Ankaralı Mehmed Əmin Əfəndi
Ankaralı Mehmed Əmin Əfəndi (d. 1619 - ö. 2 noyabr 1687) — Osmanlı alimi, müdərrisi və şeyxülislamı.
| Ankaralı Mehmed Əmin Əfəndi | |
|---|---|
| Sələfi | Çatalcalı Əli Əfəndi |
| Xələfi | Dabbaqzadə Mehmed Əfəndi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Ankara |
| Vəfat tarixi | |
Həyatı
1619-cu ildə Ankarada dünyaya gəlmişdir. Bu səbəblə bir çox tarixi mənbələrdə Ankaralı olaraq anılır. Atası Hüseyn Əfəndi Ankaranın məşhur tacirlərindən olmuşdur. Kiçik yaşlarında Ankara müftisi Kırşəhərli Mehmed Əfəndinin xidmətinə girdi və burada ilk təhsilini aldı. Ardından şeyxülislam Zəkəriyazadə Yəhya Əfəndinin dərslərini aldı və dini təhsilini başa vurdu. Bir müddət kiçik dərəcəli mədrəsələrdə müdərris oldu. Daha sonra 1650-ci ilin oktyabrında Mehmed ağa darülhədisində, 1656-cı ilin avqustunda Pərviz Əfəndi, ertəsi il Qasım Paşa mədrəsəsinə təyin edildi və fətva əmini oldu. Ardından 1663-cü ilədək bir sıra önəmli mədrəsələrdə müdərris olaraq fəaliyyət göstərdi.
Daha sonra qazılığa keçərək 1663-cü ilin oktyabrında Yenişəhər qazısı oldu. 2 il burada xidmət etdikdən sonra İstanbula qayıtdı və yenidən fətva əmini oldu. 1667-ci ilin aprelində Bursa qazısı təyin edildi və fətva əminliyi də bu əsnada davam etdi. 1669-cu ilin dekabrında Misir, bir il sonra isə Məkkə qazısı təyin edilsə də, hələ yolda ikən İstanbula çağırıldı və 1671-ci ilin iyununda İstanbul qazısı təyin edildi. 1672-ci ilin mayında Anadolu, 1673-cü ilin iyununda Rumeli başqazısı seçildi. Bu əsnada şeyxülislam Minkarizadə Yəhya Əfəndinin xəstəliyi səbəbilə 8 ay ona naiblik etmiş, fətva məsələlərində söz sahibi olmuşdur. 1676-cı ildə vəzifədən alındı və böyük ərazilər hədiyyə edilərək təqaüdə çıxarıldı. Ancaq çox keçmədən 1685-ci ilin aprelində ikinci dəfə Rumeli başqazısı və nəhayət ertəsi il şeyxülislam seçildi (27 sentyabr 1686).
Şeyxülislamlığı əsnasında, dövlət idarəsindən uzaqlaşaraq gününü əyləncə məclislərində keçirən Sultan Mehmedi xəbərdar etməsi, siyasi vəziyyətin yaxşılaşmasında önəmli rol oynamışdır. Sultan Mehmedin son illərində yaranan taxta namizədliyi problemində sultanın oğlu Şahzadə Mustafanın yerinə qardaşı Şahzadə Süleymanın tərəfini tutdu. Ancaq onun cülus mərasimini görmədən 2 noyabr 1687-ci ildə vəfat etdi. Məzarı Kovacı Dədə məscidi həyətinə dəfn edilmişdir.
Mənbə
- Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 501;
- Muhibbî, Ḫulâṣatü’l-es̱er, IV, 314-315;
- Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekāyiât (haz. Abdülkadir Özcan), Ankara 1995, s. 22, 38, 73-74, 219, 245, 250, 259, 261, 263;
- Uşşâkīzâde, Zeyl-i Şekāik (nşr. H. J. Kissling), Wiesbaden 1965, s. 537-539;
- Silâhdar, Târih, II, 247, 288-289;
- Şeyhî, Vekāyiu’l-fuzalâ, I, 543-545;
- Râşid, Târih, I, 261, 294, 304, 331, 494, 524, 530-531;
- Devhatü’l-meşâyih, s. 72-73;
- Mehmed Şem‘î, İlâveli Esmârü’t-tevârîh, İstanbul 1295, s. 117;
- Mustafa Nûri Paşa, Netâyicü’l-vukūât (nşr. Mehmed Gālib Bey), İstanbul 1327, II, 86;
- Sicill-i Osmânî, IV, 188;
- İlmiyye Salnâmesi, s. 487-488;
- Osmanlı Müellifleri, II, 25;
- Serkîs, Muʿcem, I, 494-495;
- Brockelmann, GAL, II, 575-576;
- Suppl., II, 647;
- Hediyyetü’l-ʿârifîn, II, 300;
- Ziriklî, el-Aʿlâm, VI, 335;
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, III/1, s. 486, 489-490;
- Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, IX, 234;
- Danişmend, Kronoloji2, V, 130;
- Mübahat S. Kütükoğlu, 1869’da Faal İstanbul Medreseleri, İstanbul 1977, s. 25-27;
- Ali Uğur, The Ottoman ‘Ulema in the Mid-17th Century: An Analysis of the Vakâ’i‘u’l-Fuzalâ of Mehmed Şeyhi Efendi, Berlin 1986, s. 591-593;
- Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Âlimleri, Ankara 1990, s. 136;
- Cezzâr, Medâḫilü’l-müʾellifîn I, 115-116;
- İsmail Yakıt, “Şeyhülislâm Ankaravî Mehmet Efendi”, TDA, sy. 51 (1987), s. 9-42;
- Kāmûsü’l-a‘lâm, I, 439