Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Adi apollon (lat. Parnassius apollo) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin həşəratlar sinfinin pulcuqluqanadlılar dəstəsinin yelkənqanadlılar fəsiləsinin parnassius cinsinə aid heyvan növü.
| Adi apollon | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: Budaq: İnfrasinif: Ranqsız: Dəstəüstü: Ranqsız: Dəstə: Yarımdəstə: Klad: Klad: Klad: İnfradəstə: Klad: Klad: Klad: Klad: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Adi apollon | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
Qısa təsviri
Qanadları açıq halda 70–94 mm-dir. Bədəninin üzəri qara, yanlardan isə iki cərgə qırmızı ləkə keçir. Qanadları ağ, bəzən isə krem rəngində olub, zirvədə şəffafdır. Onların xarici kənarı boyu ağ ləkəli, enli boz zolaq keçir. Üst qanadlar üzərində 5 qara ləkə, alt qanadlar üzərində isə qara haşiyəli 5 qırmızı ləkə vardır. Qırmızı və qara ləkələrin yeri çox dəyişkəndir. Alt qanadlar dairəvidir. Yenicə pupdan çıxmış kəpənəklərdə qanadlar əvvəlcə sarımtıl olur. Bədən nəzərəçarpacaq dərəcədə tüklüdür. Bığcıqları qara toppuzludur.
Yayılması
Cənubi və Orta Avropa, keçmiş SSRİ-nin Avropa hissəsinin cənubu, Qafqaz, Orta Asiya, Qazaxıstan, Qərbi, Cənubu və Şərqi Sibir. Azərbaycanda Kiçik və Böyük Qafqazın dağ və dağətəyində (Göygöl, Dərələyəz, Zəngəzur dağ silsiləsinin cənub yamaclarında, Əsgəran rayonunun Topxana meşəsinin kənarlarında və subalp zonasında) rast gəlinir.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Az-çox sıldırımlı açıq yamaclarda bitən , yaxud ot və yarımkol bitkiləri yetişən sahələr yaşayış yerləridir. Kəpənəklər iyulun ikinci yarısından avqustun sonuna qədər uçur. Uçuş həzin və sərbəstdir. Qanadları açıq vəziyyətdə 90-100 mm-ə çatır. Cütləşmə və yumurtaqoyma prosesi avqustun birinci yarısında olur. Tırtıllar sentyabrda görünür. Qışlamadan sonra isə may-iyun aylarında, (lat. Sedum album) bitkisinin yarpaqları ilə qidalanır.
Sayı
R.Əffəndi tərəfindən 3 kəpənəyi qeydə alınmışdır.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Növün yayıldığı təbii biotopların məhv edilməsi. Bu biotopların mal-qara tapdağına, şumlanaraq əkin sahələrinə çevrilməsi, ot örtüyünün müntəzəm olaraq biçilməsi. Kəpənəklərin yaşadığı ərazilərin insanların yaşayış məskənlərinə çevrilməsi. Bu növ zəif miqrasiya qabiliyyətinə malik olduğundan onun bu və ya digər yaşayış yerlərində yox olması çox zaman geri dönməz bir prosesə çevrilir. Bəzi alimlərin fikrincə Avropanın düzən ərazilərində apollonun yox olması qlobal istiləşmə ilə də əlaqədardır. Son zamanlar müşahidə edilən isti qış fəsilləri apollonun tırtıllarının vaxtından əvvəl qışlamadan çıxmasına səbəb olur. Bu isə onların zəifləməsinə və məhvinə gətirib çıxarır. Apollonun həvəskar kolleksiyaçılar tərəfindən kütləvi surətdə tutulması da onun populyasiyasına mənfi təsir göstərir.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Rusiya Federasiyası, Ukrayna, Belarus, Almaniya, İsveç, Norveç, Finlandiyanın "Qırmızı kitab"ına və Azərbaycanın "Qırmızı kitab"ının I nəşrinə daxil edilmişdir. Ümumdünya Təbiəti Mühafizə İttifaqının Qırmızı kitabında 3-cü kateqoriya altında, "Avropanın gündüz kəpənəklərinin Qırmızı kitabında" SPEC 3 kateqoyiyası ilə qorunur. Polşada, Rusiyada qoruqlarda qorunur.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Polşanın dağlarında və Moskva vilayətinin qoruğunda Apollonun populyasiyasını bərpa etmək üzrə layihə həyata keçirilmiş, lakin uzunmüddətli nəticə əldə etmək mümkün olmamışdır. İlk növbədə növün yaşadığı biotopları bərpa edib, genişləndirmək lazımdır. Bunun üçün meşə ətəklərində əkin-biçin, kimyəvi dərmanlama işlərini dayandırmaq, kəpənəklər üçün nektarlı bitkilər, onların tırtılları üçün isə qida bitkiləri əkmək lazımdır.
Şəkillər
-
![image]()
♀ -
![image]()
♀△ -
![image]()
♂ -
![image]()
♂ △
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Adi apollon lat Parnassius apollo heyvanlar aleminin bugumayaqlilar tipinin heseratlar sinfinin pulcuqluqanadlilar destesinin yelkenqanadlilar fesilesinin parnassius cinsine aid heyvan novu Adi apollonElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaRanqsiz Tip BugumayaqlilarKlad Yarimtip AltiayaqlilarSinif HeseratlarRanqsiz Yarimsinif QanadlilarBudaq Infrasinif YeniqanadlilarRanqsiz Ranqsiz Tam cevrilme ile inkisaf eden heseratlarDesteustu Ranqsiz Deste PulcuqluqanadlilarYarimdeste XortumcuqlularKlad Klad Klad Infradeste Klad Klad Klad Klad Fesileustu Fesile YelkenqanadlilarYarimfesile Triba Cins ParnassiusNov Adi apollonBeynelxalq elmi adiParnassius apollo L 1758Sekil axtarisiNCBI 110799EOL 128851Poct markasi 2005 Poct markasi 2010 Qisa tesviriQanadlari aciq halda 70 94 mm dir Bedeninin uzeri qara yanlardan ise iki cerge qirmizi leke kecir Qanadlari ag bezen ise krem renginde olub zirvede seffafdir Onlarin xarici kenari boyu ag lekeli enli boz zolaq kecir Ust qanadlar uzerinde 5 qara leke alt qanadlar uzerinde ise qara hasiyeli 5 qirmizi leke vardir Qirmizi ve qara lekelerin yeri cox deyiskendir Alt qanadlar dairevidir Yenice pupdan cixmis kepeneklerde qanadlar evvelce sarimtil olur Beden nezerecarpacaq derecede tukludur Bigciqlari qara toppuzludur YayilmasiCenubi ve Orta Avropa kecmis SSRI nin Avropa hissesinin cenubu Qafqaz Orta Asiya Qazaxistan Qerbi Cenubu ve Serqi Sibir Azerbaycanda Kicik ve Boyuk Qafqazin dag ve dageteyinde Goygol Dereleyez Zengezur dag silsilesinin cenub yamaclarinda Esgeran rayonunun Topxana mesesinin kenarlarinda ve subalp zonasinda rast gelinir Yasayis yeri ve heyat terziAz cox sildirimli aciq yamaclarda biten yaxud ot ve yarimkol bitkileri yetisen saheler yasayis yerleridir Kepenekler iyulun ikinci yarisindan avqustun sonuna qeder ucur Ucus hezin ve serbestdir Qanadlari aciq veziyyetde 90 100 mm e catir Cutlesme ve yumurtaqoyma prosesi avqustun birinci yarisinda olur Tirtillar sentyabrda gorunur Qislamadan sonra ise may iyun aylarinda lat Sedum album bitkisinin yarpaqlari ile qidalanir SayiR Effendi terefinden 3 kepeneyi qeyde alinmisdir Mehdudlasdirici amillerNovun yayildigi tebii biotoplarin mehv edilmesi Bu biotoplarin mal qara tapdagina sumlanaraq ekin sahelerine cevrilmesi ot ortuyunun muntezem olaraq bicilmesi Kepeneklerin yasadigi erazilerin insanlarin yasayis meskenlerine cevrilmesi Bu nov zeif miqrasiya qabiliyyetine malik oldugundan onun bu ve ya diger yasayis yerlerinde yox olmasi cox zaman geri donmez bir prosese cevrilir Bezi alimlerin fikrince Avropanin duzen erazilerinde apollonun yox olmasi qlobal istilesme ile de elaqedardir Son zamanlar musahide edilen isti qis fesilleri apollonun tirtillarinin vaxtindan evvel qislamadan cixmasina sebeb olur Bu ise onlarin zeiflemesine ve mehvine getirib cixarir Apollonun heveskar kolleksiyacilar terefinden kutlevi suretde tutulmasi da onun populyasiyasina menfi tesir gosterir Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirlerRusiya Federasiyasi Ukrayna Belarus Almaniya Isvec Norvec Finlandiyanin Qirmizi kitab ina ve Azerbaycanin Qirmizi kitab inin I nesrine daxil edilmisdir Umumdunya Tebieti Muhafize Ittifaqinin Qirmizi kitabinda 3 cu kateqoriya altinda Avropanin gunduz kepeneklerinin Qirmizi kitabinda SPEC 3 kateqoyiyasi ile qorunur Polsada Rusiyada qoruqlarda qorunur Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirlerPolsanin daglarinda ve Moskva vilayetinin qorugunda Apollonun populyasiyasini berpa etmek uzre layihe heyata kecirilmis lakin uzunmuddetli netice elde etmek mumkun olmamisdir Ilk novbede novun yasadigi biotoplari berpa edib genislendirmek lazimdir Bunun ucun mese eteklerinde ekin bicin kimyevi dermanlama islerini dayandirmaq kepenekler ucun nektarli bitkiler onlarin tirtillari ucun ise qida bitkileri ekmek lazimdir Sekiller IstinadlarHemcinin bax