Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Lorents Kolberq (ing. Lawrence Kohlberg; 25 oktyabr 1927[…] – 19 yanvar 1987 və ya 17 yanvar 1987, Vintrop[d], Massaçusets) — amerikalı psixoloq, (ing. moral development theory) ilə tanınan tədqiqatçı. O, insanın əxlaqi düşüncə tərzinin yaşla və sosial-mədəni təcrübə ilə necə dəyişdiyini araşdırmış və əxlaqın inkişafının struktur-mərhələli modelini irəli sürmüşdür. Kolberq Jan Piajenin idrak inkişafı nəzəriyyəsindən ilham alaraq, əxlaqi düşüncənin də oxşar mərhələlərlə formalaşdığını əsaslandırmışdır.
| Lorents Kolberq | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 25 oktyabr 1927[…] |
| Vəfat tarixi | 19 yanvar 1987(59 yaşında) və ya 17 yanvar 1987(59 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | boğulma |
| Elm sahəsi | psixologiya |
| İş yerləri | |
| Təhsili |
|
Bioqrafiyası
Lorents Kolberq 1927-ci ildə Nyu-York ştatının Bronsvill şəhərində anadan olmuşdur. İbtidai və orta təhsilini başa vurduqdan sonra İkinci Dünya müharibəsi başa çatan kimi humanitar sahələrə maraq göstərmişdir. Kolberq müharibə zamanı Avropadan yəhudi qaçqınlarının Qüdsə daşınmasında iştirak etmiş, bu təcrübə onun əxlaq və insan davranışlarına olan marağını daha da artırmışdır. O, Çikaqo Universitetində psixologiya üzrə təhsil almış, burada psixoloq və tədqiqatçı kimi ilk elmi fəaliyyətinə başlamışdır. 1958-ci ildə həmin universitetdə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Sonrakı illərdə Kolberq Yel Universiteti, daha sonra isə Harvard Universitetində akademik fəaliyyət göstərmişdir.
Kolberqin ən mühüm elmi nailiyyəti onun . Bu nəzəriyyə Jan Piajenin idrak inkişafı modelindən təsirlənsə də, daha əhatəli və sistematik yanaşma ilə hazırlanmışdır. Kolberq insanın əxlaqi düşüncəsinin təkamülünü yaşla əlaqəli altı mərhələyə ayırmış və bu mərhələləri üç əsas səviyyə altında qruplaşdırmışdır:
- Prekonvensional səviyyə
- Cəza və itaət mərhələsi — düzgün davranış cəzanın qarşısını almağa yönəlib.
- Al-ver yönümlü mərhələ — davranış şəxsi maraqlara və qarşılıqlı faydaya əsaslanır.
- Konvensional səviyyə
- Yaxşı uşaq mərhələsi — başqalarının gözləntilərinə uyğun davranmaq.
- Qanun və qayda mərhələsi — ictimai qaydalar və hüquq sisteminə hörmət.
- Postkonvensional səviyyə
- Sosial müqavilə mərhələsi — qanunlar dəyişə bilər və fərdlərin hüquqları vacibdir.
- Universal etik prinsiplər mərhələsi — əxlaq fərdin vicdanı ilə müəyyən olunur.
Bu nəzəriyyə ilə Kolberq əxlaqi inkişafın yalnız nəticəyə deyil, onu doğuran düşüncə və motivasiyalara əsaslandığını vurğulamışdır. O, əxlaqi dilemma üsulundan istifadə edərək müxtəlif yaşlarda insanlara etik qərarlarla bağlı suallar verib, onların düşüncə proseslərini təhlil etmişdir. Ən məşhur nümunələrdən biri — xəstə arvadını xilas etmək üçün dərmanı oğurlamaq məsələsi.
Kolberqin nəzəriyyəsi təhsil psixologiyası, etik tərbiyə, pedaqogika və hüquq fəlsəfəsində geniş şəkildə tətbiq olunmuşdur. Onun ideyaları əsasında məktəblərdə əxlaqi tərbiyə proqramları hazırlanmış və uşaqlarda etik düşüncənin inkişafı üçün praktik strategiyalar irəli sürülmüşdür. O, həmçinin Harvard Universitetində Əxlaq İnkişafı üzrə Mərkəzin əsasını qoymuşdur.
Onun tədqiqatları yalnız uşaq və yeniyetmə psixologiyası ilə məhdudlaşmamış, böyüklərin əxlaqi inkişafı sahəsində də geniş analizlər təqdim etmişdir.
Lorents Kolberq 1987-ci ildə Boston şəhərində müəmmalı şəkildə vəfat etmişdir. Onun ölümünün intihar olduğu düşünülür. Ömrünün son illərində xroniki ağrı sindromundan əziyyət çəkdiyi qeyd olunur.
Kolberqin əxlaqi inkişaf nəzəriyyəsi müasir psixologiya tarixində mühüm yer tutur. Onun təhlilləri insan davranışlarının motivasiyalarını anlamağa kömək edən, etik qərarların formalaşmasına dair dəyərli bir nəzəri çərçivə təqdim etmişdir. Onun işləri bu gün də etik tərbiyə proqramlarında və psixoloji tədqiqatlarda istifadə olunur.
Tənqidi
Kolberqin nəzəriyyəsi bir sıra tənqidlərə də məruz qalmışdır. Xüsusilə, feminist psixoloq onun modelini kişi baxış bucağından tərtib etdiyini və qadınların əxlaqi inkişaf xüsusiyyətlərini yetərincə nəzərə almadığını bildirmişdir. Kolberqin mərhələləri mədəni kontekstdən asılılıq, praktiki davranışla nəzəri düşüncə arasındakı uyğunsuzluq kimi problemlərlə də tənqid edilmişdir.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Lawrence Kohlberg // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- Педагоги и психологи мира (rus.). 2012.
- Library of Congress Authorities (ing.). Library of Congress.
- Rest, James; Clark Power; Mary Brabeck. "Lawrence Kohlberg (1927–1987)". American Psychologist. 5. 43 (5). May 1988: 399–400. doi:10.1037/h0091958.
- See Fowler, J.W., Snarey, J., and DeNicola, K. (1988), Remembrances of Lawrence Kohlberg: A compilation of the presentations given at Service of Remembrance for Lawrence Kohlberg, at Memorial Church, Harvard University, on May 20, 1987, Atlanta, GA: Center for Research in Faith and Moral Development.
- See Kohlberg, L. (1982), "Moral development," in J.M. Broughton & D.J. Freeman-Moir (Eds.), The Cognitive Developmental Psychology of James Mark Baldwin: Current Theory and Research in Genetic Epistemology, Norwood, NJ: Ablex Publishing Corp.
- Kohlberg, Laurence, "Beds for Bananas," The Menorah Journal, Autumn 1948, pp. 385–399.
- Rudolph W. Patzert, Running the Palestine Blockade, Airlife Publishing: Shrewsbury, England, 1994.
- Keeley, J. (1969), The China Lobby Man: The Story of Alfred Kohlberg, New Rochelle, NY: Arlington House.
- Detlef, Garz. Lawrence Kohlberg: an introduction. Opladen: Barbara Budrich. 22 July 2009. ISBN . OCLC 457146600.
- Kohlberg, L. (1963). The development of children's orientations toward a moral order: I. Sequence in the development of moral thought. Vita Humana, 6(1–2), 11–33.
- Walsh, Catherine. "The life and legacy of Lawrence Kohlberg". Society. 37 (2). January 2000: 36–41. doi:10.1007/bf02686189. ISSN 0147-2011.
- Kohlberg, Lawrence. "The Development of Modes of Thinking and Choices in Years 10 to 16". Ph. D. Dissertation, University of Chicago. 1958.
- Rumble, Ann C.; Van Lange, Paul A. M.; Parks, Craig D. "The benefits of empathy: When empathy may sustain cooperation in social dilemmas". European Journal of Social Psychology (ingilis). 40 (5). October 2010: 856–866. doi:10.1002/ejsp.659. ISSN 0046-2772.
- Kohlberg, Lawrence; Mayer, Rochelle. "Development as the aim of education" (PDF). Harvard Educational Review. 42 (4). Winter 1972: 449–496. doi:10.17763/haer.42.4.kj6q8743r3j00j60.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Lorents Kolberq ing Lawrence Kohlberg 25 oktyabr 1927 1 2 19 yanvar 1987 1 3 ve ya 17 yanvar 1987 4 Vintrop d Massacusets amerikali psixoloq exlaqi inkisaf nezeriyyesi ing moral development theory ile taninan tedqiqatci O insanin exlaqi dusunce terzinin yasla ve sosial medeni tecrube ile nece deyisdiyini arasdirmis ve exlaqin inkisafinin struktur merheleli modelini ireli surmusdur Kolberq Jan Piajenin idrak inkisafi nezeriyyesinden ilham alaraq exlaqi dusuncenin de oxsar merhelelerle formalasdigini esaslandirmisdir 5 Lorents Kolberq Dogum tarixi 25 oktyabr 1927 1927 10 25 1 2 Vefat tarixi 19 yanvar 1987 1987 01 19 1 3 59 yasinda ve ya 17 yanvar 1987 1987 01 17 4 59 yasinda Vefat yeri Vintrop d Saffolk dairesi d Massacusets ABS Vefat sebebi bogulma Elm sahesi psixologiya Is yerleri Harvard Universiteti Cikaqo Universiteti Tehsili Cikaqo Universiteti Filips Akademiyasi d BioqrafiyasiredakteLorents Kolberq 1927 ci ilde Nyu York statinin Bronsvill seherinde anadan olmusdur Ibtidai ve orta tehsilini basa vurduqdan sonra Ikinci Dunya muharibesi basa catan kimi humanitar sahelere maraq gostermisdir 6 Kolberq muharibe zamani Avropadan yehudi qacqinlarinin Qudse dasinmasinda istirak etmis 7 bu tecrube onun exlaq ve insan davranislarina olan maragini daha da artirmisdir O Cikaqo Universitetinde psixologiya uzre tehsil almis burada psixoloq ve tedqiqatci kimi ilk elmi fealiyyetine baslamisdir 1958 ci ilde hemin universitetde doktorluq dissertasiyasini mudafie etmisdir Sonraki illerde Kolberq Yel Universiteti daha sonra ise Harvard Universitetinde akademik fealiyyet gostermisdir 8 9 Kolberqin en muhum elmi nailiyyeti onun exlaqi inkisaf nezeriyyesidir Bu nezeriyye Jan Piajenin idrak inkisafi modelinden tesirlense de daha ehateli ve sistematik yanasma ile hazirlanmisdir Kolberq insanin exlaqi dusuncesinin tekamulunu yasla elaqeli alti merheleye ayirmis ve bu merheleleri uc esas seviyye altinda qruplasdirmisdir 10 Prekonvensional seviyye Ceza ve itaet merhelesi duzgun davranis cezanin qarsisini almaga yonelib Al ver yonumlu merhele davranis sexsi maraqlara ve qarsiliqli faydaya esaslanir Konvensional seviyye Yaxsi usaq merhelesi basqalarinin gozlentilerine uygun davranmaq Qanun ve qayda merhelesi ictimai qaydalar ve huquq sistemine hormet Postkonvensional seviyye Sosial muqavile merhelesi qanunlar deyise biler ve ferdlerin huquqlari vacibdir Universal etik prinsipler merhelesi exlaq ferdin vicdani ile mueyyen olunur Bu nezeriyye ile Kolberq exlaqi inkisafin yalniz neticeye deyil onu doguran dusunce ve motivasiyalara esaslandigini vurgulamisdir O exlaqi dilemma usulundan istifade ederek muxtelif yaslarda insanlara etik qerarlarla bagli suallar verib onlarin dusunce proseslerini tehlil etmisdir En meshur numunelerden biri Haynz dilemmasidir xeste arvadini xilas etmek ucun dermani ogurlamaq meselesi 11 Kolberqin nezeriyyesi tehsil psixologiyasi etik terbiye pedaqogika ve huquq felsefesinde genis sekilde tetbiq olunmusdur 12 Onun ideyalari esasinda mekteblerde exlaqi terbiye proqramlari hazirlanmis ve usaqlarda etik dusuncenin inkisafi ucun praktik strategiyalar ireli surulmusdur O hemcinin Harvard Universitetinde Exlaq Inkisafi uzre Merkezin esasini qoymusdur Onun tedqiqatlari yalniz usaq ve yeniyetme psixologiyasi ile mehdudlasmamis boyuklerin exlaqi inkisafi sahesinde de genis analizler teqdim etmisdir Lorents Kolberq 1987 ci ilde Boston seherinde muemmali sekilde vefat etmisdir Onun olumunun intihar oldugu dusunulur Omrunun son illerinde xroniki agri sindromundan eziyyet cekdiyi qeyd olunur 13 Kolberqin exlaqi inkisaf nezeriyyesi muasir psixologiya tarixinde muhum yer tutur Onun tehlilleri insan davranislarinin motivasiyalarini anlamaga komek eden etik qerarlarin formalasmasina dair deyerli bir nezeri cercive teqdim etmisdir Onun isleri bu gun de etik terbiye proqramlarinda ve psixoloji tedqiqatlarda istifade olunur 14 TenqidiredakteKolberqin nezeriyyesi bir sira tenqidlere de meruz qalmisdir Xususile feminist psixoloq Kerol Qilliqan onun modelini kisi baxis bucagindan tertib etdiyini ve qadinlarin exlaqi inkisaf xususiyyetlerini yeterince nezere almadigini bildirmisdir 15 Kolberqin merheleleri medeni kontekstden asililiq praktiki davranisla nezeri dusunce arasindaki uygunsuzluq kimi problemlerle de tenqid edilmisdir 16 Istinadlarredakte 1 2 3 4 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru nbsp fr aciq melumat platformasi 2011 1 2 Lawrence Kohlberg Brockhauz Ensiklopediyasi nbsp alm 1 2 Pedagogi i psihologi mira nbsp rus 2012 1 2 Library of Congress Authorities nbsp ing Library of Congress Rest James Clark Power Mary Brabeck Lawrence Kohlberg 1927 1987 American Psychologist 5 43 5 May 1988 399 400 doi 10 1037 h0091958 See Fowler J W Snarey J and DeNicola K 1988 Remembrances of Lawrence Kohlberg A compilation of the presentations given at Service of Remembrance for Lawrence Kohlberg at Memorial Church Harvard University on May 20 1987 Atlanta GA Center for Research in Faith and Moral Development See Kohlberg L 1982 Moral development in J M Broughton amp D J Freeman Moir Eds The Cognitive Developmental Psychology of James Mark Baldwin Current Theory and Research in Genetic Epistemology Norwood NJ Ablex Publishing Corp Kohlberg Laurence Beds for Bananas The Menorah Journal Autumn 1948 pp 385 399 Rudolph W Patzert Running the Palestine Blockade Airlife Publishing Shrewsbury England 1994 Keeley J 1969 The China Lobby Man The Story of Alfred Kohlberg New Rochelle NY Arlington House Detlef Garz Lawrence Kohlberg an introduction Opladen Barbara Budrich 22 July 2009 ISBN nbsp 978 3 86649 285 1 OCLC nbsp 457146600 Kohlberg L 1963 The development of children s orientations toward a moral order I Sequence in the development of moral thought Vita Humana 6 1 2 11 33 Walsh Catherine The life and legacy of Lawrence Kohlberg Society 37 2 January 2000 36 41 doi 10 1007 bf02686189 ISSN nbsp 0147 2011 Kohlberg Lawrence The Development of Modes of Thinking and Choices in Years 10 to 16 Ph D Dissertation University of Chicago 1958 Rumble Ann C Van Lange Paul A M Parks Craig D The benefits of empathy When empathy may sustain cooperation in social dilemmas European Journal of Social Psychology ingilis 40 5 October 2010 856 866 doi 10 1002 ejsp 659 ISSN nbsp 0046 2772 Kohlberg Lawrence Mayer Rochelle Development as the aim of education PDF Harvard Educational Review 42 4 Winter 1972 449 496 doi 10 17763 haer 42 4 kj6q8743r3j00j60 Menbe https az wikipedia org w index php title Lorents Kolberq amp oldid 8237277