Ançisxati bazilikası

Ançisxati bazilikası (gürc. ანჩისხატი) – Tbilisinin Qədim şəhər rayonunda yerləşən VI əsrə aid bazilika formalı kilsədir. Tanrı anasının doğulmasına həsr edilmiş kilsə Tbilisidə dövrümüzə çatmış ən qədim kilsədir.

Ançisxati bazilikası
gürc. ანჩისხატი
41°41′43″ şm. e. 44°48′24″ ş. u.
Ölkə	Gürcüstan Gürcüstan
Şəhər	Tbilisi
Yerləşir	Tbilisi
Aidiyyatı	Gürcü pravoslav kilsəsi
Tikilmə tarixi	VI əsr
Üslubu	Gürcüstan memarlığı
Günbəzləri	1
Vəziyyəti	fəaliyyət göstərir
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

 

Bazilikanın 1900-cü ildə Baron de Baye tərəfindən çəkilmiş fotosu

Gürcü salnamələrinə görə, Ançisxati kilsəsi Tbilisini paytaxt elan etmiş Xosrovidlər sülaləsindən olan İberiya çarı I Daçinin (522-534) sifarişi ilə inşa edilmişdir. İlkin olaraq Bakirə Məryəmin doğulması şərəfinə adlandırılmış kilsə, 1675-ci ildə Ançi monastırından (Tao-Klarceti, müasir Türkiyənin Artvin əyaləti) enkaustik Xilaskar ikonasının (Ançi ikonası) gətirilməsi ilə əlaqədar olaraq həm də Ançisxati adı ilə tanınmışdır. XII əsrdə Beka Olizarinin qızıl elementlərlə işlədiyi gümüş riza içərisində olan ikonanın Tbilisiyə gətirilməsində məqsəd, osmanlıların əraziyə hücumu zamanı məhv edilməsinin qarşısını almaq idi. Əsrlər boyunca Ançisxati kilsəsində saxlanan ikona hazırda, Gürcüstan Dövlət İncəsənət Muzeyində sərgilənir.

XV-XVII əsrlərdə farslar və türklərin Tbilisini ələ keçirmələri zamanı kilsə dəfələrlə dağıdılmış və yenidən bərpa edilmişdir. Ançisxati kilsəsinin yanında yerləşən kərpic zəng qülləsi 1675-ci ildə katolikos Domentinin sifarişi ilə inşa edilmişdir. 1870-ci illərdə tağların əlavə edilməsi zamanı, qədim bazilikanın erkən memarlıq planlaşdırılmasına ciddi dəyişiklik edilmişdir.

SSRİ dövründə kilsənin dağıdılması planlaşdırılsa da, ziyalıların (xüsusilə David Arsenişvilinin) səyi nəticəsində abidə saxlanılmış və kustar istehsalat nümunələri muzeyinə çevrilmişdir. Daha sonra kilsə binasında bədii emalatxana fəaliyyət göstərmişdir. 1958-1964-cü illərdə memar R. Qverdçitelinin rəhbərliyi ilə aparılan restavrasiya işləri zamanı bina XVII əsrdə olan görkəminə qaytarılmışdır. 1989-cu ildən Ançisxati yenidən kilsə kimi fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. Ançisxati kilsəsinin xoru qədim gürcü kilsə himnlərinin parlaq ifadəsi ilə məşhurdur.

Memarlıq xüsusiyyətləri

Üçnefli bazilika formasına malik Ançisxati kilsəsinin yarımdairəvi apsidaları onnun qədim memarlıq elementlərini qoruduğunu göstərir. İlkin olaraq bina sarı tuf bloklarından təşkil olunsa da, 1958-1964-cü ildə restavrasiya zamanı kərpicdən istifadə edilmişdir Bina üç tərəfdən giriş qapısına malik olsa da, hazırda yalnız qərb fasadında yerləşən qapı istifadə edilir.

Kilsə daxilində 1630-1638-ci illərdə Gürcü pravoslav kilsəsinə rəhbərlik etmiş katolikos I Yevdemoz Diasamidze dəfn edilmişdir. 1638-ci ildə katolikos VI Nikolozanın sifarişi ilə hazırlanmış ikona xaric, məbədi bəzəyən bütün ikonalar XIX əsrə aiddir.

•  
•  
•  
•  
•  

İstinadlar

1. "ДОСТОПРИМЕЧАТЕЛЬНОСТИ ТБИЛИСИ АНЧИСХАТСКАЯ БАЗИЛИКА". tamartour.ru. İstifadə tarixi: 26 aprel 2019.
2. "Анчисхати". travelgeorgia.ru. İstifadə tarixi: 26 aprel 2019.
3. "Церковь Анчисхати". georgia.orexca.com. İstifadə tarixi: 26 aprel 2019.

Ədəbiyyat

• Абашидзе И. Ред. Грузинская Энциклопедия. Vol. IX. Тбилиси, Грузия, 1985.
• Амиранашвили Ш. История грузинского искусства. Khelovneba, Тбилиси, Грузия, 1961.
• Rosen, Roger. Georgia: A Sovereign Country of the Caucasus. Odyssey Publications: Hong Kong, 1999. ISBN 962-217-748-4