Avunkulat (lat.avunculus - dayı) — ana tərəfindən qardaşla (dayı ilə) bacıoğlu arasında hüquq və vəzifələri müəyyən edən adət. Müvafiq əlaqələr cəmiyyətdən asılı olaraq, rəsmi və ya qeyri-rəsmi ola bilər. Patriarxat dövründə bu adət uşaqların ana nəslindən olan qohumlarla əlaqələrini qoruyub saxlayırdı. Bir çox qədim və bəzi müasir xalqlara məlumdur. Avunkulat qədim almanlarda və yunanlarda, hazırda isə Afrika qitəsinin və Okeaniyanın müasir xalqlarında dayı ilə bacıoğlu arasında sıx qohumluq əlaqəsində, habelə dayının öz oğlu ilə müqayisədə bacıoğluna daha böyük qayğı ilə yanaşmasında ifadə olunur.
Avunkulat cəmiyyətlər
Avunkulat cəmiyyətlərdə evli cütlüklər, ənənəvi olaraq, kişinin anasının ən böyük qardaşı ilə birlikdə yaşayırlar. Buna daha çox ana xətti üzrə qohumluq əlaqələrinin hökm sürdüyü cəmiyyətlərdə təsadüf olunur. Belə yaşayış tərzi dünyada mövcud cəmiyyətlərin cəmi 4%-də aşkar olunub.
Bu model o zaman mövcud olur ki, hər hansı bir kişi öz statusunu, işini və ya imtiyazlarını ana xətti üzrə ona ən yaxın olan kişi qohumundan əldə edir. Əgər bir qadının oğlu həmin qadının qardaşına yaxın qalırsa, o zaman ana xətti üzrə qohumluğun hökm sürdüyü cəmiyyətdə necə davranılmalı olduğunu daha asanlıqla öyrənə bilir.
Tarixən Qazaxıstanda avunkulat bacıoğlu, anasının qohumlarından üç dəfəyə qədər hər hansı bir şey götürə bilərdi. Keçmişdə qırğızlarda mövcud ənənəyə görə, bayramda bacıoğlu öz dayısının və ya ana xətti üzrə babasının ilxısından istənilən atı seçib götürə bilərdi.
Cənub-qərbi ABŞ-da apaçilər qəbiləsində mövcud praktikaya görə, irs və əsl-nəcabətin yalnız ana xətti ilə davam etdirildiyi zamanlarda dayı uşaqlara sosial dəyərlər və tərbiyəni aşılamağa görə məsuliyyət daşıyırdı. Müasir dövr onların da həyat tərzinə təsir göstərsə də, bu ənənə tamamilə sıradan çıxmayıb.
XX əsrin əvvəllərində avunkulatla əlaqədar aparılan tədqiqatlar avunkulatla ata və ya ana xətti üzrə qohumluğun hökm sürdüyü cəmiyyətlər arasındakı əlaqələri müəyyən etməyə əsaslanmışdır. 1922-ci ildə Frans Boas yaşayış yerlərinə əsaslanaraq avunkulatların müxtəlif təsnifatını aparmışdır. Anri-Aleksandr Cyuno iddia edirdi ki, Tsonqalardakı avunkulat onu göstərir ki, cəmiyyətdə əvvəl ana xətti üzrə qohumluq hökm sürüb. 1924-cü ildən etibarən Alfred Radklif-BraunMozambikli Tsonqaları, Tonqa xalqını və NamibiyadakıNama xalqını avunkulat cəmiyyətlər adlandırmışdır. O, həmçinin digər ailə münasibətlərini də bura daxil etmək üçün konsepsiyasını genişləndirmişdir.
Sonrakı tədqiqatlar ana xətti üzrə qohumluq məsələsindən kənara çıxmağa başladı. Yan N. Bremmer Hind-Avropa xalqlarını müşahidə edərək belə nəticəyə gəlmişdir ki, avunkulat ailədən kənarda təhsil almaq prinsipi ilə izah edilir və ana xətti üzrə qohumluğu əks etdirmir.
Avunkulat nikah
Tarixi (antropoloji yox) terminologiyada avunkulat nikah dedikdə kişinin öz bacısı qızı ilə nikahı nəzərdə tutulurdu (Levit 18 siyahılarında açıqca qadağan edilməmişdir). Antropoloqların istifadə etdiyi mənada avunkulat adətinin mövcud olduğu əksər mədəniyyətlərdə belə nikah, ana xətti üzrə qohumluğun olduğu eyni ailədə ailə üzvləri arasında əlaqəni tənzim edən tabuları pozurdu.
Ədəbiyyat
Aqşin Quliyev. Hüquq ensiklopediyası. Bakı, Qanun, 2007. 1108 s.
Kosven, M. O. (1948). "Avunkulat [The Avunculate]". Sovietskaya Etnografiya. 1: 3–46.
İstinadlar
Rosman, Abraham and Rubel, Paula G. The Tapestry of Culture: An Introduction to Cultural Anthropology. Mcgraw-Hill College, 1995. (ISBN0-07-053955-3)
Yu.Zuev, "Early Türks: Sketches of history and ideology", Almaty, Daik-Press, 2002, p. 30
Cunningham, Lawarence J. Ancient Chamorro Society. Bess Press, 1992. (ISBN1-880188-05-8)
Keegan, William F. Before Columbus: Caonabo’s Homeland, Middle Caicos Earthwatch Report, 1999.
Boas, Franz (1922-01-01). "The Avunculate among the Vandau". American Anthropologist. 24 (1): 95–97. doi:10.1525/aa.1922.24.1.02a00150. JSTOR 660075.
↑ Ryder, J. W.; Blackman, M. B. (2016-09-14). "The Avunculate: A Cross-Cultural Critique of Claude Levi-Strauss". Cross-Cultural Research (ingilis). 5 (2): 97–115. doi:10.1177/106939717000500202.
Radcliffe-Brown, Alfred (1952). Structure and Function in Primitive Society(PDF). London: Routledge & Kegan Paul. 15–31.
Bremmer, Jan (1976-01-01). "EPRINTS-BOOK-TITLE" (English).
Avqust 12, 2021
avunkulat, avunculus, dayı, tərəfindən, qardaşla, dayı, ilə, bacıoğlu, arasında, hüquq, vəzifələri, müəyyən, edən, adət, müvafiq, əlaqələr, cəmiyyətdən, asılı, olaraq, rəsmi, qeyri, rəsmi, bilər, patriarxat, dövründə, adət, uşaqların, nəslindən, olan, qohumlar. Avunkulat lat avunculus dayi ana terefinden qardasla dayi ile bacioglu arasinda huquq ve vezifeleri mueyyen eden adet Muvafiq elaqeler cemiyyetden asili olaraq resmi ve ya qeyri resmi ola biler Patriarxat dovrunde bu adet usaqlarin ana neslinden olan qohumlarla elaqelerini qoruyub saxlayirdi Bir cox qedim ve bezi muasir xalqlara melumdur Avunkulat qedim almanlarda ve yunanlarda hazirda ise Afrika qitesinin ve Okeaniyanin muasir xalqlarinda dayi ile bacioglu arasinda six qohumluq elaqesinde habele dayinin oz oglu ile muqayisede baciogluna daha boyuk qaygi ile yanasmasinda ifade olunur Mundericat 1 Avunkulat cemiyyetler 2 Antropoloji tedqiqat 3 Avunkulat nikah 4 Edebiyyat 5 IstinadlarAvunkulat cemiyyetler RedakteAvunkulat cemiyyetlerde evli cutlukler enenevi olaraq kisinin anasinin en boyuk qardasi ile birlikde yasayirlar Buna daha cox ana xetti uzre qohumluq elaqelerinin hokm surduyu cemiyyetlerde tesaduf olunur Bele yasayis terzi dunyada movcud cemiyyetlerin cemi 4 de askar olunub 1 Bu model o zaman movcud olur ki her hansi bir kisi oz statusunu isini ve ya imtiyazlarini ana xetti uzre ona en yaxin olan kisi qohumundan elde edir Eger bir qadinin oglu hemin qadinin qardasina yaxin qalirsa o zaman ana xetti uzre qohumlugun hokm surduyu cemiyyetde nece davranilmali oldugunu daha asanliqla oyrene bilir Tarixen Qazaxistanda avunkulat bacioglu anasinin qohumlarindan uc defeye qeder her hansi bir sey goture bilerdi Kecmisde qirgizlarda movcud eneneye gore bayramda bacioglu oz dayisinin ve ya ana xetti uzre babasinin ilxisindan istenilen ati secib goture bilerdi 2 Cenub qerbi ABS da apaciler qebilesinde movcud praktikaya gore irs ve esl necabetin yalniz ana xetti ile davam etdirildiyi zamanlarda dayi usaqlara sosial deyerler ve terbiyeni asilamaga gore mesuliyyet dasiyirdi Muasir dovr onlarin da heyat terzine tesir gosterse de bu enene tamamile siradan cixmayib Marian adalarinda 3 Camorro xalqi ve Torks ve Kaykos adalarindan 4 Tainolar avunkulat heyat terzi suren xalqlara numunedir Antropoloji tedqiqat RedakteXX esrin evvellerinde avunkulatla elaqedar aparilan tedqiqatlar avunkulatla ata ve ya ana xetti uzre qohumlugun hokm surduyu cemiyyetler arasindaki elaqeleri mueyyen etmeye esaslanmisdir 1922 ci ilde Frans Boas yasayis yerlerine esaslanaraq avunkulatlarin muxtelif tesnifatini aparmisdir 5 Anri Aleksandr Cyuno iddia edirdi ki Tsonqalardaki avunkulat onu gosterir ki cemiyyetde evvel ana xetti uzre qohumluq hokm surub 6 1924 cu ilden etibaren Alfred Radklif Braun Mozambikli Tsonqalari Tonqa xalqini ve Namibiyadaki Nama xalqini avunkulat cemiyyetler adlandirmisdir O hemcinin diger aile munasibetlerini de bura daxil etmek ucun konsepsiyasini genislendirmisdir 6 7 Sonraki tedqiqatlar ana xetti uzre qohumluq meselesinden kenara cixmaga basladi Yan N Bremmer Hind Avropa xalqlarini musahide ederek bele neticeye gelmisdir ki avunkulat aileden kenarda tehsil almaq prinsipi ile izah edilir ve ana xetti uzre qohumlugu eks etdirmir 8 Avunkulat nikah RedakteTarixi antropoloji yox terminologiyada avunkulat nikah dedikde kisinin oz bacisi qizi ile nikahi nezerde tutulurdu Levit 18 siyahilarinda aciqca qadagan edilmemisdir Antropoloqlarin istifade etdiyi menada avunkulat adetinin movcud oldugu ekser medeniyyetlerde bele nikah ana xetti uzre qohumlugun oldugu eyni ailede aile uzvleri arasinda elaqeni tenzim eden tabulari pozurdu Edebiyyat RedakteAqsin Quliyev Huquq ensiklopediyasi Baki Qanun 2007 1108 s Kosven M O 1948 Avunkulat The Avunculate Sovietskaya Etnografiya 1 3 46 Istinadlar Redakte Rosman Abraham and Rubel Paula G The Tapestry of Culture An Introduction to Cultural Anthropology Mcgraw Hill College 1995 ISBN 0 07 053955 3 Yu Zuev Early Turks Sketches of history and ideology Almaty Daik Press 2002 p 30 Cunningham Lawarence J Ancient Chamorro Society Bess Press 1992 ISBN 1 880188 05 8 Keegan William F Before Columbus Caonabo s Homeland Middle Caicos Earthwatch Report 1999 Boas Franz 1922 01 01 The Avunculate among the Vandau American Anthropologist 24 1 95 97 doi 10 1525 aa 1922 24 1 02a00150 JSTOR 660075 1 2 Ryder J W Blackman M B 2016 09 14 The Avunculate A Cross Cultural Critique of Claude Levi Strauss Cross Cultural Research ingilis 5 2 97 115 doi 10 1177 106939717000500202 Radcliffe Brown Alfred 1952 Structure and Function in Primitive Society PDF London Routledge amp Kegan Paul 15 31 Bremmer Jan 1976 01 01 EPRINTS BOOK TITLE English Menbe https az wikipedia org w index php title Avunkulat amp oldid 4443763, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
