fbpx
Wikipedia

Adi apollon

Adi apollon (lat. Parnassius apollo) — pulcuqqanadlılar dəstəsinin yelkənciklər fəsiləsinə aid nəsli kəsilmək üzrə olan növ.

?Adi apollon
Parnassius apollo
Elmi təsnifat
Aləmi:Heyvanlar
Yarımaləm:Eumetazoylar
Bölmə:İkitərəflisimmetriyalılar
Yarımbölmə:İlkağızlılar
Ranqsız:Ecdysozoa
Tip:Buğumayaqlılar
Sinif:Həşəratlar
Dəstə:Pulcuqluqanadlılar
Yarımdəstə:Ditrysia
Fəsiləüstü:Gündüz kəpənəkləri
Fəsilə:Yelkənqanadlılar
Cins:Parnassius
Növ: Adi apollon
Elmi adı
Parnassius apollo Linn., 1758
Areal
Mühafizə statusu
Son həddə çatmışlar
Critically Endangered (IUCN 3.1) Critically Endangered: 16249

Vikinövlərdə
sistematika

Şəkil
axtarışı
NCBI  
EOL  
Poçt markası (2005).
Poçt markası (2010).

Qısa təsviri

Qanadları açıq halda 70–94 mm-dir. Bədəninin üzəri qara, yanlardan isə iki cərgə qırmızı ləkə keçir. Qanadları ağ, bəzən isə krem rəngində olub, zirvədə şəffafdır. Onların xarici kənarı boyu ağ ləkəli, enli boz zolaq keçir. Üst qanadlar üzərində 5 qara ləkə, alt qanadlar üzərində isə qara haşiyəli 5 qırmızı ləkə vardır. Qırmızı və qara ləkələrin yeri çox dəyişkəndir. Alt qanadlar dairəvidir. Yenicə pupdan çıxmış kəpənəklərdə qanadlar əvvəlcə sarımtıl olur. Bədən nəzərəçarpacaq dərəcədə tüklüdür. Bığcıqları qara toppuzludur.

Yayılması

Cənubi və Orta Avropa, keçmiş SSRİ-nin Avropa hissəsinin cənubu, Qafqaz, Orta Asiya, Qazaxıstan, Qərbi, Cənubu və Şərqi Sibir. Azərbaycanda Kiçik və Böyük Qafqazın dağ və dağətəyində (Göygöl, Dərələyəz, Zəngəzur dağ silsiləsinin cənub yamaclarında, Əsgəran rayonunun Topxana meşəsinin kənarlarında və Zaqatala Dövlət Qoruğunun subalp zonasında) rast gəlinir.

Yaşayış yeri və həyat tərzi

Az-çox sıldırımlı açıq yamaclarda bitən kserofil, yaxud hemokserofil ot və yarımkol bitkiləri yetişən sahələr yaşayış yerləridir. Kəpənəklər iyulun ikinci yarısından avqustun sonuna qədər uçur. Uçuş həzin və sərbəstdir. Qanadları açıq vəziyyətdə 90 – 100 mm-ə çatır. Cütləşmə və yumurtaqoyma prosesi avqustun birinci yarısında olur. Tırtıllar sentyabrda görünür. Qışlamadan sonra isə may-iyun aylarında, dovşan kələmi – Sedum album L. bitkisinin yarpaqları ilə qidalanır.

Sayı

R.Əffəndi tərəfindən 3 kəpənəyi qeydə alınmışdır.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Növün yayıldığı təbii biotopların məhv edilməsi. Bu biotopların mal-qara tapdağına, şumlanaraq əkin sahələrinə çevrilməsi, ot örtüyünün müntəzəm olaraq biçilməsi. Kəpənəklərin yaşadığı ərazilərin insanların yaşayış məskənlərinə çevrilməsi. Bu növ zəif miqrasiya qabiliyyətinə malik olduğundan onun bu və ya digər yaşayış yerlərində yox olması çox zaman geri dönməz bir prosesə çevrilir. Bəzi alimlərin fikrincə Avropanın düzən ərazilərində apollonun yox olması qlobal istiləşmə ilə də əlaqədardır. Son zamanlar müşahidə edilən isti qış fəsilləri apollonun tırtıllarının vaxtından əvvəl qışlamadan çıxmasına səbəb olur. Bu isə onların zəifləməsinə və məhvinə gətirib çıxarır. Apollonun həvəskar kolleksiyaçılar tərəfindən kütləvi surətdə tutulması da onun populyasiyasına mənfi təsir göstərir.

Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər

Rusiya Federasiyası, Ukrayna, Belarus respublikası, Almaniya, İsveç, Norveç, Finlandiyanın Qırmızı kitabınaAzərbaycanın Qırmızı kitabının I nəşrinə daxil edilmişdir. Ümumdünya Təbiəti Mühafizə İttifaqının Qırmızı kitabında 3-cü kateqoriya altında, "Avropanın gündüz kəpənəklərinin Qırmızı kitabında" SPEC 3 kateqoyiyası ilə qorunur. Polşada, Rusiyada qoruqlarda qorunur.

Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər

Polşanın Penin dağlarında və Moskva vilayətinin Priok-Terras qoruğunda Apollonun populyasiyasını bərpa etmək üzrə layihə həyata keçirilmiş, lakin uzunmüddətli nəticə əldə etmək mümkün olmamışdır. İlk növbədə növün yaşadığı biotopları bərpa edib, genişləndirmək lazımdır. Bunun üçün meşə ətəklərində əkin - biçin, kimyəvi dərmanlama işlərini dayandırmaq, kəpənəklər üçün nektarlı bitkilər, onların tırtılları üçün isə qida bitkiləri əkmək lazımdır.

İstinadlar

  1. Azərbaycanın Qırmızı Kitabı, Bakı, II Cild, 2013
  2. Эффенди Р.М. Высшие чешуекрылые Азербайджана. Автореф.дис.канд.биол.наук, Баку, 1971, 24 с.;

Ədəbiyyat

  1. # Azərbaycanın Qırmızı Kitabı, Bakı, II Cild, 2013
  2. Эффенди Р.М. Высшие чешуекрылые Азербайджана. Автореф.дис.канд.биол.наук, Баку, 1971, 24 с.;
  3. Коршунов Ю.П. Каталог булавоусых чешуекрылых (Lepidoptera, Rhopalocera) фауны СССР. Энтомологич.обозрение, т. LI, вып. 1 - 2, 1972, с. 136 - 154, 352 - 368.

Xarici keçidlər

Həmçinin bax

apollon, parnassius, apollo, pulcuqqanadlılar, dəstəsinin, yelkənciklər, fəsiləsinə, nəsli, kəsilmək, üzrə, olan, növ, parnassius, apolloelmi, təsnifataləmi, heyvanlaryarımaləm, eumetazoylarbölmə, ikitərəflisimmetriyalılaryarımbölmə, ilkağızlılarranqsız, ecdys. Adi apollon lat Parnassius apollo pulcuqqanadlilar destesinin yelkencikler fesilesine aid nesli kesilmek uzre olan nov Adi apollonParnassius apolloElmi tesnifatAlemi HeyvanlarYarimalem EumetazoylarBolme IkitereflisimmetriyalilarYarimbolme IlkagizlilarRanqsiz EcdysozoaTip BugumayaqlilarSinif HeseratlarDeste PulcuqluqanadlilarYarimdeste DitrysiaFesileustu Gunduz kepenekleriFesile YelkenqanadlilarCins ParnassiusNov Adi apollonElmi adiParnassius apollo Linn 1758ArealMuhafize statusuSon hedde catmislarCritically Endangered IUCN 3 1 Critically Endangered 16249VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiNCBI 110799EOL 128851 Poct markasi 2005 Poct markasi 2010 Mundericat 1 Qisa tesviri 2 Yayilmasi 3 Yasayis yeri ve heyat terzi 4 Sayi 5 Mehdudlasdirici amiller 6 Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirler 7 Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirler 8 Istinadlar 9 Edebiyyat 10 Xarici kecidler 11 Hemcinin baxQisa tesviri RedakteQanadlari aciq halda 70 94 mm dir Bedeninin uzeri qara yanlardan ise iki cerge qirmizi leke kecir Qanadlari ag bezen ise krem renginde olub zirvede seffafdir Onlarin xarici kenari boyu ag lekeli enli boz zolaq kecir Ust qanadlar uzerinde 5 qara leke alt qanadlar uzerinde ise qara hasiyeli 5 qirmizi leke vardir Qirmizi ve qara lekelerin yeri cox deyiskendir Alt qanadlar dairevidir Yenice pupdan cixmis kepeneklerde qanadlar evvelce sarimtil olur Beden nezerecarpacaq derecede tukludur Bigciqlari qara toppuzludur 1 Yayilmasi RedakteCenubi ve Orta Avropa kecmis SSRI nin Avropa hissesinin cenubu Qafqaz Orta Asiya Qazaxistan Qerbi Cenubu ve Serqi Sibir Azerbaycanda Kicik ve Boyuk Qafqazin dag ve dageteyinde Goygol Dereleyez Zengezur dag silsilesinin cenub yamaclarinda Esgeran rayonunun Topxana mesesinin kenarlarinda ve Zaqatala Dovlet Qorugunun subalp zonasinda rast gelinir 2 Yasayis yeri ve heyat terzi RedakteAz cox sildirimli aciq yamaclarda biten kserofil yaxud hemokserofil ot ve yarimkol bitkileri yetisen saheler yasayis yerleridir Kepenekler iyulun ikinci yarisindan avqustun sonuna qeder ucur Ucus hezin ve serbestdir Qanadlari aciq veziyyetde 90 100 mm e catir Cutlesme ve yumurtaqoyma prosesi avqustun birinci yarisinda olur Tirtillar sentyabrda gorunur Qislamadan sonra ise may iyun aylarinda dovsan kelemi Sedum album L bitkisinin yarpaqlari ile qidalanir Sayi RedakteR Effendi terefinden 3 kepeneyi qeyde alinmisdir Mehdudlasdirici amiller RedakteNovun yayildigi tebii biotoplarin mehv edilmesi Bu biotoplarin mal qara tapdagina sumlanaraq ekin sahelerine cevrilmesi ot ortuyunun muntezem olaraq bicilmesi Kepeneklerin yasadigi erazilerin insanlarin yasayis meskenlerine cevrilmesi Bu nov zeif miqrasiya qabiliyyetine malik oldugundan onun bu ve ya diger yasayis yerlerinde yox olmasi cox zaman geri donmez bir prosese cevrilir Bezi alimlerin fikrince Avropanin duzen erazilerinde apollonun yox olmasi qlobal istilesme ile de elaqedardir Son zamanlar musahide edilen isti qis fesilleri apollonun tirtillarinin vaxtindan evvel qislamadan cixmasina sebeb olur Bu ise onlarin zeiflemesine ve mehvine getirib cixarir Apollonun heveskar kolleksiyacilar terefinden kutlevi suretde tutulmasi da onun populyasiyasina menfi tesir gosterir 1 Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirler RedakteRusiya Federasiyasi Ukrayna Belarus respublikasi Almaniya Isvec Norvec Finlandiyanin Qirmizi kitabina ve Azerbaycanin Qirmizi kitabinin I nesrine daxil edilmisdir Umumdunya Tebieti Muhafize Ittifaqinin Qirmizi kitabinda 3 cu kateqoriya altinda Avropanin gunduz kepeneklerinin Qirmizi kitabinda SPEC 3 kateqoyiyasi ile qorunur Polsada Rusiyada qoruqlarda qorunur Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirler RedaktePolsanin Penin daglarinda ve Moskva vilayetinin Priok Terras qorugunda Apollonun populyasiyasini berpa etmek uzre layihe heyata kecirilmis lakin uzunmuddetli netice elde etmek mumkun olmamisdir Ilk novbede novun yasadigi biotoplari berpa edib genislendirmek lazimdir Bunun ucun mese eteklerinde ekin bicin kimyevi dermanlama islerini dayandirmaq kepenekler ucun nektarli bitkiler onlarin tirtillari ucun ise qida bitkileri ekmek lazimdir Istinadlar Redakte 1 2 Azerbaycanin Qirmizi Kitabi Baki II Cild 2013 Effendi R M Vysshie cheshuekrylye Azerbajdzhana Avtoref dis kand biol nauk Baku 1971 24 s Edebiyyat Redakte Azerbaycanin Qirmizi Kitabi Baki II Cild 2013 Effendi R M Vysshie cheshuekrylye Azerbajdzhana Avtoref dis kand biol nauk Baku 1971 24 s Korshunov Yu P Katalog bulavousyh cheshuekrylyh Lepidoptera Rhopalocera fauny SSSR Entomologich obozrenie t LI vyp 1 2 1972 s 136 154 352 368 Xarici kecidler Redaktehttp www wnsstamps ch stamps 2005 AZ AZ005 05 jpg olu kecid Hemcinin bax RedakteKurd saricasi Sefeqsacan Eyfema Oleandr hafiMenbe https az wikipedia org w index php title Adi apollon amp oldid 6091309, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.