fbpx
Wikipedia

Gülçiçəklilər

September 26, 2021

Gülçiçəklilər (lat. Rosales) — ikiləpəlilər şöbəsinə aid bitki sırası.

?Gülçiçəklilər
Rosales

Yemişan (Crataegus laevigata)
Elmi təsnifat
Aləmi:Bitkilər
Şöbə:Örtülütoxumlular
Sinif:İkiləpəlilər
Sıra: Gülçiçəklilər
Elmi adı
Rosales Perleb

Vikinövlərdə
sistematika
Şəkil
axtarışı
ITIS  24057
NCBI  3744
EOL  4385
PBDB  54921

İkiləpəli bitkilərin əsası, nisbətən polimorf olan gülçiçəklilərdən başlayır. Onlar inkişaf etibarilə çoxbudaqlı olub, budaqlarının çoxu ikinci inkişaf dərəcəsində dayanmışdır. Bu sıranın fəsilə və yarımfəsilələrinə daxil olan növlərin əksəriyyətində çiçək yatağı çökək və yumurtalıq yuxarıda olur. Sıranın nisbətən sadə quruluşlu fəsilə və yarımfəsilələrinə mənsub olan növlər, ləçəklərinin sərbəst, erkəkcikləri, toxumluqları və ləçəklərinin çox olması ilə fərqlənir. Bundan sonrakı fəsilələrdə isə çox vaxt bitişik ləçəklilik və az toxumluluq aydın nəzərə çarpır.

Sıranın demək olarki, bütün nümayəndələrindən çiçək yanlığı beştiplidir, çoxunun isə çiçəyi ikicinslidir. Çiçək üzvləri dairəvi düzülmüşdür, aktinomorf və ya ziqomorfdur.

Çiçək yanlığı adətən ikiqatlıdır. Erkəkcikləri çiçək yanlığın sayı qədərdir və ya çoxdur.Gul ciceklilerde çeyirdek ,findiqça ve s.kimi meyve tipleri olur 

 Dişiciyi əmələ gətirən meyvəyarpaqları bir və ya bir neçədir, sərbəst və ya bitişikdir. Çiçək yatağı çox zaman genəlmiş, qabarıq və ya çökəkdir. Hər iki halda çiçək yanlığı yarpaqları və erkəkciklər çiçək yatağının kənarına bitişmiş olur.

Alça, gavalı, şaftalı, göyəm, badam və sairənin toxumluqları bir, alma, armud, əzgil və sairənin isə bir neçə olur. Meyvələri çox müxtəlifdir.

Bu sıranın bəzi nümayəndələrində, məsələn, böyürtkənkimilərdə (Rubus), çiyələkkimilərdə (Fragaria) və sairədə erkəkciklərin, bəzən də meyvəyarpaqlılarının çoxluğu və sərbəstliyin, genişliyin apokarplığı, burğu üzrə düzülüşü, çiçək yatağının qabarıqlığı kimi ibtidailik əlamətləri, gülçiçəklilər sırasının çoxmeyvəlilər sırası ilə eyni mənşəli olduğunu göstərir.

Görünür ki, meyvəlilərin qədim əcdadından böyük bir budaq ayrılaraq gülçiçəklilər sırasına başlanğıc olmuşdur.

Gülçiçəklikimilər sırasının nümayəndələri arasında ibtidailik əlamətləri olanlarla bərabər, alilik əlamətləri olanları da çoxdur. Alma, armud, əzgil, yemişan və s. çiçəklərin həşərat vasitəsilə çarpaz tozlanmaya yaxşı uyğunlaşması, yumurtalığın çiçək yatağına girib onun divarları ilə bitişərək aşağı yumurtalıqları çiçək əmələ gətirməsi, alça, gavalı, ərik, şaftalı, göyəm və s. çiçək yatağının qədəh şəkli alaraq dişicik yanlıqlı çiçək əmələ gətirməsi və s.

Bu kimi xüsusiyyətlər alilik əlamətləridir. Həmin sıranın nümayəndələri arasında yuxarı yumurtalıqdan aşağı yumurtalığa və çiçəklərində müntəzəmlikdən qeyri-müntəzəmliyə doğru keçidlər olması, onun çox təbii bir sıra olduğunu göstərir.

Sıranın demək olar ki, bütün nümayəndələrində çiçək yanlığı beştiplidir, çoxunun isə çiçəyi ikicinslidir. Çiçək üzvləri dairəvi düzülmüşdür, aktinomorf və ya ziqomorfdur. Çiçək yanlığı adətən ikiqatlıdır.

Erkəkcikləri çiçək yanlığın sayı qədərdir və ya çoxdur. Dişiciyin əmələ gətirən meyvəyarpaqları bir və ya bir neçədir, sərbəst və ya bitişikdir.

Çiçək yatağı çox zaman genəlmiş, qabarıq və ya çökəkdir. Hər iki halda çiçək yanlığı yarpaqları və erkəkciklər çiçək yatağının kənarına bitişmiş olur.

Alça, gavalı, şaftalı, göyəm, badam və s. nin toxumluqları bir, alma, armud, əzgil və s.-nin isə bir neçə olur. Meyvələri çox müxtəlifdir.

Nümayəndələri yarpaqaltlıqlı və ya yarpaqaltsızlıqsız olur. Yarpaqları əksərən burğu üzrə düzülmüşdür.

Gülçiçəkkimilər sırasına dovşankələmi (Crassulaceae), daşdələnlər (Saxifragaceae), gülçiçəklilər (Rosaceae) fəsilələri daxildir.

Bu fəsilələr ilk baxışda çox müxtəlif görünsələr də, keçid formaları ilə bir-birilə sıx əlaqədardır. Beləliklə, sıra tam genetik bir qrup təşkil edir.

Digər tərəfdən, həmin sıraya mənsub olan daşdələn fəsiləsi narçiçəkkimilər sırasına o qədər yaxındır ki, təsnifatçılardan bir çoxu daşdələn fəsiləsini və başqa fəsilələri narçiçəklilər sırasına daxil edir və onları gülçiçəklilərdən ayrılırlar.

Bəzi botaniklərə görə gülçiçəklilər narçiçəklilərlə bir sırada birləşdirilib, sonra yarımsıralara bölünməlidir.

Qalereya

  • Meyvə Malina
    (Rubus idaeus)

  • Yarpaglar Konoplya
    (Cannabis sativa)

  • Cicəqlitən ciqitkən
    (Urtica dioica)

  • İydə
    (Elaeagnus angustifolia)

  • əncir
    (Ficus carica)

  • Cicəqləri xaçnövlu kolleksiyasi
    (Colletia cruciata)

  • Vyaz hollandlali
    (Ulmus hollandica)

  • Qızılgül

Təsnifat

Müasir fəsilələri aşağıdakılardır:

İstinadlar

  1. Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
   İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

September 26, 2021
gülçiçəklilər, rosales, ikiləpəlilər, şöbəsinə, bitki, sırası, rosalesyemişan, crataegus, laevigata, elmi, təsnifataləmi, bitkilərşöbə, örtülütoxumlularsinif, ikiləpəlilərsıra, elmi, adırosales, perlebvikinövlərdəsistematikaşəkilaxtarışıitis, 24057ncbi, 3744eo. Gulcicekliler lat Rosales ikilepeliler sobesine aid bitki sirasi 1 GulciceklilerRosalesYemisan Crataegus laevigata Elmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerSira GulciceklilerElmi adiRosales PerlebVikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 24057NCBI 3744EOL 4385PBDB 54921Ikilepeli bitkilerin esasi nisbeten polimorf olan gulciceklilerden baslayir Onlar inkisaf etibarile coxbudaqli olub budaqlarinin coxu ikinci inkisaf derecesinde dayanmisdir Bu siranin fesile ve yarimfesilelerine daxil olan novlerin ekseriyyetinde cicek yatagi cokek ve yumurtaliq yuxarida olur Siranin nisbeten sade quruluslu fesile ve yarimfesilelerine mensub olan novler leceklerinin serbest erkekcikleri toxumluqlari ve leceklerinin cox olmasi ile ferqlenir Bundan sonraki fesilelerde ise cox vaxt bitisik leceklilik ve az toxumluluq aydin nezere carpir Siranin demek olarki butun numayendelerinden cicek yanligi bestiplidir coxunun ise ciceyi ikicinslidir Cicek uzvleri dairevi duzulmusdur aktinomorf ve ya ziqomorfdur Cicek yanligi adeten ikiqatlidir Erkekcikleri cicek yanligin sayi qederdir ve ya coxdur Gul ciceklilerde ceyirdek findiqca ve s kimi meyve tipleri olur Disiciyi emele getiren meyveyarpaqlari bir ve ya bir necedir serbest ve ya bitisikdir Cicek yatagi cox zaman genelmis qabariq ve ya cokekdir Her iki halda cicek yanligi yarpaqlari ve erkekcikler cicek yataginin kenarina bitismis olur Alca gavali saftali goyem badam ve sairenin toxumluqlari bir alma armud ezgil ve sairenin ise bir nece olur Meyveleri cox muxtelifdir Bu siranin bezi numayendelerinde meselen boyurtkenkimilerde Rubus ciyelekkimilerde Fragaria ve sairede erkekciklerin bezen de meyveyarpaqlilarinin coxlugu ve serbestliyin genisliyin apokarpligi burgu uzre duzulusu cicek yataginin qabariqligi kimi ibtidailik elametleri gulcicekliler sirasinin coxmeyveliler sirasi ile eyni menseli oldugunu gosterir Gorunur ki meyvelilerin qedim ecdadindan boyuk bir budaq ayrilaraq gulcicekliler sirasina baslangic olmusdur Gulciceklikimiler sirasinin numayendeleri arasinda ibtidailik elametleri olanlarla beraber alilik elametleri olanlari da coxdur Alma armud ezgil yemisan ve s ciceklerin heserat vasitesile carpaz tozlanmaya yaxsi uygunlasmasi yumurtaligin cicek yatagina girib onun divarlari ile bitiserek asagi yumurtaliqlari cicek emele getirmesi alca gavali erik saftali goyem ve s cicek yataginin qedeh sekli alaraq disicik yanliqli cicek emele getirmesi ve s Bu kimi xususiyyetler alilik elametleridir Hemin siranin numayendeleri arasinda yuxari yumurtaliqdan asagi yumurtaliga ve ciceklerinde muntezemlikden qeyri muntezemliye dogru kecidler olmasi onun cox tebii bir sira oldugunu gosterir Siranin demek olar ki butun numayendelerinde cicek yanligi bestiplidir coxunun ise ciceyi ikicinslidir Cicek uzvleri dairevi duzulmusdur aktinomorf ve ya ziqomorfdur Cicek yanligi adeten ikiqatlidir Erkekcikleri cicek yanligin sayi qederdir ve ya coxdur Disiciyin emele getiren meyveyarpaqlari bir ve ya bir necedir serbest ve ya bitisikdir Cicek yatagi cox zaman genelmis qabariq ve ya cokekdir Her iki halda cicek yanligi yarpaqlari ve erkekcikler cicek yataginin kenarina bitismis olur Alca gavali saftali goyem badam ve s nin toxumluqlari bir alma armud ezgil ve s nin ise bir nece olur Meyveleri cox muxtelifdir Numayendeleri yarpaqaltliqli ve ya yarpaqaltsizliqsiz olur Yarpaqlari ekseren burgu uzre duzulmusdur Gulcicekkimiler sirasina dovsankelemi Crassulaceae dasdelenler Saxifragaceae gulcicekliler Rosaceae fesileleri daxildir Bu fesileler ilk baxisda cox muxtelif gorunseler de kecid formalari ile bir birile six elaqedardir Belelikle sira tam genetik bir qrup teskil edir Diger terefden hemin siraya mensub olan dasdelen fesilesi narcicekkimiler sirasina o qeder yaxindir ki tesnifatcilardan bir coxu dasdelen fesilesini ve basqa fesileleri narcicekliler sirasina daxil edir ve onlari gulciceklilerden ayrilirlar Bezi botaniklere gore gulcicekliler narciceklilerle bir sirada birlesdirilib sonra yarimsiralara bolunmelidir Qalereya Redakte Meyve Malina Rubus idaeus Yarpaglar Konoplya Cannabis sativa Ciceqliten ciqitken Urtica dioica Iyde Elaeagnus angustifolia encir Ficus carica Ciceqleri xacnovlu kolleksiyasi Colletia cruciata Vyaz hollandlali Ulmus hollandica QizilgulTesnifat RedakteMuasir fesileleri asagidakilardir Barbeyaceae Barbeyaceae Cetenekimiler Cannabaceae Dirachmaceae Dirachmaceae Iydekimiler Elaeagnaceae Tutkimiler Moraceae Gulciceyikimiler Rosaceae Murdarcakimiler Rhamnaceae Qaragackimiler Ulmaceae Gicitkenkimiler Urticaceae Istinadlar Redakte Elsad Qurbanov Ali bitkilerin sistematikasi Baki 2009 Ikilepeliler ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Gulcicekliler amp oldid 5662049, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.