Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Bu məqalədəki məlumatların üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Aral dənizi və ya Aral gölü (qaz. Арал теңізі, özb. Orol dengizi, Орол денгизи, qaraq. Aral teńizi, Арал теңизи)— Mərkəzi Asiyada, Qazaxıstan və Özbəkistan sərhədində, Turan ovalığında axarsız şor göl. XX əsrin 60-cı illərindən dənizin əsas qida mənbəyi Amudərya və Sırdərya çayları suyunun kənd təsərrüfatı ehtiyaclarına daha çox işlədilməsi nəticəsində Aral dənizinin səviyyəsi intensiv surətdə aşağı düşməyə başlamışdır. Artıq 200 ilədək səviyyə 19 m aşağı düşmüş, səthinin sah. 24,4 min km2 -ə, həcmi 175 km3-ə, duzluluğu 46–59%-ə çatmış, sahil xətti onlarla km geriyə çəkilmişdir. Amudərya və Sırdərya çaylarının suyu bəzi illərdə Aral dənizinə gəlib çatmır. 1989-cu ildə dəniz iki hissəyə parçalandı — Şimali (Kiçik), Cənubi (Böyük) Aral dənizi. Aral dənizinin şimal sahilləri bəzi yerlərdə hündür, bəzi yerlərdə alçaq, şərq sahilləri qumluqdur; cənub sahilini, əsasən, Amudəryanın deltası, qərb sahilini Üstyurd platosunun uçurumu (hünd. 250 m-dək) tutur. Aral dənizində çoxlu sayda ada var. Ən böyükləri Kokaral, Barsakelmes və Vozrojdeniyedir. İqlimi kontinentaldır. Havanın orta temperaturu yayda 24–26 °C, qışda–7-dən –13,5-°C-yə qədərdir. Suyun səthində temperatur yayda 28–30 °C, qışda 0°C-dən aşağıdır. İllik yağıntı 110–150 mm-dir. Axınlar saat əqrəbi istiqamətindədir. Aral dənizi balıqçılıq təsərrüfatını və nəqliyyat əhəmiyyətini itirmiş, ekoloji fəlakət zonasına çevrilmişdir. Dənizin qurumasının qarşısını almaq, fauna və florasını bərpa etmək üçün elmi cəhətdən əsaslandırılmış yollar axtarılır.
| özb. Orol dengizi, qaz. Арал теңізі, qaraq. Aral teńizi | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 31 m |
| Eni | 284 km |
| Uzunluğu |
|
| Sahəsi |
|
| Dərin yeri | 42 m, 8,7 m |
| Yerləşməsi | |
| HGYO | |
| Ölkə | |
 Aral | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İstinadlar
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 1-ci cild: A – Argelander (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2009. səh. 587. ISBN .
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanila bilmesi ucun elave menbelere ehtiyac var Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek onu tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Aral denizi ve ya Aral golu qaz Aral tenizi ozb Orol dengizi Orol dengizi qaraq Aral tenizi Aral tenizi Merkezi Asiyada Qazaxistan ve Ozbekistan serhedinde Turan ovaliginda axarsiz sor gol XX esrin 60 ci illerinden denizin esas qida menbeyi Amuderya ve Sirderya caylari suyunun kend teserrufati ehtiyaclarina daha cox isledilmesi neticesinde Aral denizinin seviyyesi intensiv suretde asagi dusmeye baslamisdir Artiq 200 iledek seviyye 19 m asagi dusmus sethinin sah 24 4 min km2 e hecmi 175 km3 e duzlulugu 46 59 e catmis sahil xetti onlarla km geriye cekilmisdir Amuderya ve Sirderya caylarinin suyu bezi illerde Aral denizine gelib catmir 1989 cu ilde deniz iki hisseye parcalandi Simali Kicik Cenubi Boyuk Aral denizi Aral denizinin simal sahilleri bezi yerlerde hundur bezi yerlerde alcaq serq sahilleri qumluqdur cenub sahilini esasen Amuderyanin deltasi qerb sahilini Ustyurd platosunun ucurumu hund 250 m dek tutur Aral denizinde coxlu sayda ada var En boyukleri Kokaral Barsakelmes ve Vozrojdeniyedir Iqlimi kontinentaldir Havanin orta temperaturu yayda 24 26 C qisda 7 den 13 5 C ye qederdir Suyun sethinde temperatur yayda 28 30 C qisda 0 C den asagidir Illik yaginti 110 150 mm dir Axinlar saat eqrebi istiqametindedir Aral denizi baliqciliq teserrufatini ve neqliyyat ehemiyyetini itirmis ekoloji felaket zonasina cevrilmisdir Denizin qurumasinin qarsisini almaq fauna ve florasini berpa etmek ucun elmi cehetden esaslandirilmis yollar axtarilir ozb Orol dengizi qaz Aral tenizi qaraq Aral teniziUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 31 mEni 284 kmUzunlugu 428 kmSahesi 8 303 km 2015 Derin yeri 42 m 8 7 mYerlesmesi45 sm e 60 s u H G Y OOlke Qazaxistan Ozbekistanozb Orol dengizi qaz Aral tenizi qaraq Aral teniziAral Vikianbarda elaqeli mediafayllarAral denizinin seviyyesinin asagi enmesi 1960 2010 cu iller IstinadlarAzerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 1 ci cild A Argelander 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2009 seh 587 ISBN 978 9952 441 02 4 Xarici kecidler