Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Şamayılar, gümüşcələr və ya şahmayılar (lat. Chalcalhurnus) — cinsə Xəzər dənizində bir növ Kür şəmayısı və bir yarımnöv - Lənkaran şəmayısı formasında mövcuddur. Kür şəmayısı Xəzər dənizinin əsasən cənubi-qərb hissəsində sahildən 3–5 km aralı, 30 m-dək dərinlikdə yaşayır.
| Şamayılar | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Sinifüstü: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: İnfrasinif: Dəstəüstü: Ranqsız: Ranqsız: Dəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Şəmayılar | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
Şəmayı keçici balıqdır, noyabrın əvvəllərində kürü tökmək üçün Kür çayına girir. Maraqlıdır ki, suda temperatur aşağı düşdükcə şəmayının çaya girməsi sürətlənir. Belə ki, suda temperatur 12 °C olduqda çaya girmə başlayırsa, 10 °C-də maksimum həddə çatır, 8 °C-də proses başa çatır.Şəmayı çox da böyük olmayan dadlı balıqdır. Uzunluğu 24-30 sm, kütləsi 125-610qolur.Kür şəmayısi 3-4 yaşında cinsi yetişkənliyə çatır, erkəklər arasında 2 yaşlı yetkin balıqlara da təsadüf olunur.Suyun temperaturu 18-25 °C olduqda Şamayı kuru tökməyə başlayır. Kürülərin inkubasiya dövrü 18,5-21,5 °C temperaturda 70-72 saat çəkir. Kürüdən çıxmış körpələr çayda çox qalmayaraq suyun axarı ilə dənizə aparılır.Şəmayı çox həssas və zərif balıqdır, odur ki, suda temperaturun, oksigenin aşağı düşməsi, mexaniki təsirlər, xüsusilə çirklənmə ona öldürücü təsir edir.Xəzərin Azərbaycan sektorunda şəmayının Lənkəran yarımnövü və Mingəçevir su anbarında şirinsu şəmayısı mövcuddur.Kür şəmayısı qiymətli vətəgə balığıdır. Əvvəlki illərdə hər il 41-348 sentnerə qədər şəmayı ovlanardı. Son illərdə müxtəlif antropogen təsirlər və ovun düzgün təşkil edilməməsi nəticəsində Şəmayı ehtiyatı kəskin azalmışdır.Lənkəran şəmayısının ovu ildə 30 sentnerdən çox olmur.Şəmayı ehtiyatını artırmaq məqsədilə Varvara balıqartırma zavodunda mütəxəssis - alimlər tərəfindən onun süni artırılması sahəsində xeyli iş görülmüşdür ki, bu da şəmayı balığı ehtiyatının bərpa olunmasına kömək edir.
Növləri
Cinsə 45 növ daxildir:
- Battalgazi, 1944 (Adana şəmayısı)
- † Battalgi, 1942 (Beyşehir şəmayısı)
- O. G. Costa, 1838 (İtaliya şəmayısı)
- Alburnus alburnus Linnaeus, 1758 (Adi şamayı və ya gümüşcə)
- Mousavi-Sabet, Vatandoust, Khataminejad, Eagderi, Abbasi, M. Nasri, Jouladeh & Vasil'eva, 2015
- Bonaparte, 1841
- L. S. Berg, 1925
- Özuluğ & Freyhof, 2007
- Bogutskaya, Küçük & Ünlü, 2000 (Antalya şəmayısı)
- Özuluğ & Freyhof, 2007
- Karaman, 1924
- Heckel, 1843
- Battalgil, 1941
- Alburnus chalcoides Güldenstädt, 1772 (Xəzər şamayısı/şəmaisi/gümüşcəsi)
- † Antipa, 1909
- Özuluğ & Freyhof, 2008
- L. S. Berg, 1923 (Gürcüstan şəmayı)
- De Filippi, 1865
- Steindachner, 1897 (Sakarya şəmayısıs)
- Alburnus filippii Kessler, 1877 (Kür gümüşcəsi/şəmayısı)
- Battalgil, 1943
- Alburnus hohenackeri Kessler, 1877
- Battalgil, 1941
- Steindachner, 1863
- Freyhof & Kottelat, 2007
- Karaman, 1928
- Drensky, 1943
- Heckel, 1837
- Kessler, 1859
- Heckel, 1843 (Mosul şəmayısı)
- Battalgil, 1943
- Buj, Šanda & Perea, 2010
- † Battalgil, 1941 (İznik şəmayısı)
- Sauvage, 1882
- Krupp, 1992
- Freyhof & Kottelat, 2007
- Drensky, 1943 (Qaradəniz şəmayısı)
- Heckel & Kner, 1858
- M. Elp, F. Şen & Özuluğ, 2015
- Heckel, 1843
- Güldenstädt, 1814
- Stephanidis, 1950
- Kuru, 1980
- Freyhof & Kottelat, 2007
- Freyhof & Kottelat, 2007
- Coad, 2009
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2005.
- "Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti & Biologiya terminlərinin izahlı lüğəti".
- "Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti & Biologiya terminlərinin izahlı lüğəti".
- "Русско-азербайджанский словарь | уклейка".
- "Bayramqabağı bazarlarda balığın qiymətləri ucuzdur VİDEO". azertag.az (az.). İstifadə tarixi: 2025-06-05.
- Əsgerov F.S., Zaytsev Y.Y., Qasımov R.Y., Quliyev Z.«Biomüxtəliflik: Xəzərin əsrarəngiz balıqları» “Bəşər-XXI” nəşriyyatı, Bakı, 2003, səh61.
- "Chapter 2: Glossary : Table 2-2: Scientific and common names of fauna. Fish – Balıqlar: 2-13" (PDF).
- Mousavi-Sabet H.; Vatandoust S.; Khataminejad S.; Eagderi S.; Abbasi K.; Nasri M.; Jouladeh A.; Vasil'eva E.D. "Alburnus amirkabiri (Teleostei), a New Species of Shemaya from the Namak Lake Basin, Iran". Journal of Ichthyology. 55 (1). 2015: 40–52. doi:10.1134/s0032945215010129.
- Elp, M.; Şen, F., Özuluğ, M. "Alburnus selcuklui, A New Species of Cyprinid Fish From East Anatolia, Turkey (Teleostei: Cyprinidae)" (PDF). Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences. 15. 2015: 181–186. 2015-06-16 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-03-05.
Ədəbiyyat
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi. Onurğalılar, III cild. Bakı: Elm, 2004, s.108.
- Əbdürrəhmanov Y.Ə. Azərbaycan faunası (Balıqlar), VII, cild, Bakı, Elm, 1966,s.141.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Samayilar gumusceler ve ya sahmayilar lat Chalcalhurnus cinse Xezer denizinde bir nov Kur semayisi ve bir yarimnov Lenkaran semayisi formasinda movcuddur Kur semayisi Xezer denizinin esasen cenubi qerb hissesinde sahilden 3 5 km arali 30 m dek derinlikde yasayir SamayilarElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz ObazoaRanqsiz OpisthokontaRanqsiz HolozoaRanqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad NephrozoaTipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad OlfactoresYarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad EugnathostomataKlad TeleostomiSinifustu Sumuklu baliqlarSinif SuauzgeclilerRanqsiz Yarimsinif Infrasinif Sumuklu baliqlarDesteustu Ranqsiz Ranqsiz Deste CekikimilerFesileustu Fesile CekilerYarimfesile Cins SemayilarBeynelxalq elmi adiAlburnus Raf 1820Sekil axtarisiITIS 163662NCBI 54555 Semayi kecici baliqdir noyabrin evvellerinde kuru tokmek ucun Kur cayina girir Maraqlidir ki suda temperatur asagi dusdukce semayinin caya girmesi suretlenir Bele ki suda temperatur 12 C olduqda caya girme baslayirsa 10 C de maksimum hedde catir 8 C de proses basa catir Semayi cox da boyuk olmayan dadli baliqdir Uzunlugu 24 30 sm kutlesi 125 610qolur Kur semayisi 3 4 yasinda cinsi yetiskenliye catir erkekler arasinda 2 yasli yetkin baliqlara da tesaduf olunur Suyun temperaturu 18 25 C olduqda Samayi kuru tokmeye baslayir Kurulerin inkubasiya dovru 18 5 21 5 C temperaturda 70 72 saat cekir Kuruden cixmis korpeler cayda cox qalmayaraq suyun axari ile denize aparilir Semayi cox hessas ve zerif baliqdir odur ki suda temperaturun oksigenin asagi dusmesi mexaniki tesirler xususile cirklenme ona oldurucu tesir edir Xezerin Azerbaycan sektorunda semayinin Lenkeran yarimnovu ve Mingecevir su anbarinda sirinsu semayisi movcuddur Kur semayisi qiymetli vetege baligidir Evvelki illerde her il 41 348 sentnere qeder semayi ovlanardi Son illerde muxtelif antropogen tesirler ve ovun duzgun teskil edilmemesi neticesinde Semayi ehtiyati keskin azalmisdir Lenkeran semayisinin ovu ilde 30 sentnerden cox olmur Semayi ehtiyatini artirmaq meqsedile Varvara baliqartirma zavodunda mutexessis alimler terefinden onun suni artirilmasi sahesinde xeyli is gorulmusdur ki bu da semayi baligi ehtiyatinin berpa olunmasina komek edir NovleriCinse 45 nov daxildir Battalgazi 1944 Adana semayisi Battalgi 1942 Beysehir semayisi O G Costa 1838 Italiya semayisi Alburnus alburnus Linnaeus 1758 Adi samayi ve ya gumusce Mousavi Sabet Vatandoust Khataminejad Eagderi Abbasi M Nasri Jouladeh amp Vasil eva 2015 Bonaparte 1841 L S Berg 1925 Ozulug amp Freyhof 2007 Bogutskaya Kucuk amp Unlu 2000 Antalya semayisi Ozulug amp Freyhof 2007 Karaman 1924 Heckel 1843 Battalgil 1941 Alburnus chalcoides Guldenstadt 1772 Xezer samayisi semaisi gumuscesi Antipa 1909 Ozulug amp Freyhof 2008 L S Berg 1923 Gurcustan semayi De Filippi 1865 Steindachner 1897 Sakarya semayisis Alburnus filippii Kessler 1877 Kur gumuscesi semayisi Battalgil 1943 Alburnus hohenackeri Kessler 1877 Battalgil 1941 Steindachner 1863 Freyhof amp Kottelat 2007 Karaman 1928 Drensky 1943 Heckel 1837 Kessler 1859 Heckel 1843 Mosul semayisi Battalgil 1943 Buj Sanda amp Perea 2010 Battalgil 1941 Iznik semayisi Sauvage 1882 Krupp 1992 Freyhof amp Kottelat 2007 Drensky 1943 Qaradeniz semayisi Heckel amp Kner 1858 M Elp F Sen amp Ozulug 2015 Heckel 1843 Guldenstadt 1814 Stephanidis 1950 Kuru 1980 Freyhof amp Kottelat 2007 Freyhof amp Kottelat 2007 Coad 2009IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2005 Azerbaycan dilinin izahli lugeti amp Biologiya terminlerinin izahli lugeti Azerbaycan dilinin izahli lugeti amp Biologiya terminlerinin izahli lugeti Russko azerbajdzhanskij slovar uklejka Bayramqabagi bazarlarda baligin qiymetleri ucuzdur VIDEO azertag az az Istifade tarixi 2025 06 05 Esgerov F S Zaytsev Y Y Qasimov R Y Quliyev Z Biomuxteliflik Xezerin esrarengiz baliqlari Beser XXI nesriyyati Baki 2003 seh61 Chapter 2 Glossary Table 2 2 Scientific and common names of fauna Fish Baliqlar 2 13 PDF Mousavi Sabet H Vatandoust S Khataminejad S Eagderi S Abbasi K Nasri M Jouladeh A Vasil eva E D Alburnus amirkabiri Teleostei a New Species of Shemaya from the Namak Lake Basin Iran Journal of Ichthyology 55 1 2015 40 52 doi 10 1134 s0032945215010129 Elp M Sen F Ozulug M Alburnus selcuklui A New Species of Cyprinid Fish From East Anatolia Turkey Teleostei Cyprinidae PDF Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 15 2015 181 186 2015 06 16 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2019 03 05 EdebiyyatAzerbaycanin heyvanlar alemi Onurgalilar III cild Baki Elm 2004 s 108 Ebdurrehmanov Y E Azerbaycan faunasi Baliqlar VII cild Baki Elm 1966 s 141 Hemcinin bax