İntiqam — bir subyektin digər bir subyektin əvvəlcə həyata keçirdiyi hərəkətlərə cavab olaraq etdiyi mənfi əməllər. Mahiyyət etibarilə, intiqam fərdin öz subyektivliyini nümayiş etdirmək məqsədilə əhəmiyyətli cavab təsiri göstərmək imkanının reallaşdırılmasıdır.
İntiqam anlayışına dair fərqli təriflər də geniş yayılmışdır və onlar müxtəlif variantlarda təqdim olunur. Ümumiləşdirilmiş tərifə görə, intiqam — inciklik hissindən irəli gələrək başqa bir insana zərər yetirməyə yönəlmiş cavab hərəkətləridir. Lakin bu tərif hadisənin mahiyyətini tam əks etdirmir. Hadisənin əsas mahiyyəti mübadilə, yəni qarşılıqlı əvəzləmədir. Bu yanaşma sözügedən anlayışın mənşəyi ilə bağlı aparılan tədqiqatlarda da aydın şəkildə öz əksini tapmışdır.
Cəmiyyətdə funksiyası
| ]Sosial psixoloq Yan Makkinin fikrincə, intiqam əksər hallarda hakimiyyətə can atma və şəxsi eqonu mühafizə etmək istəyi ilə motivasiya olunur. İstənilən cəmiyyətdə intiqam xarakterli davranış nümunələrinə rast gəlmək mümkündür. Bir çox mədəniyyətlərdə insanlar arasında qarşıdurma və qisas davranışları fəal şəkildə təşviq edilmişdir. Bu mədəniyyətlərdə intiqam aktı tarixən şərəfin (cəmiyyətin subyektə münasibəti) və ləyaqətin (subyektin özünə münasibəti) mühafizəsi üçün zəruri hesab olunmuşdur.
Bu yanaşma ona əsaslanır ki, intiqam alan tərəf əcdadlarının ləkələnmiş şərəfini yadda saxlayır və bunun əvəzində zərəri qarşı tərəfin nəsillərinə yönəldir. Nəticədə zərər çəkmiş ailə və ya icma, əvvəl mövcud olmuş "şərəf balansını" bərpa etmək məqsədilə hüquq pozuntusunu törədən tərəfə qarşı cavab tədbirləri görməyə məcbur qalır. Beləliklə, qüsurlu dövrə effekti nəticəsində bu cür qarşıdurmalar intiqam dövrünü formalaşdırır və ailə üzvlərinin, daha sonra isə yeni qurbanın mənsub olduğu bütöv bir cəmiyyətin bu prosesə cəlb olunması ilə genişlənir. Bu dövrə bəzi hallarda nəsillər boyu davam edə bilən yeni intiqam silsilələrinin yaranmasına səbəb olur.
Fəlsəfə
| ]Filosoflar adətən cəza və intiqam anlayışlarını bir-birindən ayırmağa meyillidirlər. Platonun fikrincə, "Ağıllı insan törədilmiş xətaya görə deyil, onun gələcəkdə təkrar olunmaması üçün cəzalandırır". Ümumiyyətlə, intiqam almaq istəyi cinayətkarın əzab çəkməsini görmək arzusuna əsaslanır; intiqamdan əvvəl həmişə qəzəb hissi dayanır, halbuki cəza və ya əvəzvermə bu hissdən asılı deyil.
Ədalətli dünya inancı intiqam hissi ilə sıx şəkildə əlaqəlidir.
Din
| ]Bəzi mədəniyyətlərdə intiqam norma kimi qəbul olunur və hətta zəruri və nəcib bir əməl hesab edilir (məsələn, qan davası). Digər tərəfdən, bəzi dinlərdə, xüsusilə xristianlıqda, şərə cavab olaraq xeyirxahlıq göstərmək tövsiyə olunur:
- "Qisas almayın və öz xalqının oğullarına qarşı kin saxlamayın, əksinə, yaxınını özün kimi sev" (Levililər 19:18);
- "Özünüz üçün intiqam almayın, ey sevimlilər, qəzəbə [Allahın qəzəbinə] yer verin. Çünki yazılmışdır: Qisas Mənimdir, əvəzini Mən verəcəyəm, — deyir Rəbb. Buna görə də, əgər düşmənin acdırsa, onu doyur; əgər susuzdursa, ona su ver; çünki bunu etməklə onun başı üzərinə yanan kömürlər yığmış olarsan" (Romalılara 12:19–20).
İstinadlar
| ]- Ian McKee, PhD. 2008. Social Justice Research (Vol. 138, No. 2)
Ədəbiyyat siyahısı
| ]- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- Пилецкий С. Г. «О мести и её месте в жизни человеческой». Ярославль: ООО «Аверс — Плюс». 2008. ISBN .
Əlavə ədəbiyyat siyahısı
| ]- Rachel Stein. 2019. Vengeful Citizens, Violent States: A Theory of War and Revenge. Cambridge University Press.
Xarici keçidlər
| ]- Светова З. «Кодекс мести. На расправу с обидчиками людей зачастую толкает слабость государственных институтов» // Новые известия. 2 oktyabr 2008 г. 2009-01-08 tarixində arxivləşdirilib.
Vikianbarda İntiqam ilə əlaqəli mediafayllar var.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Intiqam bir subyektin diger bir subyektin evvelce heyata kecirdiyi hereketlere cavab olaraq etdiyi menfi emeller Mahiyyet etibarile intiqam ferdin oz subyektivliyini numayis etdirmek meqsedile ehemiyyetli cavab tesiri gostermek imkaninin reallasdirilmasidir Intiqam anlayisina dair ferqli terifler de genis yayilmisdir ve onlar muxtelif variantlarda teqdim olunur Umumilesdirilmis terife gore intiqam inciklik hissinden ireli gelerek basqa bir insana zerer yetirmeye yonelmis cavab hereketleridir Lakin bu terif hadisenin mahiyyetini tam eks etdirmir Hadisenin esas mahiyyeti mubadile yeni qarsiliqli evezlemedir Bu yanasma sozugeden anlayisin menseyi ile bagli aparilan tedqiqatlarda da aydin sekilde oz eksini tapmisdir Cemiyyetde funksiyasi span Sosial psixoloq Yan Makkinin fikrince intiqam ekser hallarda hakimiyyete can atma ve sexsi eqonu muhafize etmek isteyi ile motivasiya olunur Istenilen cemiyyetde intiqam xarakterli davranis numunelerine rast gelmek mumkundur Bir cox medeniyyetlerde insanlar arasinda qarsidurma ve qisas davranislari feal sekilde tesviq edilmisdir Bu medeniyyetlerde intiqam akti tarixen serefin cemiyyetin subyekte munasibeti ve leyaqetin subyektin ozune munasibeti muhafizesi ucun zeruri hesab olunmusdur Bu yanasma ona esaslanir ki intiqam alan teref ecdadlarinin lekelenmis serefini yadda saxlayir ve bunun evezinde zereri qarsi terefin nesillerine yoneldir Neticede zerer cekmis aile ve ya icma evvel movcud olmus seref balansini berpa etmek meqsedile huquq pozuntusunu toreden terefe qarsi cavab tedbirleri gormeye mecbur qalir Belelikle qusurlu dovre effekti neticesinde bu cur qarsidurmalar intiqam dovrunu formalasdirir ve aile uzvlerinin daha sonra ise yeni qurbanin mensub oldugu butov bir cemiyyetin bu prosese celb olunmasi ile genislenir Bu dovre bezi hallarda nesiller boyu davam ede bilen yeni intiqam silsilelerinin yaranmasina sebeb olur Felsefe span Filosoflar adeten ceza ve intiqam anlayislarini bir birinden ayirmaga meyillidirler Platonun fikrince Agilli insan toredilmis xetaya gore deyil onun gelecekde tekrar olunmamasi ucun cezalandirir Umumiyyetle intiqam almaq isteyi cinayetkarin ezab cekmesini gormek arzusuna esaslanir intiqamdan evvel hemise qezeb hissi dayanir halbuki ceza ve ya evezverme bu hissden asili deyil Edaletli dunya inanci intiqam hissi ile six sekilde elaqelidir Din span Bezi medeniyyetlerde intiqam norma kimi qebul olunur ve hetta zeruri ve necib bir emel hesab edilir meselen qan davasi Diger terefden bezi dinlerde xususile xristianliqda sere cavab olaraq xeyirxahliq gostermek tovsiye olunur Qisas almayin ve oz xalqinin ogullarina qarsi kin saxlamayin eksine yaxinini ozun kimi sev Levililer 19 18 Ozunuz ucun intiqam almayin ey sevimliler qezebe Allahin qezebine yer verin Cunki yazilmisdir Qisas Menimdir evezini Men vereceyem deyir Rebb Buna gore de eger dusmenin acdirsa onu doyur eger susuzdursa ona su ver cunki bunu etmekle onun basi uzerine yanan komurler yigmis olarsan Romalilara 12 19 20 Istinadlar span Ian McKee PhD 2008 Social Justice Research Vol 138 No 2 Edebiyyat siyahisi span Mest Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Pileckij S G O mesti i eyo meste v zhizni chelovecheskoj Yaroslavl OOO Avers Plyus 2008 ISBN 978 5 9527 0111 3 Elave edebiyyat siyahisi span Rachel Stein 2019 Vengeful Citizens Violent States A Theory of War and Revenge Cambridge University Press Xarici kecidler span Svetova Z Kodeks mesti Na raspravu s obidchikami lyudej zachastuyu tolkaet slabost gosudarstvennyh institutov Novye izvestiya 2 oktyabr 2008 g 2009 01 08 tarixinde arxivlesdirilib Vikianbarda Intiqam ile elaqeli mediafayllar var Vikilugetde Intiqam movzusuna dair melumatlar var Vikisitatda Intiqam ile elaqedar sitatlar var Lugetler ve ensiklopediyalarBritannica 11 ci Britannica onlayn Normativ yoxlamaBNF 11948358r GND 4126467 8 LCCN sh85113420 NKC ph335998 Kateqoriyalar IntiqamQisasCezaSosial anlayislarEtika anlayislariEtika problemleriEmosiyalar
