fbpx
Wikipedia

Gürcü-osetin münaqişəsi

Avqust 05, 2021

Gürcü-osetin münaqişəsi - XX əsrdə gürcü və osetin xalqları arasında başlamış və çoxsaylı qurbanlara gətirib çıxaran münaqişədir. Münaqişə 1989-cu ildə alovlanıb və Cənubi Osetiya müharibəsi (1991-1992) ilə nəticələnib. 2008-ci ildə baş vermiş Rusiya-Gürcüstan müharibəsi (2008) səbəblərindən biri də gürcü-osetin münaqişəsi olmuşdur.

Gürcü-osetin münaqişəsi
Keçmiş Cənubi Osetiya Muxtar Vilayətinin Gürcüstan daxilində sərhədləri (çəhrayı)
Tarix 1989-indiyə qədər
Yeri

Gürcüstan

Nəticəsi Gürcüstan Cənubi Osetiya MV-ni itirdi
Münaqişə tərəfləri
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi münasibətlər

Gürcü-osetin münasibətləri qədim tarixə malikdir. Bu iki xalq arasında münasibətlər IX-XII əsrlərdə siyasi və hərbi səbəblərlə əlaqədar intensivləşmişdir. XI əsrdən etibarən Gürcüstan və Osetiyanın hakim dairələri arasında əlaqələri möhkəmləndirmək məqsədilə orta əsrlərdə tərəflərin qarşılıqlı dəstək və əməkdaşlığını təmin edən sülalə nigahları sürətləndi. Məsələn, I Georgi (1014-1027) Osetin şahzadəsi Aldayla evlənmişdi, onun qardaşı IV Baqrat (1027-1072) osetin çarının qızı Dorqolelinin bacısı ilə evləndir. XI əsrdə tərtib edilmiş gürcü yazılı mənbələri e.ə I minilliyin 2-ci yarısından başayaraq, xüsusilə yadelli işğalçılarla birgə mübarizədə ifadə olunan gürcü-osetin siyasi və hərbi əməkdaşlığı haqqında məlumat verir. XI əsr gürcü tarixçisinin verdiyi məlumata görə gürcülər müstəqilliyə e.ə III əsrdə eqris və osetinlərin köməyi ilə nail oldular.

Osetinlər əsasən Şimali Qafqazda məskunlaşmışdılar. Əksəriyyət etibarilə xaçpərəst idilər. Lakin onların bir qismi sonradan islamı qəbul etmişdi. Müsəlman təbəqə özlüyündə separat hərəkatda elə də fəal iştirak etmədi. Çünki bu etnoqrafik qrupun osetinlər arasında öz mövqeləri belə arzuolunan deyildi.

Osetinlərin cənuba doğru intensiv hərəkəti isə monqol işğalları ilə bağlı olmuşdur. Monqollardan qorunmaq məqsədilə osetinlərin bir hissəsi düzən ərazilərdən Gürcüstanın uca dağlıq ərazilərinə mühacirət etmişdilər. Osetinlər Qafqazın digər xalqları ilə yanaşı, Gürcüstanda vahid feodal monarxiyasının qurulmasında fəal iştirak etmişdilər. XII əsrin əvvəllərindən osetinlər Gürcüstandan vassal asılılığına keçmişdir. XIII əsrin sonunda Gürcüstan məskunlaşmış osetinlər feodal Gürcüstanın tərkibinə onun bir hissəsi kimi daxil oldular. Şərqi Gürcüstanın şimal rayonlarında öz tarixi taleyini gürcü xalqının tarixi ilə sıx bağlayan cənub-osetin etnik qrupunun rüşeymi olan daimi osetin əhalisi formalaşdı.

XVIII əsrin 70-ci illərində Kartlidə osetinlər daha da çoxaldılar. 1850-ci ildən osetinləri Şido Kartliyə kütləvi miqrasiyası başladı. Maraqlı məqamlardan biri də osetinlər Rusiya ilə bu imperiya Qafqaz irəliləyəndən onunla daim müttəfiqlik münasibətlərin olmalarıdır. Daha dəqiq desək, osetinlərin xristian hissəsi rusların müttəfiqliyini qəbul etmişdi. Müsəlman osetinlər isə Qafqaz dağlılarının antirus hərəkatında fəal iştirakçı olmuşdular. Bu dövrdə güclənən Rusiya bölgə xalqlarını öz maraqlarına uyğun olaraq miqrasiyaya təhrik edirdi. Təhrik olunan miqrasiya milli münasibətlərin xaricdən idarə olunmasına zəmin kimi çıxış edə bilərdi.

1873-1886-cı illərdə Gürcüstanın dağlarında məskunlaşan osetinlər dağlardan düzənlərə doğru üz tutdular. Gürcüstanın Telavi, Tianeti, Borçalı və Şorapan qəzalarında osetinlər çoxaldı. XIX əsrin 90-cı illərində Gürcüstanda vəba epidemiyası səbəbindən miqrasiya bir qədər dayanır. Artıq XX əsrin əvvəllərinə doğru osetinlər bütün Gürcüstan ərazisinə yayılırlar.

Səbəbləri

Statistik hesablamar onu göstərir ki, XX əsrin 20-30-cu illərində Gürcüstanda yerli gürcü əhalinin sayı azalmağa başlayır. Məsələn, 1922-ci ildə gürcülər əhalinin 74,7%-ni təşkil edirdisə, 1926-cı ildə bu rəqəm 70,9%-ə düşdü. 1936-cı ildə bu rəqəm bir qədər də aşağı düşərək 64,6%-ə enmişdi. Yerli gürcü əhalisinin faiz nisbətinin azalmasının səbəblərindən biri də gürcülərdə təbii artımın zəifləməsi idi.

Əvvəlcə Çar Rusiyası, daha sonra isə Sovet Rusiyası gürcülərin sayının azaldılması siyasətini yürüdürdü. Bu isə gürcü əhalisinin narazılıqlarına səbəb olurdu. Gürcülərin iqtisadi-siyasi maraqlarının təminatında çətinliklər yaranırdı. Lakin mərkəzi hakimiyyət köçkünlərə hər cür güzəştlər edirdi. Rus hakimiyyətinin bu cür yanaşması gürcülərlə osetinlər arasında toqquşmalara gətirib çıxarırdı. Gürcülər özləri ilə müqayisədə osetinlərə fərqli münasibətin göstərilməsinə qısqanclıqla yanaşırdılar. Rusiyanın bu siyasətində məqsəd Cənubi Qafqazda xalqların mərkəzə qarşı birləşməsinin qarşısını almaq idi.

1922-ci ilin 20 aprelində Cənubi Osetiya Gürcüstan SSR tərkibində Muxtar Vilayət statusunu əldə etdi. Amma Şimali Osetiyada isə vəziyyət tamamilə başqa istiqamətdə inkişaf etdi. Şimali Osetiya ancaq 1936-cı ildə MSSR statusunu aldı. Şimali Osetiyaya muxtar respublika statusunun verilməsi Cənubi Osetiya separatçıları üçün potensial bir bəhanə idi. Lakin gürcülər hətta bu cür statusa belə razı deyildilər. Gürcüləri xüsusilə Sxinvalinin və onun ətrafındakı kəndlərin Cənubi Osetiyaya verilməsi qıcıqlandırdı. 1923-cü ildə gürcüləri narahat edən daha bir addım atıldı. Cənubi Osetiya daxilində dövlət dili osetin dili elan olundu.

SSRİ son illəri

SSRİ-nin mövcudluğu zamanında milli münqaşilər nəzarət olunacaq həddə qədər Moskva tərəfindən "rəğbətləndirilirdi". Dövləti zəiflədəcək həddə çatdıqda isə müdaxilə olunurdu. Çünki sovet hakimiyyətinə onun qüdrətinə təsir edən deyil, daxili narazılıqları zəiflədən münaqişələr lazım idi. Lakin SSRİ-nin süqutuna doğru vəziyyətdə dəyişikliklər baş verdi. Xarici qüvvənin dəstəklədiyi osetin separatizmi Gürcüstan üçün müşkül bir məsələ kimi yenidən gündəmə gəldi. Müasir tarixdə Cənubi Osetiyada baş verən hadisələrin başlanğıcı 1989-cu ilə gedib çıxır. Cənubi Osetiya osetinlərinin separat təbliğata uymalarının bir sıra səbəbləri vardır. Belə ki, Şimali Osetiya Rusiyanın tərkibində daha geniş statusa malik olmuş və buna görə iqtisadi inkişafda cənubdan xeyli irəli getmişdi. Burada çoxməqsədli siyasətin izləri də özünü göstərirdi. Cənubi Osetiya separatçıları cənub və şimal arasındakı bu fərqlərdən öz məqsədləri üçün istifadə edirdilər. Həmin il Cənubi Osetiyada yaranan "Xalq Cəbhəsi" ilk öncə Muxtar Respublika statusu əldə etmək tələbi ilə çıxış etsə də, sonradan Şimali Osetiya ilə birləşmək tələbləri də oldu. 26 aprel 1990-cı ildə SSRİ Ali Soveti muxtariyyətlərin statusunun artırılmasına dair qərar qəbul etdi. Bu hər yerdə olduğu kimi osetin separatçılarını da cəsarətləndirdi. Mərkəzi sovet hökuməti mərkəzdənqaçma meyllərinin önlənməsi üçün müttəfiq respublikalarının öz daxillərində separatçılıq ocaqları formalaşdırırdı. Cənubi Osetiya separatçıları özlərinə milli müqavimət siması qazandırmaq üçün siyasi cəhətdən təşkilatlanmaq və muxtar parlamentə seçkilərdə iştirak etmək qərarına gəlmişdilər. Yerli partiyaların seprat ideya daşıyıcısı olduğunu bilən Gürcüstan Ali Soveti onların parlament seçkilərində iştirakını qadağan edən qərar qəbul etdi. Cənubi Osetiya Muxtar Vilayəti bunun ardınca 1990-cı il sentyabrın 20-də öz müstəqilliyini elan etdi və "Cənubi Osetiya Demokratik Sovet Respublikası" elan edildi. Həmin ilin dekabrında Cənubi Osetiyada Gürcüstanın izni olmadan Ali Sovetə seçkilər keçirildi. Buna qədər 10 oktyabr 1990-cı ildə sovet hökuməti Cənubi Osetiya fövqəladə vəziyyət elan etmişdi. Separatçıların fəaliyyətinə cavab olaraq Gürcüstan Cənubi Osetiyanın muxtariyyətini 11 dekabrda ləğv etdi.

Silahlı münaqişə

Artıq münaqişə silahlı radikal qərarlar mərhələsinə keçmişdi. Gürcüstan hakimiyyəti başda prezident Zviad Qamsaxurdiya olmaqla osetinlərin separatizminə kəskin reaksiya göstərdi. Qamsaxurdiya dövründə Gürcüstanda şovinizm dövlət siyasəti səviyyəsinə gətirilmişdi. Məhz onun zamanında "Gürcüstan gürcülər üçün" şüarı səslənməyə başlamışdı. Qamsaxurdiya bir siyasi dissident keçmişinə malik olduğu üçün ilk əvvəl xalqı qarşısında yaxşı durumda idi.

Hadisələrin bu səpkidə inkişafı isə 1991-ci ilin əvvəllərində hərbi əməliyyatlara gətirib çıxardı. 6 yanvar 1991-ci ildə gürcü milisinin dəstələri Cənubi Osetiyaya daxil oldu. Gürcü tərəfinin radikal qərarları sırasına osetinlərin rəhbəri T.Kulumbeqovun həbsi də daxil idi. Osetinlər gürcülərin bu hərəkətindən sonra 17 mart 1991-ci il referendumunda SSRİ-nin saxlanılmasına səs verərək gürcülərin müstəqillik mövqeyinə müxaliflik etdilər. Bir gün sonra isə osetinlər tərəfindən 4 günahsız gürcü kəndlisinin öldürülməsi vəziyyəti bir qədər də gərginləşdirdi. Gürcülər kütləvi şəkildə öz doğma yerlərindən qovulmağa başladılar.

Münaqişə özünün silahlı toqquşma fazasına qədəm qoydu. Gürcüstan Cənubi Osetiyaya hərbi birləşmələr göndərdi. Gürcü hərbi birlikləri Sxinvaliyə qədər irəlilədilər. Amma hərbi əməliyyatların gedişində istər Qafqaz Dağlıları Konfederasiyası, istərsə də Rusiya osetinlərə yardım göstərirdi. Rusiyanın hərbi yardımı hətta o səviyyəyə çatmışdı ki, 1992-ci ilin iyununda Rusiya baş naziri Rutskoy rus aviasiyasına gürcü birləşmələrini atəşə tutmaq əmri verdi. Eyni zamanda Gürcüstan prezidenti Eduard Şevardnadzeyə zəng vuraraq Sxinvalidən çıxmayacağı təqdirdə Tbilisinin bombalanacağı təhdidini dilə gətirdi. Belə olan təqdirdə gürcülər ərazi bütövlüyünü silah gücünə bərpa edə bilməyərək Soçi razılaşmasına getməyə məvbur oldular. Danışıqların başlanmasının gürcü tərəfi üçün də xeyri oldu. Ən azı ona görə ki, Gürcüstan iki cəbhədə separatçılarla mübarizə aparacaq qüvvəyə malik deyildi.

Münaqişənin silahlı mərhələsi 24 iyun 1992-ci ildə Soçi şəhərində atəşkəs haqqında razılıq əldə olunana qədər davam etdi. Danışıqlarda Gürcüstan, Şimali və Cənubi Osetiya və Rusiya nümayəndələri iştirak etdilər. Həmin sazişin şərtlərinə əsasən 28 iyun 1992-ci il tarixindən tərəflər atəşi dayandırmalı idilər.

2008-ci ilə qədərki dövr

14 sentyabr 1993-cü ildə Cənubi Osetiyanın iqtisadi infrastrukturunun bərpası ilə əlaqədar Rusiya-Gürcüstan hökumətlərarası sazişi imzalandı. Həmin sazişdə planlaşdırılırdı ki, 1993-1997-ci illər ərzində hər iki tərəf Cənubi Osetiyanın bərpa edilməsi üçün vəsait ayıracaq. Lakin faktiki olaraq bu saziş yerinə yetirilmədi. Osetin tərəfi gürcüləri vəsait ayırmamaqda ittiham edirdi. Ancaq faktiki olaraq Gürcüstanın o zamankı iqtisadi durumu bu vəsaitlərin ayrılmasını imkansız edirdi. Bu sazişdən 7 il keçdikdən sonra Rusiya və Gürcüstan arasında analoji bir saziş imzalansa da onun aqibəti birincidən heç nə ilə seçilmədi.

1994-cü ildə gürcü-osetin münaqişəsində fəaliyyət göstərən sülhməramlıların əsasnaməsi təsdiqləndi. Qarışıq qüvvələrin komandanı Rusiya idi. 1995-ci ilin oktyabrında Şimali Osetiyanın paytaxtında gürcü, Rusiya və hər iki osetin tərəflərinin və ATƏTin nümayəndələrinin iştirakı ilə protokol imzalandı. Bu sənədlərin imzalanmasında vasitəçi kimi iştirak edən Rusiya əslində gürcülərin çıxılmazlığından istifadə edirdi.

2003-cü ildə Gürcüstanda baş verən Narıncı İnqilab sonrası vəziyyət daha da gərginləşdi. Mixail Saakaşvili hakimiyyətinin yürütdüyü Qərbyönümlü siyasət və NATO-nun şərqə doğru genişlənməsi Rusiyanı narahat edirdi. Cənubi Osetiya və Abxaziya sakinlərinə Rusiya pasportları verilməsi sürətlənirdi. Bu, əslində Rusiyanın planlarından xəbər verirdi. Ruslar ilk əvvəl Saakaşvilinin mövqeyində dəyişikliklər etməyə çalışsalar da onun qərb meylinin güclü olduğunu görüb separatçılara siyasi və diplomatik dəstəklərini artırdılar. Qərbin dəstəyini hiss edən Gürcüstan prezidenti 31 may 2004-cü ildə osetin-gürcü münaqişə zonasına daxili qoşun birləşmələrini göndərir. 2004-cü ilin iyul ayında münaqişə zonasında atəşkəs tez-tez pozulmağa başlayır. 9-10 avqust tarixlərində artıq artilleriya səsləri eşidilməyə başlayır. Bununla belə gürcülər rusların da iştirakı ilə danışıqları davam etdirirlər. Avqustun 14-dən 15-ə keçən gecə gürcü tərəfdən Zurab Jvaniya və osetin tərəfdən Eduard Kokoytı atəşin dayandırılması haqqında sazişi imzalayırlar.

Gürcüstan rəsmilərinin bəyanatlarında rusların Transqafqaz yolu ilə osetin separatçılarına yardım göstərdikləri haqqında fikirlər səslənirdi. Bunun əsas tutaraq 19 avqust 2004-cü ildə gürcü hərbi birləşmələri bu yolun yaxınlığındakı bir kəndi tutdular. Lakin gürcülər bu irəliləyişlərini davam etdirə bilmədilər. ATƏT və Rusiyanın təzyiqləri nəticəsində gürcülər öz qoşunlarını Cənubi Osetiya yaxınlığından geri çəkdilər.

Həmçinin bax

İstinadlar

Avqust 05, 2021
gürcü, osetin, münaqişəsi, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, avqust, 2021, . Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Gurcu osetin munaqisesi XX esrde gurcu ve osetin xalqlari arasinda baslamis ve coxsayli qurbanlara getirib cixaran munaqisedir Munaqise 1989 cu ilde alovlanib ve Cenubi Osetiya muharibesi 1991 1992 ile neticelenib 2008 ci ilde bas vermis Rusiya Gurcustan muharibesi 2008 sebeblerinden biri de gurcu osetin munaqisesi olmusdur Gurcu osetin munaqisesiKecmis Cenubi Osetiya Muxtar Vilayetinin Gurcustan daxilinde serhedleri cehrayi Tarix 1989 indiye qederYeri Gurcustan Cenubi OsetiyaNeticesi Gurcustan Cenubi Osetiya MV ni itirdiMunaqise terefleriGurcustan Rusiya Cenubi Osetiya Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Tarixi munasibetler 2 Sebebleri 3 SSRI son illeri 4 Silahli munaqise 5 2008 ci ile qederki dovr 6 Hemcinin bax 7 IstinadlarTarixi munasibetler RedakteGurcu osetin munasibetleri qedim tarixe malikdir Bu iki xalq arasinda munasibetler IX XII esrlerde siyasi ve herbi sebeblerle elaqedar intensivlesmisdir XI esrden etibaren Gurcustan ve Osetiyanin hakim daireleri arasinda elaqeleri mohkemlendirmek meqsedile orta esrlerde tereflerin qarsiliqli destek ve emekdasligini temin eden sulale nigahlari suretlendi Meselen I Georgi 1014 1027 Osetin sahzadesi Aldayla evlenmisdi onun qardasi IV Baqrat 1027 1072 osetin carinin qizi Dorqolelinin bacisi ile evlendir XI esrde tertib edilmis gurcu yazili menbeleri e e I minilliyin 2 ci yarisindan basayaraq xususile yadelli isgalcilarla birge mubarizede ifade olunan gurcu osetin siyasi ve herbi emekdasligi haqqinda melumat verir XI esr gurcu tarixcisinin verdiyi melumata gore gurculer musteqilliye e e III esrde eqris ve osetinlerin komeyi ile nail oldular Osetinler esasen Simali Qafqazda meskunlasmisdilar Ekseriyyet etibarile xacperest idiler Lakin onlarin bir qismi sonradan islami qebul etmisdi Muselman tebeqe ozluyunde separat herekatda ele de feal istirak etmedi Cunki bu etnoqrafik qrupun osetinler arasinda oz movqeleri bele arzuolunan deyildi Osetinlerin cenuba dogru intensiv hereketi ise monqol isgallari ile bagli olmusdur Monqollardan qorunmaq meqsedile osetinlerin bir hissesi duzen erazilerden Gurcustanin uca dagliq erazilerine muhaciret etmisdiler Osetinler Qafqazin diger xalqlari ile yanasi Gurcustanda vahid feodal monarxiyasinin qurulmasinda feal istirak etmisdiler XII esrin evvellerinden osetinler Gurcustandan vassal asililigina kecmisdir XIII esrin sonunda Gurcustan meskunlasmis osetinler feodal Gurcustanin terkibine onun bir hissesi kimi daxil oldular Serqi Gurcustanin simal rayonlarinda oz tarixi taleyini gurcu xalqinin tarixi ile six baglayan cenub osetin etnik qrupunun ruseymi olan daimi osetin ehalisi formalasdi XVIII esrin 70 ci illerinde Kartlide osetinler daha da coxaldilar 1850 ci ilden osetinleri Sido Kartliye kutlevi miqrasiyasi basladi Maraqli meqamlardan biri de osetinler Rusiya ile bu imperiya Qafqaz irelileyenden onunla daim muttefiqlik munasibetlerin olmalaridir Daha deqiq desek osetinlerin xristian hissesi ruslarin muttefiqliyini qebul etmisdi Muselman osetinler ise Qafqaz daglilarinin antirus herekatinda feal istirakci olmusdular Bu dovrde guclenen Rusiya bolge xalqlarini oz maraqlarina uygun olaraq miqrasiyaya tehrik edirdi Tehrik olunan miqrasiya milli munasibetlerin xaricden idare olunmasina zemin kimi cixis ede bilerdi 1873 1886 ci illerde Gurcustanin daglarinda meskunlasan osetinler daglardan duzenlere dogru uz tutdular Gurcustanin Telavi Tianeti Borcali ve Sorapan qezalarinda osetinler coxaldi XIX esrin 90 ci illerinde Gurcustanda veba epidemiyasi sebebinden miqrasiya bir qeder dayanir Artiq XX esrin evvellerine dogru osetinler butun Gurcustan erazisine yayilirlar Sebebleri RedakteStatistik hesablamar onu gosterir ki XX esrin 20 30 cu illerinde Gurcustanda yerli gurcu ehalinin sayi azalmaga baslayir Meselen 1922 ci ilde gurculer ehalinin 74 7 ni teskil edirdise 1926 ci ilde bu reqem 70 9 e dusdu 1936 ci ilde bu reqem bir qeder de asagi duserek 64 6 e enmisdi Yerli gurcu ehalisinin faiz nisbetinin azalmasinin sebeblerinden biri de gurculerde tebii artimin zeiflemesi idi Evvelce Car Rusiyasi daha sonra ise Sovet Rusiyasi gurculerin sayinin azaldilmasi siyasetini yurudurdu Bu ise gurcu ehalisinin naraziliqlarina sebeb olurdu Gurculerin iqtisadi siyasi maraqlarinin teminatinda cetinlikler yaranirdi Lakin merkezi hakimiyyet kockunlere her cur guzestler edirdi Rus hakimiyyetinin bu cur yanasmasi gurculerle osetinler arasinda toqqusmalara getirib cixarirdi Gurculer ozleri ile muqayisede osetinlere ferqli munasibetin gosterilmesine qisqancliqla yanasirdilar Rusiyanin bu siyasetinde meqsed Cenubi Qafqazda xalqlarin merkeze qarsi birlesmesinin qarsisini almaq idi 1922 ci ilin 20 aprelinde Cenubi Osetiya Gurcustan SSR terkibinde Muxtar Vilayet statusunu elde etdi Amma Simali Osetiyada ise veziyyet tamamile basqa istiqametde inkisaf etdi Simali Osetiya ancaq 1936 ci ilde MSSR statusunu aldi Simali Osetiyaya muxtar respublika statusunun verilmesi Cenubi Osetiya separatcilari ucun potensial bir behane idi Lakin gurculer hetta bu cur statusa bele razi deyildiler Gurculeri xususile Sxinvalinin ve onun etrafindaki kendlerin Cenubi Osetiyaya verilmesi qiciqlandirdi 1923 cu ilde gurculeri narahat eden daha bir addim atildi Cenubi Osetiya daxilinde dovlet dili osetin dili elan olundu SSRI son illeri RedakteSSRI nin movcudlugu zamaninda milli munqasiler nezaret olunacaq hedde qeder Moskva terefinden regbetlendirilirdi Dovleti zeifledecek hedde catdiqda ise mudaxile olunurdu Cunki sovet hakimiyyetine onun qudretine tesir eden deyil daxili naraziliqlari zeifleden munaqiseler lazim idi Lakin SSRI nin suqutuna dogru veziyyetde deyisiklikler bas verdi Xarici quvvenin desteklediyi osetin separatizmi Gurcustan ucun muskul bir mesele kimi yeniden gundeme geldi Muasir tarixde Cenubi Osetiyada bas veren hadiselerin baslangici 1989 cu ile gedib cixir Cenubi Osetiya osetinlerinin separat tebligata uymalarinin bir sira sebebleri vardir Bele ki Simali Osetiya Rusiyanin terkibinde daha genis statusa malik olmus ve buna gore iqtisadi inkisafda cenubdan xeyli ireli getmisdi Burada coxmeqsedli siyasetin izleri de ozunu gosterirdi Cenubi Osetiya separatcilari cenub ve simal arasindaki bu ferqlerden oz meqsedleri ucun istifade edirdiler Hemin il Cenubi Osetiyada yaranan Xalq Cebhesi ilk once Muxtar Respublika statusu elde etmek telebi ile cixis etse de sonradan Simali Osetiya ile birlesmek telebleri de oldu 26 aprel 1990 ci ilde SSRI Ali Soveti muxtariyyetlerin statusunun artirilmasina dair qerar qebul etdi Bu her yerde oldugu kimi osetin separatcilarini da cesaretlendirdi Merkezi sovet hokumeti merkezdenqacma meyllerinin onlenmesi ucun muttefiq respublikalarinin oz daxillerinde separatciliq ocaqlari formalasdirirdi Cenubi Osetiya separatcilari ozlerine milli muqavimet simasi qazandirmaq ucun siyasi cehetden teskilatlanmaq ve muxtar parlamente seckilerde istirak etmek qerarina gelmisdiler Yerli partiyalarin seprat ideya dasiyicisi oldugunu bilen Gurcustan Ali Soveti onlarin parlament seckilerinde istirakini qadagan eden qerar qebul etdi Cenubi Osetiya Muxtar Vilayeti bunun ardinca 1990 ci il sentyabrin 20 de oz musteqilliyini elan etdi ve Cenubi Osetiya Demokratik Sovet Respublikasi elan edildi Hemin ilin dekabrinda Cenubi Osetiyada Gurcustanin izni olmadan Ali Sovete seckiler kecirildi Buna qeder 10 oktyabr 1990 ci ilde sovet hokumeti Cenubi Osetiya fovqelade veziyyet elan etmisdi Separatcilarin fealiyyetine cavab olaraq Gurcustan Cenubi Osetiyanin muxtariyyetini 11 dekabrda legv etdi Silahli munaqise RedakteArtiq munaqise silahli radikal qerarlar merhelesine kecmisdi Gurcustan hakimiyyeti basda prezident Zviad Qamsaxurdiya olmaqla osetinlerin separatizmine keskin reaksiya gosterdi Qamsaxurdiya dovrunde Gurcustanda sovinizm dovlet siyaseti seviyyesine getirilmisdi Mehz onun zamaninda Gurcustan gurculer ucun suari seslenmeye baslamisdi Qamsaxurdiya bir siyasi dissident kecmisine malik oldugu ucun ilk evvel xalqi qarsisinda yaxsi durumda idi Hadiselerin bu sepkide inkisafi ise 1991 ci ilin evvellerinde herbi emeliyyatlara getirib cixardi 6 yanvar 1991 ci ilde gurcu milisinin desteleri Cenubi Osetiyaya daxil oldu Gurcu terefinin radikal qerarlari sirasina osetinlerin rehberi T Kulumbeqovun hebsi de daxil idi Osetinler gurculerin bu hereketinden sonra 17 mart 1991 ci il referendumunda SSRI nin saxlanilmasina ses vererek gurculerin musteqillik movqeyine muxaliflik etdiler Bir gun sonra ise osetinler terefinden 4 gunahsiz gurcu kendlisinin oldurulmesi veziyyeti bir qeder de gerginlesdirdi Gurculer kutlevi sekilde oz dogma yerlerinden qovulmaga basladilar Munaqise ozunun silahli toqqusma fazasina qedem qoydu Gurcustan Cenubi Osetiyaya herbi birlesmeler gonderdi Gurcu herbi birlikleri Sxinvaliye qeder irelilediler Amma herbi emeliyyatlarin gedisinde ister Qafqaz Daglilari Konfederasiyasi isterse de Rusiya osetinlere yardim gosterirdi Rusiyanin herbi yardimi hetta o seviyyeye catmisdi ki 1992 ci ilin iyununda Rusiya bas naziri Rutskoy rus aviasiyasina gurcu birlesmelerini atese tutmaq emri verdi Eyni zamanda Gurcustan prezidenti Eduard Sevardnadzeye zeng vuraraq Sxinvaliden cixmayacagi teqdirde Tbilisinin bombalanacagi tehdidini dile getirdi Bele olan teqdirde gurculer erazi butovluyunu silah gucune berpa ede bilmeyerek Soci razilasmasina getmeye mevbur oldular Danisiqlarin baslanmasinin gurcu terefi ucun de xeyri oldu En azi ona gore ki Gurcustan iki cebhede separatcilarla mubarize aparacaq quvveye malik deyildi Munaqisenin silahli merhelesi 24 iyun 1992 ci ilde Soci seherinde ateskes haqqinda raziliq elde olunana qeder davam etdi Danisiqlarda Gurcustan Simali ve Cenubi Osetiya ve Rusiya numayendeleri istirak etdiler Hemin sazisin sertlerine esasen 28 iyun 1992 ci il tarixinden terefler atesi dayandirmali idiler 2008 ci ile qederki dovr Redakte14 sentyabr 1993 cu ilde Cenubi Osetiyanin iqtisadi infrastrukturunun berpasi ile elaqedar Rusiya Gurcustan hokumetlerarasi sazisi imzalandi Hemin sazisde planlasdirilirdi ki 1993 1997 ci iller erzinde her iki teref Cenubi Osetiyanin berpa edilmesi ucun vesait ayiracaq Lakin faktiki olaraq bu sazis yerine yetirilmedi Osetin terefi gurculeri vesait ayirmamaqda ittiham edirdi Ancaq faktiki olaraq Gurcustanin o zamanki iqtisadi durumu bu vesaitlerin ayrilmasini imkansiz edirdi Bu sazisden 7 il kecdikden sonra Rusiya ve Gurcustan arasinda analoji bir sazis imzalansa da onun aqibeti birinciden hec ne ile secilmedi 1994 cu ilde gurcu osetin munaqisesinde fealiyyet gosteren sulhmeramlilarin esasnamesi tesdiqlendi Qarisiq quvvelerin komandani Rusiya idi 1995 ci ilin oktyabrinda Simali Osetiyanin paytaxtinda gurcu Rusiya ve her iki osetin tereflerinin ve ATETin numayendelerinin istiraki ile protokol imzalandi Bu senedlerin imzalanmasinda vasiteci kimi istirak eden Rusiya eslinde gurculerin cixilmazligindan istifade edirdi 2003 cu ilde Gurcustanda bas veren Narinci Inqilab sonrasi veziyyet daha da gerginlesdi Mixail Saakasvili hakimiyyetinin yurutduyu Qerbyonumlu siyaset ve NATO nun serqe dogru genislenmesi Rusiyani narahat edirdi Cenubi Osetiya ve Abxaziya sakinlerine Rusiya pasportlari verilmesi suretlenirdi Bu eslinde Rusiyanin planlarindan xeber verirdi Ruslar ilk evvel Saakasvilinin movqeyinde deyisiklikler etmeye calissalar da onun qerb meylinin guclu oldugunu gorub separatcilara siyasi ve diplomatik desteklerini artirdilar Qerbin desteyini hiss eden Gurcustan prezidenti 31 may 2004 cu ilde osetin gurcu munaqise zonasina daxili qosun birlesmelerini gonderir 2004 cu ilin iyul ayinda munaqise zonasinda ateskes tez tez pozulmaga baslayir 9 10 avqust tarixlerinde artiq artilleriya sesleri esidilmeye baslayir Bununla bele gurculer ruslarin da istiraki ile danisiqlari davam etdirirler Avqustun 14 den 15 e kecen gece gurcu terefden Zurab Jvaniya ve osetin terefden Eduard Kokoyti atesin dayandirilmasi haqqinda sazisi imzalayirlar Gurcustan resmilerinin beyanatlarinda ruslarin Transqafqaz yolu ile osetin separatcilarina yardim gosterdikleri haqqinda fikirler seslenirdi Bunun esas tutaraq 19 avqust 2004 cu ilde gurcu herbi birlesmeleri bu yolun yaxinligindaki bir kendi tutdular Lakin gurculer bu irelileyislerini davam etdire bilmediler ATET ve Rusiyanin tezyiqleri neticesinde gurculer oz qosunlarini Cenubi Osetiya yaxinligindan geri cekdiler Hemcinin bax RedakteGurcustan vetendas muharibesi Abxaz gurcu munaqisesiIstinadlar RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Gurcu osetin munaqisesi amp oldid 5547033, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.