Bəhreyn–İran münasibətləri — Türkmənistan və İran arasındakı ikitərəfli münasibətlər. Bəhreyn tarixən uzun zaman İranın bir hissəsi və ya ondan asılı bir dövlət olmuşdur. 19-cu əsrin ilk onilliklərindən başlayaraq Bəhreyndə sünni ərəb sülaləsinin nümayəndələri, Əl Xəlifə sülaləsinin nümayəndələri hakimiyyətə gəldikdən (halbuki sünnilər Bəhreyndə bir azlıq təşkil etdir), Bəhreynin üzərində Britaniya protektoratlığı qurulduqdan sonra, İranın bu ölkədəki nüfuzu azalır. Bəhreynin Britaniyaya arxalanaraq addınlar atması iki ölkə arasında münasibətləri gərgin saxlayırdı. Son onilliklərdə Bəhreynlə İran arasında münasibətlər nisbətən yaxşılaşmışdır. Xüsusən 1979-cu ildə İranda baş verən İslam İnqilabından və İranın Bəhreynə iddiasından imtina etməsi sonrası münasibətlərdə yumşalma müşahidə edilir. Bununla belə Bəhreyn əhalisinin əksəriyyətinin şiəliyə mənsub olması səbəbindən İranın Bəhreyn həyatının müxtəlif sahələrinə böyük təsir göstərdiyi güman edilir. Bəhreyndə dövri olaraq ortaya çıxan bir çox şiə iğtişaşlarının sənəbkarı İran hesab edilir.
XIX əsrin əvvəllərində İran Bəhreyn adalarına nəzarəti itirməsinə baxmayaraq, fars (sonradan İran) hökuməti uzun müddət iddialardan imtina etmir. Məsələn: 1922-ci ildə (Qacar sülaləsi dönəmində) Bəhreynin İranın bir hissəsi olaraq göstərildiyi poçt markası buraxılır. Rza Şah Pəhləvi dövründə Bəhreyn rəsmi olaraq İngiltərə tərəfindən işğal edilmiş ərazi hesab edildi. Pəhləvi hökuməti 1927-ci ildə Böyük Britaniya ilə Nəcd və Hicaz Krallığı arasında imzalanmış müqaviləyə qəti şəkildə etiraz etmişdir. Bu müqavilədə Bəhreyndə ingilis hüquqlarının tanınması, İranın "ərazi bütövlüyünün" pozulması hesab edilmişdir. Hətta 1928-ci ilin mayında bu məsələyə baxılması üçün Millətlər liqasına müraciət edilir, amma sonunda məsələ həllini tapmır.
1960-cı illərin əvvəllərində ingilislər Fars körfəzindəki bire çox protektoratlara müstəqillik verdi. Bundan sonra İranın SAVAK təşkilatı bu halda Bəhreynin tutulması üçün bir plan hazırlamağa başladı. Öz agentlərini Bəhreynə turistlər adı altında göndərdi. Səyyahlar və ya iş adamları, eyni zamanda bəzi İran siyasi və hərbi liderləri Manamaya gələrək şiə əhalisinin onları yaxşı qəbul edilməsindən söhbət vaşdılar. Bu İran hökumətini Bəhreyni ələ keçirəcəyinə inamı artırırdı. Lakin bu fəaliyyətlər ingilislər tərəfindən aşkarlanması və açıqlanması səbəbindən plan gerçəkləşməmiş qaldı. 1958-ci ildə İran hakimiyyəti hətta Bəhreynin 14-cü əyalət olduğunu elan etdi və ona parlamentdə 2 yer verdi..
Bəhreyn 1971-ci ildə Birləşmiş Krallıqdan müstəqillik qazandıqdan sonra, İran Böyük və Kiçik Tunb adaları və Əbu Musa adasına ərazi iddiaları təqdim etdi. Ərazi mübahisəsi İranın lehinə həll edildi, bunun müqabilində İran rəsmi olaraq (hökumət səviyyəsində) Bəhreynin müstəqilliyini tanıdı digər ərazilər olan iddialardan imtina etmək məcburiyyətində qaldı.
1979-cu ildə İranda İslam İnqilabı baş verdi, bu da Şah Məhəmməd Rza Pəhləvinin devrilməsinə səbəb oldu. Bu andan etibarən İran İslam Respublikası hökuməti Bəhreyndəki radikal şiə qruplarına dəstək olmağa başladı. Beləliklə İranda «Bəhreynin Qurtuluşu İslam Cəbhəsi» təşkil olundu. Onun lideri Hadi əl-Mudarrisi 1979-cu ildə Ayətullah Sadek Rouhani ilə birlikdə Bəhreynə gəldi və burada iki ay boyunca İrana qoşulma çağırışları ilə xütbə oxudu. Hər ikisi Bəhreyndən qovuldu və Tehran bu insanların İranın rəsmi mövqeyini ifadə etmədiklərini söylədi. 1981-ci ildə Bəhreyn İslami Qurtuluş Cəbhəsi Bəhreyndə dövlət çevrilişinə cəhd göstərdi. Amma sonunda liderlərinin həbsi ilə nəticələndi. Baxmayaraq ki, Bəhreyn hakimiyyəti tərəfindən həbs olunan 73 nəfər arasında İran vətəndaşı yox idi, Bəhreyn hökuməti İranı bu təşkilatları maliyyələşdirməkdə günahlandırdı. İran bu faktla əlaqəsini rədd etdi və nəticədə Bəhreynin Tehrandakı səfirliyi bağlandı. İran-İraq müharibəsinin sonunda iki dövlət arasındakı münasibətlər bir qədər yaxşılaşdı. İran İslam Respublikası hökuməti heç vaxt Bəhreynin suverenlik hüququna qarşı mövqe sərgiləməmişdir. Bununla belə İranda buraxılan 2 qəzetdə bu daima vurğulanır. 1994 və 1996-cı illərdə Bəhreyndə şiə iğtişaşları baş verdi. İran nümayəndəsi Manamanın vətəndaşlarının hüquqlarına hörmət etməsini tələb etdi. Buna cavab olaraq Bəhreyn səfiri 1996-cı ildə Tehrandan geri çağrıldı. 1997-ci ildə iki ölkə arasındakı münasibətlər yenidən səfirlər səviyyəsinə qaytarıldı.
2009-cu ilin yanvar ayında Bəhreyndə böyük şiə etirazları baş verdi. Etirazçıların sayı 120 min nəfərə çatırdı. Bəhreyn hakimiyyəti İranı bu etirazların təşkilində iştirak etməkdə günahlandırdı. Etirazların səbəbi ölkənin əhalisinin əksəriyyəti təşkil edən şiələrin (təxminən ölkə əhalisinin 70 %) azlıq təşkil edən sünnilərdən az imtiyazlı mövqe tutması ilə əlaqədar idi.
2011-ci il Bəhreyn iğtişaşları zamanı hökumət İranın ölkənin daxili işlərinə müdaxilə etdiyini və etirazçılara dəstək verdiyini yenidən elan edir. Səudiyyə qüvvələrinin mediadakı etirazların yatırılmasına kömək etmək üçün ölkəyə hücumu açıq şəkildə İran agentlərinin Bəhreyndəki fəaliyyətinə reaksiya adlandırıldı. İran hakimiyyəti isə yenidən bu hadisələrdə iştirakını rədd etdi və etirazçılara qarşı sərt müdaxiləni pislədi. 2011-ci ildə Bəhreyn hakimiyyəti İranın Manamadakı səfirliyini bağlamaqla hədələdi.
4 yanvar2016-cı ildə Səudiyyə Ərəbistanından sonra Bəhreyn İranla diplomatik əlaqələrini kəsdi. İran diplomatlarına ölkəni tərk etmək üçün 48 saat vaxt verildi. Buna səbəb məşhur şiə təbliğçisi Nimr ən-Nimrin Riyadda edam edilməsi olur.
İstinadlar
↑ "«بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر کشور بحرین»". پرتال نور. 2014-08-14 tarixində . (#parameter_ignored_suggest)
گفتگوهای من با شاه. امیر اسدالله علم. طرح نو. ۱۳۷۳ تهران ص ۱۱۴
"«بحرین چگونه از ایران جدا شد»". دانشنامه جزیره قشم.
Желтов В. В., Желтов М. В. Иран, Турция и арабские революции // Социогуманитарный вестник. — 2012. — № 1. — С. 95
[ دانلود سخنرانی سرور پزشکپور در مجلس شورای ملی پیرامون مسئله بحرین | پان ایرانیست خوزستان — حزب پان ایرانیست]
Чернова А. Ф. Влияние исламской революции на монархические режимы в Персидском заливе // Известия Российского государственного педагогического университета им. А. И. Герцена. — 2013. — № 161. — С. 26
"«محبوبیت معارضان حکومت بحرین از دولتمردان منامه بیشتر است»". فارس. 2009-04-12 tarixində . İstifadə tarixi: بازبینیشده در ۱۶ بهمن ۱۳۸۷. (#parameter_ignored_suggest)
Бахрейн разорвал дипломатические отношения с Ираном — Meduza
Бахрейн вслед за Эр-Риядом объявил о разрыве дипотношений с Ираном — BBC Русская служба
Avqust 12, 2021
bəhreyn, iran, münasibətləri, türkmənistan, iran, arasındakı, ikitərəfli, münasibətlər, bəhreyn, tarixən, uzun, zaman, iranın, hissəsi, ondan, asılı, dövlət, olmuşdur, əsrin, onilliklərindən, başlayaraq, bəhreyndə, sünni, ərəb, sülaləsinin, nümayəndələri, xəli. Behreyn Iran munasibetleri Turkmenistan ve Iran arasindaki ikiterefli munasibetler Behreyn tarixen uzun zaman Iranin bir hissesi ve ya ondan asili bir dovlet olmusdur 19 cu esrin ilk onilliklerinden baslayaraq Behreynde sunni ereb sulalesinin numayendeleri El Xelife sulalesinin numayendeleri hakimiyyete geldikden halbuki sunniler Behreynde bir azliq teskil etdir Behreynin uzerinde Britaniya protektoratligi qurulduqdan sonra Iranin bu olkedeki nufuzu azalir Behreynin Britaniyaya arxalanaraq addinlar atmasi iki olke arasinda munasibetleri gergin saxlayirdi Son onilliklerde Behreynle Iran arasinda munasibetler nisbeten yaxsilasmisdir Xususen 1979 cu ilde Iranda bas veren Islam Inqilabindan ve Iranin Behreyne iddiasindan imtina etmesi sonrasi munasibetlerde yumsalma musahide edilir Bununla bele Behreyn ehalisinin ekseriyyetinin sieliye mensub olmasi sebebinden Iranin Behreyn heyatinin muxtelif sahelerine boyuk tesir gosterdiyi guman edilir Behreynde dovri olaraq ortaya cixan bir cox sie igtisaslarinin senebkari Iran hesab edilir 1 Behreyn Iran munasibetleriBehreyn Behreyn Iran IranTarixi Redakte Parfiya carliginin serhedleri Sasaniler Imperiyasinin serhedleri XIX esrin evvellerinde Iran Behreyn adalarina nezareti itirmesine baxmayaraq fars sonradan Iran hokumeti uzun muddet iddialardan imtina etmir Meselen 1922 ci ilde Qacar sulalesi doneminde Behreynin Iranin bir hissesi olaraq gosterildiyi poct markasi buraxilir Rza Sah Pehlevi dovrunde Behreyn resmi olaraq Ingiltere terefinden isgal edilmis erazi hesab edildi 1 Pehlevi hokumeti 1927 ci ilde Boyuk Britaniya ile Necd ve Hicaz Kralligi arasinda imzalanmis muqavileye qeti sekilde etiraz etmisdir Bu muqavilede Behreynde ingilis huquqlarinin taninmasi Iranin erazi butovluyunun pozulmasi hesab edilmisdir Hetta 1928 ci ilin mayinda bu meseleye baxilmasi ucun Milletler liqasina muraciet edilir amma sonunda mesele hellini tapmir 1960 ci illerin evvellerinde ingilisler Fars korfezindeki bire cox protektoratlara musteqillik verdi Bundan sonra Iranin SAVAK teskilati bu halda Behreynin tutulmasi ucun bir plan hazirlamaga basladi 2 Oz agentlerini Behreyne turistler adi altinda gonderdi Seyyahlar ve ya is adamlari eyni zamanda bezi Iran siyasi ve herbi liderleri Manamaya gelerek sie ehalisinin onlari yaxsi qebul edilmesinden sohbet vasdilar Bu Iran hokumetini Behreyni ele kecireceyine inami artirirdi Lakin bu fealiyyetler ingilisler terefinden askarlanmasi ve aciqlanmasi sebebinden plan gerceklesmemis qaldi 3 1958 ci ilde Iran hakimiyyeti hetta Behreynin 14 cu eyalet oldugunu elan etdi ve ona parlamentde 2 yer verdi 4 Behreyn 1971 ci ilde Birlesmis Kralliqdan musteqillik qazandiqdan sonra Iran Boyuk ve Kicik Tunb adalari ve Ebu Musa adasina erazi iddialari teqdim etdi Erazi mubahisesi Iranin lehine hell edildi bunun muqabilinde Iran resmi olaraq hokumet seviyyesinde Behreynin musteqilliyini tanidi diger eraziler olan iddialardan imtina etmek mecburiyyetinde qaldi 5 1979 cu ilde Iranda Islam Inqilabi bas verdi bu da Sah Mehemmed Rza Pehlevinin devrilmesine sebeb oldu Bu andan etibaren Iran Islam Respublikasi hokumeti Behreyndeki radikal sie qruplarina destek olmaga basladi Belelikle Iranda Behreynin Qurtulusu Islam Cebhesi teskil olundu Onun lideri Hadi el Mudarrisi 1979 cu ilde Ayetullah Sadek Rouhani ile birlikde Behreyne geldi ve burada iki ay boyunca Irana qosulma cagirislari ile xutbe oxudu 6 Her ikisi Behreynden qovuldu ve Tehran bu insanlarin Iranin resmi movqeyini ifade etmediklerini soyledi 1981 ci ilde Behreyn Islami Qurtulus Cebhesi Behreynde dovlet cevrilisine cehd gosterdi Amma sonunda liderlerinin hebsi ile neticelendi Baxmayaraq ki Behreyn hakimiyyeti terefinden hebs olunan 73 nefer arasinda Iran vetendasi yox idi Behreyn hokumeti Irani bu teskilatlari maliyyelesdirmekde gunahlandirdi Iran bu faktla elaqesini redd etdi ve neticede Behreynin Tehrandaki sefirliyi baglandi Iran Iraq muharibesinin sonunda iki dovlet arasindaki munasibetler bir qeder yaxsilasdi Iran Islam Respublikasi hokumeti hec vaxt Behreynin suverenlik huququna qarsi movqe sergilememisdir Bununla bele Iranda buraxilan 2 qezetde bu daima vurgulanir 1994 ve 1996 ci illerde Behreynde sie igtisaslari bas verdi Iran numayendesi Manamanin vetendaslarinin huquqlarina hormet etmesini teleb etdi Buna cavab olaraq Behreyn sefiri 1996 ci ilde Tehrandan geri cagrildi 1997 ci ilde iki olke arasindaki munasibetler yeniden sefirler seviyyesine qaytarildi 2009 cu ilin yanvar ayinda Behreynde boyuk sie etirazlari bas verdi Etirazcilarin sayi 120 min nefere catirdi 7 Behreyn hakimiyyeti Irani bu etirazlarin teskilinde istirak etmekde gunahlandirdi Etirazlarin sebebi olkenin ehalisinin ekseriyyeti teskil eden sielerin texminen olke ehalisinin 70 azliq teskil eden sunnilerden az imtiyazli movqe tutmasi ile elaqedar idi 8 2011 ci il Behreyn igtisaslari zamani hokumet Iranin olkenin daxili islerine mudaxile etdiyini ve etirazcilara destek verdiyini yeniden elan edir Seudiyye quvvelerinin mediadaki etirazlarin yatirilmasina komek etmek ucun olkeye hucumu aciq sekilde Iran agentlerinin Behreyndeki fealiyyetine reaksiya adlandirildi 9 Iran hakimiyyeti ise yeniden bu hadiselerde istirakini redd etdi ve etirazcilara qarsi sert mudaxileni pisledi 2011 ci ilde Behreyn hakimiyyeti Iranin Manamadaki sefirliyini baglamaqla hedeledi 10 4 yanvar 2016 ci ilde Seudiyye Erebistanindan sonra Behreyn Iranla diplomatik elaqelerini kesdi Iran diplomatlarina olkeni terk etmek ucun 48 saat vaxt verildi Buna sebeb meshur sie tebligcisi Nimr en Nimrin Riyadda edam edilmesi 11 12 olur Istinadlar Redakte 1 2 بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر کشور بحرین پرتال نور 2014 08 14 tarixinde arxivlesdirilib parameter ignored suggest گفتگوهای من با شاه امیر اسدالله علم طرح نو ۱۳۷۳ تهران ص ۱۱۴ بحرین چگونه از ایران جدا شد دانشنامه جزیره قشم Zheltov V V Zheltov M V Iran Turciya i arabskie revolyucii Sociogumanitarnyj vestnik 2012 1 S 95 دانلود سخنرانی سرور پزشکپور در مجلس شورای ملی پیرامون مسئله بحرین پان ایرانیست خوزستان حزب پان ایرانیست Chernova A F Vliyanie islamskoj revolyucii na monarhicheskie rezhimy v Persidskom zalive Izvestiya Rossijskogo gosudarstvennogo pedagogicheskogo universiteta im A I Gercena 2013 161 S 26 محبوبیت معارضان حکومت بحرین از دولتمردان منامه بیشتر است فارس 2009 04 12 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi بازبینیشده در ۱۶ بهمن ۱۳۸۷ parameter ignored suggest روزنامه جمهوریت 2009 02 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 11 08 parameter ignored suggest مهدی محسنی حضور عربستان در بحرین پیامد دخالت ایران است دویچوله فارسی Istifade tarixi ۲۴ مارس ۲۰۱۱ تهدید متقابل ایران و بحرین به تعطیلی سفارتخانه یکدیگر parameter ignored suggest Bahrejn razorval diplomaticheskie otnosheniya s Iranom Meduza Bahrejn vsled za Er Riyadom obyavil o razryve dipotnoshenij s Iranom BBC Russkaya sluzhbaMenbe https az wikipedia org w index php title Behreyn Iran munasibetleri amp oldid 5044307, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
