Tədqiqatçı Kərəm Məmmədov yazır: "1600-cü ildə Tiflisdə, Səfəvilər dövlətinin zəifləməsindən istifadə edən X Georgi (1601—1606) hakimiyyətə gəldi. O, bir neçə dəfə gah Səfəvilər, gah da Osmanlı tərəfinə keçmiş Simonun oğlu idi.
Rus-sovet və qərb tarixçiləri daim Səfəvi-Osmanlı münasibətlərinin gərgin olmasını gözə soxmaq istəsələr də mənbələr bunun tam əksini sübut edirlər. I Şah Abbas Səfəvinin Osmanlı sultanı III Murada yazdığı məktubda deyilirdi: «İslam qoşunu (Osmanlı ordusu nəzərdə tutulur) kafirlərlə döyüşə getdiyi üçün bizim aramızda olan məhəbbət və birlik elə möhkəmlənmişdir ki, heç bir ixtilafımız yoxdur... Əgər siz əmr etsəniz, ölkələrimiz arasındakı sərhədlərdə dayanan qızılbaş əmirlərini və qoşunlarını dinsiz kafirləri dəf etmək üçün göndərə bilərəm ki, biz də kafirlərlə döyüşmək savabından bəhrəmənd olaq və düşmənlər bizim ittifaqımızı eşidib ... məhv olsunlar». Daha sonra Şah Abbas Osmanlı sultanından xahiş edirdi ki, hələ Şah İsmayıl dövründə çəkilməyə başlasa da Fərat çayından qızılbaşların müqəddəs şəhəri olan, Həzrəti Əlinin qəbri yerləşən Nəcəfə çəkilən yarımçıq qalmış kanalı başa çatdırsın. Şah sultana yazırdı: «Vaxtilə mənim mərhum babam Şah İsmayıl Fərat çayından bir nəhr ayıraraq, onu Nəcəf şəhərinin yaxınlığına qədər gətirmiş, lakin həmin nəhrin şəhərə çatdırılmasına fürsət tapmayaraq vəfat etmişdir. İzn verin ki, mən o nəhri Nəcəfə çatdırım və bu işin xərci bizim, savabı isə sizin olsun». Lakin təkəbbürlü Osmanlı sultanı belə humanist təklifə belə cavab verdi: «Zillətə bais (!) heç bir təklif ... tərəfimizdən qəbul edilməyəcəkdir». Osmanlı sultanının belə davranışına baxmayaraq, yenə Şah Abbas 1596-cı ildə Macarıstana uğurlu yürüşdən qayıdan IV Məhəmmədə Azərbaycan bəylərbəyi Zülfüqar xan Qaramanlıdan göndərdiyi məktubda yazırdı: «Səfərinizdəki qələbəniz o xeyirxah bəndəyə (Şah Abbasa), həmçinin o diyarın (Səfəvilərin) bütün xalqına sevinc bəxş etdi». Şah Abbas bütün vasitələrlə Osmanlı ilə münaqişədən qaçsa da, sultan öz hərəkətləri ilə onu savaşa təhrik edirdi. Nəhayət, Osmanlı sultanının 300 nəfərlik bir rəiyyətlə baş çavuşunu İsfahana göndərərək Şah Abbasdan onun gürcü şahzadəsindən doğulan oğlu,vəliəhd Səfi Mirzəni İstanbula təlxəklik etməyə göndərməsi tələbi Şah Abbası özündən çıxartdı. Tezliklə hərbi əməliyyatlara başlanıldı. 14 sentyabr 1603-cü ildə Osmanlıların işğal etdikləri torpaqları geri qaytarmaq üçün yürüşə başlayan Şah Abbas oktyabrın 21-də Təbrizi azad etdi. Osmanlıların əsas qüvvəsi darmadağın edildi. 1603-cü ildə Cənubi Azərbaycanı azad edən şah sonra Ordubadı, Culfanı, Naxçıvanı, İrəvanı Osmanlılardan təmizlədi.
Qızılbaşların zəiflədiklərini güman edən gürcü valisi Georgi 1601-ci ilin yayında Lorunu tutmuşdu. İrəvanı mühasirəyə alarkən Şah Abbas Georgi ilə qaxların hakimi Aleksandrdan öz hərbi dəstələri ilə İrəvanın mühasirəsinə qoşulmağı əmr etdi. İrəvan qalasına hücum edən qızılbaşlar içərisində borçalılar xüsusi fəallıq göstərdilər. İrəvanın alınmasından sonra Şah Abbas Lorunun idarəçiliyini Luarsabdan alıb, islamı qəbul etmiş başqa bir gürcü knyazına həvalə etdi.
X Georgidən sonra valiliyə onun oğlu Luarsab təyin olundu. Şah Abbasın başının Osmanlı ilə savaşa qatışmasından istifadə edən Luarsab Borçalını ələ keçirdi. Lakin Şah Abbasın ilk tələbiylə bacısı Tinatini şah hərəmxanasına yola saldı. Bu hadisə luarsabın mövqeyini daha da gücləndirdi.
Gürcü mənbələrinə görə «xain, namərd, çuğul Georgi Saakadze» xeyli mülk ələ keçirdi. Onun xasiyyətinə bələd olan Luarsab soruşmuşdu: «Axı nə zəhlə tökürsən, istəyin nədir?». Valinin qəzəbindən qorxuya düşən Saakadze, yepiskop Domenti Mrovelidən onu valinin qəzəbindən qurtarmağı xahiş etdi. Belə bir vaxtda Borçalı üzərinə Krım tatarları basqın etdilər. 1609-cu ilin yayında Kür çayı sahilində baş verən döyüşdə Krım tatarları qızılbaşlar və köməkçi gürcü dəstələri tərəfindən darmadağın edildi. Sərkərdələrin başları kəsilərək, xeyli ənamla Şah Abbasa ərmağan kimi göndərildi. Valinin etibarını qazanmaq istəyən mouravi-Gergi Saakadze öz bacısını ona ərə verdi. Anası Məryəmin təkidinə qulaq asmayaraq Saakadzenin bacısı ilə evlənən Luarsab, dayısı Şadman Barataşvilinin məsləhəti ilə bu nikahı pozdu və Saakadzeni Qaraay (indiki Rustavi) çölündə ov etmək bəhanəsilə yanına çağırdı. Bunun nə ilə nəticələnəcəyini duyan hiyləgər Saakadze Duşetə- qaynatası Nuqzarın yanına qaçdı. O, Nuqzara Şah Abbasın yanına gedərək, ondan Luarsaba qarşı mübarizə aparmaq üçün qüvvə istəyəcəyini bildirdi. Ailəsini qaynatasının yanında qoyan Georgi Saakadze, Nuqzar, habelə Qaxet valisi Teymuraz Ağcaqalada olan Şah Abbasın yanına gəldilər. Onları xoş qarşılayan Şah Abbas Nuqzarı və Teymurazı bahalı hədiyyələrlə yola saldı. Şahın yanından qayıdan Teymuraz Luarsabdan bacısı Xoroşanı ona ərə verməyi tələb etdi. Əvvəlcə buna razı olmayan Luarsab Şah Abbasın əmrilə toya razılıq verdi. Tiflisə gələn Şah Abbas toyda iştirak etdi.Qalada güclü qızılbaş qarnizonu yerləşdirən Şah Abbas, Qaraay (Rustavi) düzündə Luarsabla birlikdə ov edib, sonra onu da özü ilə birlikdə Qarabağa gətirdi. Daha sonra Luarsabı Mazandarana aparan Şah Abbas ondan islamı qəbul etməyini istədi. Rədd cəvabı verən Luarsab yay kirişi ilə boğduruldu.
1603-1607-ci illərdə hərbi əməliyyatlar nəticəsində Dərbənddən Həmədana, Borçalı da daxil olmaqla, Abşeron yarımadasından Qarsa qədər bütün Azərbaycan torpaqları Osmanlılardan geri alındı. 1612-ci il oktyabrın 17-də Sərab sülhü bağlandı. Bununla bağlı tarixçi Xandəmir yazırdı: «Şah Abbas Azərbaycanın vüqarlı adını qoruyub saxladı və onun qızılbaşlara mənsub olması ideyasını sönməyə qoymadı».
Ədəbiyyat və qaynaqlar
Тезелишвили С. Царские и правящие династии мира (на грузинском языке). Тбилиси: Сакартвелос мацне, 1998.
Царевич Вахушти. Картлис Цховреба. Описание Грузинского царства (на грузинском языке). Тбилиси: Сабчота Сакартвело, 1973. Том IV. С. 33-37.
Багратиони Иоанн. Сокращенное описание фамилий князей и дворян живущих внутри Грузии (на грузинском языке). Тбилиси: «Диал», 1997. С. 32-33.
Журнал «Иверия».(на грузинском языке). Тифлис, 1884. Вып. № 5.
Бери Эгнаташвили. Новое «житие Картли» (на грузинском языке)//Картули Мцерлоба. Тбилиси, 1989. Т. VI. С. 754.
Иоселиани П. Жизнь Великого моурава князя Георгия Саакадзе, родоначальника князей Тархан-Моуравовых. Тифлис, 1848.
Шапшал С. М. К вопросу о тарханных ярлыках//Сборник к 75 — летию Академика Вл. А. Гордлевского. М., 1953. С. 303—312.
Абуль Гази, Хивинский хан. Родословное древо тюрков (Перевод и примечания Г. С. Саблукова). Казань, 1906. С. 50.
Бартольд В. В. Туркестан в эпоху монгольского нашествия. Часть I. СПб., 1898. С.104.
Джамбурия Г. Георгий Саакадзе (на грузинском языке). Тбилиси, 1964.
Пирцхалаишвили Р. Иосиф Тбилели и его «Дидмоуравиани» (на грузинском языке). Тбилиси: Мецниереба, 1978.
Свод памятников истории и культуры Грузии (на грузинском языке). Тбилиси, 1990. Книга V.
Гвасалия Дж. Историческая география восточной Грузии (Шида Картли). Тбилиси: ТГУ, 1991.
Акопашвили Г. Из истории социальных взаимоотношений 15-18 веков в Картли (на грузинском языке). Тбилиси, 1965. С. 168—177.
Климиашвили А. К вопросу о войске «мориге» во второй половине XVIII века в восточной Грузии (на грузинском языке)//Сборник «Несколько исторических документов» 14-18 веков. Тбилиси, 1962.
Пурцеладзе А. Борьба за уничтожение Грузии и объединение Грузии, или Георгий Саакадзе и его время (на грузинском языке). Тифлис, 1911.
Горгиджанидзе Парсадан. История Грузии. Тбилиси: Мецниереба, 1990 г.
Орбелиани Папуна. История Картли (на грузинском языке). Тбилиси: Мецниереба, 1981.
Климиашвили А. Артиллерийское строительство в восточной Грузии во второй половине XVIII века (на грузинском языке)//Вестник Института рукописей им. К. Кекелидзе АН Грузии. Тбилиси, 1964. С. 264—265.
Долидзе И. Памятники Грузинского права (на грузинском языке). Тбилиси, 1984. Том IV. С. 384—386.
Друзья памятников культуры (на грузинском языке)//Сборник четырнадцатый из серии «Памятники материальной культуры». Тбилиси: «Сабчота сакартело», 1968. С. 70-71.
Руставели Шота. Витязь в тигровой шкуре. Тбилиси: Гулани, 1992.
Давризеци Аракел (перевод Л. Ханларяна). Книга историй. Москва, 1973.
Наима Мустафа. Сведения о Грузии и Кавказе (перевод Н. Шенгелия) (на грузинском языке). Тбилиси, 1979.
Гвритишвили Д. Очерки из истории Грузии (15-17века) (на грузинском языке). Тбилиси, 1965. Том II.
Мунши Искандер. Сведения о Грузии (Перевод на грузинский Вл. Путуридзе). Тбилиси, 1969.
Месяцеслов. Житие грузинских Святых (допущено к печати Рецензионным советом Грузинской Патриархии. Напечатано с благословения Святейшего и Блаженнейшего Каталикос-Патриарха всея Грузии Ильи II) (на грузинском языке). Зугдиди, 1997. С. 182—185.
Царь Арчил. Беседа Теймураза и Руставели (на грузинском языке)//Картули Мцерлоба. Тбилиси, 1989. Т. VI.
Очерки истории Грузии (на грузинском языке). Тбилиси, 1973. Т. IV. С. 263—267.
Шарадзе Г. Под чужим небом (на грузинском языке). Тбилиси: Мерани,1993. Книга III. С. 467.
Пешанги. Шахнавазиани (под редакцией Леонидзе Г. и Иорданишвили С.) (на грузинском языке). Тбилиси. 1948.
Чхеидзе Сехния. История Грузии (перевод Накашидзе Н.). Тбилиси, 1976.
Шарадзе Г. Теймураз Багратиони (на грузинском языке). Тбилиси, 1972. Книга I. С. 203—206.
Какабадзе С. Приключения Иесе сына Осе (на грузинском языке). Тифлис, 1913. С. 125.
Кореневский М. Курс — Норд, идем подо льдами. М., 1967. С. 86-90.
Законы Вахтанга VI (Перевод, введение, примечания, глоссарий и указатели Д. Л. Пурцеладзе). Тбилиси. 1980.
Борьба против Георгия Саакадзе в конце XX века (на грузинском языке). Тбилиси, газета «Калмасоба», 1998, 2 июня, № 9(22). С. 6.
Анна Антоновская «Великий Моурави» (книга в 6-ти томах)
georgi, saakadze, gürcücə, გიორგი, სააკაძე, 1570, oktyabr, 1629, osmanlı, imperiyası, sərkərdə, kartli, çarlığının, hərbi, siyasi, xadimi, şəxsi, məlumatlardoğum, adı, გიორგი, სააკაძეdoğum, tarixi, 1570doğum, yeri, kartli, krallığıvəfat, tarixi, oktyabr, 1629,. Georgi Saakadze Gurcuce გიორგი სააკაძე 1570 3 oktyabr 1629 Osmanli imperiyasi serkerde Kartli carliginin herbi ve siyasi xadimi Georgi SaakadzeSexsi melumatlarDogum adi გიორგი სააკაძეDogum tarixi 1570Dogum yeri Kartli kralligiVefat tarixi 3 oktyabr 1629 1629 10 03 Vefat yeri Heleb Heleb eyaleti Osmanli imperiyasiVetendasligi GurcustanHerbi fealiyyetiMensubiyyeti Kartli kralligiRutbe general Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 1 1 Georgi Saakadzenin siyasi arenaya cixisi 2 Edebiyyat ve qaynaqlar 3 Istinadlar 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidlerHeyati RedakteGeorgi Saakadze 1570 ci ilde aznavur tavad Siyavusun ailesinde dunyaya gelmisdi Georgi Saakadze 3 oktyabr 1629 cu ilde olub Georgi Saakadzenin siyasi arenaya cixisi Redakte Tedqiqatci Kerem Memmedov yazir 1600 cu ilde Tiflisde Sefeviler dovletinin zeiflemesinden istifade eden X Georgi 1601 1606 hakimiyyete geldi O bir nece defe gah Sefeviler gah da Osmanli terefine kecmis Simonun oglu idi Rus sovet ve qerb tarixcileri daim Sefevi Osmanli munasibetlerinin gergin olmasini goze soxmaq isteseler de menbeler bunun tam eksini subut edirler I Sah Abbas Sefevinin Osmanli sultani III Murada yazdigi mektubda deyilirdi Islam qosunu Osmanli ordusu nezerde tutulur kafirlerle doyuse getdiyi ucun bizim aramizda olan mehebbet ve birlik ele mohkemlenmisdir ki hec bir ixtilafimiz yoxdur Eger siz emr etseniz olkelerimiz arasindaki serhedlerde dayanan qizilbas emirlerini ve qosunlarini dinsiz kafirleri def etmek ucun gondere bilerem ki biz de kafirlerle doyusmek savabindan behremend olaq ve dusmenler bizim ittifaqimizi esidib mehv olsunlar Daha sonra Sah Abbas Osmanli sultanindan xahis edirdi ki hele Sah Ismayil dovrunde cekilmeye baslasa da Ferat cayindan qizilbaslarin muqeddes seheri olan Hezreti Elinin qebri yerlesen Necefe cekilen yarimciq qalmis kanali basa catdirsin Sah sultana yazirdi Vaxtile menim merhum babam Sah Ismayil Ferat cayindan bir nehr ayiraraq onu Necef seherinin yaxinligina qeder getirmis lakin hemin nehrin sehere catdirilmasina furset tapmayaraq vefat etmisdir Izn verin ki men o nehri Necefe catdirim ve bu isin xerci bizim savabi ise sizin olsun Lakin tekebburlu Osmanli sultani bele humanist teklife bele cavab verdi Zillete bais hec bir teklif terefimizden qebul edilmeyecekdir Osmanli sultaninin bele davranisina baxmayaraq yene Sah Abbas 1596 ci ilde Macaristana ugurlu yurusden qayidan IV Mehemmede Azerbaycan beylerbeyi Zulfuqar xan Qaramanlidan gonderdiyi mektubda yazirdi Seferinizdeki qelebeniz o xeyirxah bendeye Sah Abbasa hemcinin o diyarin Sefevilerin butun xalqina sevinc bexs etdi Sah Abbas butun vasitelerle Osmanli ile munaqiseden qacsa da sultan oz hereketleri ile onu savasa tehrik edirdi Nehayet Osmanli sultaninin 300 neferlik bir reiyyetle bas cavusunu Isfahana gondererek Sah Abbasdan onun gurcu sahzadesinden dogulan oglu veliehd Sefi Mirzeni Istanbula telxeklik etmeye gondermesi telebi Sah Abbasi ozunden cixartdi Tezlikle herbi emeliyyatlara baslanildi 14 sentyabr 1603 cu ilde Osmanlilarin isgal etdikleri torpaqlari geri qaytarmaq ucun yuruse baslayan Sah Abbas oktyabrin 21 de Tebrizi azad etdi Osmanlilarin esas quvvesi darmadagin edildi 1603 cu ilde Cenubi Azerbaycani azad eden sah sonra Ordubadi Culfani Naxcivani Irevani Osmanlilardan temizledi Qizilbaslarin zeiflediklerini guman eden gurcu valisi Georgi 1601 ci ilin yayinda Lorunu tutmusdu Irevani muhasireye alarken Sah Abbas Georgi ile qaxlarin hakimi Aleksandrdan oz herbi desteleri ile Irevanin muhasiresine qosulmagi emr etdi Irevan qalasina hucum eden qizilbaslar icerisinde borcalilar xususi fealliq gosterdiler Irevanin alinmasindan sonra Sah Abbas Lorunun idareciliyini Luarsabdan alib islami qebul etmis basqa bir gurcu knyazina hevale etdi X Georgiden sonra valiliye onun oglu Luarsab teyin olundu Sah Abbasin basinin Osmanli ile savasa qatismasindan istifade eden Luarsab Borcalini ele kecirdi Lakin Sah Abbasin ilk telebiyle bacisi Tinatini sah heremxanasina yola saldi Bu hadise luarsabin movqeyini daha da guclendirdi Gurcu menbelerine gore xain namerd cugul Georgi Saakadze xeyli mulk ele kecirdi Onun xasiyyetine beled olan Luarsab sorusmusdu Axi ne zehle tokursen isteyin nedir Valinin qezebinden qorxuya dusen Saakadze yepiskop Domenti Mroveliden onu valinin qezebinden qurtarmagi xahis etdi Bele bir vaxtda Borcali uzerine Krim tatarlari basqin etdiler 1609 cu ilin yayinda Kur cayi sahilinde bas veren doyusde Krim tatarlari qizilbaslar ve komekci gurcu desteleri terefinden darmadagin edildi Serkerdelerin baslari kesilerek xeyli enamla Sah Abbasa ermagan kimi gonderildi Valinin etibarini qazanmaq isteyen mouravi Gergi Saakadze oz bacisini ona ere verdi Anasi Meryemin tekidine qulaq asmayaraq Saakadzenin bacisi ile evlenen Luarsab dayisi Sadman Baratasvilinin mesleheti ile bu nikahi pozdu ve Saakadzeni Qaraay indiki Rustavi colunde ov etmek behanesile yanina cagirdi Bunun ne ile neticeleneceyini duyan hiyleger Saakadze Dusete qaynatasi Nuqzarin yanina qacdi O Nuqzara Sah Abbasin yanina gederek ondan Luarsaba qarsi mubarize aparmaq ucun quvve isteyeceyini bildirdi Ailesini qaynatasinin yaninda qoyan Georgi Saakadze Nuqzar habele Qaxet valisi Teymuraz Agcaqalada olan Sah Abbasin yanina geldiler Onlari xos qarsilayan Sah Abbas Nuqzari ve Teymurazi bahali hediyyelerle yola saldi Sahin yanindan qayidan Teymuraz Luarsabdan bacisi Xorosani ona ere vermeyi teleb etdi Evvelce buna razi olmayan Luarsab Sah Abbasin emrile toya raziliq verdi Tiflise gelen Sah Abbas toyda istirak etdi Qalada guclu qizilbas qarnizonu yerlesdiren Sah Abbas Qaraay Rustavi duzunde Luarsabla birlikde ov edib sonra onu da ozu ile birlikde Qarabaga getirdi Daha sonra Luarsabi Mazandarana aparan Sah Abbas ondan islami qebul etmeyini istedi Redd cevabi veren Luarsab yay kirisi ile bogduruldu 1603 1607 ci illerde herbi emeliyyatlar neticesinde Derbendden Hemedana Borcali da daxil olmaqla Abseron yarimadasindan Qarsa qeder butun Azerbaycan torpaqlari Osmanlilardan geri alindi 1612 ci il oktyabrin 17 de Serab sulhu baglandi Bununla bagli tarixci Xandemir yazirdi Sah Abbas Azerbaycanin vuqarli adini qoruyub saxladi ve onun qizilbaslara mensub olmasi ideyasini sonmeye qoymadi 1 Edebiyyat ve qaynaqlar RedakteTezelishvili S Carskie i pravyashie dinastii mira na gruzinskom yazyke Tbilisi Sakartvelos macne 1998 Carevich Vahushti Kartlis Chovreba Opisanie Gruzinskogo carstva na gruzinskom yazyke Tbilisi Sabchota Sakartvelo 1973 Tom IV S 33 37 Bagrationi Ioann Sokrashennoe opisanie familij knyazej i dvoryan zhivushih vnutri Gruzii na gruzinskom yazyke Tbilisi Dial 1997 S 32 33 Zhurnal Iveriya na gruzinskom yazyke Tiflis 1884 Vyp 5 Beri Egnatashvili Novoe zhitie Kartli na gruzinskom yazyke Kartuli Mcerloba Tbilisi 1989 T VI S 754 Ioseliani P Zhizn Velikogo mourava knyazya Georgiya Saakadze rodonachalnika knyazej Tarhan Mouravovyh Tiflis 1848 Shapshal S M K voprosu o tarhannyh yarlykah Sbornik k 75 letiyu Akademika Vl A Gordlevskogo M 1953 S 303 312 Abul Gazi Hivinskij han Rodoslovnoe drevo tyurkov Perevod i primechaniya G S Sablukova Kazan 1906 S 50 Bartold V V Turkestan v epohu mongolskogo nashestviya Chast I SPb 1898 S 104 Dzhamburiya G Georgij Saakadze na gruzinskom yazyke Tbilisi 1964 Pirchalaishvili R Iosif Tbileli i ego Didmouraviani na gruzinskom yazyke Tbilisi Mecniereba 1978 Svod pamyatnikov istorii i kultury Gruzii na gruzinskom yazyke Tbilisi 1990 Kniga V Gvasaliya Dzh Istoricheskaya geografiya vostochnoj Gruzii Shida Kartli Tbilisi TGU 1991 Akopashvili G Iz istorii socialnyh vzaimootnoshenij 15 18 vekov v Kartli na gruzinskom yazyke Tbilisi 1965 S 168 177 Klimiashvili A K voprosu o vojske morige vo vtoroj polovine XVIII veka v vostochnoj Gruzii na gruzinskom yazyke Sbornik Neskolko istoricheskih dokumentov 14 18 vekov Tbilisi 1962 Purceladze A Borba za unichtozhenie Gruzii i obedinenie Gruzii ili Georgij Saakadze i ego vremya na gruzinskom yazyke Tiflis 1911 Gorgidzhanidze Parsadan Istoriya Gruzii Tbilisi Mecniereba 1990 g Orbeliani Papuna Istoriya Kartli na gruzinskom yazyke Tbilisi Mecniereba 1981 Klimiashvili A Artillerijskoe stroitelstvo v vostochnoj Gruzii vo vtoroj polovine XVIII veka na gruzinskom yazyke Vestnik Instituta rukopisej im K Kekelidze AN Gruzii Tbilisi 1964 S 264 265 Dolidze I Pamyatniki Gruzinskogo prava na gruzinskom yazyke Tbilisi 1984 Tom IV S 384 386 Druzya pamyatnikov kultury na gruzinskom yazyke Sbornik chetyrnadcatyj iz serii Pamyatniki materialnoj kultury Tbilisi Sabchota sakartelo 1968 S 70 71 Rustaveli Shota Vityaz v tigrovoj shkure Tbilisi Gulani 1992 Davrizeci Arakel perevod L Hanlaryana Kniga istorij Moskva 1973 Naima Mustafa Svedeniya o Gruzii i Kavkaze perevod N Shengeliya na gruzinskom yazyke Tbilisi 1979 Gvritishvili D Ocherki iz istorii Gruzii 15 17veka na gruzinskom yazyke Tbilisi 1965 Tom II Munshi Iskander Svedeniya o Gruzii Perevod na gruzinskij Vl Puturidze Tbilisi 1969 Mesyaceslov Zhitie gruzinskih Svyatyh dopusheno k pechati Recenzionnym sovetom Gruzinskoj Patriarhii Napechatano s blagosloveniya Svyatejshego i Blazhennejshego Katalikos Patriarha vseya Gruzii Ili II na gruzinskom yazyke Zugdidi 1997 S 182 185 Car Archil Beseda Tejmuraza i Rustaveli na gruzinskom yazyke Kartuli Mcerloba Tbilisi 1989 T VI Ocherki istorii Gruzii na gruzinskom yazyke Tbilisi 1973 T IV S 263 267 Sharadze G Pod chuzhim nebom na gruzinskom yazyke Tbilisi Merani 1993 Kniga III S 467 Peshangi Shahnavaziani pod redakciej Leonidze G i Iordanishvili S na gruzinskom yazyke Tbilisi 1948 Chheidze Sehniya Istoriya Gruzii perevod Nakashidze N Tbilisi 1976 Sharadze G Tejmuraz Bagrationi na gruzinskom yazyke Tbilisi 1972 Kniga I S 203 206 Kakabadze S Priklyucheniya Iese syna Ose na gruzinskom yazyke Tiflis 1913 S 125 Korenevskij M Kurs Nord idem podo ldami M 1967 S 86 90 Zakony Vahtanga VI Perevod vvedenie primechaniya glossarij i ukazateli D L Purceladze Tbilisi 1980 Borba protiv Georgiya Saakadze v konce XX veka na gruzinskom yazyke Tbilisi gazeta Kalmasoba 1998 2 iyunya 9 22 S 6 Anna Antonovskaya Velikij Mouravi kniga v 6 ti tomah Istinadlar Redakte http www borchali net index php cat kerem memmedov amp s 23Hemcinin bax RedakteXarici kecidler RedakteVelikij Mouravi Arxivlesdirilib 2007 02 08 at the Wayback Machine lib druzya org lib ru http www nplg gov ge ic DGL work History of Georgia History of Georgia I 4 20Epokha razvitogo feodalizma 16 1 htmMenbe https az wikipedia org w index php title Georgi Saakadze amp oldid 5728510, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
