Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
İtaliya folklorunda və xalq adətlərində Befana İtaliya boyu Epifaniya Gecəsində (yanvarın 5-dən 6-na keçən gecə) uşaqlara hədiyyələr gətirən cadugərabənzər yaşlı qadındır. O, Santa Klaus və ya Üç müqəddəs kral (Üç Müdriklər) kimi hərəkət edir.Befana İtaliyanın müxtəlif yerlərində geniş yayılmış bir ənənədir və buna görə də bir çox adlarla tanınır. Befana, həm populyar milli mədəniyyətin, həm də ənənəvi xalq mədəniyyətinin bir hissəsidir. Befana, On İki Günlük Bayram dövründə dolaşaraq yaxşıları mükafatlandıran, pisləri cəzalandıran və insanlar tərəfindən ona təqdim olunan qurbanları qəbul edən digər fiqurlara bənzəyir.
Befana müəmmalı və ziddiyyətli bir obrazdır və onun mənşəyi qeyri-müəyyəndir. Onu daha da sirli edən məqam odur ki, alimlər tərəfindən kifayət qədər öyrənilməyib, lakin onu araşdıranlar arasında müxtəlif fərziyyələr irəli sürülüb. Onun mənşəyinin xristianlıqdan əvvəlki inanclara, xristian dininə və ya hər ikisinin sintezindən qaynaqlandığı ehtimal olunur. İtaliyanın bəzi bölgələrində, xüsusən də mərkəzi hissələrində, Epifaniya axşamı (maskarad oyunları və ya xalq teatrı) adəti keçirilir. Befananın kuklaları hazırlanır, onun heykəlcikləri yandırılır və tez-tez tonqallar qalayır. Befana yaxşı uşaqlara adətən şirniyyatlar, konfetlər və ya oyuncaqlar gətirir, pis uşaqlara isə kömür qoyur.
O, adətən süpürgədə uçan, üzərinə qara şal atmış, bacadan keçdiyi üçün üzünü his basmış bir qoca cadugər kimi təsvir olunur. Befana, tez-tez gülümsəyir və şirniyyat, hədiyyə və ya hər ikisinin olduğu bir kisə və ya zənbil daşıyır. O, yalnız sevilmir, eyni zamanda uşaqlar tərəfindən qorxulur və istehza obyektinə çevrilir.
Etimologiyası
Befana adının (it. Festa dell'Epifania) adından gəldiyi geniş yayılmış bir inanclardan biridir. Bir çoxları düşünür ki, bu ad yunan sözündən — "epifania" və ya "epiphaneia" (yun. επιφάνεια – görünüş, səth; ingiliscə: epiphany) — qaynaqlanır və bu, ən məşhur nəzəriyyədir. Lakin bəzi araşdırmaçılar bu adın, tanrıçası ilə əlaqəli olan "bastrina" adlı hədiyyələrdən gəldiyini iddia edirlər.
1865-ci ildə nəşr olunan "Fələstində Məişət Həyatı" (ing. Domestic Life in Palestine) kitabında müəllif Meri E. Rocers yazır:
Ancaq Tarbakın Gözəl Sənətlər üzrə Essesi məni inandırdı ki, bu adət bütpərəst ibadətin qalıqlarıdır və Bastrina sözü qədim zamanlarda Strenia tanrıçasına edilən qurbanlara işarə edir. Biz xristianlığı qəbul edən bütpərəstlərin öz keçmiş inanclarını və adətlərini tamamilə tərk edə biləcəyini gözləyə bilmərik
İtaliyanın müxtəlif bölgələrində Befana müxtəlif adlarla tanınır. Məsələn, Paviya şəhərində ona Vecchia (qoca qadın), bölgəsində Pifanie, Mantua, Padova, Trevizo və Veronada Vecia və ya Stria (cadugər), şəhərində Pasquetta, Venesiyada isə və ya Redodesa deyilir. Belluno Alplarında isə bu ad Redosega, Redosola və Redosa kimi dəyişir. Pirano şəhərində ona Sibilia (Sibilla), Borca di Kadore şəhərində Donnazza, Kortina d'Ampezzo-da isə Anguana (ilan ruhu) deyilir. Modenada Barbasa, Pyaçenzada Mara, Bolonyada isə Voecia (qoca qadın) adlanır.
İtalyan folklorçusu isə ona və Miladın Qoca Qadını (it. Vecchia di Natale) adlarını verir. Befana ilə əlaqəli maskarad ənənəsi də müxtəlif bölgələrdə müxtəlif adlarla tanınır. Toskana bölgəsində bu adət Befanata, Umbriya, Latsio, Marke, Emiliya-Romanya və Abruzzo bölgələrində Pasquella, Abruzzoda isə Pasquarella adlanır. Bu sonuncu adlar İtaliyanın "Pasqua" (Pasxa) sözündən gəlir, hansı ki, yəhudi "Pesach" () bayramından alınmışdır.
Mənşəyi
Befana və Befanata ilə bağlı yazılı qeydlər Orta Əsrlərə qədər gedib çıxır. Alimlər onun mənşəyinin bütpərəst inanc, xristianlıq və ya hər ikisinin qarışığı olduğu barədə müxtəlif nəzəriyyələr irəli sürüblər.
Con Smit onun alman folklorundakı Perxta kimi sadəcə Epifaniya bayramının personifikasiyası olduğunu düşünür. Lakin məşhur alman tədqiqatçısı Yakob Qrimm bu nəzəriyyəni inandırıcı hesab etmirdi. O, iki ayrı mədəniyyətin eyni şəkildə bir bayramı insanabənzər bir varlığa çevirməsinin qeyri-mümkün olduğunu söyləyərək, Befananın Perxta ilə birlikdə xristianlıqdan əvvəlki dövrə aid olduğunu iddia edirdi. Qrimmə görə, bu mifoloji varlıq zamanla xristian bayramı ilə birləşmişdir. Bəzi alimlər bu personajın bütpərəst bir tanrıçanın qalıqları olduğunu düşünürlər, lakin bu tanrıçanın hansı mədəniyyətə və dövrə aid olduğu mübahisəlidir. Onun Roma, Kelt, Neolit fermerləri və ya Paleolit dövrü ovçularına aid ola biləcəyi irəli sürülüb.
Görünüşü və davranışı
İtalyan ənənəvi təsvirlərində Befana kəskin parlayan gözləri, iti pişik dişləri və kəskin dili olan bir qadın kimi təsvir olunur. O, bacadan keçdiyi üçün hislə örtülmüş olur. Həmçinin, o, "çirkin, dişsiz qoca qadın" kimi tanınır. Yakob Qrimm onu "eybəcər pəri" adlandırır. O, adətən üslübsuz geyinir, baş örtüyü taxır və süpürgə ilə uçaraq əlində içi hədiyyələrlə dolu zənbil daşıyır. Befana ildə bir dəfə, yanvarın 5-dən 6-na keçən gecə, guya yaşadığı mağaralardan çıxaraq havada geriyə dönük süpürgədə uçur və İtaliyada yaxşı uşaqlara oyuncaqlar və konfetlər, pis uşaqlara isə kömür və ya küllər gətirir.
İtaliyanın kasıb bölgələrində, xüsusilə də kənd yerlərində, uşaqlar kömür yerinə çubuq ala bilirdilər. Befananın yaxşı evdar qadın olduğu deyilir və bəzən evləri süpürüb gedir. Bəzi inanclara görə, bu, ilin problemlərinin süpürülərək təmizlənməsi mənasına gəlir. Uşaqlar Befananın onları izləməməsini təmin etməlidirlər, əks halda təhlükə ilə üzləşə bilərlər. Befana, izlənilməyi sevmir. Daha yumşaq versiyaya görə, əgər kimsə onu izləyərsə, Befana həmin şəxsə süpürgə ilə yüngülcə vuracaq. Bu inancların məqsədi, ehtimal ki, uşaqları yataqda saxlamaq və onların səhərə qədər oyaq qalmalarının qarşısını almaqdır.
Romalılar arasında bir inanca görə, Befananın evi Pyaçça Navona meydanındakı damların arasında yerləşir. Yakob Qrimm onu "uşaqlar üçün qorxulu fiqur" adlandırır. Folklorçu onun ziddiyyətli xarakterini belə təsvir edir:
O, həm nənə kimidir, həm də cadugər. İnsanlar ona gülür, lakin eyni zamanda onu sevirlər. Befana, gülməli və ləyaqətli, evdar, amma eyni zamanda da səyahətçi, zəif və asılı, lakin qorxuducu və güclüdür. Onu həmişə gənc bir kişi canlandırır.
Befananın mənşəyi ilə bağlı əfsanələr
Befananın haradan gəldiyinə dair müxtəlif əfsanələr mövcuddur. Onun Epifaniya bayramı ilə bağlı ən məşhur əfsanəsi Şərqdən gələn Üç müqəddəs kral (Maji) ilə əlaqədardır.
Bir çox İtalyan hekayələrində deyilir ki, Üç müqəddəs kral İsa peyğəmbərin doğulduğunu eşidib Beytləhmə gedərkən, yolda bir yaşlı qadının evinə rast gəlirlər. Onlar ona Məsihin doğulduğunu və ona hədiyyələr gətirdiklərini söyləyirlər. Müdriklər qadını onlarla getməyə dəvət etsələr də, o, ev işlərinin çox olduğunu bəhanə edərək imtina edir. Sonradan peşman olan qadın, əlində hədiyyələrlə yeni doğulmuş Məsihi tapmaq üçün yola çıxır, lakin onu tapa bilmir. O vaxtdan bəri Befana hər il yanvarın 5-dən 6-na keçən gecə bütün uşaqlara hədiyyələr aparır, ümid edir ki, onların arasında İsa da olacaq.
Başqa bir versiyada isə Befananın öz uşağını itirdiyi və dərin kədərə qərq olduğu bildirilir. İsa doğulanda, Üç müqəddəs kral onu ziyarət etməyə gedərkən Befanaya da xəbər verirlər. O, əvvəlcə getmək istəməsə də, daha sonra fikrini dəyişir və uşağını itirdiyi üçün körpə İsanın yanına getməyə qərar verir. Onun təsəllisi isə bütün uşaqlara hədiyyələr vermək olur. Bəzi tədqiqatçılar Befana fiqurunun antik Roma dövründən qaldığını düşünürlər. Roma dövründə yanvarın ilk günlərində ölü ruhlara hədiyyələr təqdim edən bir ənənə var idi. İtalyan tarixçisi Antonio de Nino Befananın qədim Roma bayramı olan Saturnaliya ilə bağlı ola biləcəyini iddia edir. Saturnaliya dövründə insanlar hədiyyə mübadiləsi edir, xüsusilə də uşaqlara kiçik hədiyyələr verilirdi.
Bəzi nəzəriyyələrə görə, Befana qədim Roma tanrıçası Strenia (Strenia tanrıçası yeni il və firavanlıq ilə əlaqələndirilirdi) ilə bağlıdır. Bu tanrıçanın şərəfinə təşkil edilən bayramda insanlar bir-birinə "strenae" adlı hədiyyələr verirdilər. Befana bu qədim inancın xristianlıqla qarışaraq yeni bir forma almış variantı ola bilər.
Müasir dövrdə Befana Bayramı
Bu gün İtaliyada Befana günü – La Festa della Befana – əsasən ailəvi bir bayramdır və Milad bayramı ilə Yeni il arasında yerləşir. Uşaqlar dekabrın sonlarında və yanvarın əvvəllərində evlərinin yaxınlığında çəkmə və ya corab asırlar ki, Befana onların içini hədiyyələrlə doldursun. Yaxşı uşaqlara konfetlər, şirniyyatlar və oyuncaqlar verilir, pis uşaqlara isə kömür və ya soğan qoyulur. Müasir dövrdə bəzi mağazalar "şəkərdən hazırlanmış kömür" (it. carbone dolce) satırlar ki, bu da əsl kömürə bənzəyir, lakin əslində şirin bir qənnadı məhsuludur.
Befana bayramı xüsusilə İtaliyanın mərkəzi və şimal bölgələrində geniş qeyd edilir. Romada, xüsusilə Pyaçça Navona meydanında, bayrama həsr olunmuş yarmarkalar təşkil olunur.Burada insanlar ənənəvi şirniyyatlar, oyuncaqlar və Befana fiqurları ala bilirlər. İtaliyanın Marxe bölgəsində uşaqlar "Pasquella" adlı bir mahnı oxuyurlar, bu mahnı Befananın gəlməsini və onlara hədiyyələr gətirməsini diləyir. Veneto bölgəsində isə bu bayram "Panevin" adlı adətlə qeyd olunur. Burada insanlar böyük odlar qalayaraq keçmiş ilin pis ruhlarını yandırdıqlarına inanırlar. Toskana bölgəsində Befana bəzən kəndlərdə maskalanmış adamlar tərəfindən canlandırılır. Onlar kənd evlərini gəzərək, uşaqlara şirniyyatlar paylayırlar.
Befananın digər mədəniyyətlərdəki bənzərləri
Befana yalnız İtaliyaya aid bir mifoloji fiqur deyil, o, digər Avropa mədəniyyətlərindəki oxşar personajlarla müqayisə edilir.Almaniyada və Avstriyada Befananın ən yaxın analoqu Perxta (Berchta) adlı varlıqdır. O, həm yaxşı, həm də qorxulu bir personaj kimi təsvir edilir. Fransada Baba Yaga və ya La Vieille (Qoca Qadın) kimi tanınan oxşar bir mifoloji fiqur var. İspaniyada Üç Müdrik Kişi hədiyyələri gətirən əsas fiqurlar sayılır, lakin bəzi bölgələrdə Befanaya bənzər "Tía Miseria" adlı bir personaj haqqında əfsanələr mövcuddur. Rusiyada Befanaya bənzəyən Baba Yaqa obrazı var. Baba Yaga, meşədə yaşayan cadugər kimi təsvir edilsə də, bəzi miflərdə o, uşaqlara hədiyyələr verən personaj kimi çıxış edir.
Befana İtaliyanın ən qədim və maraqlı bayram personajlarından biridir. O, həm qədim Roma ənənələrindən, həm də xristian inanclarından təsirlənmişdir. Onun haqqında bir çox fərqli əfsanə və inanc var, lakin ümumi xüsusiyyətləri eynidir: o, uşaqlara hədiyyələr gətirən və Milad bayramını tamamlayan mistik bir obrazdır. Bu gün də Befana İtaliya xalqının sevimli ənənələrindən biri olaraq qalmaqdadır. Bayramın müasir versiyasında o, artıq qorxulu cadugər deyil, mehriban, lakin şıltaq bir nənə obrazına çevrilmişdir. Onun gətirdiyi hədiyyələr yalnız uşaqları deyil, eyni zamanda bayram əhval-ruhiyyəsini sevən böyükləri də sevindirir.
İstinadlar
- Biondi, Angelo (1981). "La Befana nel soranese e nel pitiglianese". In Roberto Ferretti (ed.). La tradizione della Befana nella Maremma di Grosseto. Grosseto: Comune di Grosseto, Archivio delle tradizioni popolari della Maremma grossetana. pp. 65–102. (in Italian)
- Illes, Judika. Encyclopedia of Spirits: The Ultimate Guide to the Magic of Fairies, Genies, Demons, Ghosts, Gods & Goddesses (2009) p. 269. ISBN
- "Viva La Befana". Transparent Language 6 Jan, 2009. 12 Dec, 2009. <http://www.transparent.com/italian/tag/la-befana/[ölü keçid]>.
- "Italian Christmas tradition of "La Befana"." Italian-Link.com n.d. 15 Dec, 2009
- Cacopardo, Augusto S. (2016). Pagan Christmas: Winter Feasts of the Kalasha of the Hindu Kush. Gingko.
- "LA VERA STORIA." La Befana n.d. 13 Dec, 2009. <http://www.la-befana.it/>.
- Cattabiani, Alfredo (2008) [1988]. Calendario. Le feste, i miti, le leggende e i riti dell'anno. Milan, Italy: Mondadori. ISBN ; ISBN . (in Italian)
- "The Legend of ’La Befana’". John D. Calandra Italian American Institute n.d. 12 Dec, 2009. <http://qcpages.qc.edu/calandra/community/commbefa.html/ Arxiv surəti 19 avqust 2012 tarixindən (Wayback Machine) saytında>.
- Biondi 1981, p. 67
- Siporin 2023, p. 95
- "The Befana Comes by Night…" Alice Bonvincini Italian American Digital Project n.d. 2 Jan, 2011. <http://www.i-italy.org/16375/befana-comes-night Arxiv surəti 12 iyul 2014 tarixindən (Wayback Machine) saytında>;
- Giglio, Michael. "Taking Flight with Italy’s Holiday Witch." Spiegel Online 12 Dec, 2008. 15 Dec, 2009.<http://www.spiegel.de/international/europe/0,1518,596060,00.html>.
- DI FILASTROCCHE.IT retrieved 2010-1-04
- "Poesie: Giovanni Pascoli: "La befana"". www.ridolfo.it. İstifadə tarixi: 2011-01-05.
- Forsdyke, John (1954). "The 'Harvester Vase' of Hagia Triada". Journal of the Warburg and Courtauld Institutes. 17 (1/2): 1-9.
- "Epiphany is Not a Fable, Pope Says". Catholic News Service – Newsfeeds. 1978-01-09. Retrieved 2024-03-04.
- Frank, Roslyn M. (May 2004). "Hunting the European Sky Bears: German 'Straw-bears' and their Relatives as Transformers"/"Die Jagd auf die europäischen Himmelsbären Deutsche 'Strohbären' und ihre Verwandten als Verwandler". In Michael and Barbara Rappenglück (eds.). Symbole der Wandlung - Wandel der Symbole. Proceedingsof the Gesellschaft für wissenschaftliche Symbolforschung/Society for the Scientific Study of Symbols. Germany. pp. 141–166.
- Rice, Lynette. "'The Santa Clauses' Adds Laura San Giacomo As Christmas Witch". Deadline Hollywood. August 5, 2022. August 5, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- Grimm, Jacob (2004a) [1883]. Teutonic Mythology: Volume I. Translated by James Steven Stallybrass. Mineola: Dover.
- Young, Sheila M. (2017). "The Evolution of the Contemporary Blackening". Folklore. 128 (3): 244-270. DOI:10.1080/0015587X.2017.1327633.
- Marinoni, A. (January 1916). "Popular Feasts and Legends in Italy". The Sewanee Review. 24 (1): 69-80.
- Smith, John B. (August 2004). "Perchta the Belly-Slitter and Her Kin: A View of Some Traditional Threatening Figures, Threats and Punishments". Folklore. 115 (2): 167–186.
- Muthig, John (1978-01-06). "Italians Adjust to Loss of 'Little Christmas'". Catholic News Service – Newsfeeds. Retrieved 2024-03-04.
- Siporin, Steve (2023). "Excerpt from Wayland D. Hand Prize Winner The Befana Is Returning: The Story of a Tuscan Festival". TFH: The Journal of History and Folklore. 39 & 40: 88–119.
- Pitrè, Giuseppe, cited in Giuseppe Cocchiara (2016) [1952]. In Bollati Boringhieri (ed.). Storia del folklore in Europa. Turin, Italy: Gruppo editoriale Mauri Spagnol. ISBN . (in Italian)
- Siporin, Steve (2022). The Befana Is Returning: The Story of a Tuscan Festival. Madison, United States of America: University of Wisconsin Press. ISBN .
Xarici keçidlər
- "Christmas in Abruzzo: La Befana". Abruzzo. 2013-03-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 February 2015.
- Befana, an academic view Arxivləşdirilib 2017-08-15 at the Wayback Machine
- The story of the Befana and letters and pictures by children Arxivləşdirilib 2017-01-23 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Italiya folklorunda ve xalq adetlerinde Befana Italiya boyu Epifaniya Gecesinde yanvarin 5 den 6 na kecen gece usaqlara hediyyeler getiren cadugerabenzer yasli qadindir 1 O Santa Klaus ve ya Uc muqeddes kral Uc Mudrikler kimi hereket edir 2 Befana Italiyanin muxtelif yerlerinde genis yayilmis bir enenedir ve buna gore de bir cox adlarla taninir Befana hem populyar milli medeniyyetin hem de enenevi xalq medeniyyetinin bir hissesidir Befana On Iki Gunluk Bayram dovrunde dolasaraq yaxsilari mukafatlandiran pisleri cezalandiran ve insanlar terefinden ona teqdim olunan qurbanlari qebul eden diger fiqurlara benzeyir 3 4 Befana tesvir olunan taxta kukla Befana muemmali ve ziddiyyetli bir obrazdir ve onun menseyi qeyri mueyyendir 5 Onu daha da sirli eden meqam odur ki alimler terefinden kifayet qeder oyrenilmeyib lakin onu arasdiranlar arasinda muxtelif ferziyyeler ireli surulub Onun menseyinin xristianliqdan evvelki inanclara xristian dinine ve ya her ikisinin sintezinden qaynaqlandigi ehtimal olunur Italiyanin bezi bolgelerinde xususen de merkezi hisselerinde Epifaniya axsami mumminq maskarad oyunlari ve ya xalq teatri adeti kecirilir Befananin kuklalari hazirlanir onun heykelcikleri yandirilir ve tez tez tonqallar qalayir Befana yaxsi usaqlara adeten sirniyyatlar konfetler ve ya oyuncaqlar getirir pis usaqlara ise komur qoyur 6 O adeten supurgede ucan uzerine qara sal atmis bacadan kecdiyi ucun uzunu his basmis bir qoca caduger kimi tesvir olunur Befana tez tez gulumseyir ve sirniyyat hediyye ve ya her ikisinin oldugu bir kise ve ya zenbil dasiyir O yalniz sevilmir eyni zamanda usaqlar terefinden qorxulur ve istehza obyektine cevrilir 7 Mundericat 1 Etimologiyasi 2 Menseyi 3 Gorunusu ve davranisi 4 Befananin menseyi ile bagli efsaneler 5 Muasir dovrde Befana Bayrami 6 Befananin diger medeniyyetlerdeki benzerleri 7 Istinadlar 8 Xarici kecidlerEtimologiyasiredakteBefana adinin Epifaniya bayraminin it Festa dell Epifania adindan geldiyi genis yayilmis bir inanclardan biridir Bir coxlari dusunur ki bu ad yunan sozunden epifania ve ya epiphaneia yun epifaneia gorunus seth ingilisce epiphany qaynaqlanir ve bu en meshur nezeriyyedir Lakin bezi arasdirmacilar bu adin Strina tanricasi ile elaqeli olan bastrina adli hediyyelerden geldiyini iddia edirler 8 1865 ci ilde nesr olunan Felestinde Meiset Heyati ing Domestic Life in Palestine kitabinda muellif Meri E Rocers yazir 9 Ancaq TarbakinGozel Senetler uzre Essesimeni inandirdi ki bu adet butperest ibadetin qaliqlaridir veBastrinasozu qedim zamanlarda Strenia tanricasina edilen qurbanlara isare edir Biz xristianligi qebul eden butperestlerin oz kecmis inanclarini ve adetlerini tamamile terk ede bileceyini gozleye bilmerik 10 Italiyanin muxtelif bolgelerinde Befana muxtelif adlarla taninir Meselen Paviya seherinde ona Vecchia qoca qadin Lario Orientale bolgesinde Pifanie Mantua Padova Trevizo ve Veronada Vecia ve ya Stria caduger Leqnaqo seherinde Pasquetta Venesiyada ise Maranteqa ve ya Redodesa deyilir Belluno Alplarinda ise bu ad Redosega Redosola ve Redosa kimi deyisir Pirano seherinde ona Sibilia Sibilla Borca di Kadore seherinde Donnazza Kortina d Ampezzo da ise Anguana ilan ruhu deyilir Modenada Barbasa Pyacenzada Mara Bolonyada ise Voecia qoca qadin adlanir 11 Italyan folklorcusu Cuzeppe Pitre ise ona Karkavekkya ve Miladin Qoca Qadini it Vecchia di Natale adlarini verir Befana ile elaqeli maskarad enenesi de muxtelif bolgelerde muxtelif adlarla taninir Toskana bolgesinde bu adet Befanata Umbriya Latsio Marke Emiliya Romanya ve Abruzzo bolgelerinde Pasquella Abruzzoda ise Pasquarella adlanir Bu sonuncu adlar Italiyanin Pasqua Pasxa sozunden gelir hansi ki yehudi Pesach Fesih bayramindan alinmisdir 12 MenseyiredakteBefana ve Befanata ile bagli yazili qeydler Orta Esrlere qeder gedib cixir Alimler onun menseyinin butperest inanc xristianliq ve ya her ikisinin qarisigi oldugu barede muxtelif nezeriyyeler ireli surubler Con Smit onun alman folklorundaki Perxta kimi sadece Epifaniya bayraminin personifikasiyasi oldugunu dusunur Lakin meshur alman tedqiqatcisi Yakob Qrimm bu nezeriyyeni inandirici hesab etmirdi O iki ayri medeniyyetin eyni sekilde bir bayrami insanabenzer bir varliga cevirmesinin qeyri mumkun oldugunu soyleyerek Befananin Perxta ile birlikde xristianliqdan evvelki dovre aid oldugunu iddia edirdi Qrimme gore bu mifoloji varliq zamanla xristian bayrami ile birlesmisdir Bezi alimler bu personajin butperest bir tanricanin qaliqlari oldugunu dusunurler lakin bu tanricanin hansi medeniyyete ve dovre aid oldugu mubahiselidir Onun Roma Kelt Neolit fermerleri ve ya Paleolit dovru ovcularina aid ola bileceyi ireli surulub 13 Gorunusu ve davranisiredakteItalyan enenevi tesvirlerinde Befana keskin parlayan gozleri iti pisik disleri ve keskin dili olan bir qadin kimi tesvir olunur O bacadan kecdiyi ucun hisle ortulmus olur Hemcinin o cirkin dissiz qoca qadin kimi taninir Yakob Qrimm onu eybecer peri adlandirir O adeten uslubsuz geyinir bas ortuyu taxir ve supurge ile ucaraq elinde ici hediyyelerle dolu zenbil dasiyir Befana ilde bir defe yanvarin 5 den 6 na kecen gece guya yasadigi magaralardan cixaraq havada geriye donuk supurgede ucur ve Italiyada yaxsi usaqlara oyuncaqlar ve konfetler pis usaqlara ise komur ve ya kuller getirir 14 Italiyanin kasib bolgelerinde xususile de kend yerlerinde usaqlar komur yerine cubuq ala bilirdiler Befananin yaxsi evdar qadin oldugu deyilir ve bezen evleri supurub gedir 15 Bezi inanclara gore bu ilin problemlerinin supurulerek temizlenmesi menasina gelir Usaqlar Befananin onlari izlememesini temin etmelidirler eks halda tehluke ile uzlese bilerler Befana izlenilmeyi sevmir Daha yumsaq versiyaya gore eger kimse onu izleyerse Befana hemin sexse supurge ile yungulce vuracaq Bu inanclarin meqsedi ehtimal ki usaqlari yataqda saxlamaq ve onlarin sehere qeder oyaq qalmalarinin qarsisini almaqdir 16 Romalilar arasinda bir inanca gore Befananin evi Pyacca Navona meydanindaki damlarin arasinda yerlesir Yakob Qrimm onu usaqlar ucun qorxulu fiqur adlandirir Folklorcu Stiv Siporin onun ziddiyyetli xarakterini bele tesvir edir O hem nene kimidir hem de caduger Insanlar ona gulur lakin eyni zamanda onu sevirler Befana gulmeli ve leyaqetli evdar amma eyni zamanda da seyahetci zeif ve asili lakin qorxuducu ve gucludur Onu hemise genc bir kisi canlandirir Befananin menseyi ile bagli efsanelerredakteBefananin haradan geldiyine dair muxtelif efsaneler movcuddur Onun Epifaniya bayrami ile bagli en meshur efsanesi Serqden gelen Uc muqeddes kral Maji ile elaqedardir Bir cox Italyan hekayelerinde deyilir ki Uc muqeddes kral Isa peygemberin doguldugunu esidib Beytlehme gederken yolda bir yasli qadinin evine rast gelirler 17 Onlar ona Mesihin doguldugunu ve ona hediyyeler getirdiklerini soyleyirler Mudrikler qadini onlarla getmeye devet etseler de o ev islerinin cox oldugunu behane ederek imtina edir Sonradan pesman olan qadin elinde hediyyelerle yeni dogulmus Mesihi tapmaq ucun yola cixir lakin onu tapa bilmir O vaxtdan beri Befana her il yanvarin 5 den 6 na kecen gece butun usaqlara hediyyeler aparir umid edir ki onlarin arasinda Isa da olacaq 18 Basqa bir versiyada ise Befananin oz usagini itirdiyi ve derin kedere qerq oldugu bildirilir Isa dogulanda Uc muqeddes kral onu ziyaret etmeye gederken Befanaya da xeber verirler O evvelce getmek istemese de daha sonra fikrini deyisir ve usagini itirdiyi ucun korpe Isanin yanina getmeye qerar verir Onun tesellisi ise butun usaqlara hediyyeler vermek olur 19 Bezi tedqiqatcilar Befana fiqurunun antik Roma dovrunden qaldigini dusunurler Roma dovrunde yanvarin ilk gunlerinde olu ruhlara hediyyeler teqdim eden bir enene var idi Italyan tarixcisi Antonio de Nino Befananin qedim Roma bayrami olan Saturnaliya ile bagli ola bileceyini iddia edir Saturnaliya dovrunde insanlar hediyye mubadilesi edir xususile de usaqlara kicik hediyyeler verilirdi 20 Bezi nezeriyyelere gore Befana qedim Roma tanricasi Strenia Strenia tanricasi yeni il ve firavanliq ile elaqelendirilirdi ile baglidir Bu tanricanin serefine teskil edilen bayramda insanlar bir birine strenae adli hediyyeler verirdiler Befana bu qedim inancin xristianliqla qarisaraq yeni bir forma almis varianti ola biler Muasir dovrde Befana BayramiredakteBu gun Italiyada Befana gunu La Festa della Befana esasen ailevi bir bayramdir ve Milad bayrami ile Yeni il arasinda yerlesir Usaqlar dekabrin sonlarinda ve yanvarin evvellerinde evlerinin yaxinliginda cekme ve ya corab asirlar ki Befana onlarin icini hediyyelerle doldursun Yaxsi usaqlara konfetler sirniyyatlar ve oyuncaqlar verilir pis usaqlara ise komur ve ya sogan qoyulur Muasir dovrde bezi magazalar sekerden hazirlanmis komur it carbone dolce satirlar ki bu da esl komure benzeyir lakin eslinde sirin bir qennadi mehsuludur Befana bayrami xususile Italiyanin merkezi ve simal bolgelerinde genis qeyd edilir Romada xususile Pyacca Navona meydaninda bayrama hesr olunmus yarmarkalar teskil olunur 21 Burada insanlar enenevi sirniyyatlar oyuncaqlar ve Befana fiqurlari ala bilirler Italiyanin Marxe bolgesinde usaqlar Pasquella adli bir mahni oxuyurlar bu mahni Befananin gelmesini ve onlara hediyyeler getirmesini dileyir Veneto bolgesinde ise bu bayram Panevin adli adetle qeyd olunur Burada insanlar boyuk odlar qalayaraq kecmis ilin pis ruhlarini yandirdiqlarina inanirlar Toskana bolgesinde Befana bezen kendlerde maskalanmis adamlar terefinden canlandirilir Onlar kend evlerini gezerek usaqlara sirniyyatlar paylayirlar 22 Befananin diger medeniyyetlerdeki benzerleriredakteBefana yalniz Italiyaya aid bir mifoloji fiqur deyil o diger Avropa medeniyyetlerindeki oxsar personajlarla muqayise edilir 23 Almaniyada ve Avstriyada Befananin en yaxin analoqu Perxta Berchta adli varliqdir O hem yaxsi hem de qorxulu bir personaj kimi tesvir edilir Fransada Baba Yaga ve ya La Vieille Qoca Qadin kimi taninan oxsar bir mifoloji fiqur var Ispaniyada Uc Mudrik Kisi hediyyeleri getiren esas fiqurlar sayilir lakin bezi bolgelerde Befanaya benzer Tia Miseria adli bir personaj haqqinda efsaneler movcuddur Rusiyada Befanaya benzeyen Baba Yaqa obrazi var Baba Yaga mesede yasayan caduger kimi tesvir edilse de bezi miflerde o usaqlara hediyyeler veren personaj kimi cixis edir 24 Befana Italiyanin en qedim ve maraqli bayram personajlarindan biridir O hem qedim Roma enenelerinden hem de xristian inanclarindan tesirlenmisdir 25 Onun haqqinda bir cox ferqli efsane ve inanc var lakin umumi xususiyyetleri eynidir o usaqlara hediyyeler getiren ve Milad bayramini tamamlayan mistik bir obrazdir Bu gun de Befana Italiya xalqinin sevimli enenelerinden biri olaraq qalmaqdadir Bayramin muasir versiyasinda o artiq qorxulu caduger deyil mehriban lakin siltaq bir nene obrazina cevrilmisdir Onun getirdiyi hediyyeler yalniz usaqlari deyil eyni zamanda bayram ehval ruhiyyesini seven boyukleri de sevindirir 26 Istinadlarredakte Biondi Angelo 1981 La Befana nel soranese e nel pitiglianese In Roberto Ferretti ed La tradizione della Befana nella Maremma di Grosseto Grosseto Comune di Grosseto Archivio delle tradizioni popolari della Maremma grossetana pp nbsp 65 102 in Italian Illes Judika Encyclopedia of Spirits The Ultimate Guide to the Magic of Fairies Genies Demons Ghosts Gods amp Goddesses 2009 p 269 ISBN nbsp 978 0 06 135024 5 Viva La Befana Transparent Language 6 Jan 2009 12 Dec 2009 lt http www transparent com italian tag la befana olu kecid gt Italian Christmas tradition of La Befana Italian Link com n d 15 Dec 2009 Cacopardo Augusto S 2016 Pagan Christmas Winter Feasts of the Kalasha of the Hindu Kush Gingko LA VERA STORIA La Befana n d 13 Dec 2009 lt http www la befana it gt Cattabiani Alfredo 2008 1988 Calendario Le feste i miti le leggende e i riti dell anno Milan Italy Mondadori ISBN nbsp 88 04 58419 X ISBN nbsp 978 88 04 58419 3 in Italian The Legend of La Befana John D Calandra Italian American Institute n d 12 Dec 2009 lt http qcpages qc edu calandra community commbefa html Arxiv sureti 19 avqust 2012 tarixinden Wayback Machine saytinda gt Biondi 1981 p 67 Siporin 2023 p 95 The Befana Comes by Night Alice Bonvincini Italian American Digital Project n d 2 Jan 2011 lt http www i italy org 16375 befana comes night Arxiv sureti 12 iyul 2014 tarixinden Wayback Machine saytinda gt Giglio Michael Taking Flight with Italy s Holiday Witch Spiegel Online 12 Dec 2008 15 Dec 2009 lt http www spiegel de international europe 0 1518 596060 00 html gt DI FILASTROCCHE IT retrieved 2010 1 04 Poesie Giovanni Pascoli La befana www ridolfo it Istifade tarixi 2011 01 05 Forsdyke John 1954 The Harvester Vase of Hagia Triada Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 17 1 2 1 9 Epiphany is Not a Fable Pope Says Catholic News Service Newsfeeds 1978 01 09 Retrieved 2024 03 04 Frank Roslyn M May 2004 Hunting the European Sky Bears German Straw bears and their Relatives as Transformers Die Jagd auf die europaischen Himmelsbaren Deutsche Strohbaren und ihre Verwandten als Verwandler In Michael and Barbara Rappengluck eds Symbole der Wandlung Wandel der Symbole Proceedingsof the Gesellschaft fur wissenschaftliche Symbolforschung Society for the Scientific Study of Symbols Germany pp nbsp 141 166 Rice Lynette The Santa Clauses Adds Laura San Giacomo As Christmas Witch Deadline Hollywood August 5 2022 August 5 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi November 23 2022 Grimm Jacob 2004a 1883 Teutonic Mythology Volume I Translated by James Steven Stallybrass Mineola Dover Young Sheila M 2017 The Evolution of the Contemporary Blackening Folklore 128 3 244 270 DOI 10 1080 0015587X 2017 1327633 Marinoni A January 1916 Popular Feasts and Legends in Italy The Sewanee Review 24 1 69 80 Smith John B August 2004 Perchta the Belly Slitter and Her Kin A View of Some Traditional Threatening Figures Threats and Punishments Folklore 115 2 167 186 Muthig John 1978 01 06 Italians Adjust to Loss of Little Christmas Catholic News Service Newsfeeds Retrieved 2024 03 04 Siporin Steve 2023 Excerpt from Wayland D Hand Prize Winner The Befana Is Returning The Story of a Tuscan Festival TFH The Journal of History and Folklore 39 amp 40 88 119 Pitre Giuseppe cited in Giuseppe Cocchiara 2016 1952 In Bollati Boringhieri ed Storia del folklore in Europa Turin Italy Gruppo editoriale Mauri Spagnol ISBN nbsp 978 88 339 7450 7 in Italian Siporin Steve 2022 The Befana Is Returning The Story of a Tuscan Festival Madison United States of America University of Wisconsin Press ISBN nbsp 978 0 29933 730 8 Xarici kecidlerredakte nbsp Vikianbarda Befana ile elaqeli mediafayllar var Christmas in Abruzzo La Befana Abruzzo 2013 03 13 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 February 2015 Befana an academic view Arxivlesdirilib 2017 08 15 at the Wayback Machine The story of the Befana and letters and pictures by children Arxivlesdirilib 2017 01 23 at the Wayback Machine Menbe https az wikipedia org w index php title Befana amp oldid 8081100