Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Feminist siyasi nəzəriyyə (ing. Feminist political theory) — siyasi fəlsəfənin feminist yanaşma ilə təhlil edilməsi və tənqid edilməsi, həmçinin feminist problemləri nəzərə alaraq siyasi nəzəriyyənin yenidən formalaşdırılması üzərində işləyən bir fəlsəfi sahə. Sahə həm feminist nəzəriyyənin, həm də siyasi nəzəriyyənin əsas aspektlərini birləşdirərək, siyasi fəlsəfənin ənənəvi suallarına feminist yanaşmanı tətbiq edir.
Feminist siyasi nəzəriyyənin üç əsas məqsədi:
- Siyasi nəzəriyyənin ənənəvi şəkildə qurulmasında genderin rolunu anlamaq və tənqid etmək.
- Ənənəvi siyasi nəzəriyyəni feminist problemləri (xüsusilə gender bərabərliyi) nəzərə alaraq yenidən formalaşdırmaq və ifadə etmək.
- Gender bərabərliyini nəzərdə tutan və ona nail olmağa çalışan siyasi elmi dəstəkləmək.
Əsas məlumatlar
Feminist siyasi fəlsəfə, siyasi fəlsəfənin ənənəvi strukturunu başa düşmək, tənqid etmək və onu feminist məsələlərə uyğun şəkildə yenidən qurmaqla məşğul olan bir sahədir. Feminist siyasi nəzəriyyə, siyasi fəlsəfənin ənənəvi suallarına feminist yanaşmanı tətbiq edərək, həm feminist nəzəriyyədən, həm də siyasi nəzəriyyədən bəhrələnir. Feminist siyasi nəzəriyyə yalnız qadınlar və ya genderlə məhdudlaşmır. Feminist olmağın dəqiq və dəyişməz şərtləri yoxdur, çünki bu anlayış həm fəlsəfi kateqoriyaların təbiətinə, həm də feminizmin müxtəlif istiqamətlərinə və yanaşmalarına əsaslanır. Gender kontekstlərinin siyasi nəticələrini anlamaq və təhlil etmək feminist siyasi nəzəriyyənin əsas tədqiqat sahələrindən biridir, lakin bu nəzəriyyə genderlə məhdudlaşmır.
Feminist siyasi nəzəriyyə geniş və çoxşaxəli bir sahədir. O, , , qadın mərkəzli siyasi araşdırmalar və feminist tədqiqat metodları kimi sahələrlə kəsişir. Feminist siyasi nəzəriyyəni feminizmin digər sahələrindən fərqləndirən əsas xüsusiyyətlərdən biri, dövlətin gender bərabərsizliyinin möhkəmlənməsi və ya aradan qaldırılmasında oynadığı rolu xüsusi olaraq araşdırmasıdır.
Bu sahə geniş və multidissiplinardır, eyni zamanda nisbətən yeni və davamlı olaraq inkişaf edən bir sahədir. Stenford Fəlsəfə Ensiklopediyasına görə, "feminist siyasi fəlsəfə siyasi institutların və təcrübələrin necə təşkil olunmalı və yenidən qurulmalı olduğunu müəyyənləşdirmək üçün yeni ideallar, praktiki yanaşmalar və əsaslandırmalar inkişaf etdirmək üçün bir sahədir".
Tarixi inkişafı
İlkin dövr
Feminist siyasi nəzəriyyənin ən qədim kökləri qadınların qabiliyyətləri və hüquqları haqqında yazılmış mətnlərə əsaslanır. Bu mətnlər qadınların cəmiyyətə inteqrasiyasını və gender bərabərliyini müdafiə edirdi.
Bəzi əsas tarixi mətnlər bunlardır:
- Kristina de Pizan, Qadınlar Şəhərinin Kitabı (1450) — qadınların qabiliyyətlərini və dəyərlərini müdafiə edərək, onların kişilər tərəfindən yazılan qadın əleyhinə fikirlərə qarşı qoyulmasını dəstəkləyirdi.
- Meri Astell, Xanımlara Ciddi Təklif (1694) – qadınların təhsil alması üçün qadınlar üçün xüsusi kolleclərin yaradılmasını təklif edirdi.
- Olimp de Quj, Qadın və Vətəndaş Hüquqları Bəyannaməsi (1791) — qadınların kişilərlə eyni təbii və toxunulmaz hüquqlara sahib olduğunu müdafiə edirdi.
- Meri Uolstonkraft, Qadın Hüquqlarının Müdafiəsi (1792) — qadınların təhsil hüququnun kişilərlə bərabər səviyyədə olmasını tələb edirdi.
- Şarlotta Perkins Gilman, Qadın və İqtisadiyyat (1898) — qadınların iqtisadi müstəqilliyinin evlilik institutunun inkişafı üçün vacib olduğunu irəli sürürdü.
- Virciniya Vulf, Öz Otağı — qadınların yazı ilə məşğul olması üçün özlərinə məxsus məkanlara ehtiyac duyduğunu qeyd edirdi.
Qadın Hüquqları Hərəkatı (1800–1900-cü illər)
Bu dövrdə feministlər qadınların siyasətə və sosial həyata inteqrasiyasını müdafiə edirdi. Səylər, əsasən, qadınların səsvermə hüququ, boşanma hüququ, miras hüququ və ali təhsil almaq hüququ üzərində cəmləşmişdi.
Qadın Azadlıq Hərəkatı (1960–1970-ci illər)
1960-70-ci illərdə feminist siyasi nəzəriyyə feminist azadlıq hərəkatının əsas istiqamətlərindən biri kimi formalaşdı. Bu hərəkat patriarxiyanı tənqid edərək qadınların sosial və siyasi bərabərliyi uğrunda mübarizə aparırdı.
Əsas istiqamətləri
Radikal feminizm
Radikal feministlər hesab edirlər ki, patriarxiya kişi dominantlığını yalnız zorakılıq və diskriminasiya yolu ilə deyil, həm də dil və sosial quruluşlar vasitəsilə qoruyur.
Liberal feminizm
Liberal feministlər bərabərlik və universal insan hüquqları kimi liberal nəzəriyyənin əsas prinsiplərini dəstəkləyir və qadınların hüquqlarının siyasi və hüquqi islahatlarla qorunmasına çalışırlar.
Marksist və sosialist feminizm
Marksist feministlər qadınların istismarının kapitalizm və xüsusi mülkiyyətlə bağlı olduğunu irəli sürür və qadınların azadlığının yalnız kapitalizmin aradan qaldırılması ilə mümkün olduğunu iddia edirlər.
Ekoloji feminizm
Bu istiqamət qadınların və təbiətin əlaqəsini araşdırır, ekoloji problemlərin feminist baxışla təhlilini aparır.
Postmodernist/Poststrukturalist feminizm
Postmodernist feministlər genderin sabit və dəyişməz bir kateqoriya olmadığını və cinsiyyət fərqlərinin sosial konstruksiya nəticəsində formalaşdığını irəli sürürlər.
Araşdırma sahələri
Feminist siyasi nəzəriyyə gender bərabərsizliyini araşdırmaq və aradan qaldırmaq üçün ənənəvi siyasi fəlsəfəni tənqid edən və yenidən formalaşdıran bir sahədir. Bu nəzəriyyə, dövlət və cəmiyyət daxilində qadınların və digər sosial qrupların iştirakını artırmaq məqsədi daşıyan geniş və interdisiplinar bir yanaşmadır.
- Feminist epistemologiya — genderin bilik sistemlərinə təsirini araşdırır.
- Genderləşdirilmiş siyasi institutlar — siyasi institutların gender kontekstində necə formalaşdığını təhlil edir.
- Qrup kimliyi və identiklik siyasəti — qadınların sosial və siyasi identikliyinin formalaşmasını araşdırır.
- Siyasi liderlik və gender — qadın liderlərin siyasətdəki mövqelərini və onların kişilərdən fərqli liderlik tərzlərini öyrənir.
İstinadlar
- Oberhelman, David D. "Stanford Encyclopedia of Philosophy". Reference Reviews. Emerald Group Publishing Limited. 15 (6). 2001-06-01: 9. doi:10.1108/rr.2001.15.6.9.311. ISSN 0950-4125.
- Tucker, Ericka, Feminist Political Theory // Gibbons, Michael T (redaktor), The Encyclopedia of Political Thought (ingilis), American Cancer Society, 2014, 1277–1289, doi:10.1002/9781118474396, ISBN , İstifadə tarixi: 2021-11-13
- McAfee, Noëlle; Howard, Katie B., Feminist Political Philosophy // Zalta, Edward N. (redaktor), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2018), Metaphysics Research Lab, Stanford University, 2018, İstifadə tarixi: 2021-11-05
- Tucker, Ericka, Feminist Political Theory // Gibbons, Michael T (redaktor), The Encyclopedia of Political Thought (ingilis), American Cancer Society, 2014, 1277–1289, doi:10.1002/9781118474396, ISBN , İstifadə tarixi: 2021-11-05
- Watson, Lori. Feminist Political Theory // International Encyclopedia of Ethics. Blackwell Publishing Ltd. 2013-01-01. doi:10.1002/9781444367072.wbiee757. ISBN .
- McAfee, Noëlle. Zalta, Edward N. (redaktor). Feminist Political Philosophy (Summer 2014). Metaphysics Research Lab, Stanford University. 2014-01-01.
- "The Book of the City of Ladies | work by Christine de Pisan | Britannica". Encyclopædia Britannica (ingilis). 2021-12-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-12-18.
- "A Vindication of the Rights of Woman | work by Wollstonecraft | Britannica". Encyclopædia Britannica (ingilis). 2021-12-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-12-18.
- "54 Olympe de Gouges—Declaration of the Rights of Woman and the Female Citizen", Ideals and Ideologies, Routledge, 378–380, 2016-01-08, doi:10.4324/9781315663968-69, ISBN , İstifadə tarixi: 2021-12-18
- "What Was the Women's Liberation Movement?". ThoughtCo (ingilis). 2021-12-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-12-18.
- "philosophical feminism". Encyclopædia Britannica. 2021-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-13.
- A., MacKinnon, Catharine. Toward a feminist theory of the state. Harvard University Press. 1991. ISBN . OCLC 783747693.
- Maynard, Mary. "Beyond the 'big three': the development of feminist theory into the 1990s". Women's History Review. 4 (3). 1995-09-01: 259–281. doi:10.1080/09612029500200089. ISSN 0961-2025.
- "Migration: Environment Displacement: Sub-Saharan Africa". Encyclopedia of Women & Islamic Cultures. doi:10.1163/1872-5309_ewic_ewiccom_0264c. İstifadə tarixi: 2021-12-18.
- Ebert, Teresa L. (December 1991). "The "Difference" of Postmodern Feminism". College English. 53 (8): 886–904. doi:10.2307/377692. ISSN 0010-0994. JSTOR 377692. ^ Jump up to: a b
- "philosophical feminism". Encyclopædia Britannica. 2021-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-04.
- Anderson, Elizabeth, Feminist Epistemology and Philosophy of Science // Zalta, Edward N. (redaktor), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2020), Metaphysics Research Lab, Stanford University, 2020, İstifadə tarixi: 2021-12-18
Xarici keçidlər
- Feminist Political Philosophy (Stanford Encyclopedia of Philosophy)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Feminist siyasi nezeriyye ing Feminist political theory siyasi felsefenin feminist yanasma ile tehlil edilmesi ve tenqid edilmesi hemcinin feminist problemleri nezere alaraq siyasi nezeriyyenin yeniden formalasdirilmasi uzerinde isleyen bir felsefi sahe Sahe hem feminist nezeriyyenin hem de siyasi nezeriyyenin esas aspektlerini birlesdirerek siyasi felsefenin enenevi suallarina feminist yanasmani tetbiq edir Feminist siyasi nezeriyyenin uc esas meqsedi Siyasi nezeriyyenin enenevi sekilde qurulmasinda genderin rolunu anlamaq ve tenqid etmek Enenevi siyasi nezeriyyeni feminist problemleri xususile gender beraberliyi nezere alaraq yeniden formalasdirmaq ve ifade etmek Gender beraberliyini nezerde tutan ve ona nail olmaga calisan siyasi elmi desteklemek Esas melumatlarFeminist siyasi felsefe siyasi felsefenin enenevi strukturunu basa dusmek tenqid etmek ve onu feminist meselelere uygun sekilde yeniden qurmaqla mesgul olan bir sahedir Feminist siyasi nezeriyye siyasi felsefenin enenevi suallarina feminist yanasmani tetbiq ederek hem feminist nezeriyyeden hem de siyasi nezeriyyeden behrelenir Feminist siyasi nezeriyye yalniz qadinlar ve ya genderle mehdudlasmir Feminist olmagin deqiq ve deyismez sertleri yoxdur cunki bu anlayis hem felsefi kateqoriyalarin tebietine hem de feminizmin muxtelif istiqametlerine ve yanasmalarina esaslanir Gender kontekstlerinin siyasi neticelerini anlamaq ve tehlil etmek feminist siyasi nezeriyyenin esas tedqiqat sahelerinden biridir lakin bu nezeriyye genderle mehdudlasmir Feminist siyasi nezeriyye genis ve coxsaxeli bir sahedir O qadin merkezli siyasi arasdirmalar ve feminist tedqiqat metodlari kimi sahelerle kesisir Feminist siyasi nezeriyyeni feminizmin diger sahelerinden ferqlendiren esas xususiyyetlerden biri dovletin gender berabersizliyinin mohkemlenmesi ve ya aradan qaldirilmasinda oynadigi rolu xususi olaraq arasdirmasidir Bu sahe genis ve multidissiplinardir eyni zamanda nisbeten yeni ve davamli olaraq inkisaf eden bir sahedir Stenford Felsefe Ensiklopediyasina gore feminist siyasi felsefe siyasi institutlarin ve tecrubelerin nece teskil olunmali ve yeniden qurulmali oldugunu mueyyenlesdirmek ucun yeni ideallar praktiki yanasmalar ve esaslandirmalar inkisaf etdirmek ucun bir sahedir Tarixi inkisafiIlkin dovr Qadin Azadliq Herekatindan Pop art 1972 Feminist siyasi nezeriyyenin en qedim kokleri qadinlarin qabiliyyetleri ve huquqlari haqqinda yazilmis metnlere esaslanir Bu metnler qadinlarin cemiyyete inteqrasiyasini ve gender beraberliyini mudafie edirdi Bezi esas tarixi metnler bunlardir Kristina de Pizan Qadinlar Seherinin Kitabi 1450 qadinlarin qabiliyyetlerini ve deyerlerini mudafie ederek onlarin kisiler terefinden yazilan qadin eleyhine fikirlere qarsi qoyulmasini destekleyirdi Meri Astell Xanimlara Ciddi Teklif 1694 qadinlarin tehsil almasi ucun qadinlar ucun xususi kolleclerin yaradilmasini teklif edirdi Olimp de Quj Qadin ve Vetendas Huquqlari Beyannamesi 1791 qadinlarin kisilerle eyni tebii ve toxunulmaz huquqlara sahib oldugunu mudafie edirdi Meri Uolstonkraft Qadin Huquqlarinin Mudafiesi 1792 qadinlarin tehsil huququnun kisilerle beraber seviyyede olmasini teleb edirdi Sarlotta Perkins Gilman Qadin ve Iqtisadiyyat 1898 qadinlarin iqtisadi musteqilliyinin evlilik institutunun inkisafi ucun vacib oldugunu ireli sururdu Virciniya Vulf Oz Otagi qadinlarin yazi ile mesgul olmasi ucun ozlerine mexsus mekanlara ehtiyac duydugunu qeyd edirdi Qadin Huquqlari Herekati 1800 1900 cu iller Bu dovrde feministler qadinlarin siyasete ve sosial heyata inteqrasiyasini mudafie edirdi Seyler esasen qadinlarin sesverme huququ bosanma huququ miras huququ ve ali tehsil almaq huququ uzerinde cemlesmisdi Qadin Azadliq Herekati 1960 1970 ci iller 1960 70 ci illerde feminist siyasi nezeriyye feminist azadliq herekatinin esas istiqametlerinden biri kimi formalasdi Bu herekat patriarxiyani tenqid ederek qadinlarin sosial ve siyasi beraberliyi ugrunda mubarize aparirdi Esas istiqametleriRadikal feminizm Radikal feministler hesab edirler ki patriarxiya kisi dominantligini yalniz zorakiliq ve diskriminasiya yolu ile deyil hem de dil ve sosial quruluslar vasitesile qoruyur Liberal feminizm Liberal feministler beraberlik ve universal insan huquqlari kimi liberal nezeriyyenin esas prinsiplerini destekleyir ve qadinlarin huquqlarinin siyasi ve huquqi islahatlarla qorunmasina calisirlar Marksist ve sosialist feminizm Marksist feministler qadinlarin istismarinin kapitalizm ve xususi mulkiyyetle bagli oldugunu ireli surur ve qadinlarin azadliginin yalniz kapitalizmin aradan qaldirilmasi ile mumkun oldugunu iddia edirler Ekoloji feminizm Bu istiqamet qadinlarin ve tebietin elaqesini arasdirir ekoloji problemlerin feminist baxisla tehlilini aparir Postmodernist Poststrukturalist feminizm Postmodernist feministler genderin sabit ve deyismez bir kateqoriya olmadigini ve cinsiyyet ferqlerinin sosial konstruksiya neticesinde formalasdigini ireli sururler Arasdirma saheleriFeminist siyasi nezeriyye gender berabersizliyini arasdirmaq ve aradan qaldirmaq ucun enenevi siyasi felsefeni tenqid eden ve yeniden formalasdiran bir sahedir Bu nezeriyye dovlet ve cemiyyet daxilinde qadinlarin ve diger sosial qruplarin istirakini artirmaq meqsedi dasiyan genis ve interdisiplinar bir yanasmadir Feminist epistemologiya genderin bilik sistemlerine tesirini arasdirir Genderlesdirilmis siyasi institutlar siyasi institutlarin gender kontekstinde nece formalasdigini tehlil edir Qrup kimliyi ve identiklik siyaseti qadinlarin sosial ve siyasi identikliyinin formalasmasini arasdirir Siyasi liderlik ve gender qadin liderlerin siyasetdeki movqelerini ve onlarin kisilerden ferqli liderlik terzlerini oyrenir IstinadlarOberhelman David D Stanford Encyclopedia of Philosophy Reference Reviews Emerald Group Publishing Limited 15 6 2001 06 01 9 doi 10 1108 rr 2001 15 6 9 311 ISSN 0950 4125 Tucker Ericka Feminist Political Theory Gibbons Michael T redaktor The Encyclopedia of Political Thought ingilis American Cancer Society 2014 1277 1289 doi 10 1002 9781118474396 ISBN 978 1 118 47439 6 Istifade tarixi 2021 11 13 McAfee Noelle Howard Katie B Feminist Political Philosophy Zalta Edward N redaktor The Stanford Encyclopedia of Philosophy Winter 2018 Metaphysics Research Lab Stanford University 2018 Istifade tarixi 2021 11 05 Tucker Ericka Feminist Political Theory Gibbons Michael T redaktor The Encyclopedia of Political Thought ingilis American Cancer Society 2014 1277 1289 doi 10 1002 9781118474396 ISBN 978 1 118 47439 6 Istifade tarixi 2021 11 05 Watson Lori Feminist Political Theory International Encyclopedia of Ethics Blackwell Publishing Ltd 2013 01 01 doi 10 1002 9781444367072 wbiee757 ISBN 9781444367072 McAfee Noelle Zalta Edward N redaktor Feminist Political Philosophy Summer 2014 Metaphysics Research Lab Stanford University 2014 01 01 The Book of the City of Ladies work by Christine de Pisan Britannica Encyclopaedia Britannica ingilis 2021 12 18 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 12 18 A Vindication of the Rights of Woman work by Wollstonecraft Britannica Encyclopaedia Britannica ingilis 2021 12 18 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 12 18 54 Olympe de Gouges Declaration of the Rights of Woman and the Female Citizen Ideals and Ideologies Routledge 378 380 2016 01 08 doi 10 4324 9781315663968 69 ISBN 9781315663968 Istifade tarixi 2021 12 18 What Was the Women s Liberation Movement ThoughtCo ingilis 2021 12 18 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 12 18 philosophical feminism Encyclopaedia Britannica 2021 06 30 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 10 13 A MacKinnon Catharine Toward a feminist theory of the state Harvard University Press 1991 ISBN 0 674 89646 7 OCLC 783747693 Maynard Mary Beyond the big three the development of feminist theory into the 1990s Women s History Review 4 3 1995 09 01 259 281 doi 10 1080 09612029500200089 ISSN 0961 2025 Migration Environment Displacement Sub Saharan Africa Encyclopedia of Women amp Islamic Cultures doi 10 1163 1872 5309 ewic ewiccom 0264c Istifade tarixi 2021 12 18 Ebert Teresa L December 1991 The Difference of Postmodern Feminism College English 53 8 886 904 doi 10 2307 377692 ISSN 0010 0994 JSTOR 377692 Jump up to a b philosophical feminism Encyclopaedia Britannica 2021 06 30 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 04 Anderson Elizabeth Feminist Epistemology and Philosophy of Science Zalta Edward N redaktor The Stanford Encyclopedia of Philosophy Spring 2020 Metaphysics Research Lab Stanford University 2020 Istifade tarixi 2021 12 18Xarici kecidlerFeminist Political Philosophy Stanford Encyclopedia of Philosophy