Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Aktiv-stativ uyğunlaşma — Aktiv-stativ uyğunlaşma dilçilikdə, xüsusən də cümlədə subyektin iştirakını və təsirini vurğulayan dillərdə müşahidə olunan qrammatik quruluş formasıdır. Bu uyğunlaşma sistemində, cümlədəki fəaliyyətin subyektin aktiv və ya passiv (stativ) formada iştirakına görə fərqli şəkildə ifadə edilməsi məqsədilə dilin qrammatik strukturu dəyişir. Yəni subyektin cümlədəki hərəkətin fəal bir iştirakçısı olub-olmamasına əsasən fellər və cümlə quruluşu uyğunlaşdırılır. Aktiv-stativ uyğunlaşma sistemində fellər və digər qrammatik elementlər iki əsas formadan birində olur: 1. Aktiv Forma: Bu formada, subyekt hərəkətin aktiv bir iştirakçısıdır və fəaliyyəti özü həyata keçirir. Məsələn, subyektin yeriməsi, danışması və ya oxuması kimi hərəkətlər aktiv formanı yaradır. Belə cümlələrdə subyekt fəaliyyətin əsas icraçısı olur və cümlə quruluşu bunu vurğulayır. 2. Stativ Forma: Stativ formada isə subyekt hərəkətin passiv iştirakçısı və ya sadəcə vəziyyətdə olan tərəfdir. Burada subyekt hərəkətə təsir etmir, sadəcə vəziyyəti bildirir. Məsələn, subyektin yuxulu, ac və ya narahat olması bir vəziyyətdir və aktiv bir hərəkət deyil. Bu kimi hallar stativ formaya uyğun olaraq ifadə edilir.
Aktiv-Stativ dillərin xüsusiyyətləri
Aktiv-stativ dillərdə qrammatik quruluş bu iki əsas forma arasında fərqliliklərə malikdir. Yəni subyektin hərəkətə təsir səviyyəsinə görə dilin morfologiyası, feli formalar və cümlənin qrammatik quruluşu dəyişir. İnsanlar və Cansız Subyektlər: Aktiv-stativ uyğunlaşma sistemində insanlar daha çox aktiv formalarla ifadə edilir, cansız obyektlər isə stativ formalarla göstərilir. Fellərin İkili Forması: Aktiv-stativ dillərdə fellər həm aktiv, həm də stativ formada ola bilər. Bu, hərəkətin kim tərəfindən və necə həyata keçirildiyini vurğulamağa imkan verir.
Aktiv-Stativ dillərə nümunələr
Aktiv-stativ uyğunlaşma sistemini istifadə edən dillərə yerli Amerika dillərindən bəziləri, xüsusilə Çeroki və Lakota kimi dillər daxildir. Bu dillərdə subyektin hərəkətin icraçısı olub-olmamasına əsasən cümlə quruluşları və feli formalar dəyişir. Həmçinin, bu uyğunlaşma bəzi Avstronezya və Avstraliya aborigen dillərində də müşahidə edilir. Aktiv-stativ uyğunlaşma, dilin qrammatik strukturu ilə yanaşı, danışanların dünyaya baxışını və subyektin hadisələrlə əlaqəsini vurğulayan maraqlı bir dil xüsusiyyətidir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Legate, J. A. (2008). Morfoloji və abstrakt hal. Linqvistik sorğu, 39(1), 55-101. DOI:10.1162/ling.2008.39.1.55
- Yanagida, Yuko; Whitman, John. "Köhnə Yapon dilində Hizalama və Söz Sırası". Şərqi Asiya Dilçilik Jurnalı. 18 (2). 2009: 101–144. doi:10.1007/s10831-009-9043-2. JSTOR 40345246.
- Nikols, J. (1993). Ergativlik və linqvistik coğrafiya. Avstraliya Dilçilik Jurnalı, 13(1), 39-89. DOI:10.1080/07268609308599489
- Legate, J. A. (2008). Morfoloji və abstrakt hal. Linqvistik sorğu, 39(1), 55-101. DOI:10.1162/ling.2008.39.1.55
- Yanagida, Yuko; Whitman, John. "Köhnə Yapon dilində Hizalama və Söz Sırası". Şərqi Asiya Dilçilik Jurnalı. 18 (2). 2009: 101–144. doi:10.1007/s10831-009-9043-2. JSTOR 40345246.
- Nikols, J. (1993). Ergativlik və linqvistik coğrafiya. Avstraliya Dilçilik Jurnalı, 13(1), 39-89. DOI:10.1080/07268609308599489
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aktiv stativ uygunlasma Aktiv stativ uygunlasma dilcilikde xususen de cumlede subyektin istirakini ve tesirini vurgulayan dillerde musahide olunan qrammatik qurulus formasidir Bu uygunlasma sisteminde cumledeki fealiyyetin subyektin aktiv ve ya passiv stativ formada istirakina gore ferqli sekilde ifade edilmesi meqsedile dilin qrammatik strukturu deyisir Yeni subyektin cumledeki hereketin feal bir istirakcisi olub olmamasina esasen feller ve cumle qurulusu uygunlasdirilir Aktiv stativ uygunlasma sisteminde feller ve diger qrammatik elementler iki esas formadan birinde olur 1 Aktiv Forma Bu formada subyekt hereketin aktiv bir istirakcisidir ve fealiyyeti ozu heyata kecirir Meselen subyektin yerimesi danismasi ve ya oxumasi kimi hereketler aktiv formani yaradir Bele cumlelerde subyekt fealiyyetin esas icracisi olur ve cumle qurulusu bunu vurgulayir 2 Stativ Forma Stativ formada ise subyekt hereketin passiv istirakcisi ve ya sadece veziyyetde olan terefdir Burada subyekt herekete tesir etmir sadece veziyyeti bildirir Meselen subyektin yuxulu ac ve ya narahat olmasi bir veziyyetdir ve aktiv bir hereket deyil Bu kimi hallar stativ formaya uygun olaraq ifade edilir DilcilikDunya dilleriFonologiya Morfologiya Sintaksis Semantika Praqmatika Koqnitiv dilcilik Generativ linqvistikaDeskriptiv linqvistikaAntropoloji linqvistika Tekamul linqvistikasi etimologiya Fonetika SosiolinqvistikaTetbiqi dilcilikKomputer dilciliyi Kriminalistika Dilin menimsenilmesi Dil qiymetlendirmesi Dil inkisafi Preskriptivizm Antropoloji linqvistika Neyrolinqvistika Psixolinqvistika StilistikaDigerleriEdebiyyat Linqvistik tipologiya Linqvistikanin tarixi Dilcilerin siyahisi Dunya dilleribrAktiv Stativ dillerin xususiyyetleriAktiv stativ dillerde qrammatik qurulus bu iki esas forma arasinda ferqliliklere malikdir Yeni subyektin herekete tesir seviyyesine gore dilin morfologiyasi feli formalar ve cumlenin qrammatik qurulusu deyisir Insanlar ve Cansiz Subyektler Aktiv stativ uygunlasma sisteminde insanlar daha cox aktiv formalarla ifade edilir cansiz obyektler ise stativ formalarla gosterilir Fellerin Ikili Formasi Aktiv stativ dillerde feller hem aktiv hem de stativ formada ola biler Bu hereketin kim terefinden ve nece heyata kecirildiyini vurgulamaga imkan verir Aktiv Stativ dillere numunelerAktiv stativ uygunlasma sistemini istifade eden dillere yerli Amerika dillerinden bezileri xususile Ceroki ve Lakota kimi diller daxildir Bu dillerde subyektin hereketin icracisi olub olmamasina esasen cumle quruluslari ve feli formalar deyisir Hemcinin bu uygunlasma bezi Avstronezya ve Avstraliya aborigen dillerinde de musahide edilir Aktiv stativ uygunlasma dilin qrammatik strukturu ile yanasi danisanlarin dunyaya baxisini ve subyektin hadiselerle elaqesini vurgulayan maraqli bir dil xususiyyetidir Hemcinin baxMorfosintaktik uygunlasmaIstinadlarLegate J A 2008 Morfoloji ve abstrakt hal Linqvistik sorgu 39 1 55 101 DOI 10 1162 ling 2008 39 1 55 Yanagida Yuko Whitman John Kohne Yapon dilinde Hizalama ve Soz Sirasi Serqi Asiya Dilcilik Jurnali 18 2 2009 101 144 doi 10 1007 s10831 009 9043 2 JSTOR 40345246 Nikols J 1993 Ergativlik ve linqvistik cografiya Avstraliya Dilcilik Jurnali 13 1 39 89 DOI 10 1080 07268609308599489 Legate J A 2008 Morfoloji ve abstrakt hal Linqvistik sorgu 39 1 55 101 DOI 10 1162 ling 2008 39 1 55 Yanagida Yuko Whitman John Kohne Yapon dilinde Hizalama ve Soz Sirasi Serqi Asiya Dilcilik Jurnali 18 2 2009 101 144 doi 10 1007 s10831 009 9043 2 JSTOR 40345246 Nikols J 1993 Ergativlik ve linqvistik cografiya Avstraliya Dilcilik Jurnali 13 1 39 89 DOI 10 1080 07268609308599489