| Hüseyn xan Bağban | |
|---|---|
| az.-əski. حسین خان باغبان | |
| |
| Doğum tarixi | 1871 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1909 (37–38 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | Təbriz |
| Vətəndaşlığı | Qacar imperiyası |
| Milliyyəti | İran azərbaycanlısı |
| Dini | Şiə İslam |
| Fəaliyyəti | inqilabçı |
Hüseyn xan Bağban, Kərbəlayi Hüseyn xan Eloğlu və ya Qərib Hüseyn (az.-əski. حسین خان باغبان; 1871, Sərdrud, Şərqi Azərbaycan ostanı – 1909, Təbriz) — İran Məşrutə inqilabı zamanı Təbriz məşrutəçilərinin əsas komandanlarından, Təbriz üsyanı zamanı şəhərin əsas müdafiəçilərindən biri.
Həyatı
| ]Hüseyn 1250-ci ildə Təbriz yaxınlığında yerləşən Sərdrud adlanan yerdə Kərbəlayı Məhəmməd Əlinin ailəsində dünyaya gəlmiş və orada kiçik qardaşı Həsən ilə birlikdə kənd təsərrüfatı ilə məşğul olmuşdur. Daha sonra Təbriz şəhərinin özünə köçərək Leylaabad məhəlləsində yaşamağa başlamışdır. O, İranda Məşrutə hərəkatı başladıqdan sonra məşrutə tərəfdarı məşhur tacirlərdən biri olan Mirzəağa Fərşçinin evində bağba olaraq çalışmışdır. Həyatının bu dövrü ilə bağlı kifayət qədər məlumat olmasa da, onun Mirzəağa Fərşçinin dünyagörüşündən təsirləndiyi güman edilir. Daha sonra Təbrizin Sərfəraz lotularına qatılmış, Təbriz üsyanı və ardından şəhərin uzunmüddətli mühasirəsi zamanı Leylaabaddan olan məşrutəçi döyüşçülərin komandanı təyin edilmişdir. Səttar xanın yaxın silahdaşı olan Hüseyn xana onun tərəfindən Azərbaycan Əyalət Əncümənini və Təbriz bazarını qorumaq tapşırılmışdı. Bu iki yer isə üsyanın həm siyasi, həm də iqtisadi olaraq davam etdirilməsi üçün həyati önəmli yerlər idi.
Əhməd Kəsrəvi Hüseyn xan Bağbanı Təbrizin Hökmavar məhəlləsində öz döyüşçüləri ilə birlikdə keçərkən gördüyünü bildirir. Kəsrəvi özünün məşhur "İran Məşrutə Tarixi" adlı kitabında Hüseyn xanla bağlı onun həmişə 9 güllə daşıdığını, bunun səbəbini soruşanlara isə "[Məgər] 9 nəfərdən çox adam öldürəcəm?" deyə cavab verdiyini bildirməkdədir.
Ölümü
| ]Təbriz üsyanı zamanı Təbrizin bəzi məhəllələri məşrutəçilərin, bəzisi isə Məhəmmədəli şah Qacar tərəfdarı məşrutə əleyhdarlarının əlində idi. Bu zaman Səttar xan silsilə əməliyyatlarla bütün şəhəri ələ keçirmək qərarına gəldi. ri 1908-ci ilin 10 oktyabr tarixində Şeşgilan və Bağmeşə məhəllərini ələ keçirərək Dəvəçi məhəlləsi uğrunda əməliyyatlara başladılar. 11 oktyabrdan sonra məşrutəçilər Sərxab və Dəvəçi məhəllələrini də ələ keçirdilər. Əbdülməcid Mirzə Qovanlı-Qacar nəhayət şəhəri məşrutəçilərə buraxıb Basmıncə geri çəkilmək qərarına gəldi. Hüseyn xan Bağban da məhz bu döyüşlər zamanı öldürülmüşdür.
Bu əməliyyat zamanı Hüseyn xan Təbriz bazarından olan hücuma rəhbərlik etməkdə idi. Bu döyüş zamanı onun ilk dəfə ayağından yaralandığı və körpü yaxınlığındakı karvansaraya sığındığı güman edilir. Onu əhatəyə alan Mərənd süvariləri Hüseyn xanın məşhurluğundan xəbərdar olduqları üçün əvvəldə onu sağ ələ keçirməyə çalışırlar və bunun üçün divarı uçurmağa çalışırlar. Məhəmməd Baqirin verdiyi məlumata görə Hüseyn xanı axtaran məşrutəçilər onun yaralandığını, lakin xilas ola bildiyini düşünürmüşlər. Beləliklə də, onu görə bilmədikdən sonra axtarmağı durdurub, geri çəkiliblər. Bu zaman Hüseyn xan tapancası ilə Mərənd süvarilərindən 3 nəfəri də öldürdükdən sonra gülləsi bitir. Buna cavab olaraq isə özü də başından dəfələrlə vurularaq öldürülür.
Əncümən qəzetinin verdiyi məlumata görə, Hüseyn xanın məzarı Dəvəçi məhəlləsi məzarlığında olmuş, lakin daha sonra tək oğlu və varisi Hacı Şahid Əzizpur orada məktəb inşa edilərkən atasının nəşini Qum şəhərinə apartmışdır. Qum şəhərində küçə salınması zamanı onun buradakı məzarı və üzərindəki məqbərə də dağıdılmışdır.
Mirası
| ]Təbrizdə yerləşən Məşrutə Evində onun büstü yerləşdirilmişdir. Hacı Məhəmməd Baqir, Əhməd Kəsrəvi, Dr. Salamullah Cavid, Məhəmməd Rza Afiyət onun barədə yazılar yazmışdırlar. İran azərbaycanlılarının görkəmli ədib və professoru Dr. Məhəmmədtaği Zehtabi də Hüseyn xanın döyüş yolunu ilk dəfə olaraq 1977–1979-cu illər arasında nəzm formasında qələmə almış və bu əsəri İraqda nəşr etdirmişdir. İslam inqilabından sonra həmin əsər İranda ofset üsulu ilə çap edilmiş və maraqlı oxucu kütləsinin diqqətini cəlb etmişdir. Bu poemaya yenidən baxılmış, əlavələr edilmiş və nəhayət, 1996-cı ildə Təbrizdə yenidən nəşr olunmuşdur.
Hüseyn xanın öldürülməsindən sonra xalq tərəfindən ağılar və ya mərsiyələr yazılmışdır. Dr. Salamulla Cavid və Dr. Məhəmmədtaği Zehtabi öz əsərlərində bu barədə məlumat verməkdədirlər:
Bağban gəlir çaparı,
Bağbanın var qanadı,
Çinində də qatarı,
Sinə-sində poladı.
Şahin kimi şığıyıb,
Hər səngərdə görünür,
Düşmənləri qurtarıb,
Min bir düşmən ovlayıb.
Şeir kimi gəlir Bağban,
Bağbanım Kor oğlu dur,
Əlində beş açılan,
Təbrizin arı [təmiz] oğludur.
Nəfəsi gələn yerdən,
Sərdarın çalağanı,
Baş alıb qaçır düşmən,
Ellərin nər oğludur.
Körpü üstü bağ olaydı,
Hüseyn xan da sağ olaydı,
Səttar xana yar olaydı,
Allah ona rəhmət elə,
Qəbrini cənnət elə.
Səttarxan verib əynəyi,
Qurandan geyib köynəyi,
Nəcəfdən gələr köməyə,
Allah ona kömək elə,
Hüseyn xana rəhmət elə.
Məhəmməd Baqir onun haqqında bunları yazmışdır:
Bu qeyrətli gənc son dərəcə xoşxasiyyət və çox danışan idi. Hər gün yoxsullara və fəqirlərə pul verməkdə heç vaxt çəkinməzdi. Cəsur və qorxmaz idi, bütün döyüşlərdə ön sırada yer alardı. Qorxu və vahimə onun qəlbinə yol tapmamışdı və səmimi qəlbindən heç vaxt xəyanət keçməmişdi.
Həmçinin bax
| ]İstinadlar
| ]- Yazdāni, 1388. səh. 91-92
- Ḥājīlū, 1393
- Yazdāni, 1376. səh. 13
- Yazdāni, 1388. səh. 109
- "Yek-sadomin sālgard-e shahādat-e Ḥoseyn Khān Bāqbān". mytabriz.blogfa.com. 6 Azar 1390. 2025-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 iyun 2025.
- Jalālī Farāhānī, 1385
Mənbə
| ]- Yazdāni, Sohrāb, Kasravī va tārīkh-e Mashrūṭeh-ye Īrān. Tehrān: Nashr-e Nī. ISBN 964-312-344-8., Tehrān: Nashr-e Ney, 1376
- Yazdāni, Sohrāb, Mojāhedān-e Mashrūṭeh, Tehrān: Nashr-e Ney, 1388, ISBN
- Jalālī Farāhānī, Aḥmad, Gozarī kūtāh dar Khāneh-ye Mashrūṭeh dar masīr-e tārīkh, Īrān, 1385
- Ḥājīlū, Esfandiyār, Ḥoseyn Khān Bāqbān (El-oğlu), 1393
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Huseyn xan Bagbanaz eski حسین خان باغبان Dogum tarixi 1871 1871 Dogum yeri Serdrud Tebriz sehristani Serqi Azerbaycan ostani IranVefat tarixi 1909 1909 37 38 yasinda Vefat yeri Tebriz Tebriz sehristani Serqi Azerbaycan ostani IranDefn yeri TebrizVetendasligi Qacar imperiyasiMilliyyeti Iran azerbaycanlisiDini Sie IslamFealiyyeti inqilabci Huseyn xan Bagban Kerbelayi Huseyn xan Eloglu ve ya Qerib Huseyn az eski حسین خان باغبان 1871 Serdrud Serqi Azerbaycan ostani 1909 Tebriz Iran Mesrute inqilabi zamani Tebriz mesrutecilerinin esas komandanlarindan Tebriz usyani zamani seherin esas mudafiecilerinden biri Heyati span Huseyn 1250 ci ilde Tebriz yaxinliginda yerlesen Serdrud adlanan yerde Kerbelayi Mehemmed Elinin ailesinde dunyaya gelmis ve orada kicik qardasi Hesen ile birlikde kend teserrufati ile mesgul olmusdur Daha sonra Tebriz seherinin ozune kocerek Leylaabad mehellesinde yasamaga baslamisdir O Iranda Mesrute herekati basladiqdan sonra mesrute terefdari meshur tacirlerden biri olan Mirzeaga Ferscinin evinde bagba olaraq calismisdir Heyatinin bu dovru ile bagli kifayet qeder melumat olmasa da onun Mirzeaga Ferscinin dunyagorusunden tesirlendiyi guman edilir Daha sonra Tebrizin Serferaz lotularina qatilmis Tebriz usyani ve ardindan seherin uzunmuddetli muhasiresi zamani Leylaabaddan olan mesruteci doyusculerin komandani teyin edilmisdir Settar xanin yaxin silahdasi olan Huseyn xana onun terefinden Azerbaycan Eyalet Encumenini ve Tebriz bazarini qorumaq tapsirilmisdi Bu iki yer ise usyanin hem siyasi hem de iqtisadi olaraq davam etdirilmesi ucun heyati onemli yerler idi Ehmed Kesrevi Huseyn xan Bagbani Tebrizin Hokmavar mehellesinde oz doyusculeri ile birlikde kecerken gorduyunu bildirir Kesrevi ozunun meshur Iran Mesrute Tarixi adli kitabinda Huseyn xanla bagli onun hemise 9 gulle dasidigini bunun sebebini sorusanlara ise Meger 9 neferden cox adam oldurecem deye cavab verdiyini bildirmekdedir Olumu span Tebriz usyani zamani Tebrizin bezi mehelleleri mesrutecilerin bezisi ise Mehemmedeli sah Qacar terefdari mesrute eleyhdarlarinin elinde idi Bu zaman Settar xan silsile emeliyyatlarla butun seheri ele kecirmek qerarina geldi ri 1908 ci ilin 10 oktyabr tarixinde Sesgilan ve Bagmese mehellerini ele kecirerek Deveci mehellesi ugrunda emeliyyatlara basladilar 11 oktyabrdan sonra mesruteciler Serxab ve Deveci mehellelerini de ele kecirdiler Ebdulmecid Mirze Qovanli Qacar nehayet seheri mesrutecilere buraxib Basmince geri cekilmek qerarina geldi Huseyn xan Bagban da mehz bu doyusler zamani oldurulmusdur Bu emeliyyat zamani Huseyn xan Tebriz bazarindan olan hucuma rehberlik etmekde idi Bu doyus zamani onun ilk defe ayagindan yaralandigi ve korpu yaxinligindaki karvansaraya sigindigi guman edilir Onu ehateye alan Merend suvarileri Huseyn xanin meshurlugundan xeberdar olduqlari ucun evvelde onu sag ele kecirmeye calisirlar ve bunun ucun divari ucurmaga calisirlar Mehemmed Baqirin verdiyi melumata gore Huseyn xani axtaran mesruteciler onun yaralandigini lakin xilas ola bildiyini dusunurmusler Belelikle de onu gore bilmedikden sonra axtarmagi durdurub geri cekilibler Bu zaman Huseyn xan tapancasi ile Merend suvarilerinden 3 neferi de oldurdukden sonra gullesi bitir Buna cavab olaraq ise ozu de basindan defelerle vurularaq oldurulur Encumen qezetinin verdiyi melumata gore Huseyn xanin mezari Deveci mehellesi mezarliginda olmus lakin daha sonra tek oglu ve varisi Haci Sahid Ezizpur orada mekteb insa edilerken atasinin nesini Qum seherine apartmisdir Qum seherinde kuce salinmasi zamani onun buradaki mezari ve uzerindeki meqbere de dagidilmisdir Mirasi span Tebrizde yerlesen Mesrute Evinde onun bustu yerlesdirilmisdir Haci Mehemmed Baqir Ehmed Kesrevi Dr Salamullah Cavid Mehemmed Rza Afiyet onun barede yazilar yazmisdirlar Iran azerbaycanlilarinin gorkemli edib ve professoru Dr Mehemmedtagi Zehtabi de Huseyn xanin doyus yolunu ilk defe olaraq 1977 1979 cu iller arasinda nezm formasinda qeleme almis ve bu eseri Iraqda nesr etdirmisdir Islam inqilabindan sonra hemin eser Iranda ofset usulu ile cap edilmis ve maraqli oxucu kutlesinin diqqetini celb etmisdir Bu poemaya yeniden baxilmis elaveler edilmis ve nehayet 1996 ci ilde Tebrizde yeniden nesr olunmusdur Huseyn xanin oldurulmesinden sonra xalq terefinden agilar ve ya mersiyeler yazilmisdir Dr Salamulla Cavid ve Dr Mehemmedtagi Zehtabi oz eserlerinde bu barede melumat vermekdedirler Bagban gelir capari Bagbanin var qanadi Cininde de qatari Sine sinde poladi Sahin kimi sigiyib Her sengerde gorunur Dusmenleri qurtarib Min bir dusmen ovlayib Seir kimi gelir Bagban Bagbanim Kor oglu dur Elinde bes acilan Tebrizin ari temiz ogludur Nefesi gelen yerden Serdarin calagani Bas alib qacir dusmen Ellerin ner ogludur Korpu ustu bag olaydi Huseyn xan da sag olaydi Settar xana yar olaydi Allah ona rehmet ele Qebrini cennet ele Settarxan verib eyneyi Qurandan geyib koyneyi Necefden geler komeye Allah ona komek ele Huseyn xana rehmet ele Mehemmed Baqir onun haqqinda bunlari yazmisdir Bu qeyretli genc son derece xosxasiyyet ve cox danisan idi Her gun yoxsullara ve feqirlere pul vermekde hec vaxt cekinmezdi Cesur ve qorxmaz idi butun doyuslerde on sirada yer alardi Qorxu ve vahime onun qelbine yol tapmamisdi ve semimi qelbinden hec vaxt xeyanet kecmemisdi Hemcinin bax span Haci Eli Davaci Hesen SerifzadeIstinadlar span Yazdani 1388 seh 91 92 Ḥajilu 1393 Yazdani 1376 seh 13 Yazdani 1388 seh 109 Yek sadomin salgard e shahadat e Ḥoseyn Khan Baqban mytabriz blogfa com 6 Azar 1390 2025 06 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 iyun 2025 Jalali Farahani 1385 Menbe span Yazdani Sohrab Kasravi va tarikh e Mashruṭeh ye iran Tehran Nashr e Ni ISBN 964 312 344 8 Tehran Nashr e Ney 1376 Yazdani Sohrab Mojahedan e Mashruṭeh Tehran Nashr e Ney 1388 ISBN 978 964 185 083 0 Jalali Farahani Aḥmad Gozari kutah dar Khaneh ye Mashruṭeh dar masir e tarikh iran 1385 Ḥajilu Esfandiyar Ḥoseyn Khan Baqban El oglu 1393 Kateqoriyalar 1871 ci ilde dogulanlarSerqi Azerbaycan ostaninda dogulanlar1909 cu ilde vefat edenlerTebrizde vefat edenlerIran azerbaycanlilariIran Mesrute inqilabinin terefdarlariIran inqilabcilariGizli kateqoriya Elifba sirasina gore sexsler
