Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
| İtikənarlı süsən | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: İtikənarlı süsən | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
İtikənarlı süsən (lat. Iris acutiloba) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin süsənkimilər fəsiləsinin süsən cinsinə aid bitki növü. Nadir məhdud areallı Qafqaz endemidir. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir – VU A2b(iii); B1ab(iii). Azərbaycanın nadir, Qafqazın endemik növüdür. Regional IUCN Status — EN B2ab(iii)c(v).
Botaniki xarakteristikası
| ]Çoxillik ot bitkisidir. Gövdə 4–12 sm hündürlükdə, əsası soğanabənzər yoğunlaşmışdır, bir təpə çiçəyi var. Yarpaqları boz—göyümtül, nazik xətvari, 1–3 mm enində, oraqvari və bir qədər spiralvari əyilmiş, gövdədən adətən uzundur. Təpə yarpaqları otvari pərdəli, lansetvari, itidir. Çiçəkyanlığının borucuğu bir qədər yumurtalıqdan qısadır, çiçəkyanlığı qıfşəkilli, 5–7 sm uzunluğunda, xarici tərəfdəki 4–5 sm uzunluqda, uzunsov-lansetvari və ya uzunsov xətvari, təpə hissədən daralmış küt, bəzən oyuq olur. Tozcuqlar sarımtıl, sütuncuğun kənarları, çiçəkyanlığının xarici qısadır, tünd-yaşılımtıldır. Qutucuq 3–5 sm uzunluğunda, ellipsivari-üçtillidir.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri
| ]Çiçəkləmə, meyvə əmələ gətirmə dövrü aprel-may aylarının birinci ongünlüyünə təsadüf edir. Kserofit, duzlaşmaya davamlı bitkidir. Kökümsovvə toxum vasitəsilə çoxalır. Müxtəlifotlu qruplaşmalar əmələ gətirir. Quru qumlu, gilli və daşlı yamaclarda dənizkənarı qumluqlarda bitir. Düzənliklərdə və aşağı dağ qurşağında yayılmışdır. Dekorativ bitkidir.
Yayılması
| ]Qobustan, Abşeron (Semet zavodunun arxası, Qaradağ Neft Terminalına yaxın Otman-Bozdağın ətəkləri, Mərdəkan, Şüvəlan, Nasosnı qəsəbələri, Giləzi, Zığ kəndləri, Yasamal vadisi, Qobustandakı qoruq sahəsinin ətrafı.), Böyük Qafqazın Quba sahəsi, Xəzər sahili ovalığı (Xızı rayonu, Giləzi kəndi ətrafında) və Kür-Araz ovalıqları, Yardımlı rayonu (Dağüzü kəndi), Şuşa rayonu (Topxana), Cəbrayıl rayonu (Qumlaq və Xudafərin kəndi). Azərbaycandan kənarda Dağıstanda yayılıb.
Sayı və tendensiyası
| ]Populyasiyaları (30%) azalmaqdadır. Fraqmentləşmiş sahənin və yaşayış mühitinin keyfiyyətinin davamlı surətdə azalması müşahidə olunur.
Məhdudlaşdırıcı amillər
| ]Antropogen amillər (xırdabuynuzlu heyvanlar tərəfindən tapdalanması, dekorativ bitki kimi intensiv toplanması, arellarının sənaye mərkəzlərinə yaxın olması, yeni tikintilər və mühəndis qurğuları vasitəsilə areallarından sıxışdırılaraq məhv olunmaları).
Mühafizə tədbirləri
| ]Mühafizəsi üçün xüsusi tədbirlər aparılmır. Yayılma yerlərində antropogen təsirlərin azaldılması məqsədilə yasaqlıqların təşkili, Populyasiya səviyyəsində genetik tədqiqi, toxumlarının toxum bankında saxlanılması, bərpasının təmin edilməsi yeni yayılma yerlərinin axtarılması təklif olunur.
Çoxalması
| ]Toxumla və vegetativ yolla çoxalır. Sahənin otarılması, həvəskarlar tərəfindən toplanması bitkinin azalmasına səbəb olub. Həvəskarlar tərəfindən becərilir. Azərbaycan Botanika İnstitutunun botanika bağında əkilir. Mühafizəsi üçün xüsusi tədbirlər hazırlanmamışdır.
Sinonimləri
| ]Homotipik sinonimləri
| ]- Oncocyclus acutilobus (C.A.Mey.) Siemssen
Yarımnövləri
| ]- (Trautv.) B.Mathew & Wendelbo
İstinadlar
| ]Həmçinin bax
| ]wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya sehifesinden istiqametlendirilmisdir Itikenarli susenElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad Ali bitkilerKlad Coxsporlu bitkilerKlad Borulu bitkilerKlad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad BirlepelilerDeste QulancarciceklilerFesile SusenkimilerYarimfesile SusenkimilerTriba SusenkimilerCins SusenNov Itikenarli susenBeynelxalq elmi adiIris acutiloba C A Mey 1831Sekil axtarisiNCBI 2834424EOL 2879848 Itikenarli susen lat Iris acutiloba bitkiler aleminin qulancarcicekliler destesinin susenkimiler fesilesinin susen cinsine aid bitki novu Nadir mehdud arealli Qafqaz endemidir IUCN Qirmizi Siyahisina gore novun kateqoriyasi ve statusu Nesli kesilmeye hessas olanlar kateqoriyasina aiddir VU A2b iii B1ab iii Azerbaycanin nadir Qafqazin endemik novudur Regional IUCN Status EN B2ab iii c v Botaniki xarakteristikasi span Coxillik ot bitkisidir Govde 4 12 sm hundurlukde esasi soganabenzer yogunlasmisdir bir tepe ciceyi var Yarpaqlari boz goyumtul nazik xetvari 1 3 mm eninde oraqvari ve bir qeder spiralvari eyilmis govdeden adeten uzundur Tepe yarpaqlari otvari perdeli lansetvari itidir Cicekyanliginin borucugu bir qeder yumurtaliqdan qisadir cicekyanligi qifsekilli 5 7 sm uzunlugunda xarici terefdeki 4 5 sm uzunluqda uzunsov lansetvari ve ya uzunsov xetvari tepe hisseden daralmis kut bezen oyuq olur Tozcuqlar sarimtil sutuncugun kenarlari cicekyanliginin xarici qisadir tund yasilimtildir Qutucuq 3 5 sm uzunlugunda ellipsivari uctillidir Bioloji ekoloji ve fitosenoloji xususiyyetleri span Cicekleme meyve emele getirme dovru aprel may aylarinin birinci ongunluyune tesaduf edir Kserofit duzlasmaya davamli bitkidir Kokumsovve toxum vasitesile coxalir Muxtelifotlu qruplasmalar emele getirir Quru qumlu gilli ve dasli yamaclarda denizkenari qumluqlarda bitir Duzenliklerde ve asagi dag qursaginda yayilmisdir Dekorativ bitkidir Yayilmasi span Qobustan Abseron Semet zavodunun arxasi Qaradag Neft Terminalina yaxin Otman Bozdagin etekleri Merdekan Suvelan Nasosni qesebeleri Gilezi Zig kendleri Yasamal vadisi Qobustandaki qoruq sahesinin etrafi Boyuk Qafqazin Quba sahesi Xezer sahili ovaligi Xizi rayonu Gilezi kendi etrafinda ve Kur Araz ovaliqlari Yardimli rayonu Daguzu kendi Susa rayonu Topxana Cebrayil rayonu Qumlaq ve Xudaferin kendi Azerbaycandan kenarda Dagistanda yayilib Sayi ve tendensiyasi span Populyasiyalari 30 azalmaqdadir Fraqmentlesmis sahenin ve yasayis muhitinin keyfiyyetinin davamli suretde azalmasi musahide olunur Mehdudlasdirici amiller span Antropogen amiller xirdabuynuzlu heyvanlar terefinden tapdalanmasi dekorativ bitki kimi intensiv toplanmasi arellarinin senaye merkezlerine yaxin olmasi yeni tikintiler ve muhendis qurgulari vasitesile areallarindan sixisdirilaraq mehv olunmalari Muhafize tedbirleri span Muhafizesi ucun xususi tedbirler aparilmir Yayilma yerlerinde antropogen tesirlerin azaldilmasi meqsedile yasaqliqlarin teskili Populyasiya seviyyesinde genetik tedqiqi toxumlarinin toxum bankinda saxlanilmasi berpasinin temin edilmesi yeni yayilma yerlerinin axtarilmasi teklif olunur Coxalmasi span Toxumla ve vegetativ yolla coxalir Sahenin otarilmasi heveskarlar terefinden toplanmasi bitkinin azalmasina sebeb olub Heveskarlar terefinden becerilir Azerbaycan Botanika Institutunun botanika baginda ekilir Muhafizesi ucun xususi tedbirler hazirlanmamisdir Sinonimleri span Homotipik sinonimleri span Oncocyclus acutilobus C A Mey SiemssenYarimnovleri span Trautv B Mathew amp WendelboIstinadlar span Hemcinin bax span Takson eynilesdirmeleriWikidata Q15569407 Wikispecies Iris acutiloba EoL 2879848 FNA 242442472 GBIF 5298996 GRIN 20244 iNaturalist 126315 IPNI 438324 1 NCBI 2834424 Plant List kew 321530 POWO urn lsid ipni org names 438324 1 Tropicos 16600207 WCSP 321530 WFO wfo 0000783041 Kateqoriya SusenGizli kateqoriyalar Vikipediya Kartockasinda yanlis alem gosterilen biologiya meqaleleriVikinovlere istinadi olmayan meqalelerUTMX siz biologiya meqaleleriTakson sablonu istifade olunan meqalelerTaksonbarda from parametri daxil edilmemis meqaleler