Vaxtsızçiçək
Vaxtsızçiçək; itboğan (lat. Colchicum)
| Vaxtsızçiçək | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Colchicum | |||||||||||||||
| Payız vaxtsızçiçəyi (Colchicum autumnale) | |||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||
| Colchicum L. | |||||||||||||||
| Sinonimlər | |||||||||||||||
Colchicum L. - cinsinin adı Gürcüstanın qərb vilayəti olan Kolxidanın adından yaranıb. Kolxida vilayətində bu bitkilər xüsusilə geniş yayılmışdır. Bitkinin adı payızın axırında çiçəkləməsi ilə əlaqədar "Vaxtsızçiçək" adlandırılmışdır. Bu cinsə təxminən 70 növ daxildir. Gülçülükdə 2 növ xüsusilə məşhurdur. Gözəl vaxtsızçiçək C.(speciosum) — yayda yerüstü hissələri məhv olur. Gözəl vaxtsızçiçəyin yarpaqları geniş, ellips formasındadır, çiçəkləri iri, yasəmən rəngli ya da bənövşəyi çəhrayıdır. Bu bitkinin vətəni Türkiyə, İranın şimalı (meşə və dağ zolaqları), Qərbi və Şərqi Zaqafqaziyadır. Payızda kütləvi surətdə çiçək açdığı üçün dekorativ bitkidir. Mədəni bitki kimi 1874-cü ildən istifadə olunur. Ölçüsünə və çiçəklərinin rənginə görə fərqlənən çoxlu miqdarda bağ formaları mövcuddur. Vaxtsızçiçəyi bala soğanaqlarla çoxaldırlar. Onları ana soğanaqdan iyun-iyulda ayırıb, avqustda torpağa əkirlər. İri soğanaqlar arasında 20 sm, xırdalar arasında isə 10 sm məsafə qoyulur. Cavan əkinləri qışda torfla ya da çürüntü ilə örtürlər. Azərbaycanda yabanı halda yayılan növləri vardır ki, onlar gülçülükdə istifadə edilə bilər.
Azərbaycanın dərman bitkiləri
- Payız vaxtsızçiçəyi (Colchicum autumnale L.)
- Ağəsnək vaxtsızçiçək (Colchicum liparochiadys Woron.)
- Gözəl vaxtsızçiçək; Əzəmətli vaxsızçiçək (Colchicum speciosum Stev.)
- Əlvan vaxtsızçiçək (Colchicum variegatum L.)
Növləri
- Colchicum alpinum DC.
- Colchicum androcymbioides (Valdés) K.Perss.
- Colchicum antepense K.Perss.
- Colchicum antilibanoticum Gomb.
- Colchicum arenarium Waldst. & Kit.
- Colchicum arenasii Fridl.
- Colchicum asteranthum Vassiliades & K.M.Perss.
- Colchicum atticum Spruner ex Tommas.
- Colchicum autumnale L.
- Colchicum balansae Planch.
- Colchicum baytopiorum C.D.Brickell
- Colchicum bivonae Guss.
- Colchicum boissieri Orph.
- Colchicum bulbocodium Ker Gawl.
- Colchicum bulbocodium var. edentatum (Schur) K.Perss.
- Colchicum bulbocodium subsp. versicolor (Ker Gawl.) K.Perss.
- Colchicum burttii Meikle
- Colchicum chalcedonicum Azn.
- Colchicum chimonanthum K.Perss.
- Colchicum chlorobasis K.Perss.
- Colchicum cilicicum (Boiss.) Dammer
- Colchicum confusum K.Perss.
- Colchicum corsicum Baker
- Colchicum cretense Greuter
- Colchicum crocifolium Boiss.
- Colchicum cupanii Guss.
- Colchicum cupanii subsp. glossophyllum (Heldr.) Rouy
- Colchicum davisii C.D.Brickell
- Colchicum decaisnei Boiss.
- Colchicum doerfleri Halácsy
- Colchicum dolichantherum K.Perss.
- Colchicum eichleri (Regel) K.Perss.
- Colchicum euboeum (Boiss.) K.Perss.
- Colchicum fasciculare (L.) R.Br.
- Colchicum feinbruniae K.Perss.
- Colchicum figlalii (Varol) Parolly & Eren
- Colchicum filifolium (Cambess.) Stef.
- Colchicum freynii Bornm.
- Colchicum gonarei Camarda
- Colchicum gracile K.Perss.
- Colchicum graecum K.Perss.
- Colchicum greuteri (Gabrieljan) K.Perss.
- Colchicum haynaldii Heuff.
- Colchicum heldreichii K.Perss.
- Colchicum hierosolymitanum Feinbrun
- Colchicum hirsutum Stef.
- Colchicum hungaricum Janka
- Colchicum ignescens K.Perss.
- Colchicum imperatoris-friderici Siehe ex K.Perss.
- Colchicum inundatum K.Perss.
- Colchicum kesselringii Regel
- Colchicum kotschyi Boiss.
- Colchicum kurdicum (Bornm.) Stef.
- Colchicum laetum Steven
- Colchicum lagotum K.Perss.
- Colchicum leptanthum K.Perss.
- Colchicum lingulatum Boiss. & Spruner
- Colchicum longifolium Castagne
- Colchicum lusitanum Brot.
- Colchicum luteum Baker
- Colchicum macedonicum Kosanin
- Colchicum macrophyllum B.L.Burtt
- Colchicum manissadjianii (Azn.) K.Perss.
- Colchicum micaceum K.Perss.
- Colchicum micranthum Boiss.
- Colchicum minutum K.Perss.
- Colchicum mirzoevae (Gabrieljan) K.Perss.
- Colchicum montanum L.
- Colchicum multiflorum Brot.
- Colchicum munzurense K.Perss.
- Colchicum nanum K.Perss.
- Colchicum neapolitanum (Ten.) Ten.
- Colchicum parlatoris Orph.
- Colchicum parnassicum Sart., Orph. & Heldr.
- Colchicum paschei K.Perss.
- Colchicum peloponnesiacum Rech.f. & P.H.Davis
- Colchicum persicum Baker
- Colchicum polyphyllum Boiss. & Heldr.
- Colchicum pulchellum K.Perss.
- Colchicum pusillum Sieber
- Colchicum raddeanum (Regel) K.Perss.
- Colchicum rausii K.Perss.
- Colchicum ritchii R.Br.
- Colchicum robustum (Bunge) Stef.
- Colchicum sanguicolle K.Perss.
- Colchicum schimperi Janka ex Stef.
- Colchicum serpentinum Woronow ex Miscz.
- Colchicum sfikasianum Kit Tan & Iatroú
- Colchicum sieheanum Hausskn. ex Stef.
- Colchicum soboliferum (C.A.Mey.) Stef.
- Colchicum speciosum Steven
- Colchicum stevenii Kunth
- Colchicum szovitsii Fisch. & C.A.Mey.
- Colchicum szovitsii subsp. brachyphyllum (Boiss. & Hausskn.) K.Perss.
- Colchicum trigynum (Steven ex Adam) Stearn
- Colchicum triphyllum Kunze
- Colchicum troodi Kotschy
- Colchicum tunicatum Feinbrun
- Colchicum turcicum Janka
- Colchicum tuviae Feinbrun
- Colchicum umbrosum Steven
- Colchicum varians (Freyn & Bornm.) Dyer
- Colchicum variegatum L.
- Colchicum verlaqueae Fridl.
- Colchicum wendelboi K.Perss.
- Colchicum woronowii Bokeriya
- Colchicum zahnii Heldr.
Məlumat mənbəsi
- Tofiq Məmmədov (botanik) "Gülçülük ensiklopediyası": Bakı: "Azərbaycan"-2016. http://dendrologiya.az/?page_id=112 2019-11-17 at the Wayback Machine
İstinadlar
Vaxtsızçiçək:The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)