıxarılan şahzadənin anası Validə alayı adlanan bir mərasimlə köhnə saraydan Topqapı sarayına gətirilir və oğlunun səltənəti boyunca hərəmin ən güclü qadını olurdu. Hərəmin ikinci dərəcəli qadını isə padşahın xanımları olan hasəki sultanlar və gözdələr idi. Bunlar sonrakı illərdə qadınəfəndi olaraq adlanmışdır. Cariyəlikdən yüksələn, gözəlliyi və bacarıqlarıyla padşahın diqqətini cəlb edən bu xanımlar XVII əsrə qədər daha çox Avropalı əsirlər arasından çıxsa da, sonrakı illərdə Qafqaziyadan gələnlər üstünlük təşkil etmişdir.

Sultan ünvanı verilən padşah qızlarının dünyaya gəlişləri, beşik alayları, xüsusilə də evlilikləri hərəm həyatına olduqca təsir etmişdir. Sultanların evlənəcəkləri vaxta qədərki həyatları hərəmdə keçir, xidmətinə bir çox cariyələr verilirdi. Oxuma yaşına gələn sultanlar xüsusi mərasimlə ilk dərsinə başlayır və adətən dövrün önəmli alimlərindən dərslər alırdılar.

 
III Əhməd dönəmində hərəm əyləncəsi, Jan Vaftiz Vanmur

Padşahların hasəki, gözdə və cariyələrindən dünyaya gələn oğlan övladlarına şahzadə (II Murad dövrünədək Çələbi) deyilirdi. Körpə yaşlarındakı bir şahzadənin xidmətinə bir neçə cariyə verilir, 5-6 yaşlarına gəldikdə isə padşahın xidmətində olan və lələ adlanan xüsusi şəxslər vəzifələndirilirdi. Təhsil çağına gələn şahzadələr, eynilə sultanlar kimi dövrün mühüm şəxslərindən dərslər alır, taxta çıxdıqdan sonra isə bu lələlərindən birini “hacə-i sultan” ünvanıyla təltif edirdi. Şahzadələrin sünnət mərasimləri də olduqca möhtəşəm keçirilirdi. Sultan Süleyman Qanuni, III Murad, IV Mehmed və III Əhmədin səltənətində keçirilən sünnət mərasimləri isə Osmanlı sarayının gördüyü ən möhtəşəm mərasimlərdir.

Hərəm mənsublarının, xüsusilə də validə sultanların saray daxilində və xaricindəki işlərini aparan bir çox vəzifəli şəxs vardı. Saray xaricindəki işlərdə bəzən baltaçılar istifadə edilsə də, bunlar daha çox hərəmdə çıxan yanğınların söndürülməsində istifadə edilmişdir.

Hava şəraitindən asılı olaraq saray bağçalarına və saraydan kənardakı gəzinti yerlərinə gedən hərəm mənsubları, bu yerlərə xüsusi arabalarla aparılırdı. Xüsusilə Sultan Əbdülməcid dönəmində hərəm qadınlarının şəhərdə arabayla gəzintiyə çıxması adət halını almışdı. Şənliklərlə yanaşı sarayda baş verən faciəli hadisələr də hərəm həyatına təsir etmişdir. Padşahların ölümü, xüsusilə də öldürülməsi, taxtdan devrilməsi kimi hadisələrdə hərəm mənsubları günlərlə yas saxlayırdı. 1648-ci ildə Validə Kösəm Sultanın da iştirak etdiyi bir tərtiblə Sultan İbrahimin və daha sonra 1808-ci ildə saray əhalisi tərəfindən də çox sevilən Sultan Səlimin qətlə yetirilməsi hadisələri hərəmdə uzun illər unudulmamışdır.

Mənbə

  • Selânikî, Târih (İpşirli), bk. İndeks.
  • Rycaut, s. 37.
  • D’Ohsson, Tableau général, VII, 62-86.
  • N. Penzer, The Harem, Philadelphia 1937.
  • Uzunçarşılı, Saray Teşkilâtı, s. 158-166.
  • a.mlf., Harem II, Ankara 1971.
  • a.mlf., Padişahların Kadınları, tür.yer.
  • Sedad Hakkı Eldem – Feridun Akozan, Topkapı Sarayı, Ankara, ts., s. 53 vd.
  • Safiye Ünüvar, Saray Hatıralarım, İstanbul 1964, tür.yer.
  • Abdurrahman Şeref, “Topkapı Saray-ı Hümâyunu”, TOEM, I-II/5-12 (1329), tür.yer.
  • Leyla Saz, “Saray ve Harem Hatıraları”, Yeni Tarih Dergisi, II, İstanbul 1958.
  • J. Deny, “Valide Sultan”, İA, XIII, 178-187.

İstinadlar

  Vikilüğətdə hərəm mövzusuna dair məlumatlar var.
  Vikianbarda Hərəm ilə əlaqəli mediafayllar var.
  1. ↑ L. Peirce, The Imperial Harem, Oxford 1993; a.e.: Harem-i Hümayun (trc. Ayşe Berktay), İstanbul 1996.
  2. S. Skilliter, “Three Letters from the Ottoman ‘Sultana’ Safiye to Queen Elizabeth I”, Oriental Studies III, Documents from Islamic Chanceries, Oxford 1965, s.119-157.
  3. Şadiye Osmanoğlu, Hayatımın Acı ve Tatlı Günleri, İstanbul 1966, tür.yer.
  4. Ayşe Osmanoğlu, Babam Abdülhamid, İstanbul 1960, tür.yer.
  5. Ahmed Akgündüz, İslâm Hukukunda Kölelik-Cariyelik Müessesesi ve Osmanlı’da Harem, İstanbul 1995.
  6. M. Çağatay Uluçay, Osmanlı Saraylarında Harem Hayatının İçyüzü, İstanbul 1959.

Avqust 12, 2021
hərəm, osmanlı, türkcəsi, الحريم, من, أنا, همايون, hümayun, lüğətdə, qorunan, müqəddəs, möhtərəm, mənasını, verir, saraylarda, ümumiyyətlə, içəri, həyətə, baxacaq, şəkildə, planlaşdırılmış, qadınların, başqa, kişilərlə, qarşılaşmadan, rahatca, gündəlik, həyatl. Herem Osmanli Turkcesi الحريم من أنا همايون Herem i Humayun lugetde qorunan muqeddes ve mohterem yer menasini verir Ev ve saraylarda umumiyyetle iceri heyete baxacaq bir sekilde planlasdirilmis qadinlarin basqa kisilerle qarsilasmadan rahatca gundelik heyatlarini davam etdirdikleri yer idi Burada yasayan qadinlara da herem deyilirdi Islamiyyetin bu yerlere xususile heremxana qadinlariyla her hansi bir qan bagliligi olmayan kisilerin namehrem daxil olmasi qadagan idi Osmanli imperiyasinda herem RedakteHerem heyati Osmanli sarayinda qurulusdan etibaren movcud olmaqla Fateh Sultan Mehmed seltenetinde teskilat halini almis ve dovletin umumi strategiyasina uygun olaraq devsirme sistemi vasitesile genislemisdir Burada en asagi tebeqe olan cariyelikden kenizlikden son mertebe olan ustaliga haseki ve valide sultan istisna olmaqla yukselme bir cox baximdan Enderun teskilatindaki yukselme sistemine benzemekdedir Osmanli saray teskilatindaki Herem i Humayun ifadesi de ozunde hem heremxana hem de Enderun bolumunu birlesdirir Enderun bolumu padsahin sarayin ve dovletin muxtelif xidmetlerinde calisacaq kisilerin herem ise qadinlarin yetisdirilmesi ucun nezerde tutulan bir tehsil qurumu idi Istanbulun fethinden onceki Edirne sarayinin heremiyle bagli hec bir melumat yoxdur Fethden derhal sonra bugun Istanbul Universitetinin yerinde insa edilen kohne sarayin heremi haqqinda ise melumat olduqca azdir Bele ki padsahlarin bezi vaxtlar Topqapi sarayindan kohne saraya gederek buradaki herem mensublarini ziyaret etdiyi bilinir XVI esrin ikinci yarisindan etibaren saray heremiyle bagli melumatlar artmaga baslamis xususile Sultan Suleyman Qanuninin hasekisi Xurrem Sultan ve qizi Mihrimah Sultanla baslayan Nurbanu Sultan ve Safiye Sultanla davam eden intriqalar elece de bezi herem mensublarinin iqtisadi ve ictimai fealiyyetleri bu qurumdan tez tez soz edilmesine yol acmisdir 1 Heremle bagli en cox adi hallanan padsah subhesiz ki III Muraddir Onun seltenetinde sarayin herem bolumune bir cox yeni binalar elave edilmis heremde meskunlasanlarin ve xidmetcilerin sayi artmisdir Bele ki Haseki Safiye Sultani qisqanan ve onun nufuzunu azaltmaq ucun ogluna gozel kenizler yollayan Valide Nurbanu Sultanla qizi Esmehan Sultanin seyleri neticesinde padsah baslangicda yaxindan mesgul oldugu dovlet islerinden uzaqlasmis ve herem mensublarinin sayi heddinden cox artmisdir 2 Selanikinin yazdigina gore III Murad saraydan kenarda xalqla birlikde qilmali oldugu cume namazlarini bele taxtdan endirilme qorxusu ile saraydaki mescidde qilmaga baslamisdi 1 XVI esrden sonra Osmanli siyasi tarixinde oldugu kimi herem sisteminde de zeifleme ve pozulma hallari nezere carpmaga baslayir Bu veziyyet I Ehmedden baslayaraq demek olar ki butun XVII esr Osmanli padsahlarinin usaq yasda taxta cixmalari ve uzun muddet idareni ele ala bilmemeleri ile elaqelendirilir Bele ki butun bunlarin neticesinde valide sultanlar ve bezi herem mensublari tarixde gorulmemis seviyyede guc qazanmis 1566 1656 ci iller bu sebeble valide sultanlar cagi adiyla anilir Bu donemdeki en nufuzlu valide sultan ise sozsuz ki Mahpeyker Kosem Sultandir XVII esrin ilk yarisinda once hasekiliye ardindan valide sultanliga yukselen Kosem Sultan IV Mehmedin ilk illerinde eneneye zidd olmasina baxmayaraq kohne saraya getmemis ve valide i muezzeme unvaniyla dovlet idaresinde soz sahibi olmusdur Onun Osmanli sarayinda texminen 50 il davam eden selteneti esnasinda herem sistemi zeiflemis xususile de oglu Sultan Ibrahime gonderdiyi kenizlerle onun zeif eseb sistemini korlayaraq dovlet islerinin axsamasina sebeb olmusdur Topqapi sarayinda sahzadelerin saxlanildigi qefes adlanan Simsirlik bolumu Bu donemde III Mehmed terefinden sahzadelerin sancaqbeyliyine gonderilmesi enenesi legv edilmis neticede gelecekde taxta cixarilan padsahlar dovlet islerinden xebersiz sekilde heremde mehbus heyati yasamaga baslamisdir Xususile de I Ebdulhemid 49 yasinda taxta cixanadek heremde qefes heyati yasamis culusunun ardindan da dovlet islerinden cox heremiyle mesgul olmusdur Xanimlarindan Ruhsah Sultana yazdigi duygu dolu mektublarda genclik illerini kecirdiyi heremde yasadiqlarinin onun sehhetine vurdugu zererleri aciq sekilde gormek mumkundur XIX esrde II Mahmud doneminin sonlarindan etibaren herem daha azad hal almis herem qadinlari ferace ve carsaf geyinerek bezi yerlere getmeye ve onlar ucun ayrilan mekanlarda gezintilere cixmaga baslamisdir Istisna hal olaraq Sultan Mehmed Resad Bolqar cari ve caricasi ucun verdiyi ziyafetde heremlerinden birinin istirakina razi olmusdur II Ebdulhemidin hereme qarsi munasibeti meselesinde ise tarixci ve yazarlar ferqli fikirdedirler Buna baxmayaraq qizlari Ayse Sultan ve Sadiye Sultanin nesr etdirdikleri xatirelerinde atalarinin hereme qarsi duskunluyunun olmadigi qeyd edilir 3 4 Ister bu donem isterse de onceki donemlerde movcud olmus heremlerle bagli Avropali yazicilar terefinden bir cox xeyali tesvirler yaradilsa da bunlarla bagli hec bir tarixi menbe ve ya delil yoxdur Herem agasi 1912 Herem mensublarini xidmetciler ve herem sakinleri olaraq 2 qrupa ayirmaq mumkundur Burada en nufuzlu xidmetci ise xedim olan herem agasidir Osmanli sarayinda ve hereminde istifade edilen xedimlerin sayi bezen artmis bir cox hallarda bunlarin sayinin azaldilmasina sey gosterilmisdir Herem agasinin baslica vezifeleri heremi qorumaq burani yeni cariyelerle kenizlerle temin etmek herem mensublarinin drecelerinin yukseldilmesi ve ya onlarin cezalandirilmasi ile bagli padsaha melumat vermek sultanlarin evlenmesinde onlarin vekili olaraq istirak etmek ve sairdir Sultan Mehmed Resadin 1909 cu ilde taxta cixdiqdan sonra herem agasina gonderdiyi fermanda onun vezifeleri arasinda heremdeki qadinlarin geyimlerine diqqet etmek edebsiz geyinenleri xeberdar etmek ve ya cezalandirmaq sam namazindan sonra xedim agalarin hereme alinmamasi kimi bezi elave meseleler qeyd edilmisdir Tenzimat doneminin ardindan herem agalarinin vezife ohdelikleri ve bununla bagli saraydaki nufuzlari getdikce azalmaga baslamisdir XIX esrin sonlarina aid herem agalariyla bagli bir statistikada adi cekilen 218 xedim agasinin adi bunlarin saraya giris tarixleri texmini yaslari kim terefinden teqdim edildikleri hansi sarayda ve kimin xidmetinde olduqlari barede etrafli melumat almaq mumkundur Cariye saray kenizi Heremin en cox muzakire edilen ve muxtelif senet eserlerine movzu olan mensublari ise subhesiz ki cariyelerdir Huquqi baximdan qadin kole statusunda olan cariyeler ilk illerde muharibeler zamani alinan esirler arasindan temin edilirdi Ancaq sonraki illerde bu menbe yetersiz olmus ve cariyeler Istanbul gomruk reisi terefinden satin alinmaga baslanmisdir Bundan basqa cariyelerin temin edildiyi bir diger menbeyi muxtelif dovlet adamlari terefinden saraya ve padsaha hediyye edilen cariyeler teskil edir 5 Cariyelerin temin edilmesi secim ve qiymetleri ferqli donemlerdeki saylari barede Topqapi sarayi arxivinde yeterli derecede melumat var Bu cariyeler muselman enenesine uygun sekilde terbiye edilir oxuma yazma ve dini tehsille yanasi bacariqlarina uygun olaraq musiqi tikis naxis ve bu kimi elave dersler alirdilar Acemilik adlanan bu ilk merhelede ozunu gostere bilenler kalfa ve ustaliga yukselirdiler Heremde yuzlerle cariye olmasina baxmayaraq bunlarin boyuk bir qismi xidmetci idi Padsah ise bunlardan yalniz bir necesi ile maraqlanir digerlerinin ise belke de uzunu bele gormurdu Qabiliyyeti ve gozelliyi ile ferqlenen cariyeler heremde kalfaliga yukselir ve padsah valide sultan qadinefendi ve ya hasekilerden birinin yanina xidmet ucun gonderilirdi Heremde tecrube qazanmis kalfalari her biri yuterli derecede tehsil almis olmaqla birlikde saray daxilindeki bezi merasimlerde onlara xas hazirlanan geyimler geyinirdiler Taxt deyisikliyinin ardindan heremdeki nufuzlu kalfalar kohne saraya gonderilir ve ya evlendirilerek saraydan gonderilirdi Herem teskilatinda cariyelerin cata bileceyi en yuksek seviyye ise ustaliq seviyyesi idi Gozel bacariqli ve agilli olan cariyeler pille pille yukselerek usta olur ve belece birbasa padsahin xidmetine alinirdilar Bu ustalar valide sultan ve haseki sultanlardan sonra heremin en nufuzlu qadinlari idiler Bunlar arasinda sexsen padsah terefinden secilen xezinedarlarin sayi texminen 15 20 idi En nufuzlu usta ise xezinedar usta idi Bule ki heremdeki butun cariye ve kalfalar ondan emr alir bezen valide sultan ve hasekiler de ondan meslehet alirdilar Heremdeki butun xezinelerin acarlarini ozlerinde dasiyan bu xezinedar ustalarin heremdeki otaqlari da valide sultan otaginin ust mertebesinde idi Xezinedar ustadan basqa heremde camasirci usta berber usta qehveci usta vekil usta kimi ferqli adda ustalar vardi Bundan basqa heremde hamilelik dogum ve usaq salma kimi meselelerle mesgul olan ebeler padsahin ovladlarini saxlayan dayeler ve sud analari da vardi Topqapi sarayi hereminde Haseki sultanlar bolumu Heremin en yuksek animi ise subhesiz ki padsahin anasi olan valide sultandir 36 Osmanli padsahindan yalniz 23 nun anasi valide sultanliq unvani dasimis digerleri ovladlarinin seltenetinden once vefat etmisdir Taxta cixarilan sahzadenin anasi Valide alayi adlanan bir merasimle kohne saraydan Topqapi sarayina getirilir ve oglunun selteneti boyunca heremin en guclu qadini olurdu Heremin ikinci dereceli qadini ise padsahin xanimlari olan haseki sultanlar ve gozdeler idi Bunlar sonraki illerde qadinefendi olaraq adlanmisdir Cariyelikden yukselen gozelliyi ve bacariqlariyla padsahin diqqetini celb eden bu xanimlar XVII esre qeder daha cox Avropali esirler arasindan cixsa da sonraki illerde Qafqaziyadan gelenler ustunluk teskil etmisdir 6 Sultan unvani verilen padsah qizlarinin dunyaya gelisleri besik alaylari xususile de evlilikleri herem heyatina olduqca tesir etmisdir Sultanlarin evlenecekleri vaxta qederki heyatlari heremde kecir xidmetine bir cox cariyeler verilirdi Oxuma yasina gelen sultanlar xususi merasimle ilk dersine baslayir ve adeten dovrun onemli alimlerinden dersler alirdilar III Ehmed doneminde herem eylencesi Jan Vaftiz Vanmur Padsahlarin haseki gozde ve cariyelerinden dunyaya gelen oglan ovladlarina sahzade II Murad dovrunedek Celebi deyilirdi Korpe yaslarindaki bir sahzadenin xidmetine bir nece cariye verilir 5 6 yaslarina geldikde ise padsahin xidmetinde olan ve lele adlanan xususi sexsler vezifelendirilirdi Tehsil cagina gelen sahzadeler eynile sultanlar kimi dovrun muhum sexslerinden dersler alir taxta cixdiqdan sonra ise bu lelelerinden birini hace i sultan unvaniyla teltif edirdi Sahzadelerin sunnet merasimleri de olduqca mohtesem kecirilirdi Sultan Suleyman Qanuni III Murad IV Mehmed ve III Ehmedin seltenetinde kecirilen sunnet merasimleri ise Osmanli sarayinin gorduyu en mohtesem merasimlerdir Herem mensublarinin xususile de valide sultanlarin saray daxilinde ve xaricindeki islerini aparan bir cox vezifeli sexs vardi Saray xaricindeki islerde bezen baltacilar istifade edilse de bunlar daha cox heremde cixan yanginlarin sondurulmesinde istifade edilmisdir Hava seraitinden asili olaraq saray bagcalarina ve saraydan kenardaki gezinti yerlerine geden herem mensublari bu yerlere xususi arabalarla aparilirdi Xususile Sultan Ebdulmecid doneminde herem qadinlarinin seherde arabayla gezintiye cixmasi adet halini almisdi Senliklerle yanasi sarayda bas veren facieli hadiseler de herem heyatina tesir etmisdir Padsahlarin olumu xususile de oldurulmesi taxtdan devrilmesi kimi hadiselerde herem mensublari gunlerle yas saxlayirdi 1648 ci ilde Valide Kosem Sultanin da istirak etdiyi bir tertible Sultan Ibrahimin ve daha sonra 1808 ci ilde saray ehalisi terefinden de cox sevilen Sultan Selimin qetle yetirilmesi hadiseleri heremde uzun iller unudulmamisdir Menbe RedakteSelaniki Tarih Ipsirli bk Indeks Rycaut s 37 D Ohsson Tableau general VII 62 86 N Penzer The Harem Philadelphia 1937 Uzuncarsili Saray Teskilati s 158 166 a mlf Harem II Ankara 1971 a mlf Padisahlarin Kadinlari tur yer Sedad Hakki Eldem Feridun Akozan Topkapi Sarayi Ankara ts s 53 vd Safiye Unuvar Saray Hatiralarim Istanbul 1964 tur yer Abdurrahman Seref Topkapi Saray i Humayunu TOEM I II 5 12 1329 tur yer Leyla Saz Saray ve Harem Hatiralari Yeni Tarih Dergisi II Istanbul 1958 J Deny Valide Sultan IA XIII 178 187 Istinadlar Redakte Vikilugetde herem movzusuna dair melumatlar var Vikianbarda Herem ile elaqeli mediafayllar var 1 2 L Peirce The Imperial Harem Oxford 1993 a e Harem i Humayun trc Ayse Berktay Istanbul 1996 S Skilliter Three Letters from the Ottoman Sultana Safiye to Queen Elizabeth I Oriental Studies III Documents from Islamic Chanceries Oxford 1965 s 119 157 Sadiye Osmanoglu Hayatimin Aci ve Tatli Gunleri Istanbul 1966 tur yer Ayse Osmanoglu Babam Abdulhamid Istanbul 1960 tur yer Ahmed Akgunduz Islam Hukukunda Kolelik Cariyelik Muessesesi ve Osmanli da Harem Istanbul 1995 M Cagatay Ulucay Osmanli Saraylarinda Harem Hayatinin Icyuzu Istanbul 1959 Menbe https az wikipedia org w index php title Herem amp oldid 5755634, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.