Ötzi, Ötsi (alm.Ötzi) yaxud Similaun adamı (it.Mummia del Similaun) — insan epoxasının mis dövrünə aid buzlaşmış insan mumiyası. Ötzi mumiyası 1991 ci ildə Tirolun Ötztal Alpındakı (alm.Ötztaler Alpen) Şnalştal buzlağında (alm.Schnalstal), 3200 m hündürlükdən, kəskin buz ərintisi nəticəsində aşkarlanmışdır. Mumiyanın mənsub olduğu şəxsin ölüm tarixi radio kömür müayinəsi əsasında e.ə. ≈ 3359 və 3105 il, yaşı isə ≈5250 il müəyyən edilmişdir . Avstriyada mumiya Ötzi adamı, İtaliyada isə “Similaun adamı” və “Tirol buzlaq adamı” kimi təqdim edilmişdir. 2011 ci ilin oktyabrında alimlər Ötzinin genetik kodunu açmağa müvəffəq olmuşlar.
Ötzi mumiyası nürnberqli iki alman turist alpinistləri Helmut və Erik Simon tərəfindən 19 sentyabr 1991 ci ildə təsadüfən aşkar edilmişdir. Əvvəlcə cəsədin həmin ərazidə yaşayan müasir dövr insanlarına mənsub olduğu güman edilir. Mumiya buzlaşdığına görə yaxşı vəziyyətdə aşkar olunmuşdur. Mumiya 23 sentyabr 1991 ci ildə İnsbruk şəhər məhkəmə tibb ekspertizası institunun meyidxanasına təhvil verilir. Burada onun həqiqi yaşı müəyyən edilir . Burada cəsədə bir oqədər də əhəmiyyət verilmir:
Tapıntını əldə etmək üçün (arxeoloji alətlərdən istifadə olunmadığına görə) polist nəfərinin tətbiq etdiyi çəkic və buzdələn vasitəsilə mumiyanın bud sümüyü zədələnmiş, hətta onun paltarının bir qismi tamaşaçılar tərəfindən suvenir qismində götürülmüşdür.
Polist tərəfindən cəsədin ehtiyatsızlıqla polietilen torbaya paketlənməsi cəsədə bir sıra zədələr vurmuş olur.
Ventdəki dəfn xidməti cəsədi İnsbruk şəhər məhkəmə tibb ekspertizası institunun meyidxanasına göndərmək üçün tabuta yerləşdirərkən ehtiyatsızlıq edərək onun əlini sındırırlar.
İnsbruk Universitetinin tarixçisi Konrad Şpindel tibbi ekpertizanın əməkdaşlarını cinayət tərkibinin olub olmamasını əhəmiyyət kəsb etmədiyini əsas götürərək cəsədi dəfn etmək üçün razılıq vermələrinə mane olur.
Ötzinin tapıldığı yer
1991 ci ilin oktyabrında məlum olur ki, mumiyanın aşkar edildiyi yer İtaliya ərazisi sayılır, Trentino-Alto Adice muxtar vilayətinin ərazisində, Avstriyanın Tirol vilayətinin sərhəddindən 92,56 m aralıda yerləşir. buna görə də mumiya İtaliyaya, Bolzano arxeoloji muzeyinə təhvil verilir.
Geyimi
Ötzinin geyimi aşağıdakılardan ibarətdir:
samandan toxunma plaş
dəri palto
dana dərisindən kəmər
oma-qasıq - sarğı örtüyü (dəri)
dəri pantolon
“makosin” ayaq geyimi sukeçirməyən enli ayaqqabı olub, altı ayı gönündən, üstü isə maral dərisindən hazırlanmışdır. Yumşaq ot ya ələfdən corab əvəzi ayağa dolanaraq geyinilir.
cənəaltı (dəri) bağları olan ayı dərisindən papaq
Ötzinin qiyafəti.
Bərpa edilmiş Ötzinin geyimi
Ötzinin “makosin” ayaq geyimi.
Silahı
Qaraçöhrə (lat.Taxus) ağacından olan 60 sm-lik dəstəyə 9,5 sm-lik 99,7 % mis tərkibli tiyəyə malik balta,
Güman edilir ki, e.ə. 3000 ildə mis tiyəli balta adətən döyüşçüyə ya da dəstə başçısına aid ola bilərdi.
dəstəyi göyrüş (lat.Fraxinus excelsior) ağacından olan daş tiyəli bıçaq,
Ötzinin ölümünə səbəb olan təxmin edilən nizə tiyəsinin bənzəri.
Donmuş, qaxaca dönmüş natamam cəsədin faktiki uzunluğu 154 sm, çəkisi isə 13 kq-dır.
Ölən ana qədər Ötzinin boyu 165 sm, çəkisi 50 kq, yaşı isə 45-46 olmuşdur. Ölümündən dərhal sonra bədəni örtmüş buz çürümə prosesinin qarşısını almış olmuşdur. Diş emalının müayinəsi onun uşaqlıq illərinin Velturno kəndinin yaxınlığında keçirdiyini, sonralar isə 50 km şimalda yaşamış olduğunu göstərir. Ötzinin düz bağırsağında meyvə və 2 tip əzələ toxuma qırıntılarına (maral və dağ keçisi) ras gəlinmişdir. Ötzinin sonuncu qida qəbulu ölümündən 8 saat əvvəl olmuşdur. Saçlarında mis və qurğuşun tərkibinin olması, onun mis mədənində işləməsinə dəlalət edir. Alimlər güman edirlər ki, Ötzi kənd təsərrüffatı ilə məşqul olan kiçik bir qəbiləyə mənsub olmuş Müayinə zamanı onun bağırsağında bağırsaq paraziti olan tükbaş qurd (lat.Trichuris trichiura) tapılmışdır. Kampyüter tomoqrafiyası müayinəsi zamanı onun 3 ya 4 sağ qabırğaları içəriyə batmışdır. Bədənin epidermisi buzlaşma ilə əlaqədar yeyilmişdir. Cəsəddə “nöqtə”, “xətt” və “xaç” təsvirli 57 tatu döymə aşkar edilmişdir. Dörd “xətt” tatu onurğanın sol tərəfində, biri sağ tərəfində, üçü isə sol baldırda və sağ topuğun iç və arxa səthində döyülmüşdür. Sğ dizin iç tərəfində və sol daban vətəri (lat.Tendo calcaneus) nahiyəsində “xaç” tatu döyülmüşdür.
2011 ci ildə aparılan genoloji analizə əsasən Ötzinin gözlərinin rənginin qonur olduğu, laktoza intolerant olduğu, 0 qan qrupuna malik olduğu müəyyən edilir.
2012 ci ildə möayinələr onun atadan irsən almış olduğu Y haplpqrup xromosomuna ( G2a4-L91) malik olduğu təsdiqlənir. Y haploqrup xromosomu nadir xromosom qrupu olub, qapalı Korsika və Sardiniya xalqlarına xarakter sayılır.
Ölüm səbəbi
Ötzinin Kompüter tomoqrafiyası zamanı sol kürək nahiyəsindən nizə ucluğu ilə açılmış və daxilə işləyən yara yuvası müəyyən edilir. Nizə tiyəsinin Körpücükaltı arteriya və ya venanın zədələnməsi səbəbindən qanaxma ölümə səbəb olmuşdur. Yarada tapılmış qanın laxtalanma elementi olan fibrin izləri bu fərziyyəni bir daha inandırıcı edir.
Filmlər
(ing.Death of the Iceman) BBC — British Broadcasting Corporation, UK — London
(alm.Der Mann aus dem Eis) VHS, Spiegel TV, 97 dəqiqə.
(alm.Der Ötztal-Mann und seine Welt) VHS, Movienet Film GmbH, 93 dəqiqə.
(alm.„Ötzi - Der Mann aus dem Eis“) VHS, FWU — Wissen und Bildung, 27 dəqiqə.
(ing.Mysteries of History. Ice Mummy) AETN International, KP Productions, 2010.
İstinadlar
Altersbestimmung von Gewebe-, Knochen- und Grasproben des Ötztal Eismenschen (PDF; 476 kB)
Konrad Spindler: Der Mann im Eis. Die jungneolithische Gletschermumie vom Hauslabjoch in den Ötztaler Alpen. in: Nürnberger Blätter zur Archäologie 9, 1992/93, S. 27–38.
Lorelies Ortner: Von der Gletscherleiche zu unserem Urahnll Ötzi. Zur Benennungspraxis in der Presse. In: Deutsche Sprache 2/1993, S. 97–127.
Der Mann aus dem Eis – Forschungsprojekt zur alpinen Vorzeit – Alpine Vorzeit – Universität Innsbruck
Ötzi wäre beinahe auf dem Friedhof gelandet Nürnberger Nachrichten, 4. Januar 2012, abgerufen am 5. Januar 2012
Klaus Hollemeyer et al.: Species identification of Oetzi’s clothing with matrix-assisted laser desorption/ionization time-of-flight mass spectrometry based on peptide pattern similarities of hair digests. Rapid Communications in Mass Spectrometry, Volume 22, Issue 18, 2008, S. 2751–2767 doi:10.1002/rcm.3679
Klaus Oeggl: The significance of the Tyrolean Iceman for the archaeobotany of Central Europe. In: Vegetation History and Archaeobotany, Band 18, 2009, S. 1–11 DOI:10.1007/s00334-008-0186-2
A. Lippert, P. Gostner, E. Egarter Vigl, P. Perntner: Vom Leben und Sterben des Ötztaler Gletschermannes. Neue medizinische und archäologische Erkenntnisse. Germania 85/1, 2007, S. 1–21
Mummy Tombs. «Ötzi: Iceman of the Alps: His health» Deem, James M. (ing.)
Ötzis letztes Mahl: Steinbock; Abschnitt: Gene deuten auf braune Augen Die Presse (abgerufen am 25. Juni 2011)
↑ Andreas Keller et al.: New insights into the Tyrolean Iceman's origin and phenotype as inferred by whole-genome sequencing. In: Nature Communications, Band 3, Artikel-Nr. 698, 2012, [1]
Neue Ötzi-Überraschung: Forscher finden 5300 Jahre altes Blut
Mənbələr
Angelika Fleckinger: «Ötzi, der Mann aus dem Eis». — Folio Verlag, Wien — Bozen 2002 und Südtiroler Archäologiemuseum. — ISBN 3-85256-209-0
Avqust 13, 2021
ötzi, ötsi, yaxud, similaun, adamı, mummia, similaun, insan, epoxasının, dövrünə, buzlaşmış, insan, mumiyası, mumiyası, 1991, ildə, tirolun, ötztal, alpındakı, ötztaler, alpen, şnalştal, buzlağında, schnalstal, 3200, hündürlükdən, kəskin, ərintisi, nəticəsində. Otzi Otsi alm Otzi yaxud Similaun adami it Mummia del Similaun insan epoxasinin mis dovrune aid buzlasmis insan mumiyasi Otzi mumiyasi 1991 ci ilde Tirolun Otztal Alpindaki alm Otztaler Alpen Snalstal buzlaginda alm Schnalstal 3200 m hundurlukden keskin buz erintisi neticesinde askarlanmisdir Mumiyanin mensub oldugu sexsin olum tarixi radio komur muayinesi esasinda e e 3359 ve 3105 il yasi ise 5250 il mueyyen edilmisdir 1 Avstriyada mumiya Otzi adami Italiyada ise Similaun adami ve Tirol buzlaq adami kimi teqdim edilmisdir 2 3 2011 ci ilin oktyabrinda alimler Otzinin genetik kodunu acmaga muveffeq olmuslar Otzialm Otzi it Mummia del SimilaunDogum tarixi e e 3300Vefati e e 3254Vefat yeri Snalstal buzlagi alm Schnalstal Otztal Alpi alm Otztaler Alpen Avstriya ItaliyaOlum sebebi Korpucukalti arteriya ve ya venaninzedelenmesi sebebinden qanaxmaMenseyi TirolMesqullugu MisgerBoyu 165 sm 5 4 fut Cekisi 50 kq 110 funt Tapilma tarixi 1991Tapani Helmut ve Erik SimonSnalstal46 46 44 sm e 10 50 23 s u Otzi mumiyasinin tapildigi yerSayt South Tyrol Museum of Archaeology Mundericat 1 Askarlanmasi 1 1 Geyimi 1 2 Silahi 2 Cesedin muayinesi 3 Olum sebebi 4 Filmler 5 Istinadlar 6 MenbelerAskarlanmasi RedakteOtzi mumiyasi nurnberqli iki alman turist alpinistleri Helmut ve Erik Simon terefinden 19 sentyabr 1991 ci ilde tesadufen askar edilmisdir Evvelce cesedin hemin erazide yasayan muasir dovr insanlarina mensub oldugu guman edilir Mumiya buzlasdigina gore yaxsi veziyyetde askar olunmusdur Mumiya 23 sentyabr 1991 ci ilde Insbruk seher mehkeme tibb ekspertizasi institunun meyidxanasina tehvil verilir Burada onun heqiqi yasi mueyyen edilir 4 Burada cesede bir oqeder de ehemiyyet verilmir 5 Tapintini elde etmek ucun arxeoloji aletlerden istifade olunmadigina gore polist neferinin tetbiq etdiyi cekic ve buzdelen vasitesile mumiyanin bud sumuyu zedelenmis hetta onun paltarinin bir qismi tamasacilar terefinden suvenir qisminde goturulmusdur Polist terefinden cesedin ehtiyatsizliqla polietilen torbaya paketlenmesi cesede bir sira zedeler vurmus olur Ventdeki defn xidmeti cesedi Insbruk seher mehkeme tibb ekspertizasi institunun meyidxanasina gondermek ucun tabuta yerlesdirerken ehtiyatsizliq ederek onun elini sindirirlar Insbruk Universitetinin tarixcisi Konrad Spindel tibbi ekpertizanin emekdaslarini cinayet terkibinin olub olmamasini ehemiyyet kesb etmediyini esas goturerek cesedi defn etmek ucun raziliq vermelerine mane olur Otzinin tapildigi yer 1991 ci ilin oktyabrinda melum olur ki mumiyanin askar edildiyi yer Italiya erazisi sayilir Trentino Alto Adice muxtar vilayetinin erazisinde Avstriyanin Tirol vilayetinin serheddinden 92 56 m aralida yerlesir buna gore de mumiya Italiyaya Bolzano arxeoloji muzeyine tehvil verilir Geyimi Redakte Otzinin geyimi asagidakilardan ibaretdir samandan toxunma plas deri palto dana derisinden kemer oma qasiq sargi ortuyu deri deri pantolon makosin ayaq geyimi sukecirmeyen enli ayaqqabi olub alti ayi gonunden ustu ise maral derisinden hazirlanmisdir 6 7 Yumsaq ot ya elefden corab evezi ayaga dolanaraq geyinilir cenealti deri baglari olan ayi derisinden papaqOtzinin qiyafeti Berpa edilmis Otzinin geyimi Otzinin makosin ayaq geyimi Silahi Redakte Qaracohre lat Taxus agacindan olan 60 sm lik desteye 9 5 sm lik 99 7 mis terkibli tiyeye malik balta Guman edilir ki e e 3000 ilde mis tiyeli balta adeten doyuscuye ya da deste bascisina aid ola bilerdi desteyi goyrus lat Fraxinus excelsior agacindan olan das tiyeli bicaq sumuk ucluqlu ve basinagaci lat Viburnum ve zogal lat Cornus govdeli 14 eded ox oxluq qaracohre agacindan 182 sm uzunlugunda kaman Otziye aid silahlar Otzinin mis ucluqlu baltasiCesedin muayinesi Redakte Otzinin olumune sebeb olan texmin edilen nize tiyesinin benzeri Donmus qaxaca donmus natamam cesedin faktiki uzunlugu 154 sm cekisi ise 13 kq dir 8 9 Olen ana qeder Otzinin boyu 165 sm cekisi 50 kq yasi ise 45 46 olmusdur Olumunden derhal sonra bedeni ortmus buz curume prosesinin qarsisini almis olmusdur Dis emalinin muayinesi onun usaqliq illerinin Velturno kendinin yaxinliginda kecirdiyini sonralar ise 50 km simalda yasamis oldugunu gosterir Otzinin duz bagirsaginda meyve ve 2 tip ezele toxuma qirintilarina maral ve dag kecisi 10 ras gelinmisdir Otzinin sonuncu qida qebulu olumunden 8 saat evvel olmusdur Saclarinda mis ve qurgusun terkibinin olmasi onun mis medeninde islemesine delalet edir Alimler guman edirler ki Otzi kend teserruffati ile mesqul olan kicik bir qebileye mensub olmus Muayine zamani onun bagirsaginda bagirsaq paraziti olan tukbas qurd lat Trichuris trichiura tapilmisdir Kampyuter tomoqrafiyasi muayinesi zamani onun 3 ya 4 sag qabirgalari iceriye batmisdir Bedenin epidermisi buzlasma ile elaqedar yeyilmisdir 11 Cesedde noqte xett ve xac tesvirli 57 tatu doyme askar edilmisdir Dord xett tatu onurganin sol terefinde biri sag terefinde ucu ise sol baldirda ve sag topugun ic ve arxa sethinde doyulmusdur Sg dizin ic terefinde ve sol daban veteri lat Tendo calcaneus nahiyesinde xac tatu doyulmusdur 2011 ci ilde aparilan genoloji analize esasen Otzinin gozlerinin renginin qonur oldugu 12 laktoza intolerant oldugu 13 0 qan qrupuna malik oldugu 13 mueyyen edilir 2012 ci ilde moayineler onun atadan irsen almis oldugu Y haplpqrup xromosomuna G2a4 L91 malik oldugu tesdiqlenir Y haploqrup xromosomu nadir xromosom qrupu olub qapali Korsika ve Sardiniya xalqlarina xarakter sayilir Olum sebebi RedakteOtzinin Komputer tomoqrafiyasi zamani sol kurek nahiyesinden nize uclugu ile acilmis ve daxile isleyen yara yuvasi mueyyen edilir Nize tiyesinin Korpucukalti arteriya ve ya venanin zedelenmesi sebebinden qanaxma olume sebeb olmusdur Yarada tapilmis qanin laxtalanma elementi olan fibrin izleri bu ferziyyeni bir daha inandirici edir 14 Filmler Redakte ing Death of the Iceman BBC British Broadcasting Corporation UK London alm Der Mann aus dem Eis VHS Spiegel TV 97 deqiqe alm Der Otztal Mann und seine Welt VHS Movienet Film GmbH 93 deqiqe alm Otzi Der Mann aus dem Eis VHS FWU Wissen und Bildung 27 deqiqe ing Ultimate Guide Iceman Discovery Communications Incorporated USA Brando Quilici Productions Italy ing Mysteries of History Ice Mummy AETN International KP Productions 2010 Istinadlar Redakte Altersbestimmung von Gewebe Knochen und Grasproben des Otztal Eismenschen PDF 476 kB Konrad Spindler Der Mann im Eis Die jungneolithische Gletschermumie vom Hauslabjoch in den Otztaler Alpen in Nurnberger Blatter zur Archaologie 9 1992 93 S 27 38 Lorelies Ortner Von der Gletscherleiche zu unserem Urahnll Otzi Zur Benennungspraxis in der Presse In Deutsche Sprache 2 1993 S 97 127 Der Mann aus dem Eis Forschungsprojekt zur alpinen Vorzeit Alpine Vorzeit Universitat Innsbruck Otzi ware beinahe auf dem Friedhof gelandet Nurnberger Nachrichten 4 Januar 2012 abgerufen am 5 Januar 2012 Klaus Hollemeyer et al Species identification of Oetzi s clothing with matrix assisted laser desorption ionization time of flight mass spectrometry based on peptide pattern similarities of hair digests Rapid Communications in Mass Spectrometry Volume 22 Issue 18 2008 S 2751 2767 doi 10 1002 rcm 3679 Klaus Oeggl The significance of the Tyrolean Iceman for the archaeobotany of Central Europe In Vegetation History and Archaeobotany Band 18 2009 S 1 11 DOI 10 1007 s00334 008 0186 2 A Lippert P Gostner E Egarter Vigl P Perntner Vom Leben und Sterben des Otztaler Gletschermannes Neue medizinische und archaologische Erkenntnisse Germania 85 1 2007 S 1 21 http www faz net artikel C30156 oetzi sie hatten ihn eiskalt erwischt 30496520 html Iceman s Stomach Sampled Filled With Goat Meat Mummy Tombs Otzi Iceman of the Alps His health Deem James M ing Otzis letztes Mahl Steinbock Abschnitt Gene deuten auf braune Augen Die Presse abgerufen am 25 Juni 2011 1 2 Andreas Keller et al New insights into the Tyrolean Iceman s origin and phenotype as inferred by whole genome sequencing In Nature Communications Band 3 Artikel Nr 698 2012 1 Neue Otzi Uberraschung Forscher finden 5300 Jahre altes BlutMenbeler RedakteAngelika Fleckinger Otzi der Mann aus dem Eis Folio Verlag Wien Bozen 2002 und Sudtiroler Archaologiemuseum ISBN 3 85256 209 0Menbe https az wikipedia org w index php title Otzi amp oldid 5578709, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
,_bearskin_with_deerskin_upper,_internal_cage_of_twined_linden_bark,_padded_grass_insulation_-_Bata_Shoe_Museum_-_DSC00004.JPG.html){kind=link}
