Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1956-cı il Gürcüstanda etirazları (gürc. საპროტესტო გამოსვლები თბილისში) - 1956-cı ilin 4 - 10 mart tarixləri aralığında Gürcüstan Sovet Sosialist Respublikasının paytaxtı Tbilisi şəhərində baş vermiş sonradan iğtişaşlara çevirilmiş etirazlar. Bir həftə davam etmiş iğtişaşlar nəticəsində 22 nəfər həlak olub, 44 nəfər yaralanıb və 200 nəfər hadisələrin təşkilatçılığında rol oynadığına görə NKVD əməkdaşları tərəfindən həbs edilmişdir. 1956-cı ildə Tbilisi şəhərində baş verənlər 50-60-cı illərdə Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı daxilindəki ən böyük millətçi hərəkatlardan biri hesab olunur.
| Gürcüstan etirazları საპროტესტო გამოსვლები თბილისში | |||
|---|---|---|---|
 Rustaveli prospektindəki keçmiş rabitə idarəsinin binasında hadisə qurbanlarının xatirəsinə qoyulmuş lövhə. | |||
| Tarix | 4 mart-10 mart, 1956 | ||
| Yeri | Tbilisi, Gürcüstan SSR | ||
| Səbəbi | İosif Stalin irsinin və gürcü milli kimliyinin müdafiəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
| Ümumi itkilər | |||
| |||
1956-cı il, fevralın 14-25-də Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının XX qurultayı keçirildi. Ali toplantının sonuncu günü keçirilən qapalı iclasda partiya rəhbəri Nikita Xruşşov Şəxsiyyətə pərəstiş və onun nəticələri haqqında adlı məruzə ilə çıxış etdi. Məruzədə Stalinin ölkəyə rəhbərlik etdiyi zaman baş verən repressiyalara toxunulurdu. Qurultayda qəbul olunan qərara görə, Nikita Xruşşovun məruzəsi mətbuatda dərc olunmayacaq, kommunistlərin tanış olması üçün aşağı partiya təşkilatlarına göndəriləcəkdi.
İosif Stalinin nüfuzunun ən yüksək olduğu yer Gürcüstan Sovet Sosialist Respublikası idi. Burada Nikita Xruşşovun məruzəsi daha çox qıcıq doğurdu. Onun səslənməsindən 10 gün sonra, martın 5-də isə Stalinin ölümünün üçüncü ildönümü idi. Bu tarix baş verən hadisələr üçün katalizator rolu oynadı.
Artıq martın 4-də, axşam saatlarında Tbilisidə Stalinin öz adını daşıyan istirahət və mədəniyyət parkındakı heykəlinin önünə əhali toplaşdı. Onlar Stalinə yönələn tənqidlərə etirazlarını bildirdilər və dağılışdılar. Ertəsi gün həmin heykəlin önünə daha çoxsaylı kütlə toplaşmağa başladı. Onların əsas şüarı "Stalinin tənqidinə yol vermərik!" idi. Get-gedə sayı artan insanlar Tbilisinin əsas nəqliyyat arteriyasına - Rustaveli prospektinə çıxaraq yürüş keçirdilər. İnsanları qəzəbləndirən əsas səbəblərdən biri qəzetlərdə Stalinin ölümünün ildönümü barədə məlumatların, məqalələrin yer almaması idi.
İosif Stalinin Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının XX qurultayında tənqid olunmasına görə başlayan etirazlar bir necə gündən sonra gürcü xalqının milli azadlıq hərəkatına çevrilmiş və etirazlara qatılan kütlənin arasında müstəqil Gürcüstan dövlətinin yaradılması tələbləri də səsləndirilmişdir.
Hadisə
1956-cı ilin fevral ayında Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının XX qurultayında Nikita Xruşşovun Stalin dövrünü və onun səbəb olduğu Stalin repressiyalarını açıq və sərt şəkildə tənqid etdiyi üçün Tbilisi şəhərində geniş etiraz hərəkatı başlamışdır. 6 mart tarixində Gürcüstan Kommunist Partiyasının birinci katibi Mərkəzi Komitənin toplantısında Xruşşovun məruzəsini zala toplaşan şəxslərə oxumuşdur. Məlumat daxili istifadə üçün olsa da, Mcavanadze məxfilik qaydasını pozmuş və kommunist partiyasına hər bir üzvü qarşısında məktubu oxumaq barədə qərar vermişdir.
Stalinin tənqidindən əlavə, Xruşşov öz çıxışında istehzalı şəkildə gürcü xalqının böyük oğlu kimi ifadələrə yol vermişdi. Bu da gürcülərin milli qüruruna toxunurdu. 6 və 7 mart tarixlərində Tbilisidə (eləcə də respublikanın başqa yerlərində) etirazlar davam etmişdir. Əsas hadisələr isə növbəti iki gündə baş verdi. Martın 8-də Gürcüstan Sovet Sosialist Respublikası paytaxtının mərkəzi meydanında keçirilən mitinqdə 70-80 min insan iştirak edir.
Onlar martın 9-u matəm günü elan etməyi, kinoteatrlarda Stalinin fəaliyyətini şişirdilmiş şəkildə təqdim edən Berlinin süqutu və Unudulmaz 1919 filmlərinin göstərilməsini, qəzetlərdə müvafiq məqalələrin çap olunmasını tələb edirdilər. Hətta Samtredia şəhərinin Stalinin əsl soyadına görə Cuqaşvili adlandırılması istənilirdi.
mitinqçilərin qarşısında çıxış edərək gərginliyi azaltmağa çalışdı. Ancaq o, gürcü dilini həddindən artıq pis bilirdi və dedikləri etirazçılarda yalnız gülüş doğurur. Həmin günlərdə Çin Xalq Respublikasının rəhbərlərindən biri, marşal Tbilisidən 7 km aralıda olan Krçanisidə idi. Mitinqçilərin bir qismi milislərin müqavimətini qıraraq marşalın yanına yollandılar. Çju De onların qarşısına çıxaraq Yaşasın Marks, Engels, Lenin və Stalinin partiyası söylədi, ertəsi gün Stalinin abidəsini ziyarət edəcəyinə söz verdi və dərhal da Moskvaya qaçdı.
Bu zaman Tbilisinin bəzi yerlərində keçirilən daha azsaylı aksiyalar açıq-aşkar antisovet xarakter almağa başlayır. Buradakı insanlar 1918-1921-ci illərdə mövcud olan müstəqil Gürcüstan Demokratik Respublikasının adlı himnini oxuyurdular. Hətta Gürcüstanın SSRİ-dən ayrılmasını təklif edən vərəqələr yayılır.
9 mart tarixində aksiyalar yenidən davam edir. Daha da radikallaşan kütlə Nikita Xruşşovun, Nikolay Bulqaninin, Anastas Mikoyanın ölkə rəhbərliyindən uzaqlaşdırılmasını, sözügedən məruzənin ləğv edilməsini və başqa tələblər irəli sürürlər. Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının keçmiş rəhbəri Mircəfər Bağırovun həbsdən buraxılması da səslənən tələblər arasında idi.
Sovet tarixşünaslığında inqilablar zamanı poçt binasının tutulmasının nədənsə xüsusi hekayəsi vardı. Müvafiq olaraq, antisovet çıxışlar zamanı poçtun mühafizəsinə də xüsusi önəm verilirdi. Bu dəfə də belə idi. Bina daxili qoşunların əsgərləri tərəfindən müdafiə olunurdu və onlara döyüş patronları verilmişdi. Kütlə poçta yaxınlaşan zaman binanın pəncərələrindən atəş açıldı. İnsanlar qaçmağa başladılar. Yerdə onlarla ölü və yaralı qaldı.
Bundan sonra şəhərin mərkəzinə zirehli texnika yeridildi. Daş və dəyənəklə müqavimət göstərməyə çalışan əhaliyə qarşı silah işlənildi. Sonralar texnika elmləri doktoru, professor olacaq, o zaman isə 17 yaşı olan Nurbey Qulianın dediyinə görə, Kür çayının üzərindəki körpüdə etirazçıları hər iki tərəfdən tanklar sıxışdırır, onlar da özlərini xilas etmək üçün çaya atılırdılar. Toqquşmalar səhər saatlarına qədər davam etdi. Ertəsi gün Gürcüstan SSR-nin başqa şəhərlərindən insanlar paytaxta gələrək etirazları bərpa etməyə çalışdılar. Onların arasında Stalinin doğma şəhəri olan Qoridən gələnlər xüsusən çox idilər. Amma hərbçilər bu cəhdlərin qarşısını aldılar.
Nəticə
Rəsmi məlumatlara görə, 1956-cı ildə Gürcüstan etirazları zamanı 22 nəfər öldü, 47 nəfər yaralandı, yüzlərlə insan saxlanıldı, onlardan 200 nəfəri həbs cəzaları aldılar. Lakin qeyri-rəsmi məlumatlarda ölənlərin sayının daha çox olduğu bildirilir, bu zaman 100-dən 800-ə qədər rəqəmlər səsləndirilir. Gürcüstan müstəqillik qazanandan sonra belə bu hadisələr zamanı zərərçəkənlərin sayını tam dəqiqləşdirmək üçün addımlar atılmadı.
1956-cı ilin Tbilisi etirazlarının xeyli özünəməxsus xüsusiyyətləri vardı. Hərəkat sovet imperiyasının yaradıcılarından biri və bu imperiyaya 30 il rəhbərlik edən İosif Stalinin müdafiəsi üçün başlandı. Bununla belə, o, həm də millətçilik çalarlarına malik idi. Aksiyalar zamanı bəzilərinin oxuması təsadüfi deyildi.
Hadisələr gürcü millətçiliyinin baş qaldırması, antisovet əhval-ruhiyyənin yayılması üçün katalizator rolunu oynadı. Gürcüstanın iki ən məşhur dissidentləri - Merab Kostava və Zviad Qamsaxurdiya da etirazların iştirakçıları idilər və məhz bu zaman ilk dəfə milis qeydiyyatına düşdülər.
İstinadlar
- Yadigar Sadıqlı. "1956-cı il Tbilisi hadisələri" (Azərbaycan dili). 18 oktyabr, 2019. (#archive_missing_date) tarixində . İstifadə tarixi: 16 sentyabr 2023.
- Yadigar Sadıqlı. "1956-cı il Tbilisi hadisələri" (Azərbaycan dili). 18 oktyabr, 2019. (#archive_missing_date) tarixində . İstifadə tarixi: 16 sentyabr 2023.
- Yadigar Sadıqlı. "1956-cı il Tbilisi hadisələri" (Azərbaycan dili). 18 oktyabr, 2019. (#archive_missing_date) tarixində . İstifadə tarixi: 16 sentyabr 2023.
- Yadigar Sadıqlı. "1956-cı il Tbilisi hadisələri" (Azərbaycan dili). 18 oktyabr, 2019. (#archive_missing_date) tarixində . İstifadə tarixi: 16 sentyabr 2023.
- Yadigar Sadıqlı. "1956-cı il Tbilisi hadisələri" (Azərbaycan dili). 18 oktyabr, 2019. (#archive_missing_date) tarixində . İstifadə tarixi: 16 sentyabr 2023.
- Yadigar Sadıqlı. "1956-cı il Tbilisi hadisələri" (Azərbaycan dili). 18 oktyabr, 2019. (#archive_missing_date) tarixində . İstifadə tarixi: 16 sentyabr 2023.
- Yadigar Sadıqlı. "1956-cı il Tbilisi hadisələri" (Azərbaycan dili). 18 oktyabr, 2019. (#archive_missing_date) tarixində . İstifadə tarixi: 16 sentyabr 2023.
- Yadigar Sadıqlı. "1956-cı il Tbilisi hadisələri" (Azərbaycan dili). 18 oktyabr, 2019. (#archive_missing_date) tarixində . İstifadə tarixi: 16 sentyabr 2023.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
1956 ci il Gurcustanda etirazlari gurc საპროტესტო გამოსვლები თბილისში 1956 ci ilin 4 10 mart tarixleri araliginda Gurcustan Sovet Sosialist Respublikasinin paytaxti Tbilisi seherinde bas vermis sonradan igtisaslara cevirilmis etirazlar Bir hefte davam etmis igtisaslar neticesinde 22 nefer helak olub 44 nefer yaralanib ve 200 nefer hadiselerin teskilatciliginda rol oynadigina gore NKVD emekdaslari terefinden hebs edilmisdir 1956 ci ilde Tbilisi seherinde bas verenler 50 60 ci illerde Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqi daxilindeki en boyuk milletci herekatlardan biri hesab olunur Gurcustan etirazlari საპროტესტო გამოსვლები თბილისშიRustaveli prospektindeki kecmis rabite idaresinin binasinda hadise qurbanlarinin xatiresine qoyulmus lovhe Tarix 4 mart 10 mart 1956Yeri Tbilisi Gurcustan SSRSebebi Iosif Stalin irsinin ve gurcu milli kimliyinin mudafiesiMunaqise terefleriSSRI Gurcustan SSR Stalin terefdari numayisciler Musteqillik terefdarlariKomandan lar Nikita Xrussov Ivan Fedunski Konkret rehber movcud olmayibItkilernamelum 22 olu 44 yarali 200 nefer hebs edilibUmumi itkiler22 1956 ci il fevralin 14 25 de Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasinin XX qurultayi kecirildi Ali toplantinin sonuncu gunu kecirilen qapali iclasda partiya rehberi Nikita Xrussov Sexsiyyete perestis ve onun neticeleri haqqinda adli meruze ile cixis etdi Meruzede Stalinin olkeye rehberlik etdiyi zaman bas veren repressiyalara toxunulurdu Qurultayda qebul olunan qerara gore Nikita Xrussovun meruzesi metbuatda derc olunmayacaq kommunistlerin tanis olmasi ucun asagi partiya teskilatlarina gonderilecekdi Iosif Stalinin nufuzunun en yuksek oldugu yer Gurcustan Sovet Sosialist Respublikasi idi Burada Nikita Xrussovun meruzesi daha cox qiciq dogurdu Onun seslenmesinden 10 gun sonra martin 5 de ise Stalinin olumunun ucuncu ildonumu idi Bu tarix bas veren hadiseler ucun katalizator rolu oynadi Artiq martin 4 de axsam saatlarinda Tbiliside Stalinin oz adini dasiyan istirahet ve medeniyyet parkindaki heykelinin onune ehali toplasdi Onlar Staline yonelen tenqidlere etirazlarini bildirdiler ve dagilisdilar Ertesi gun hemin heykelin onune daha coxsayli kutle toplasmaga basladi Onlarin esas suari Stalinin tenqidine yol vermerik idi Get gede sayi artan insanlar Tbilisinin esas neqliyyat arteriyasina Rustaveli prospektine cixaraq yurus kecirdiler Insanlari qezeblendiren esas sebeblerden biri qezetlerde Stalinin olumunun ildonumu barede melumatlarin meqalelerin yer almamasi idi Iosif Stalinin Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasinin XX qurultayinda tenqid olunmasina gore baslayan etirazlar bir nece gunden sonra gurcu xalqinin milli azadliq herekatina cevrilmis ve etirazlara qatilan kutlenin arasinda musteqil Gurcustan dovletinin yaradilmasi telebleri de seslendirilmisdir Hadise1956 ci ilin fevral ayinda Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasinin XX qurultayinda Nikita Xrussovun Stalin dovrunu ve onun sebeb oldugu Stalin repressiyalarini aciq ve sert sekilde tenqid etdiyi ucun Tbilisi seherinde genis etiraz herekati baslamisdir 6 mart tarixinde Gurcustan Kommunist Partiyasinin birinci katibi Merkezi Komitenin toplantisinda Xrussovun meruzesini zala toplasan sexslere oxumusdur Melumat daxili istifade ucun olsa da Mcavanadze mexfilik qaydasini pozmus ve kommunist partiyasina her bir uzvu qarsisinda mektubu oxumaq barede qerar vermisdir Stalinin tenqidinden elave Xrussov oz cixisinda istehzali sekilde gurcu xalqinin boyuk oglu kimi ifadelere yol vermisdi Bu da gurculerin milli qururuna toxunurdu 6 ve 7 mart tarixlerinde Tbiliside elece de respublikanin basqa yerlerinde etirazlar davam etmisdir Esas hadiseler ise novbeti iki gunde bas verdi Martin 8 de Gurcustan Sovet Sosialist Respublikasi paytaxtinin merkezi meydaninda kecirilen mitinqde 70 80 min insan istirak edir Onlar martin 9 u matem gunu elan etmeyi kinoteatrlarda Stalinin fealiyyetini sisirdilmis sekilde teqdim eden Berlinin suqutu ve Unudulmaz 1919 filmlerinin gosterilmesini qezetlerde muvafiq meqalelerin cap olunmasini teleb edirdiler Hetta Samtredia seherinin Stalinin esl soyadina gore Cuqasvili adlandirilmasi istenilirdi 1956 ci il etirazlari zamani esas igtisaslarin bas verdiyi Rustaveli prospekti Hadiseler neticesinde helak olmus 22 neferin ekseriyyeti mehz bu meydanda gullelenmisdir mitinqcilerin qarsisinda cixis ederek gerginliyi azaltmaga calisdi Ancaq o gurcu dilini heddinden artiq pis bilirdi ve dedikleri etirazcilarda yalniz gulus dogurur Hemin gunlerde Cin Xalq Respublikasinin rehberlerinden biri marsal Tbilisiden 7 km aralida olan Krcaniside idi Mitinqcilerin bir qismi milislerin muqavimetini qiraraq marsalin yanina yollandilar Cju De onlarin qarsisina cixaraq Yasasin Marks Engels Lenin ve Stalinin partiyasi soyledi ertesi gun Stalinin abidesini ziyaret edeceyine soz verdi ve derhal da Moskvaya qacdi Bu zaman Tbilisinin bezi yerlerinde kecirilen daha azsayli aksiyalar aciq askar antisovet xarakter almaga baslayir Buradaki insanlar 1918 1921 ci illerde movcud olan musteqil Gurcustan Demokratik Respublikasinin adli himnini oxuyurdular Hetta Gurcustanin SSRI den ayrilmasini teklif eden vereqeler yayilir 9 mart tarixinde aksiyalar yeniden davam edir Daha da radikallasan kutle Nikita Xrussovun Nikolay Bulqaninin Anastas Mikoyanin olke rehberliyinden uzaqlasdirilmasini sozugeden meruzenin legv edilmesini ve basqa telebler ireli sururler Azerbaycan Sovet Sosialist Respublikasinin kecmis rehberi Mircefer Bagirovun hebsden buraxilmasi da seslenen telebler arasinda idi Sovet tarixsunasliginda inqilablar zamani poct binasinin tutulmasinin nedense xususi hekayesi vardi Muvafiq olaraq antisovet cixislar zamani poctun muhafizesine de xususi onem verilirdi Bu defe de bele idi Bina daxili qosunlarin esgerleri terefinden mudafie olunurdu ve onlara doyus patronlari verilmisdi Kutle pocta yaxinlasan zaman binanin pencerelerinden ates acildi Insanlar qacmaga basladilar Yerde onlarla olu ve yarali qaldi Bundan sonra seherin merkezine zirehli texnika yeridildi Das ve deyenekle muqavimet gostermeye calisan ehaliye qarsi silah islenildi Sonralar texnika elmleri doktoru professor olacaq o zaman ise 17 yasi olan Nurbey Qulianin dediyine gore Kur cayinin uzerindeki korpude etirazcilari her iki terefden tanklar sixisdirir onlar da ozlerini xilas etmek ucun caya atilirdilar Toqqusmalar seher saatlarina qeder davam etdi Ertesi gun Gurcustan SSR nin basqa seherlerinden insanlar paytaxta gelerek etirazlari berpa etmeye calisdilar Onlarin arasinda Stalinin dogma seheri olan Qoriden gelenler xususen cox idiler Amma herbciler bu cehdlerin qarsisini aldilar NeticeResmi melumatlara gore 1956 ci ilde Gurcustan etirazlari zamani 22 nefer oldu 47 nefer yaralandi yuzlerle insan saxlanildi onlardan 200 neferi hebs cezalari aldilar Lakin qeyri resmi melumatlarda olenlerin sayinin daha cox oldugu bildirilir bu zaman 100 den 800 e qeder reqemler seslendirilir Gurcustan musteqillik qazanandan sonra bele bu hadiseler zamani zerercekenlerin sayini tam deqiqlesdirmek ucun addimlar atilmadi 1956 ci ilin Tbilisi etirazlarinin xeyli ozunemexsus xususiyyetleri vardi Herekat sovet imperiyasinin yaradicilarindan biri ve bu imperiyaya 30 il rehberlik eden Iosif Stalinin mudafiesi ucun baslandi Bununla bele o hem de milletcilik calarlarina malik idi Aksiyalar zamani bezilerinin oxumasi tesadufi deyildi Hadiseler gurcu milletciliyinin bas qaldirmasi antisovet ehval ruhiyyenin yayilmasi ucun katalizator rolunu oynadi Gurcustanin iki en meshur dissidentleri Merab Kostava ve Zviad Qamsaxurdiya da etirazlarin istirakcilari idiler ve mehz bu zaman ilk defe milis qeydiyyatina dusduler IstinadlarYadigar Sadiqli 1956 ci il Tbilisi hadiseleri Azerbaycan dili 18 oktyabr 2019 archive missing date tarixinde Istifade tarixi 16 sentyabr 2023 Yadigar Sadiqli 1956 ci il Tbilisi hadiseleri Azerbaycan dili 18 oktyabr 2019 archive missing date tarixinde Istifade tarixi 16 sentyabr 2023 Yadigar Sadiqli 1956 ci il Tbilisi hadiseleri Azerbaycan dili 18 oktyabr 2019 archive missing date tarixinde Istifade tarixi 16 sentyabr 2023 Yadigar Sadiqli 1956 ci il Tbilisi hadiseleri Azerbaycan dili 18 oktyabr 2019 archive missing date tarixinde Istifade tarixi 16 sentyabr 2023 Yadigar Sadiqli 1956 ci il Tbilisi hadiseleri Azerbaycan dili 18 oktyabr 2019 archive missing date tarixinde Istifade tarixi 16 sentyabr 2023 Yadigar Sadiqli 1956 ci il Tbilisi hadiseleri Azerbaycan dili 18 oktyabr 2019 archive missing date tarixinde Istifade tarixi 16 sentyabr 2023 Yadigar Sadiqli 1956 ci il Tbilisi hadiseleri Azerbaycan dili 18 oktyabr 2019 archive missing date tarixinde Istifade tarixi 16 sentyabr 2023 Yadigar Sadiqli 1956 ci il Tbilisi hadiseleri Azerbaycan dili 18 oktyabr 2019 archive missing date tarixinde Istifade tarixi 16 sentyabr 2023