Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Homo habilis, bacarıqlı insan — əmək alətləri hazırlaya bilən, dik qamətlə yeriyə bilən ən qədim insan.
| Homo habilis | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Qranddəstə: Mirdəstə: Dəstə: Yarımdəstə: İnfradəstə: Parvdəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: ???: Homo habilis | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Ümumi məlumat
Məqalənin bu bölməsinin şübhə doğurur. Tərəf tutmaq və ya pisləmək məqsədi daşıyan və doğruluğu sübut edilməyən fikirlər olduğu iddia edilir. Xahiş olunur bu məsələ ilə əlaqədar iştirak edəsiniz. |
Kəllə sümüyünün həcmi Avstralopitekdən iki dəfə böyükdür.[]Şimpanzeyə bənzəyən meymun növü olan Avstralopitekdən bugünkü insandan fərqlənməyən skeletə malik Homo erectusa keçid isə təkamül nəzəriyyəsinə görə də mümkün deyil. Bu səbəbdən, "əlaqə"lər, yəni "ara keçid forma"lar lazımdır. Homo habilis anlayışı da məhz bu zərurətdən doğmuşdur.
Bacarıqlı insanın beyin həcmi - 600—700 sm³,. boyu - 1,2 metrə qədər,, çəkisi -40-50 kq. təşkil edirdi..
Homo habilis 1960-cı ilin noyabrında "fosil ovçuları" olan Meri Liki və Luis Liki tərəfindən ortaya atıldı. Likilərə görə, Homo habilis kimi tərif etdikləri bu yeni canlı növü dik yerişə, nisbətən böyük beyinə, daş və taxtadan alət hazırlayıb istifadə etmək qabiliyyətinə sahib idi. Bu səbəbdən, insanın əcdadı ola bilərdi.
Halbuki eyni növə aid 1980-ci illərin sonunda tapılan qalıqlar bu fikri tamamilə dəyişdirdi. Yeni tapılan qalıqlara əsaslanan və kimi tədqiqatçılar onların "alətdən istifadə edən insan" mənasını verən Homo habilis əvəzinə "alət istifadə edən Cənubi Afrika meymunu" mənasını verən Australopithecus habilis adlandırılmasını irəli sürdülər. Çünki Homo habilis Australopithecus adlandırılan meymunlarla bir çox ortaq xüsusiyyətə malik idi. Avstralopitek kimi uzun qollu, qısa ayaqlı və meymunabənzər skelet quruluşu var idi. Əl və ayaq barmaqları dırmaşmağa uyğun idi. Çənə quruluşu eynilə dövrümüzdəki meymunlarınkına bənzəyirdi. 630 sm³-lik beyin həcmi də onların meymun olduğunu göstərirdi. Bir sözlə, bəzi təkamülçülər tərəfindən ara keçid forma adlandırılan Homo habilis əslində bütün digər avstralopiteklər kimi nəsli kəsilmiş meymun idi.
Sonrakı illərdə aparılan tədqiqatlar Homo habilisin həqiqətən də Avstralopitekdən fərqli canlı olmadığını aşkar etdi. 1984-cü ildə tərəfindən tapılan və OH62 adlandırılan skelet və kəllə sümüyü qalığı bu növün dövrümüzdəki meymunlarınkı kimi kiçik beyinə, budaqlara dırmaşmağa yarayan uzun qollara və qısa ayaqlara malik olduğunu göstərdi.
Amerikalı antropoloq 1994-cü ildə apardığı dəqiq təhlillər də Homo habilisin əslində "homo", yəni insan deyil, meymun olduğunu göstərdi. Smith Australopithecus, Homo habilis, Homo erectus və Homo neandertalensis növlərinin dişləri üzərində apardığı təhlillər haqqında belə deyirdi: Eyni ildə , və adlı üç anatomiyaçı tamamilə fərqli üsulla tədqiqat apararaq eyni nəticəyə gəldilər. Bu üsul insan və meymunların daxili qulaqlarında olan və müvazinətin təmin olunmasına xidmət edən yarımdairəvi kanalların müqayisəli təhlili idi. Spur, Vud və Zonveld gəldikləri nəticəni belə yekunlaşdırdılar: Dişlərin inkişafı və quruluş meyarına əsaslanaraq etdiyimiz təhlillər Australopithecus və Homo habilis növlərinin ilə eyni kateqoriyaya aid olduğunu, lakin Homo erectus və Neandertal növlərinin dövrümüzdəki insanlarla eyni quruluşa malik olduğunu göstərir.
İstinadlar
- Holly Smith, American Journal of Physical Antropology, cild 94, 1994, səh. 307-325.
- Fred Spoor, Bernard Wood & Frans Zonneveld, "Implications of Early Hominid Labyrinthine Morphology for Evolution of Human Bipedal Locomotion", Nature, cild 369, 23 iyun 1994, səh. 645.
- Fred Spoor, Bernard Wood & Frans Zonneveld, "Implications of Early Hominid Labyrinthine Morphology for Evolution of Human Bipedal Locomotion", Nature, cild 369, 23 iyun 1994, səh. 648.
- Cela-Conde C. J., Ayala F. J. Genera of the human lineage (ing.). // Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. / M. R. Berenbaum [Washington, etc.], USA: National Academy of Sciences [etc.], 2003. Vol. 100, Iss. 13. P. 7688. ISSN 0027-8424; 1091-6490 doi:10.1073/PNAS.0832372100 PMID:12794185
- Елинек, Ян Большой иллюстрированный атлас первобытного человека. / Пер. Е. Финштейна под ред. В. П. Алексеева. Прага: Артия, 1972, третье издание 1985. С. 64.
- Елинек, Ян Большой иллюстрированный атлас первобытного человека. / Пер. Е. Финштейна под ред. В. П. Алексеева. Прага: Артия, 1972, третье издание 1985. С. 55.
- Елинек, Ян Большой иллюстрированный атлас первобытного человека. / Пер. Е. Финштейна под ред. . Прага: Артия, 1972, третье издание 1985, с. 55.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Homo habilis bacariqli insan emek aletleri hazirlaya bilen dik qametle yeriye bilen en qedim insan Homo habilis Elmi tesnifat Domen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz ObazoaRanqsiz OpisthokontaRanqsiz HolozoaRanqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad ParaHoxozoaKlad IkitereflisimmetriyalilarKlad NephrozoaTipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad OlfactoresYarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad EugnathostomataKlad TeleostomiKlad EuteleostomiKlad XoanlarKlad RhipidistiaKlad TetrapodomorphaKlad EotetrapodiformesKlad ElpistostegaliaKlad StegocephaliaSinifustu DordayaqlilarKlad ReptiliomorphaKlad AmniotaSinif MemelilerKlad TheriimorphaKlad TheriiformesKlad TrechnotheriaKlad CladotheriaKlad PrototribosphenidaKlad ZatheriaKlad TribosphenidaYarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste BoreoeutheriaDesteustu EuarxontoqlireslerQranddeste EuarchontaMirdeste PrimatkimilerDeste PrimatlarYarimdeste QuruburunlarInfradeste SimiiformesParvdeste CatarrhiniFesileustu HominoideaFesile HominidlerYarimfesile HomininaeTriba HomininlerCins Homo Homo habilis Beynelxalq elmi adi Homo habilis 1 Sekil axtarisiEOL 42410196FW 83082Umumi melumatredakteMeqalenin bu bolmesinin neytralligi subhe dogurur Teref tutmaq ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirler oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar muzakirelerde istirak edesiniz Kelle sumuyunun hecmi Avstralopitekden iki defe boyukdur menbe gosterilmelidir Simpanzeye benzeyen meymun novu olan Avstralopitekden bugunku insandan ferqlenmeyen skelete malik Homo erectusa kecid ise tekamul nezeriyyesine gore de mumkun deyil Bu sebebden elaqe ler yeni ara kecid forma lar lazimdir Homo habilis anlayisi da mehz bu zeruretden dogmusdur Bacariqli insanin beyin hecmi 600 700 sm 2 boyu 1 2 metre qeder 3 cekisi 40 50 kq teskil edirdi 3 Homo habilis 1960 ci ilin noyabrinda 4 fosil ovculari olan Meri Liki ve Luis Liki terefinden ortaya atildi Likilere gore Homo habilis kimi terif etdikleri bu yeni canli novu dik yerise nisbeten boyuk beyine das ve taxtadan alet hazirlayib istifade etmek qabiliyyetine sahib idi Bu sebebden insanin ecdadi ola bilerdi Halbuki eyni nove aid 1980 ci illerin sonunda tapilan qaliqlar bu fikri tamamile deyisdirdi Yeni tapilan qaliqlara esaslanan Bernard Vud ve Lorinq Breys kimi tedqiqatcilar onlarin aletden istifade eden insan menasini veren Homo habilis evezine alet istifade eden Cenubi Afrika meymunu menasini veren Australopithecus habilis adlandirilmasini ireli surduler Cunki Homo habilis Australopithecus adlandirilan meymunlarla bir cox ortaq xususiyyete malik idi Avstralopitek kimi uzun qollu qisa ayaqli ve meymunabenzer skelet qurulusu var idi El ve ayaq barmaqlari dirmasmaga uygun idi Cene qurulusu eynile dovrumuzdeki meymunlarinkina benzeyirdi 630 sm lik beyin hecmi de onlarin meymun oldugunu gosterirdi Bir sozle bezi tekamulculer terefinden ara kecid forma adlandirilan Homo habilis eslinde butun diger avstralopitekler kimi nesli kesilmis meymun idi Sonraki illerde aparilan tedqiqatlar Homo habilisin heqiqeten de Avstralopitekden ferqli canli olmadigini askar etdi 1984 cu ilde Tim Vayt terefinden tapilan ve OH62 adlandirilan skelet ve kelle sumuyu qaligi bu novun dovrumuzdeki meymunlarinki kimi kicik beyine budaqlara dirmasmaga yarayan uzun qollara ve qisa ayaqlara malik oldugunu gosterdi Amerikali antropoloq Holi Smitin 1994 cu ilde apardigi deqiq tehliller de Homo habilisin eslinde homo yeni insan deyil meymun oldugunu gosterdi Smith Australopithecus Homo habilis Homo erectus ve Homo neandertalensis novlerinin disleri uzerinde apardigi tehliller haqqinda bele deyirdi Eyni ilde Fred Spur Bernard Vud ve Frans Zonveld adli uc anatomiyaci tamamile ferqli usulla tedqiqat apararaq eyni neticeye geldiler Bu usul insan ve meymunlarin daxili qulaqlarinda olan ve muvazinetin temin olunmasina xidmet eden yarimdairevi kanallarin muqayiseli tehlili idi Spur Vud ve Zonveld geldikleri neticeni bele yekunlasdirdilar Dislerin inkisafi ve qurulus meyarina esaslanaraq etdiyimiz tehliller Australopithecus ve Homo habilis novlerinin Afrika meymunlari ile eyni kateqoriyaya aid oldugunu lakin Homo erectus ve Neandertal novlerinin dovrumuzdeki insanlarla eyni qurulusa malik oldugunu gosterir IstinadlarredakteHolly Smith American Journal of Physical Antropology cild 94 1994 seh 307 325 Fred Spoor Bernard Wood amp Frans Zonneveld Implications of Early Hominid Labyrinthine Morphology for Evolution of Human Bipedal Locomotion Nature cild 369 23 iyun 1994 seh 645 Fred Spoor Bernard Wood amp Frans Zonneveld Implications of Early Hominid Labyrinthine Morphology for Evolution of Human Bipedal Locomotion Nature cild 369 23 iyun 1994 seh 648 Cela Conde C J Ayala F J Genera of the human lineage ing Proc Natl Acad Sci U S A M R Berenbaum Washington etc USA National Academy of Sciences etc 2003 Vol 100 Iss 13 P 7688 ISSN 0027 8424 1091 6490 doi 10 1073 PNAS 0832372100 PMID 12794185 Elinek Yan Bolshoj illyustrirovannyj atlas pervobytnogo cheloveka Per E Finshtejna pod red V P Alekseeva Praga Artiya 1972 trete izdanie 1985 S 64 1 2 Elinek Yan Bolshoj illyustrirovannyj atlas pervobytnogo cheloveka Per E Finshtejna pod red V P Alekseeva Praga Artiya 1972 trete izdanie 1985 S 55 Elinek Yan Bolshoj illyustrirovannyj atlas pervobytnogo cheloveka Per E Finshtejna pod red V P Alekseeva Praga Artiya 1972 trete izdanie 1985 s 55 Menbe https az wikipedia org w index php title Homo habilis amp oldid 8046983