Bu məqalənin şübhə doğurur. |

"Azərbaycan" toponimi 1918-ci ildən bəri İranın Azərbaycan bölgəsi ilə Cənubi Qafqazda yerləşən Azərbaycan Respublikası arasında adlandırma mübahisəsinin mövzusu olmuşdur. İddiaya görə, bu toponim tarixi olaraq birincisinə — yəni İranın şimal-qərbində, Araz çayının cənubunda yerləşən Azərbaycan bölgəsinə məxsusdur.
Tarixçilər və coğrafiyaşünaslar isə adətən Araz çayının şimalındakı bölgəni Arran adlandırırdılar, baxmayaraq ki, "Azərbaycan" adı bəzən bu əraziyə də şamil olunmuşdur. 28 may 1918-ci ildə, Rusiya imperiyasının süqutundan sonra, Arazın şimalında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti elan edilmiş və bu hadisə mübahisənin başlamasına səbəb olmuşdur.
Etimologiya və islamdan əvvəlki sübutlar
| ]"Azərbaycan" toponimi qədim fars dilindəki Ātṛpātakāna (yunan mənbələrində Atropatene kimi tanınır) sözündən gəlir. Bu ad, Ātṛpāta (Atropates) tərəfindən qurulan və müasir dövrdə İranın Azərbaycan regionuna müvafiq gələn bir krallığın adıdır
Bu gün Azərbaycan Respublikası kimi tanınan Araz çayının şimalındakı region əvvəllər qədim yunan coğrafiyaşünasları və tarixçiləri tərəfindən Qafqaz Albaniyası adlandırılan, əlaqəsiz bir ərazi idi. Məsələn, yunan coğrafiyaşünası Strabon (e.ə. 64 və ya 63 – təxminən e. 24) Qafqaz Albaniyasını Atropatenadan fərqli bir ərazi kimi təsvir edir və onu "Xəzər dənizindən Alazani çayına qədər uzanan, cənubda isə Midiya Atropatenası torpaqları ilə həmsərhəd olan bir ölkə" kimi qeyd edir.
IV–X əsrləri əhatə edən "Albaniya ölkəsinin tarixi" əsərinin müəllifi Movses Kağankatvatsi, Qafqaz Albaniyasının sərhədlərinin Araz çayını keçmədiyini təsvir etmişdir.
İslam dövrü
| ]Yunanlardan başqa, çox sayda müsəlman coğrafiyaşünas və tarixçi də Arran və Azərbaycan regionlarının coğrafi sərhədləri haqqında məlumat vermişdir. Məsələn, X əsr coğrafiyaşünası İbn Hövqəl Azərbaycan və Arranın xəritəsini çəkmiş, bu iki regionun arasında təbii sərhəd kimi Araz çayını göstərmişdir. X əsrin digər bir coğrafiyaşünası İstəxri isə Arran və Azərbaycanı iki ayrı region kimi tanıtmışdır. XIV əsr coğrafiyaşünası və tarixçisi Yaqut əl-Həməvi "Mucəm əl-buldan" (Ölkələr lüğəti) adlı kitabında Arran və Azərbaycanın coğrafi sərhədlərini açıq şəkildə ayırmışdır.
رَّانُ بالفتح وتشديد الراء وألف ونون اسم أعجمي لولاية واسعة وبلاد كثيرة منها جنزة وهي التي تسمّيها العامّة كَنْجَة وبَرْذَعة وشَمْكُور وبَيْلَقَانُ وبين أذربيجان وأرّان نهر يقال له الرس كلّما جاوَرَهُ من ناحية المغرب والشمال فهو من أرّان وما كان من جهة المشرق فهو من أذربيجان
Arran, çoxsaylı şəhərləri olan geniş bir əraziyə aid İran mənşəli bir addır. Bu şəhərlər arasında Cənzə — yəni insanlar tərəfindən Kəncə adlandırılan eyni şəhər — və Bərdə, Şəmkir, Beyləqan vardır. Azərbaycan və Arranı ayıran çaya ar-Rass deyilir. Bu çayın qərb və şimal tərəfində yerləşən hər şey Arranın, şərq (və cənub) tərəfində yerləşən hər şey isə Azərbaycanın hissəsidir.
XIV əsrdə yaşamış tarixçi [[Əbülfida] da Azərbaycan və Arranın iki ayrı region olduğunu dəqiqləşdirir. XVII əsrin yazıçısı Borhan Xəlaf-ı Təbrizi "Borhan-ı Qəti" adlı kitabında yazır ki, "Araz məşhur bir çayın adıdır" və bu çay "Arranı Azərbaycandan ayırır."
Arazın şimalına doğru genişlənmə
| ]XIII əsr alimi Yaqut əl-Həməvinin (Xavier de Planholun "dəqiq olmayan və bəzən ziddiyyətli məlumatlar" adlandırdığı) qeydlərinə görə, Azərbaycan qərbdə Ərzincana qədər uzanırdı. Lakin digər hallarda Yaqut, Arranı və Muğan düzünü Azərbaycanın bir hissəsi kimi göstərərək onun sərhədini Kür çayına qədər gətirir. Bu isə göstərir ki, təxminən həmin dövrdən başlayaraq "Azərbaycan" anlayışı şimala doğru genişlənməyə meyilli olmuş və mənası sürətlə dəyişmişdir.Səfəvi dövründə "Azərbaycan" adı həm Araz çayının cənubundakı əraziyə, həm də Qafqazın şərqindəki bütün müsəlmanlar tərəfindən idarə olunan xanlıqlara şamil edilirdi.1826–1828-ci illərdəki Rus–Fars müharibəsindən sonra, Rusiya imperiyası Arazın şimalındakı əraziləri birləşdirdikdə, rus diplomatı Aleksandr Qriboyedov "Azərbaycanın idarə olunması haqqında Nizamnamə" və "Azərbaycan idarəçiliyinin fəaliyyətinə dair ümumi qaydalar"ı tərtib etmişdir. Sonradan Pavel Sisianov və Dmitri Osten-Sakken kimi Rusiya imperiyanın generalları "Azərbaycan" adını Arazın şimalındakı ərazilər üçün istifadə etmişdirlər.
1918-ci ildə Azərbaycan Demokratik Respublikasının yaradılması
| ]
XIX əsrdə baş vermiş Rusiya–İran müharibələrindən və 1828-ci ildə imzalanmış Türkmənçay müqaviləsindən sonra Araz çayı İranla Rusiya arasında sərhəd olaraq müəyyən edilmişdir. Nəticədə, bütün Qafqaz Rusiya imperiyasına birləşdirilmişdir. İranın hərbi cəhətdən zəif olmasına görə, Rusiya ilə narazı olan və İrandan müdafiə olunmaq ümidi qalmayan Qafqazın türk dilli müsəlmanları Osmanlı imperiyasına üz tutmuşdular. Müsəlman dünyasının müdafiəçisi olduğunu iddia edən Osmanlı imperiyası Qafqazdakı müsəlmanlara dəstəyini artırmışdır. Eyni zamanda, XIX əsrin sonlarında islam birliyi və türk birliyi ideyaları Osmanlı ziyalıları arasında populyarlıq qazanmışdır. Bu, 1889-cu ildə Osmanlı imperiyasındakı bütün xalqların islam, türklük və xilafət adlı üç əsas sütun ətrafında mühafizəsi ideyasını müdafiə edən İttihad və Tərəqqi Komitəsinin yaradılması ilə nəticələnmişdir.
1911-ci ildə bir qrup müsəlman türk dilli ziyalı, müsəlmanlar və türk dilli xalqlar arasında siyasi birliyə nail olmaq məqsədilə kiçik və gizli bir yeraltı təşkilat olan Müsəlman Demokrat Müsavat Partiyasını yaratmışdır. Gənc türklərin ideyalarından təsirlənən təşkilat rəhbərləri pan-türkçülüyə rəğbət bəsləyirdilər.
1917-ci ilin oktyabr ayında Bakıda yaşayan əhali hələ də Cənubi Qafqaz regionunu "Azərbaycan" adlandırmaqda maraqlı deyildi. Yerli əhali tez-tez "Türk milləti" və "Qafqaziya müsəlman xalqı" kimi ifadələrlə xatırlanırdı. Hətta 29 aprel 1917-ci ildə Bakıda yaradılmış ilk Təsis Məclisinin adı belə "Qafqaziya Müsəlmanlarının Ümumi Məclisi" idi. 17 iyun 1917-ci ildə Müsavat, milli-demokratik sağçı təşkilatlardan biri olan Türk Federalistləri Partiyası ilə birləşərək yeni ad aldı – Türk Federalistləri Müsavat Partiyası. Bu vaxt Müsavat rəhbərlərinin əsas məqsədi Osmanlı imperiyasının himayəsi altında vahid bir müsəlman dövləti yaratmaq idi. 1917-ci ildəki Oktyabr inqilabından sonra müsavatçılar gürcü menşevikləri və erməni daşnakları ilə birlikdə bölgənin birgə idarəsini təşkil etdilər və nəhayət, qısamüddətli Federativ Respublika yaratdılar. Lakin Gürcüstanın müstəqilliyini elan etməsi ilə federasiya dağıldı. Beləliklə, 28 may 1918-ci ildə Müsavat rəhbərləri “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti” adı altında öz müstəqilliklırini elan etmişdirlər.
Bəzi alimlər hesab edirlər ki, Aran adı əvəzinə Azərbaycan adının seçilməsinin səbəbi türklərin (Müsavat rəhbərlərinə dərin təsir göstərmiş osmanlıların) tələbləri idi. Aranın Azərbaycan adlandırılması, Cənubi Qafqaz və İranın şimal-qərbində yaşayan türk dilli xalqların Azərbaycan adı altında siyasi birliyinə kifayət qədər əsas yarada bilərdi. Bu isə Azərbaycanın Osmanlı imperiyasına (sonradan Türkiyəyə) birləşdirilməsi prosesini asanlaşdıra bilərdi.
Azərbaycanlı siyasətçi Məhəmməd Əmin Rəsulzadə qeyd edirdi ki, “Azərbaycan” region üçün yeni bir termindir və yalnız Rusiya inqilabından sonra istifadə olunmağa başlanmışdır. 1924-cü ilin noyabr və dekabr aylarında Bakı Dövlət Universitetində keçirilən bir sıra seminarlarında görkəmli sovet şərqşünası Vasili Bartold bu adlandırmanın məqsədi haqqında danışaraq bildirmişdi ki, ““Azərbaycan” termini ona görə seçilmişdir ki, Azərbaycan Respublikası yaradılarkən, fars (İran) Azərbaycanı ilə bu Azərbaycan əhalisinin tərkibində böyük oxşarlıq olduğundan, onların bir vahid təşkil edəcəyi güman edilirdi.”
Cənubi Qafqazın sovetləşdirilməsindən əvvəl onun türk dilli müsəlman əhalisi rus mənbələrində “tatarlar” kimi qeyd olunurdu. İran mənbələri isə Arazın şimalındakı əhalini yerləşdikləri regiona görə, məsələn, irəvanlılar (İrəvandan), gəncəlilər (Gəncədən) və s. adlandırırdılar. Sovetlər, İranın və islamın təsirini azaltmaq və əraziyə əsaslanan milli dövlət anlayışı üzərində Azərbaycan milli tarixi və kimliyi yaratmaq məqsədilə, ərəb-fars əlifbasını əvəz edəcək “azəri” əlifbasının yaradılmasını azəri millətçilərinə təşviq edirdilər. 1930-cu illərdə sovet hökuməti, rus şərqşünası İlya Pavloviç Petruşevski də daxil olmaqla, bir sıra sovet tarixçilərinə, keçmiş xanlıqların — İrəvan istisna olmaqla (çünki o, sovet Ermənistanının tərkibinə qatılmışdı) — ərazilərinin guya Azərbaycan millətinə aid olması kimi tamamilə təsdiqlənməmiş bir fikri qəbul etməyi tapşırmışdır. Nəticədə, Azərbaycan və azərbaycanlılar anlayışları Petruşevskinin XVI əsrdən XIX əsrə qədərki dövrü əhatə edən Cənubi Qafqaz haqqında iki mühüm tədqiqatında istifadə edilmişdir.
İranda reaksiyalar
| ]
Aranın Azərbaycan adlandırılması İranda, xüsusilə İran azərbaycanlıları ziyalıları arasında təəccüb, çaşqınlıq və qəzəb doğurmuşdur. İran azərisi siyasi fəalı Məhəmməd Xiyabani və bəzi digər İran azərisi ziyalıları, ad dəyişikliyinə etiraz olaraq, İran Azərbaycanın adının Azadistan (Azadlıq Yurdu) olaraq dəyişdirilməsini təklif etmişdirlər. İran azərisi tarixçi olan Əhməd Kəsrəvi də ad dəyişikliyi haqqında eşidəndə təəccüblənmişdi, lakin, görünür o, Azərbaycan adının seçilməsinin arxasındakı motivlərdən xəbərsiz idi. O, Unudulmuş hökmdarlar adlı kitabında yazırdı:
Təəccüblüdür ki, indi Aran Azərbaycana çevrilib. Azərbaycan və ya Azərbayqan həmişə qonşusu Arandan daha böyük və daha məşhur olan bir ərazinin adı olmuşdur və bu iki ərazi həmişə bir-birindən fərqli olmuşdur. Bu günə qədər biz başa düşə bilməmişik ki, öz ölkələri üçün azad idarə forması naminə çalışan Arandakı qardaşlarımız nə üçün ölkələrinin qədim və tarixi adını kənara qoyub Azərbaycan adına meyil ediblər?
Azərbaycan adının istifadəsi İranda etirazlara səbəb olmuşdur. Həmid Əhmədinin qeyd etdiyi kimi:
Zəif İran dövləti keçid dövründə olub, xarici hökmranlıqla mübarizə aparırdı, lakin Tehran və İran Azərbaycanının paytaxtı Təbrizdəki siyasi və intellektual elitalar tezliklə belə adlandırmaya etiraz etdilər. Təxminən bir il ərzində, Tehranda, Təbrizdə və digər böyük İran şəhərlərində nəşr olunan mətbuat bir tərəfdən və yeni müstəqil Azərbaycan Respublikasının paytaxtı Bakıdakı mətbuat digər tərəfdən, belə adlandırmanın səhv və ya doğru olduğunu sübut etmək üçün arqumentlərini təqdim etmişdirlər. İranlılar ümumilikdə Bakının bu seçiminə şübhə ilə yanaşır, İranın şimal-qərb əyalətinin tarixi adının əlindən alınmasını Osmanlı Gənc türklərinin, o zaman Bakıda aktiv olan, Mərkəzi Asiyadan Avropaya qədər pan-türk (Turan) birliyi qurmaq məqsədilə planlaşdırdığı bir komplos kimi qiymətləndirirdilər. İranın əsl tarixi Azərbaycanını "Cənubi Azərbaycan" adlandırmaqla, pan-türkçülər gələcək "Turan"larında Azərbaycan Respublikası ilə "Cənubi Azərbaycan"ın birləşdirilməsinin zəruriliyini iddia edə bilərdilər. Belə təhdidlərdən qorxaraq, İran Azərbaycanının siyasi elitasının məşhur üzvü və Demokrat Partiyasının (Firqə-ye Demokrât) rəhbəri Şeyx Məhəmməd Xiyabani əyalətin adını Azadistan (azadlıq yurdu) olaraq dəyişdirmişdir. O dövrdə Xiyabaninin müavini olan Əhməd Kəsrəvi qeyd edir ki, bu dəyişiklikdə əsas səbəb pan-türkçü Osmanlıların adların oxşarlığı əsasında İran Azərbaycanına gələcək iddialarının qarşısını almaq idi.
Tadeuş Svetoxovskiyə görə:
Proklamasiya Araz çayının şimalındakı ərazi ilə məhdudlaşsa da, Azərbaycan adının istifadəsi tezliklə İrandan etirazlara səbəb olmuşdur. Tehran şəhərində şübhələr yarandı ki, Azərbaycan Respublikası Osmanlıların Təbriz əyalətini İrandan ayırmaq üçün istifadə etdiyi bir vasitədir. Eyni zamanda, Gilandakı milli inqilabi Cəngəli hərəkatı, hər müsəlman torpağının müstəqilliyini "sevinclə qarşılayan" halda, qəzetində Azərbaycan adının seçilməsinin yeni respublikanın İrana birləşmək istəyini ifadə edib-etmədiyini soruşdu. Əgər belədirsə, bunu açıq şəkildə bildirmək lazım idi, əks halda iranlılar həmin respublikanın Azərbaycan adlandırılmasına qarşı çıxacaqdılar. Nəticədə, iranlıların narahatlığını azaltmaq üçün, Azərbaycan hökuməti xaricdə yayım üçün sənədlərində "Qafqaz Azərbaycanı" terminindən istifadə etmişdir.
"Cənubi Azərbaycan" və "Şimali Azərbaycan"
| ]"Cənubi Azərbaycan" sovetlərin uydurduğu bir ifadədir, ilkin olaraq Sovet İttifaqının İranda tarixi Azərbaycan ərazisi üzərində ərazi iddiasını əsaslandırmaq üçün milli təbliğat kampaniyasının tərkib hissəsi kimi istifadə olunmuşdur. Sənədlər göstərir ki, bu təbliğat işinin arxasında Moskva dayanırdı, lakin Sovet daxilində bu siyasətə qarşı narazılıq da mövcud idi; Sergey Kavtaradze Vyaçeslav Molotova xəbərdarlıq etmişdi ki, "İran Azərbaycanın adının Cənubi Azərbaycan olaraq dəyişdirilməsi məsləhət görülmür və arzuolunmaz nəticələrə səbəb ola bilər". Sovetlər, Cəfər Pişəvəri və onun kukla dövləti olan Azərbaycan Milli Hökumətinin süqutundan sonra belə, bu ifadəni təbliğ etməyə davam etmişdir.
Sovet İttifaqının dağılmasından sonra "cənubi" mövzusu yenidən canlandırılmışdır. Bu termin hazırkı Azərbaycan Respublikası və onun hökuməti tərəfindən milli dövlət quruculuğu cəhdlərinin ayrılmaz hissəsi kimi istifadə olunur. Məktəblərdə və universitetlərdə rəsmi tarix dərslərində Rusiya-İran müharibələrinin XIX əsrin əvvəllərində baş verməsi zamanı xalqın parçalanması ideyası yenidən təbliğ edilir və hadisələrə "azərbaycanlıların birlik uğrunda davamlı mübarizəsi" kimi təkrarçı izah verilir. Nəticədə, İran Azərbaycanı termini Azərbaycan Respublikasını İranla avtomatik olaraq əlaqələndirir və onun müstəqilliyinin əsaslandırılmasını zəiflədir. Bakıdakı bəzi siyasi dairələr "Cənubi Azərbaycan Milli Oyanış Hərəkatı"nı dəstəkləyirlər.
Azərbaycan Respublikasından bir sıra siyasətçilər isə ölkənin adını "Şimali Azərbaycan Respublikası" olaraq dəyişdirməyi təklif etmişdirlər.
İstinadlar
| ]- AZERBAIJAN // Encyclopædia Iranica. III, Fasc. 2–3. 2011 [1987]. 205–257.
AZERBAIJAN (Āḏarbāy[e]jān), historical region of northwestern Iran, east of Lake Urmia, since the Achaemenid era. The name Azerbaijan was also adopted for Arrān, historically an Iranian region, by anti-Russian separatist forces of the area when, on 26 May 1918, they declared its independence and called it the Democratic Republic of Azerbaijan. To allay Iranian concerns, the Azerbaijan government used the term “Caucasian Azerbaijan” in the documents for circulation abroad. This new entity consisted of the former Iranian Khanates of Arrān, including Karabagh, Baku, Shirvan, Ganja, Talysh (Ṭāleš), Derbent (Darband), Kuba, and Nakhichevan (Naḵjavān), which had been annexed to Russia by the treaties of Golestān (1813) and Torkamānčāy (1828) under the rubric of Eastern Transcaucasia.
- Hunter, 1996: "Indeed, the only region known historically by the name "Azerbaijan" was what is today the Iranian province of Azerbaijan."
- Bournoutian, 2018: "Prior to 1918, the term "Azerbaijan" applied only to the Iranian province of Azarbayjan."
- Astourian, 2023: "'Azerbaijan' […] had historically referred to northwestern Iran, with Tabriz as its main city, whereas 'Arran' or Caucasian Albania referred to the area of this new republic."
- Reza, Enayatollah. Azerbaijan and Aran (Caucasian Albania). London: Bennett & Bloom. 2014. ISBN .
- Rouben, Galichian. Clash of histories in the South Caucasus: redrawing the map of Azerbaijan, Armenia and Iran. London: Bennett & Bloom. 2012. ISBN .
- Bolukbasi, Suha. Azerbaijan: a Political History. New York: I.B. Tauris. 2011. ISBN .
- Strabo. The Geography of Strabo. Cambridge: Cambridge University Press. 2014. ISBN .
- Kaghankatvatsi, Movses. Istoriya Agvan Исторія Агванъ [History of Aghvan (Caucasian Albania)]. Saint Petersburg. 1861. 145–148.
- اصطخری, ابواسحاق ابراهیم. مسالک و ممالک (ترجمه فارسی). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. 1347. səh. 167.
- خلف تبریزی, محمد حسین. برهان قاطع. تهران: ابن سینا. 1335. səh. 41.
- Muriel Atkin (1980). Russia and Iran, 1780-1828. University of Minnesota Press. p. xi. ISBN .
- Sergey Shostakovich (1960), . Дипломатическая деятельность А. С. Грибоедова (in Russian). Изд-во соц.-эконом. лит. p. 114. .
- Vladimir Lapin (2011). Цицианов (in Russian). Молодая гвардия. p. 386.
- Dmitri Osten-Sacken (1861). "Об управлении Адербиджаном во время персидской войны 1827–1828 годов". Russky Invalid (in Russian). No. 79.
- Akçam, Taner (2004). From Empire to Republic: Turkish Nationalism and the Armenian Genocide. London & New York: Zed Books. p. 132.
- Bolukbasi, Suha (2011). Azerbaijan: a Political History. New York: I.B. Tauris. p. 28. .
- Atabaki, 2001. səh. 72
- Reza, Enayatollah (2014). Azerbaijan and Aran (Caucasian Albania). London: Bennett & Bloom. pp. 136–143. .
- Astourian, Stephan H. (2023). "Origins, Main Themes and Underlying Psychological Disposition of Azerbaijani Nationalism". In Dorfmann-Lazarev, Igor; Khatchadourian, Haroutioun (eds.). Monuments and Identities in the Caucasus Karabagh, Nakhichevan and Azerbaijan in Contemporary Geopolitical Conflict. Brill. pp. 206–236. .
- Bournoutian, George (2021). From the Kur to the Aras: A Military History of Russia's Move into the South Caucasus and the First Russo-Iranian War, 1801–1813. Brill. .
- Bournoutian, George (2016). The 1820 Russian Survey of the Khanate of Shirvan: A Primary Source on the Demography and Economy of an Iranian Province prior to its Annexation by Russia. Gibb Memorial Trust. .
- Parvīn 2011, p. 177: "The first issue of the magazine was brought out on 15 Jawzā 1299/5 June 1920, one month after the historic province had been renamed “Āzādīstān” (Land of freedom) by Ḵīābānī and his followers as a gesture of protest against the giving of the name “Azerbaijan” to the part of Caucasia centered on Bākū.".
- "İranın Osmanlıya rəsmi etirazı". Badkubeh (az.). İstifadə tarixi: 12 avqust 2025.
- کسروی, احمد (1335). شهریاران گمنام. تهران. p. 265.
- Ahmadi, Hamid (2017). "The Clash of Nationalisms: Iranian response to Baku's irredentism". In Kamrava, Mehran (ed.). The Great Game in West Asia: Iran, Turkey and the South Caucasus. Oxford University Press. p. 108. .
- Swietochowski, Tadeusz (1995). Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. New York: Columbia University Press.
- "Wayback Machine" (PDF). persianpoetry.arizona.edu. İstifadə tarixi: 12 avqust 2025.
- Yilmaz, Harun (2015). National Identities in Soviet Historiography: The Rise of Nations Under Stalin. Routledge. p. 173. .
- Astourian, Stephan H. (2005), "State, Homeland and Diaspora", in Atabaki, Touraj; Mehendale, Sanjyot (eds.), Central Asia and the Caucasus: Transnationalism and Diaspora, Routledge, p. 99, .
- Morozova, Irina. "Contemporary Azerbaijani Historiography on the Problem of "Southern Azerbaijan" after World War II". 2005.
- Keating, Joshua. "Azerbaijan to change name to 'Northern Azerbaijan' to annoy Iran?". Foreign Policy (ingilis). 14 avqust 2025. İstifadə tarixi: 12 avqust 2025.
- JAMnews. "Possible name change for Azerbaijan? Comment". Jamnews in English (ingilis). 1 dekabr 2022. İstifadə tarixi: 12 avqust 2025.
Ədəbiyyat siyahısı
| ]- Ahmadi, Hamid. The Clash of Nationalisms: Iranian response to Baku's irredentism // Kamrava, Mehran (redaktor). The Great Game in West Asia: Iran, Turkey and the South Caucasus. Oxford University Press. 2017. səh. 108. ISBN .
- Astourian, Stephan H. Origins, Main Themes and Underlying Psychological Disposition of Azerbaijani Nationalism // Dorfmann-Lazarev, Igor; Khatchadourian, Haroutioun (redaktorlar ). Monuments and Identities in the Caucasus Karabagh, Nakhichevan and Azerbaijan in Contemporary Geopolitical Conflict. Brill. 2023. 206–236. ISBN .
- . Recasting Oneself, Rejecting the Other: Pan-Turkism and Iranian Nationalism // van Schendel, Willem; Zürcher, Erik J. (redaktorlar ). Identity Politics in Central Asia and the Muslim World: Nationalism, Ethnicity and Labour in the Twentieth Century. I.B. Tauris. 2001. 65–84. ISBN .
- . The 1820 Russian Survey of the Khanate of Shirvan: A Primary Source on the Demography and Economy of an Iranian Province prior to its Annexation by Russia. Gibb Memorial Trust. 2016. ISBN .
- Bournoutian, George. Armenia and Imperial Decline: The Yerevan Province, 1900-1914. Routledge. 2018. səh. xiv.
- Bournoutian, George. From the Kur to the Aras: A Military History of Russia's Move into the South Caucasus and the First Russo-Iranian War, 1801–1813. . 2021. ISBN .
- Azerbaijan: searching for new neighbors // New States, New Politics: Building the Post-Soviet Nations. 1996.
- Parvīn, N. ĀZĀDĪSTĀN // Encyclopædia Iranica. III, Fasc. 2. 2011 [1987].
- . Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. New York: Columbia University Press. 1995.
Əlavə ədəbiyyat siyahısı
| ]- Lornejad, Siavash; Doostzadeh, Ali. Arakelova, Victoria; Asatrian, Garnik (redaktorlar ). On the modern politicization of the Persian poet Nezami Ganjavi (PDF). Caucasian Centre for Iranian Studies. 2012.
- Morozova, Irina. "Contemporary Azerbaijani Historiography on the Problem of "Southern Azerbaijan" after World War II". Iran and the Caucasus. 9 (1). 2005: 85–120. doi:10.1163/1573384054068114.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Bu meqale silinmeye namizeddirBu sehifeninsehife silme qaydasinaesasen siline bileceyi guman edilir Eger sehifenin silinmesine dair etiraziniz varsa silinmeye namized sehifelersehifesinde bu barede fikrinizi bildirin Muzakire davam etdiyi muddet erzinde sehifedeki bu xeberdarligi silmeyin Bu meqale sonuncu defe 2 ay evvel InternetArchiveBot muzakire tohfeler terefinden redakte olunub Yenile Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen ve ya mubaligeli fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar istirak edesiniz Xeritede Iran erazisindeki Azerbaycan bolgesi ve Cenubi Qafqazda yerlesen Azerbaycan Respublikasini gosterilir Azerbaycan toponimi 1918 ci ilden beri Iranin Azerbaycan bolgesi ile Cenubi Qafqazda yerlesen Azerbaycan Respublikasi arasinda adlandirma mubahisesinin movzusu olmusdur Iddiaya gore bu toponim tarixi olaraq birincisine yeni Iranin simal qerbinde Araz cayinin cenubunda yerlesen Azerbaycan bolgesine mexsusdur Tarixciler ve cografiyasunaslar ise adeten Araz cayinin simalindaki bolgeni Arran adlandirirdilar baxmayaraq ki Azerbaycan adi bezen bu eraziye de samil olunmusdur 28 may 1918 ci ilde Rusiya imperiyasinin suqutundan sonra Arazin simalinda Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti elan edilmis ve bu hadise mubahisenin baslamasina sebeb olmusdur Etimologiya ve islamdan evvelki subutlar span Azerbaycan toponimi qedim fars dilindeki Atṛpatakana yunan menbelerinde Atropatene kimi taninir sozunden gelir Bu ad Atṛpata Atropates terefinden qurulan ve muasir dovrde Iranin Azerbaycan regionuna muvafiq gelen bir kralligin adidir Bu gun Azerbaycan Respublikasi kimi taninan Araz cayinin simalindaki region evveller qedim yunan cografiyasunaslari ve tarixcileri terefinden Qafqaz Albaniyasi adlandirilan elaqesiz bir erazi idi Meselen yunan cografiyasunasi Strabon e e 64 ve ya 63 texminen e 24 Qafqaz Albaniyasini Atropatenadan ferqli bir erazi kimi tesvir edir ve onu Xezer denizinden Alazani cayina qeder uzanan cenubda ise Midiya Atropatenasi torpaqlari ile hemserhed olan bir olke kimi qeyd edir IV X esrleri ehate eden Albaniya olkesinin tarixi eserinin muellifi Movses Kagankatvatsi Qafqaz Albaniyasinin serhedlerinin Araz cayini kecmediyini tesvir etmisdir Islam dovru span Yunanlardan basqa cox sayda muselman cografiyasunas ve tarixci de Arran ve Azerbaycan regionlarinin cografi serhedleri haqqinda melumat vermisdir Meselen X esr cografiyasunasi Ibn Hovqel Azerbaycan ve Arranin xeritesini cekmis bu iki regionun arasinda tebii serhed kimi Araz cayini gostermisdir X esrin diger bir cografiyasunasi Istexri ise Arran ve Azerbaycani iki ayri region kimi tanitmisdir XIV esr cografiyasunasi ve tarixcisi Yaqut el Hemevi Mucem el buldan Olkeler lugeti adli kitabinda Arran ve Azerbaycanin cografi serhedlerini aciq sekilde ayirmisdir ر ان بالفتح وتشديد الراء وألف ونون اسم أعجمي لولاية واسعة وبلاد كثيرة منها جنزة وهي التي تسم يها العام ة ك ن ج ة وب ر ذ عة وش م ك ور وب ي ل ق ان وبين أذربيجان وأر ان نهر يقال له الرس كل ما جاو ر ه من ناحية المغرب والشمال فهو من أر ان وما كان من جهة المشرق فهو من أذربيجانArran coxsayli seherleri olan genis bir eraziye aid Iran menseli bir addir Bu seherler arasinda Cenze yeni insanlar terefinden Kence adlandirilan eyni seher ve Berde Semkir Beyleqan vardir Azerbaycan ve Arrani ayiran caya ar Rass deyilir Bu cayin qerb ve simal terefinde yerlesen her sey Arranin serq ve cenub terefinde yerlesen her sey ise Azerbaycanin hissesidir XIV esrde yasamis tarixci Ebulfida da Azerbaycan ve Arranin iki ayri region oldugunu deqiqlesdirir XVII esrin yazicisi Borhan Xelaf i Tebrizi Borhan i Qeti adli kitabinda yazir ki Araz meshur bir cayin adidir ve bu cay Arrani Azerbaycandan ayirir Arazin simalina dogru genislenme span XIII esr alimi Yaqut el Hemevinin Xavier de Planholun deqiq olmayan ve bezen ziddiyyetli melumatlar adlandirdigi qeydlerine gore Azerbaycan qerbde Erzincana qeder uzanirdi Lakin diger hallarda Yaqut Arrani ve Mugan duzunu Azerbaycanin bir hissesi kimi gostererek onun serhedini Kur cayina qeder getirir Bu ise gosterir ki texminen hemin dovrden baslayaraq Azerbaycan anlayisi simala dogru genislenmeye meyilli olmus ve menasi suretle deyismisdir Sefevi dovrunde Azerbaycan adi hem Araz cayinin cenubundaki eraziye hem de Qafqazin serqindeki butun muselmanlar terefinden idare olunan xanliqlara samil edilirdi 1826 1828 ci illerdeki Rus Fars muharibesinden sonra Rusiya imperiyasi Arazin simalindaki erazileri birlesdirdikde rus diplomati Aleksandr Qriboyedov Azerbaycanin idare olunmasi haqqinda Nizamname ve Azerbaycan idareciliyinin fealiyyetine dair umumi qaydalar i tertib etmisdir Sonradan Pavel Sisianov ve Dmitri Osten Sakken kimi Rusiya imperiyanin generallari Azerbaycan adini Arazin simalindaki eraziler ucun istifade etmisdirler 1918 ci ilde Azerbaycan Demokratik Respublikasinin yaradilmasi span Ceyms Vayld terefinden 1864 cu ilde cekilmis xerite O bu xeritesinde Azerbaycani Arazin simalina qeder uzatmisdir XIX esrde bas vermis Rusiya Iran muharibelerinden ve 1828 ci ilde imzalanmis Turkmencay muqavilesinden sonra Araz cayi Iranla Rusiya arasinda serhed olaraq mueyyen edilmisdir Neticede butun Qafqaz Rusiya imperiyasina birlesdirilmisdir Iranin herbi cehetden zeif olmasina gore Rusiya ile narazi olan ve Irandan mudafie olunmaq umidi qalmayan Qafqazin turk dilli muselmanlari Osmanli imperiyasina uz tutmusdular Muselman dunyasinin mudafiecisi oldugunu iddia eden Osmanli imperiyasi Qafqazdaki muselmanlara desteyini artirmisdir Eyni zamanda XIX esrin sonlarinda islam birliyi ve turk birliyi ideyalari Osmanli ziyalilari arasinda populyarliq qazanmisdir Bu 1889 cu ilde Osmanli imperiyasindaki butun xalqlarin islam turkluk ve xilafet adli uc esas sutun etrafinda muhafizesi ideyasini mudafie eden Ittihad ve Tereqqi Komitesinin yaradilmasi ile neticelenmisdir 1911 ci ilde bir qrup muselman turk dilli ziyali muselmanlar ve turk dilli xalqlar arasinda siyasi birliye nail olmaq meqsedile kicik ve gizli bir yeralti teskilat olan Muselman Demokrat Musavat Partiyasini yaratmisdir Genc turklerin ideyalarindan tesirlenen teskilat rehberleri pan turkculuye regbet besleyirdiler 1917 ci ilin oktyabr ayinda Bakida yasayan ehali hele de Cenubi Qafqaz regionunu Azerbaycan adlandirmaqda maraqli deyildi Yerli ehali tez tez Turk milleti ve Qafqaziya muselman xalqi kimi ifadelerle xatirlanirdi Hetta 29 aprel 1917 ci ilde Bakida yaradilmis ilk Tesis Meclisinin adi bele Qafqaziya Muselmanlarinin Umumi Meclisi idi 17 iyun 1917 ci ilde Musavat milli demokratik sagci teskilatlardan biri olan Turk Federalistleri Partiyasi ile birleserek yeni ad aldi Turk Federalistleri Musavat Partiyasi Bu vaxt Musavat rehberlerinin esas meqsedi Osmanli imperiyasinin himayesi altinda vahid bir muselman dovleti yaratmaq idi 1917 ci ildeki Oktyabr inqilabindan sonra musavatcilar gurcu mensevikleri ve ermeni dasnaklari ile birlikde bolgenin birge idaresini teskil etdiler ve nehayet qisamuddetli Federativ Respublika yaratdilar Lakin Gurcustanin musteqilliyini elan etmesi ile federasiya dagildi Belelikle 28 may 1918 ci ilde Musavat rehberleri Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti adi altinda oz musteqilliklirini elan etmisdirler Bezi alimler hesab edirler ki Aran adi evezine Azerbaycan adinin secilmesinin sebebi turklerin Musavat rehberlerine derin tesir gostermis osmanlilarin telebleri idi Aranin Azerbaycan adlandirilmasi Cenubi Qafqaz ve Iranin simal qerbinde yasayan turk dilli xalqlarin Azerbaycan adi altinda siyasi birliyine kifayet qeder esas yarada bilerdi Bu ise Azerbaycanin Osmanli imperiyasina sonradan Turkiyeye birlesdirilmesi prosesini asanlasdira bilerdi Azerbaycanli siyasetci Mehemmed Emin Resulzade qeyd edirdi ki Azerbaycan region ucun yeni bir termindir ve yalniz Rusiya inqilabindan sonra istifade olunmaga baslanmisdir 1924 cu ilin noyabr ve dekabr aylarinda Baki Dovlet Universitetinde kecirilen bir sira seminarlarinda gorkemli sovet serqsunasi Vasili Bartold bu adlandirmanin meqsedi haqqinda danisaraq bildirmisdi ki Azerbaycan termini ona gore secilmisdir ki Azerbaycan Respublikasi yaradilarken fars Iran Azerbaycani ile bu Azerbaycan ehalisinin terkibinde boyuk oxsarliq oldugundan onlarin bir vahid teskil edeceyi guman edilirdi Cenubi Qafqazin sovetlesdirilmesinden evvel onun turk dilli muselman ehalisi rus menbelerinde tatarlar kimi qeyd olunurdu Iran menbeleri ise Arazin simalindaki ehalini yerlesdikleri regiona gore meselen irevanlilar Irevandan genceliler Genceden ve s adlandirirdilar Sovetler Iranin ve islamin tesirini azaltmaq ve eraziye esaslanan milli dovlet anlayisi uzerinde Azerbaycan milli tarixi ve kimliyi yaratmaq meqsedile ereb fars elifbasini evez edecek azeri elifbasinin yaradilmasini azeri milletcilerine tesviq edirdiler 1930 cu illerde sovet hokumeti rus serqsunasi Ilya Pavlovic Petrusevski de daxil olmaqla bir sira sovet tarixcilerine kecmis xanliqlarin Irevan istisna olmaqla cunki o sovet Ermenistaninin terkibine qatilmisdi erazilerinin guya Azerbaycan milletine aid olmasi kimi tamamile tesdiqlenmemis bir fikri qebul etmeyi tapsirmisdir Neticede Azerbaycan ve azerbaycanlilar anlayislari Petrusevskinin XVI esrden XIX esre qederki dovru ehate eden Cenubi Qafqaz haqqinda iki muhum tedqiqatinda istifade edilmisdir Iranda reaksiyalar span Istanbuldaki Iran sefirliyinin etiraz mektubu Aranin Azerbaycan adlandirilmasi Iranda xususile Iran azerbaycanlilari ziyalilari arasinda teeccub casqinliq ve qezeb dogurmusdur Iran azerisi siyasi feali Mehemmed Xiyabani ve bezi diger Iran azerisi ziyalilari ad deyisikliyine etiraz olaraq Iran Azerbaycanin adinin Azadistan Azadliq Yurdu olaraq deyisdirilmesini teklif etmisdirler Iran azerisi tarixci olan Ehmed Kesrevi de ad deyisikliyi haqqinda esidende teeccublenmisdi lakin gorunur o Azerbaycan adinin secilmesinin arxasindaki motivlerden xebersiz idi O Unudulmus hokmdarlar adli kitabinda yazirdi Teeccubludur ki indi Aran Azerbaycana cevrilib Azerbaycan ve ya Azerbayqan hemise qonsusu Arandan daha boyuk ve daha meshur olan bir erazinin adi olmusdur ve bu iki erazi hemise bir birinden ferqli olmusdur Bu gune qeder biz basa duse bilmemisik ki oz olkeleri ucun azad idare formasi namine calisan Arandaki qardaslarimiz ne ucun olkelerinin qedim ve tarixi adini kenara qoyub Azerbaycan adina meyil edibler Azerbaycan adinin istifadesi Iranda etirazlara sebeb olmusdur Hemid Ehmedinin qeyd etdiyi kimi Zeif Iran dovleti kecid dovrunde olub xarici hokmranliqla mubarize aparirdi lakin Tehran ve Iran Azerbaycaninin paytaxti Tebrizdeki siyasi ve intellektual elitalar tezlikle bele adlandirmaya etiraz etdiler Texminen bir il erzinde Tehranda Tebrizde ve diger boyuk Iran seherlerinde nesr olunan metbuat bir terefden ve yeni musteqil Azerbaycan Respublikasinin paytaxti Bakidaki metbuat diger terefden bele adlandirmanin sehv ve ya dogru oldugunu subut etmek ucun arqumentlerini teqdim etmisdirler Iranlilar umumilikde Bakinin bu secimine subhe ile yanasir Iranin simal qerb eyaletinin tarixi adinin elinden alinmasini Osmanli Genc turklerinin o zaman Bakida aktiv olan Merkezi Asiyadan Avropaya qeder pan turk Turan birliyi qurmaq meqsedile planlasdirdigi bir komplos kimi qiymetlendirirdiler Iranin esl tarixi Azerbaycanini Cenubi Azerbaycan adlandirmaqla pan turkculer gelecek Turan larinda Azerbaycan Respublikasi ile Cenubi Azerbaycan in birlesdirilmesinin zeruriliyini iddia ede bilerdiler Bele tehdidlerden qorxaraq Iran Azerbaycaninin siyasi elitasinin meshur uzvu ve Demokrat Partiyasinin Firqe ye Demokrat rehberi Seyx Mehemmed Xiyabani eyaletin adini Azadistan azadliq yurdu olaraq deyisdirmisdir O dovrde Xiyabaninin muavini olan Ehmed Kesrevi qeyd edir ki bu deyisiklikde esas sebeb pan turkcu Osmanlilarin adlarin oxsarligi esasinda Iran Azerbaycanina gelecek iddialarinin qarsisini almaq idi Tadeus Svetoxovskiye gore Proklamasiya Araz cayinin simalindaki erazi ile mehdudlassa da Azerbaycan adinin istifadesi tezlikle Irandan etirazlara sebeb olmusdur Tehran seherinde subheler yarandi ki Azerbaycan Respublikasi Osmanlilarin Tebriz eyaletini Irandan ayirmaq ucun istifade etdiyi bir vasitedir Eyni zamanda Gilandaki milli inqilabi Cengeli herekati her muselman torpaginin musteqilliyini sevincle qarsilayan halda qezetinde Azerbaycan adinin secilmesinin yeni respublikanin Irana birlesmek isteyini ifade edib etmediyini sorusdu Eger beledirse bunu aciq sekilde bildirmek lazim idi eks halda iranlilar hemin respublikanin Azerbaycan adlandirilmasina qarsi cixacaqdilar Neticede iranlilarin narahatligini azaltmaq ucun Azerbaycan hokumeti xaricde yayim ucun senedlerinde Qafqaz Azerbaycani termininden istifade etmisdir Cenubi Azerbaycan ve Simali Azerbaycan span Cenubi Azerbaycan sovetlerin uydurdugu bir ifadedir ilkin olaraq Sovet Ittifaqinin Iranda tarixi Azerbaycan erazisi uzerinde erazi iddiasini esaslandirmaq ucun milli tebligat kampaniyasinin terkib hissesi kimi istifade olunmusdur Senedler gosterir ki bu tebligat isinin arxasinda Moskva dayanirdi lakin Sovet daxilinde bu siyasete qarsi naraziliq da movcud idi Sergey Kavtaradze Vyaceslav Molotova xeberdarliq etmisdi ki Iran Azerbaycanin adinin Cenubi Azerbaycan olaraq deyisdirilmesi meslehet gorulmur ve arzuolunmaz neticelere sebeb ola biler Sovetler Cefer Piseveri ve onun kukla dovleti olan Azerbaycan Milli Hokumetinin suqutundan sonra bele bu ifadeni teblig etmeye davam etmisdir Sovet Ittifaqinin dagilmasindan sonra cenubi movzusu yeniden canlandirilmisdir Bu termin hazirki Azerbaycan Respublikasi ve onun hokumeti terefinden milli dovlet quruculugu cehdlerinin ayrilmaz hissesi kimi istifade olunur Mekteblerde ve universitetlerde resmi tarix derslerinde Rusiya Iran muharibelerinin XIX esrin evvellerinde bas vermesi zamani xalqin parcalanmasi ideyasi yeniden teblig edilir ve hadiselere azerbaycanlilarin birlik ugrunda davamli mubarizesi kimi tekrarci izah verilir Neticede Iran Azerbaycani termini Azerbaycan Respublikasini Iranla avtomatik olaraq elaqelendirir ve onun musteqilliyinin esaslandirilmasini zeifledir Bakidaki bezi siyasi daireler Cenubi Azerbaycan Milli Oyanis Herekati ni destekleyirler Azerbaycan Respublikasindan bir sira siyasetciler ise olkenin adini Simali Azerbaycan Respublikasi olaraq deyisdirmeyi teklif etmisdirler Istinadlar span AZERBAIJAN Encyclopaedia Iranica III Fasc 2 3 2011 1987 205 257 AZERBAIJAN Aḏarbay e jan historical region of northwestern Iran east of Lake Urmia since the Achaemenid era The name Azerbaijan was also adopted for Arran historically an Iranian region by anti Russian separatist forces of the area when on 26 May 1918 they declared its independence and called it the Democratic Republic of Azerbaijan To allay Iranian concerns the Azerbaijan government used the term Caucasian Azerbaijan in the documents for circulation abroad This new entity consisted of the former Iranian Khanates of Arran including Karabagh Baku Shirvan Ganja Talysh Ṭales Derbent Darband Kuba and Nakhichevan Naḵjavan which had been annexed to Russia by the treaties of Golestan 1813 and Torkamancay 1828 under the rubric of Eastern Transcaucasia Hunter 1996 Indeed the only region known historically by the name Azerbaijan was what is today the Iranian province of Azerbaijan Bournoutian 2018 Prior to 1918 the term Azerbaijan applied only to the Iranian province of Azarbayjan Astourian 2023 Azerbaijan had historically referred to northwestern Iran with Tabriz as its main city whereas Arran or Caucasian Albania referred to the area of this new republic Reza Enayatollah Azerbaijan and Aran Caucasian Albania London Bennett amp Bloom 2014 ISBN 978 1908755186 Rouben Galichian Clash of histories in the South Caucasus redrawing the map of Azerbaijan Armenia and Iran London Bennett amp Bloom 2012 ISBN 978 1908755018 Bolukbasi Suha Azerbaijan a Political History New York I B Tauris 2011 ISBN 978 1780767598 Strabo The Geography of Strabo Cambridge Cambridge University Press 2014 ISBN 978 1107038257 Kaghankatvatsi Movses Istoriya Agvan Istoriya Agvan History of Aghvan Caucasian Albania Saint Petersburg 1861 145 148 اصطخری ابواسحاق ابراهیم مسالک و ممالک ترجمه فارسی تهران بنگاه ترجمه و نشر کتاب 1347 seh 167 خلف تبریزی محمد حسین برهان قاطع تهران ابن سینا 1335 seh 41 Muriel Atkin 1980 Russia and Iran 1780 1828 University of Minnesota Press p xi ISBN ISBN 0816656975 Sergey Shostakovich 1960 Diplomaticheskaya deyatelnost A S Griboedova in Russian Izd vo soc ekonom lit p 114 Vladimir Lapin 2011 Cicianov in Russian Molodaya gvardiya p 386 Dmitri Osten Sacken 1861 Ob upravlenii Aderbidzhanom vo vremya persidskoj vojny 1827 1828 godov Russky Invalid in Russian No 79 Akcam Taner 2004 From Empire to Republic Turkish Nationalism and the Armenian Genocide London amp New York Zed Books p 132 Bolukbasi Suha 2011 Azerbaijan a Political History New York I B Tauris p 28 ISBN 978 1780767598 Atabaki 2001 seh 72 Reza Enayatollah 2014 Azerbaijan and Aran Caucasian Albania London Bennett amp Bloom pp 136 143 ISBN 978 1908755186 Astourian Stephan H 2023 Origins Main Themes and Underlying Psychological Disposition of Azerbaijani Nationalism In Dorfmann Lazarev Igor Khatchadourian Haroutioun eds Monuments and Identities in the Caucasus Karabagh Nakhichevan and Azerbaijan in Contemporary Geopolitical Conflict Brill pp 206 236 ISBN 978 90 04 67738 8 Bournoutian George 2021 From the Kur to the Aras A Military History of Russia s Move into the South Caucasus and the First Russo Iranian War 1801 1813 Brill ISBN 978 9004445154 Bournoutian George 2016 The 1820 Russian Survey of the Khanate of Shirvan A Primary Source on the Demography and Economy of an Iranian Province prior to its Annexation by Russia Gibb Memorial Trust ISBN 978 1909724808 Parvin 2011 p 177 The first issue of the magazine was brought out on 15 Jawza 1299 5 June 1920 one month after the historic province had been renamed Azadistan Land of freedom by Ḵiabani and his followers as a gesture of protest against the giving of the name Azerbaijan to the part of Caucasia centered on Baku Iranin Osmanliya resmi etirazi Badkubeh az Istifade tarixi 12 avqust 2025 کسروی احمد 1335 شهریاران گمنام تهران p 265 Ahmadi Hamid 2017 The Clash of Nationalisms Iranian response to Baku s irredentism In Kamrava Mehran ed The Great Game in West Asia Iran Turkey and the South Caucasus Oxford University Press p 108 ISBN 978 0190869663 Swietochowski Tadeusz 1995 Russia and Azerbaijan A Borderland in Transition New York Columbia University Press Wayback Machine PDF persianpoetry arizona edu Istifade tarixi 12 avqust 2025 Yilmaz Harun 2015 National Identities in Soviet Historiography The Rise of Nations Under Stalin Routledge p 173 ISBN 978 1317596646 Astourian Stephan H 2005 State Homeland and Diaspora in Atabaki Touraj Mehendale Sanjyot eds Central Asia and the Caucasus Transnationalism and Diaspora Routledge p 99 ISBN 978 0 415 33260 6 Morozova Irina Contemporary Azerbaijani Historiography on the Problem of Southern Azerbaijan after World War II 2005 Keating Joshua Azerbaijan to change name to Northern Azerbaijan to annoy Iran Foreign Policy ingilis 14 avqust 2025 Istifade tarixi 12 avqust 2025 JAMnews Possible name change for Azerbaijan Comment Jamnews in English ingilis 1 dekabr 2022 Istifade tarixi 12 avqust 2025 Edebiyyat siyahisi span Ahmadi Hamid The Clash of Nationalisms Iranian response to Baku s irredentism Kamrava Mehran redaktor The Great Game in West Asia Iran Turkey and the South Caucasus Oxford University Press 2017 seh 108 ISBN 978 0190869663 Astourian Stephan H Origins Main Themes and Underlying Psychological Disposition of Azerbaijani Nationalism Dorfmann Lazarev Igor Khatchadourian Haroutioun redaktorlar Monuments and Identities in the Caucasus Karabagh Nakhichevan and Azerbaijan in Contemporary Geopolitical Conflict Brill 2023 206 236 ISBN 978 90 04 67738 8 Recasting Oneself Rejecting the Other Pan Turkism and Iranian Nationalism van Schendel Willem Zurcher Erik J redaktorlar Identity Politics in Central Asia and the Muslim World Nationalism Ethnicity and Labour in the Twentieth Century I B Tauris 2001 65 84 ISBN 978 1860642616 The 1820 Russian Survey of the Khanate of Shirvan A Primary Source on the Demography and Economy of an Iranian Province prior to its Annexation by Russia Gibb Memorial Trust 2016 ISBN 978 1909724808 Bournoutian George Armenia and Imperial Decline The Yerevan Province 1900 1914 Routledge 2018 seh xiv Bournoutian George From the Kur to the Aras A Military History of Russia s Move into the South Caucasus and the First Russo Iranian War 1801 1813 2021 ISBN 978 9004445154 Azerbaijan searching for new neighbors New States New Politics Building the Post Soviet Nations 1996 Parvin N AZADiSTAN Encyclopaedia Iranica III Fasc 2 2011 1987 Russia and Azerbaijan A Borderland in Transition New York Columbia University Press 1995 Elave edebiyyat siyahisi span Lornejad Siavash Doostzadeh Ali Arakelova Victoria Asatrian Garnik redaktorlar On the modern politicization of the Persian poet Nezami Ganjavi PDF Caucasian Centre for Iranian Studies 2012 Morozova Irina Contemporary Azerbaijani Historiography on the Problem of Southern Azerbaijan after World War II Iran and the Caucasus 9 1 2005 85 120 doi 10 1163 1573384054068114 Kateqoriyalar Fars dilinde sozler ve ifadelerCenubi AzerbaycanQafqaz AlbaniyasiAzerbaycan tarixiAdlandirma mubahiseleriGizli kateqoriyalar ISBN sehrli kecidlerinin istifade olundugu sehifelerSilinmeye namized sehifelerVikipediya Terefli meqaleler
