Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Fars dilli poeziyasının klassiki Nizami Gəncəvi yaradıcılığının müxtəlif dövrlərində və müxtəlif əsərlərinin yaradılması zamanı təsirləndiyi mənbələr arasında Azərbaycan folkloru əhəmiyyətli yerə malikdir.
Folklorşünas professor Ramazan Qafarlı “Nizaminin məhəbbət idealı: mif, əfsanə, yoxsa gerçəklik?” adlı məqaləsində yazır: “Nizami poemasının mənbələrindən danışanda iki qaynaq diqqət mərkəzinə çəkilir: Birincisi, folklor, xüsusilə şifahi şəkildə ağızlarda gəzib dolaşan əfsanə və rəvayətlər; İkincisi, yazılı ədəbiyyat – ərəb və fars dillərində yazılan kitablar”.
Tədqiqatçı O. İsayev isə “Şifahi xalq ədəbiyyatı Nizami yaradıcılığının qaynağı kimi” adlı məqaləsində həm şifahi xalq ədəbiyyatı, həm də yazılı mənbələrin Nizami əsərlərinin mövzusu üçün qaynaq rolunu oynadığını qeyd edir.
Prof. Tağı Xalisbəyli “Nizami Gəncəvi və Azərbaycan qaynaqları” adlı kitabında qeyd edir ki, “Nizami Gəncəvi folklordan istifadə etdiyi zaman həmin incilərin haradan gəldiyinə də işarə etmişdir. .... Onun “deyirlər”, “eşitmişəm”, “pirani belə söylədi”, “qocanın dediyinə görə”, “ixtiyar qoca belə deyir” və s. ifadə və işarələri bu fikri təsdiq edir. Bəzən də müəyyən bir nümunədən bəhs açarkən yazır ki, “belə oxumuşam”, “belə yazılır” və s. Buradan da aydın olur ki, şair özündən əvvəl qeyd edilmiş hər hansı bir yazılı qaynaqlardan bəhrələnmişdir”.
Nizami Gəncəvi haqqında verilən məlumatlardan aydın olur ki, o, bütün ömrünü Gəncədə keçirmiş və daim saraylardan uzaq olmağa çalışmışdır. Xalqın içində yaşaması onun folklora, şifahi xalq ədəbiyyatına daha dərindən bələd olmasına şərait yaratmışdır. “Əsərlərinə yazdığı müqəddimələrdən çıxan məlumata görə, Nizami qədim dillərdən pəhləvi, nəsturi, yəhudi dillərini də bilirmiş. O, öz poemaları üçün topladığı materialları adi və geniş yayılmış sadə qaynaqlardan deyil, qeyd edilmiş qədim dillərdəki məxəzlərdən dəqiq araşdırmalar vasitəsilə əldə etdiyini bizə anlatmışdır”
Zəngin bilik və dünyagörüşünə malik olması Nizamiyə təkcə qədim və nadir yazılı mənbələrə deyil, həm də dünya xalqlarının folkloruna, onların əfsanə, rəvayət, dastan və s. kimi janrlara da müraciət etməsinə imkan verirdi. Akademik Y. Bertels bu haqda yazır: “Əgər Nizami bəlli olmayan başqa yazılı mənbələrdən istifadə etməmişsə (bir sıra səbəbə görə bunu təsdiq etmək çətindir), o zaman Azərbaycanda çox geniş yayılmış olan şifahi rəvayətlər onun üçün material olmuşdur”.
Sirlər xəzinəsindəki təsirlər
Nizami “Sirlər xəzinəsi”ni yazarkən xalq arasında yaşayan və günümüzə qədər gəlib çatmış rəvayət, əsatir və əfsanələrdən, mifoloji mətnlərdən geniş şəkildə istifadə etmiş, şifahi xalq yaradıcılığının bir çox incilərini məharətlə yazılı ədəbiyyata gətirmişdir. Bunlara “Süleyman və əkinçi”, “Nuşirəvan və bayquşların söhbəti”, “Firidun və maralın dastanı”, “Kərpic kəsən kişinin söhbəti”, “Bülbül və qızılgül”, “Bir-biri ilə çəkişən iki həkimin dastanı” və digər hekayətləri misal göstərmək olar.
“Sirlər xəzinəsi”ndə mövcud olan bir sıra hekayələr Azərbaycan əfsanələri ilə mövzu baxımından olduqca oxşardır. S. Paşayev qeyd edir ki, “…bu hekayətlərin mövzusunu Nizami xalqdan almış, lakin onu zaman və insan haqqındakı düşüncələri üçün bir vasitəyə çevirmişdir. “Sirlər xəzinəsi”ndə bilavasitə xalq ədəbiyyatından alınmış süjet və motivlər bunlarla bitmir. “Nuşirəvan və bayquşların söhbəti”, “Sultan Səncər və qarı hekayəsi”, “Bir şahzadənin dastanı”, “Harun ər-Rəşid ilə dəlləyin dastanı”, “Ovçu, it və tülkü dastanı”, “Firudin ilə maralın dastanı”, “Bir-biri ilə çəkişən iki həkimin dastanı” və başqaları bilavasitə Azərbaycan folklorundan, xüsusilə onun ən qədim əsatir və əfsanə qaynaqlarından istifadə yolu ilə yaradılmışdır”. “Bir-biri ilə çəkişən iki həkimin dastanı” “Gül və zəhər” əfsanəsinə, “Bir şahzadənin dastanı” “Bostan əhvalatı” nağılına, “Sultan Səncər və qarı” “Şah və qarı” əfsanəsinə, “Harun ər-Rəşid ilə dəlləyin dastanı” “Xan yurdu” əfsanəsinə, “Nuşirəvan və bayquşların söhbəti” “Ədalətli Ənuşirəvan” əfsanəsinə mövzu, süjet və ideya baxımından olduqca yaxındır.
İstinadlar
- Nizami Gəncəvi və folklor (PDF) (Redaktor: Muxtar Kazımoğlu, Tərtib edən: Seyfəddin Rzasoy). Bakı: Nurlan. 2013. səh. 46. İstifadə tarixi: 18 may 2025.
- İsayev, Orxan. Şifahi xalq ədəbiyyatı Nizami yaradıcılığının qaynağı kimi (Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı jurnalı). Bakı: AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu. 2021. (#accessdate_missing_url)
- Xalisbəyli, Tağı. Nizami Gəncəvi və Azərbaycan qaynaqları. Bakı: Azərnəşr. 1991. səh. 40. (#accessdate_missing_url)
- Rəsulzadə, Məhəmməd Əmin. Azərbaycan şairi Nizami. Bakı: Azərnəşr. 1991. səh. 37. (#accessdate_missing_url)
- Bertels, Yevgeni. Böyük Azərbaycan şairi Nizami. Bakı: AzFan. 1940. səh. 62-63. (#accessdate_missing_url)
- Əskər, Nailə. "Nizami Gəncəvinin "Sirlər xəzinəsi" poemasında deyimlər və məsəllər". Nizami və Folklor. Bakı, Nurlan nəşriyyatı, AMEA Folklor İnstitutu. 2013: 73. (#accessdate_missing_url)
- Paşayev, Sədnik. Nizami və xalq əfsanələri. Bakı: Gənclik. 1983. səh. 32. (#accessdate_missing_url)
- İsayev, Orxan. Şifahi xalq ədəbiyyatı Nizami yaradıcılığının qaynağı kimi (AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu). Bakı: Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı jurnalı. 2021. səh. 146. (#accessdate_missing_url)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu sehifede is davam etmekdedir Mudaxile etmeye telesmeyin Eger komek etmek isteyirsinizse ya da sehife yarimciq qalibsa sehifeni yaradan istifadeci ile elaqe qura bilersiniz Sehifenin tarixcesinde sehife uzerinde islemis istifadecilerin adlarini gore bilersiniz Redaktelerinizi menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Bu meqale sonuncu defe 0 saniye evvel Sefer azeri muzakire tohfeler terefinden redakte olunub Yenile Fars dilli poeziyasinin klassiki Nizami Gencevi yaradiciliginin muxtelif dovrlerinde ve muxtelif eserlerinin yaradilmasi zamani tesirlendiyi menbeler arasinda Azerbaycan folkloru ehemiyyetli yere malikdir Arif Huseynovun Azerbaycan nagillari seriyasindan Tapdigin nagili na cekilmis Tapdiq ve qirmizi ejdaha tesviri Yeddi gozel poemasindan Behramin ejdahani oldurmesi XVI esre aid miniatur AMEA Elyazmalar InstitutuNizami Gencevinin Elmira Sahtaxtinskaya terefinden cekilmis bedii portreti Azerbaycan Milli Incesenet MuzeyiAzerbaycan nagillari ve efsanelerinde qehremanlarin enenevi antoqonisti olan ejdaha ve div Nizami Gencevi poemalarinda da esas qehremanlarin hedefe catmaq ucun kecmeli oldugu sinaq ve ya meqsede geden yolda asilmali olan manee kimi istifade edilmisdir Folklorsunas professor Ramazan Qafarli Nizaminin mehebbet ideali mif efsane yoxsa gerceklik adli meqalesinde yazir Nizami poemasinin menbelerinden danisanda iki qaynaq diqqet merkezine cekilir Birincisi folklor xususile sifahi sekilde agizlarda gezib dolasan efsane ve revayetler Ikincisi yazili edebiyyat ereb ve fars dillerinde yazilan kitablar Tedqiqatci O Isayev ise Sifahi xalq edebiyyati Nizami yaradiciliginin qaynagi kimi adli meqalesinde hem sifahi xalq edebiyyati hem de yazili menbelerin Nizami eserlerinin movzusu ucun qaynaq rolunu oynadigini qeyd edir Prof Tagi Xalisbeyli Nizami Gencevi ve Azerbaycan qaynaqlari adli kitabinda qeyd edir ki Nizami Gencevi folklordan istifade etdiyi zaman hemin incilerin haradan geldiyine de isare etmisdir Onun deyirler esitmisem pirani bele soyledi qocanin dediyine gore ixtiyar qoca bele deyir ve s ifade ve isareleri bu fikri tesdiq edir Bezen de mueyyen bir numuneden behs acarken yazir ki bele oxumusam bele yazilir ve s Buradan da aydin olur ki sair ozunden evvel qeyd edilmis her hansi bir yazili qaynaqlardan behrelenmisdir Nizami Gencevi haqqinda verilen melumatlardan aydin olur ki o butun omrunu Gencede kecirmis ve daim saraylardan uzaq olmaga calismisdir Xalqin icinde yasamasi onun folklora sifahi xalq edebiyyatina daha derinden beled olmasina serait yaratmisdir Eserlerine yazdigi muqeddimelerden cixan melumata gore Nizami qedim dillerden pehlevi nesturi yehudi dillerini de bilirmis O oz poemalari ucun topladigi materiallari adi ve genis yayilmis sade qaynaqlardan deyil qeyd edilmis qedim dillerdeki mexezlerden deqiq arasdirmalar vasitesile elde etdiyini bize anlatmisdir Zengin bilik ve dunyagorusune malik olmasi Nizamiye tekce qedim ve nadir yazili menbelere deyil hem de dunya xalqlarinin folkloruna onlarin efsane revayet dastan ve s kimi janrlara da muraciet etmesine imkan verirdi Akademik Y Bertels bu haqda yazir Eger Nizami belli olmayan basqa yazili menbelerden istifade etmemisse bir sira sebebe gore bunu tesdiq etmek cetindir o zaman Azerbaycanda cox genis yayilmis olan sifahi revayetler onun ucun material olmusdur Sirler xezinesindeki tesirlerNizami Sirler xezinesi ni yazarken xalq arasinda yasayan ve gunumuze qeder gelib catmis revayet esatir ve efsanelerden mifoloji metnlerden genis sekilde istifade etmis sifahi xalq yaradiciliginin bir cox incilerini meharetle yazili edebiyyata getirmisdir Bunlara Suleyman ve ekinci Nusirevan ve bayquslarin sohbeti Firidun ve maralin dastani Kerpic kesen kisinin sohbeti Bulbul ve qizilgul Bir biri ile cekisen iki hekimin dastani ve diger hekayetleri misal gostermek olar Sirler xezinesi nde movcud olan bir sira hekayeler Azerbaycan efsaneleri ile movzu baximindan olduqca oxsardir S Pasayev qeyd edir ki bu hekayetlerin movzusunu Nizami xalqdan almis lakin onu zaman ve insan haqqindaki dusunceleri ucun bir vasiteye cevirmisdir Sirler xezinesi nde bilavasite xalq edebiyyatindan alinmis sujet ve motivler bunlarla bitmir Nusirevan ve bayquslarin sohbeti Sultan Sencer ve qari hekayesi Bir sahzadenin dastani Harun er Resid ile delleyin dastani Ovcu it ve tulku dastani Firudin ile maralin dastani Bir biri ile cekisen iki hekimin dastani ve basqalari bilavasite Azerbaycan folklorundan xususile onun en qedim esatir ve efsane qaynaqlarindan istifade yolu ile yaradilmisdir Bir biri ile cekisen iki hekimin dastani Gul ve zeher efsanesine Bir sahzadenin dastani Bostan ehvalati nagilina Sultan Sencer ve qari Sah ve qari efsanesine Harun er Resid ile delleyin dastani Xan yurdu efsanesine Nusirevan ve bayquslarin sohbeti Edaletli Enusirevan efsanesine movzu sujet ve ideya baximindan olduqca yaxindir IstinadlarNizami Gencevi ve folklor PDF Redaktor Muxtar Kazimoglu Tertib eden Seyfeddin Rzasoy Baki Nurlan 2013 seh 46 Istifade tarixi 18 may 2025 Isayev Orxan Sifahi xalq edebiyyati Nizami yaradiciliginin qaynagi kimi Azerbaycan edebiyyatsunasligi jurnali Baki AMEA Nizami Gencevi adina Edebiyyat Institutu 2021 accessdate missing url Xalisbeyli Tagi Nizami Gencevi ve Azerbaycan qaynaqlari Baki Azernesr 1991 seh 40 accessdate missing url Resulzade Mehemmed Emin Azerbaycan sairi Nizami Baki Azernesr 1991 seh 37 accessdate missing url Bertels Yevgeni Boyuk Azerbaycan sairi Nizami Baki AzFan 1940 seh 62 63 accessdate missing url Esker Naile Nizami Gencevinin Sirler xezinesi poemasinda deyimler ve meseller Nizami ve Folklor Baki Nurlan nesriyyati AMEA Folklor Institutu 2013 73 accessdate missing url Pasayev Sednik Nizami ve xalq efsaneleri Baki Genclik 1983 seh 32 accessdate missing url Isayev Orxan Sifahi xalq edebiyyati Nizami yaradiciliginin qaynagi kimi AMEA Nizami Gencevi adina Edebiyyat Institutu Baki Azerbaycan edebiyyatsunasligi jurnali 2021 seh 146 accessdate missing url