Ayaq divanı — Osmanlı imperiyasında fövqəladə vəziyyətlərdə padşahın rəhbərliyi ilə çağırılan və padşahdan başqa hər kəsin ayaq üstə dayanmalı olduğu divan məclisidir.
Tarixi
XVI əsrdə yalnız bir neçə dəfə çağırılan ayaq divanı, XVII əsrdə tez-tez rastlanmışdır. XVI əsrə aid ayaq divanları daha çox padşah tərəfindən saray xaricində toplanmışdır. Mustafa Selaniki öz əsərində qeyd edir ki, Sultan Süleyman Qanuni tərəfindən çağırılan ilk ayaq divanı 1564 tarixində baş tutmuş, səbəbi isə sədrəzəmƏli Paşanınqeyri-müsəlman bir memarı haqsız yerə həbs etdirməsi olmuşdur. Sultan Süleyman tərəfindən çağırılan ikinci ayaq divanı isə tacir və hacılarla dolu bir Osmanlı gəmisinin Malta quldurları tərəfindən ələ keçirilməsi səbəbilə çağırılmışdır.
XVII əsrdəpadşah əmriylə toplanan ayaq divanları IV Murad və IV Mehmed səltənətlərinə təsadüf edir. IV Muradın 8 iyun 1632 tarixində Sənan Paşa köşkündə çağırdığı ayaq divanı, onun dövlət idarəsini ələ almasında mühüm rol oynamışdır.
IV Mehmedin səltənətində padşah əmriylə çağırılan ayaq divanı isə, Ədirnə yaxınlığında qurulan çadırda 15 oktyabr 1658 tarixində çağırılmışdır. Ayaq divanında səfərdən yenicə dönmüş Körpülü Mehmed Paşa ilə şeyxülislam, başqazılar və yeniçəri ağaları iştirak etmiş, padşah bu divanda Abxaz Həsən ağa üzərinə tərtiblənən səfər üçün ordu rəhbərləri ilə məsləhətləşmişdir. Eyni zamanda bu divanda dövrün şeyxülislamıBolevi Mustafa Əfəndi Abxaz Həsən ağanın ölümü ilə bağlı fətva vermişdir.
Bu iki nümunədən başqa XVII əsrdə çağırılan digər ayaq divanları əsgərin yaxud əhalinin tələbi ilə baş tutmuşdur. Hadisələrin bu qədər sərtləşməsində isə əsas səbəb ya dövlət adamlarının yeritdiyi yanlış siyasətlər, ya da maliyyə vəziyyətinin pisləşməsi olmuşdur.
Məsələn, 1602-ci ildə Anadoluda çıxan ayaqlanmaların vaxtında qarşısının alınmaması və alınan tədbirlərin yetərsizliyi səbəbilə sipahilər bəzi təhrikçilərin də müdaxiləsi ilə ayaqlanmış, sədrəzəm kədxudası da başda olmaqla yeniçəri ağası, şeyxülislam və başqazılar vəzifələrindən alınmışdır. Bununla da sakitləşməyən üsyançı dəstələr padşahı ayaq divanına çağırmışdır. 6 yanvar 1603 tarixində Babüssəadə qapıları önündə tərtib olunan ayaq divanında sipahilərin istəkləri dinlənilmiş, Darüssəadə və Babüssəadə ağaları edam olunmuşdur.
IV Mehmed dövründə dövlət xəzinəsi o qədər zəifləmişdi ki, artıq ülufələr ödənə bilmirdi. Bu səbəbdən Rumelidə əyarı aşağı salınmış yeni sikkələr kəsildi və "züyuf akçe" adlanan bu pullar əhalidəki tam əyarlı qızıl pullarla dəyişdirildi. Əhalidən alınan pullar isə ülufə olaraq paylanmalı idi. Ancaq bu plandan xəbərdar olan əhali ayaqlandı və öncə sədrəzəmə, ardından isə şeyxülislama müraciət edərək şikayətlərini bildirdilər. Ancaq nəticəsiz qalan bu şikayətlər nəhayət 21 avqust 1651 tarixində Babüssəadə qapıları önündə toplanan ayaq divanında padşaha da ərz olundu. Nəticədə yeni maliyyə planı geri alındı və sədrəzəmMələk Əhməd Paşa da vəzifəsindən alındı.
Yenə IV Mehmed səltənətində Süleyman Paşasədarəti dönəmində çağırılan ayaq divanı tarixdə Çinar hadisələri adlanan hadisə əsnasında baş tutmuşdur. 4 mart 1656 tarixində Alay köşkündə çağırılan bu ayaq divanı Osmanlı tarixindəki son ayaq divanıdır.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir.
Naîmâ, Târih, I, 306–308; III, 97–98; V, 97–101; VI, 144–155, 370–371
September 21, 2021
ayaq, divanı, osmanlı, imperiyasında, fövqəladə, vəziyyətlərdə, padşahın, rəhbərliyi, ilə, çağırılan, padşahdan, başqa, hər, kəsin, ayaq, üstə, dayanmalı, olduğu, divan, məclisidir, tarixi, redaktəxvi, əsrdə, yalnız, neçə, dəfə, çağırılan, ayaq, divanı, xvii, . Ayaq divani Osmanli imperiyasinda fovqelade veziyyetlerde padsahin rehberliyi ile cagirilan ve padsahdan basqa her kesin ayaq uste dayanmali oldugu divan meclisidir 1 2 Tarixi RedakteXVI esrde yalniz bir nece defe cagirilan ayaq divani XVII esrde tez tez rastlanmisdir XVI esre aid ayaq divanlari daha cox padsah terefinden saray xaricinde toplanmisdir Mustafa Selaniki oz eserinde qeyd edir ki Sultan Suleyman Qanuni terefinden cagirilan ilk ayaq divani 1564 tarixinde bas tutmus sebebi ise sedrezem Eli Pasanin qeyri muselman bir memari haqsiz yere hebs etdirmesi olmusdur Sultan Suleyman terefinden cagirilan ikinci ayaq divani ise tacir ve hacilarla dolu bir Osmanli gemisinin Malta quldurlari terefinden ele kecirilmesi sebebile cagirilmisdir 3 XVII esrde padsah emriyle toplanan ayaq divanlari IV Murad ve IV Mehmed seltenetlerine tesaduf edir IV Muradin 8 iyun 1632 tarixinde Senan Pasa koskunde cagirdigi ayaq divani onun dovlet idaresini ele almasinda muhum rol oynamisdir 4 IV Mehmedin seltenetinde padsah emriyle cagirilan ayaq divani ise Edirne yaxinliginda qurulan cadirda 15 oktyabr 1658 tarixinde cagirilmisdir Ayaq divaninda seferden yenice donmus Korpulu Mehmed Pasa ile seyxulislam basqazilar ve yeniceri agalari istirak etmis padsah bu divanda Abxaz Hesen aga uzerine tertiblenen sefer ucun ordu rehberleri ile meslehetlesmisdir 5 Eyni zamanda bu divanda dovrun seyxulislami Bolevi Mustafa Efendi Abxaz Hesen aganin olumu ile bagli fetva vermisdir Bu iki numuneden basqa XVII esrde cagirilan diger ayaq divanlari esgerin yaxud ehalinin telebi ile bas tutmusdur Hadiselerin bu qeder sertlesmesinde ise esas sebeb ya dovlet adamlarinin yeritdiyi yanlis siyasetler ya da maliyye veziyyetinin pislesmesi olmusdur Meselen 1602 ci ilde Anadoluda cixan ayaqlanmalarin vaxtinda qarsisinin alinmamasi ve alinan tedbirlerin yetersizliyi sebebile sipahiler bezi tehrikcilerin de mudaxilesi ile ayaqlanmis sedrezem kedxudasi da basda olmaqla yeniceri agasi seyxulislam ve basqazilar vezifelerinden alinmisdir Bununla da sakitlesmeyen usyanci desteler padsahi ayaq divanina cagirmisdir 6 yanvar 1603 tarixinde Babusseade qapilari onunde tertib olunan ayaq divaninda sipahilerin istekleri dinlenilmis Darusseade ve Babusseade agalari edam olunmusdur 6 IV Muradin seltenetinde serdar i ekrem Husrev Pasanin Bagdad muhasiresindeki ugursuzlugu sebebile vezifesinden alinmasi ordunu narazi salmis ve Anadoluda baslayan ayaqlanmalar paytaxta da sicramisdi Usyancilar sedrezem Hafiz Ehmed Pasa daxil olmaqla bezi saray adamlarinin teslim edilmesini teleb etmis bunun ardindan usyanin ucuncu gunu olan 10 fevral 1632 gunu padsah Babusseade qapilari onunde bir ayaq divani cagirmis ve Hafiz Ehmed Pasani usyancilara teslim etmeye mecbur qalmisdir Ancaq yene de sakitlesmeyen usyancilar bu defe de Husrev Pasanin edami sebebile ayaqlanaraq 13 mart 1632 tarixinde saraya yurumus ve IV Muradi ayaq divanina cagiraraq isteklerini bildirmisdir Istekleri yerine yetirilmediyi teqdirde bu defe genc padsahi taxtdan salmaqla hedeleyen usyancilar yeni sedrezem Topal Receb Pasa ve Seyxulislam Ahizadenin mudaxilesi ile yatirilmis ve saraydan cixarilmisdir 7 IV Mehmed dovrunde dovlet xezinesi o qeder zeiflemisdi ki artiq ulufeler odene bilmirdi Bu sebebden Rumelide eyari asagi salinmis yeni sikkeler kesildi ve zuyuf akce adlanan bu pullar ehalideki tam eyarli qizil pullarla deyisdirildi Ehaliden alinan pullar ise ulufe olaraq paylanmali idi Ancaq bu plandan xeberdar olan ehali ayaqlandi ve once sedrezeme ardindan ise seyxulislama muraciet ederek sikayetlerini bildirdiler Ancaq neticesiz qalan bu sikayetler nehayet 21 avqust 1651 tarixinde Babusseade qapilari onunde toplanan ayaq divaninda padsaha da erz olundu Neticede yeni maliyye plani geri alindi ve sedrezem Melek Ehmed Pasa da vezifesinden alindi Yene IV Mehmed seltenetinde Suleyman Pasa sedareti doneminde cagirilan ayaq divani tarixde Cinar hadiseleri adlanan hadise esnasinda bas tutmusdur 4 mart 1656 tarixinde Alay koskunde cagirilan bu ayaq divani Osmanli tarixindeki son ayaq divanidir Istinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir http www islamansiklopedisi info dia ayrmetin php idno 040193 Isazade Abdullah Tarih IU Ktp Ibnulemin nr 3014 vr 15b vd Selaniki Tarih s 5 7 Katib Celebi Fezleke II 373 374 Solakzade Tarih s 751 Uzuncarsili Saray Teskilati s 225 229 Naima Tarih I 306 308 III 97 98 V 97 101 VI 144 155 370 371Menbe https az wikipedia org w index php title Ayaq divani amp oldid 5382383, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
