fbpx
Wikipedia

Giləmeyvəli qaraçöhrə

Avqust 07, 2021

Giləmeyvəli qaraçöhrə (lat. Taxus baccata) — iynəyarpaqlılar fəsiləsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyaslna aiddir – VU A2c+3c. Azərbaycanın nadir, relikt növüdür.

?Giləmeyvəli qaraçöhrə
Taxus baccata
Elmi təsnifat
Aləmi:Bitkilər
Şöbəüstü:Çılpaqtoxumlular
Sinif:Qozadaşıyanlar
Yarımsinif:İynəyarpaqlılar
Sıra:İynəyarpaqlılar
Fəsilə:Qaraçöhrəkimilər
Cins:Qaraçöhrə
Növ: Giləmeyvəli qaraçöhrə
Elmi adı
Taxus baccata L.

Vikinövlərdə
sistematika
Şəkil
axtarışı
ITIS  194883
NCBI  25629
EOL  1033691
GRIN  80070
IPNI  306036-2
TPL  kew-2434158

Ümumi yayılması

Rusiya, Gürcüstan Ermənistan, Şimali Afrika, Türkiyə, Kiçik Asiya, Baltikyanı ölkələri, Ukrayna, Skandinaviya, Avropanın Qərb hissəsi və Azor adalarında yayılmışdır.

Azərbaycanda yayılması

Şamaxı, Quba, Zaqatala, Qəbələ, Xanlar, Lənkəran və Lerik rayonları ərazilərində təbii halda rast gəlinir.

Bitdiyi yer

Tək-tək və ya qrup şəklində quru daşlı yamaclarda fıstıq-vələs meşələrində 1900-2500 m yüksəkliklərdə rast gəlinir.

Təbii ehtiyati

Azərbaycanda arealı geniş deyildir.

Bioloji xüsusiyyətləri

Təbiətdə 20 m-ə qədər boy hündürlüyü olan, sıx budaqlı, yuvarlaq təpəli bir ağacdır. Tumurcuqları qəhvəyi və yaşılımtıl rəngdə, küt, dəyirmi və ya ovalşəkillidir. Saplaqların uzunluğu 1-2 mm-dir. Bitkinin cavan zoğları yaşıl rəngdə və elastikdir. İynəyarpaqları 1,0-2,5 sm uzunluğunda olub, tünd yaşıl rəngdə, ucu sivri və alt hissəsində stoma zolağı yoxdur. Yarpağın üst tərəfi tünd, alt tərəfi isə solğun yaşıl rəngdədir. Yarpaq saplaqları qısadır. Giləmeyvəli qaraçöhrə sıx çətirli, həmişəyaşıl iynəyarpaqlı, ikievli ağac və ya koldur. Azərbaycanda xalq arasında bu bitkiyə Avropa qaraçöhrəsi, "çürüməyən ağac" və ya "qırmızı ağac" da deyilir.

Bitkinin cavan yaşlarında gövdəsinin qabığı nazik, qırmızımtıl-boz, hamar olur, yaşlaşdıqca qalınlaşıb və üzərində çatlar əmələ gəlir. Erkək hamaşçiçəklərin uzunluğu 5 mm-ə qədər olub, kürəvaridir. Toxumları 6-8 mm uzunluqda, 4-5 mm enində qırmızı, şirəli, giləşəkilli, yumurtaşəkillidir, təpə hissəsi sivridir, lətli qatla örtülür. Yetişmiş toxumları qaidə hissəsində lətli, şirin, qırmızı rəngli toxumaltı əmələ gəlir. Toxumlarının üstü qırmızı şirəli giləyəbənzər lətli qatla örtülür. Buna görə də həmin növ giləmeyvəli qaraçöhrə adlanır.

Bitmə və iqlim şəraitindən asılı olaraq aprel-may aylarında tozlanır, meyvələri oktyabr ayında yetişir.

Bioloji, ekoloji və fitosenolojixüsusiyyətləri:

Mart-aprel aylarında, yuxarı dağ qurşaqlarında bəzən mayda tozlanır. Toxumları elə həmin il avqust-sentyabr aylarında (bəzən oktyabr ayında) yetişir. Toxumla, qələmlərlə, basdırmaqla və calaq edilməklə çoxaldılır; kötüyündən pöhrə verir və bu xüsussiyyətini qocalana qədər mühafizə edir. Tozlanması entomofildr. Toxumları quşlar və gəmirici heyvanlar tərəfindən yayılır. Mezofitdir, havanın rütubətliyinə tələbkardıt. Kölgəyə, şaxtaya və küləyə davamlıdır. Torpağa qarşı çox tələbkardır, çürüntüsü çox olan təzə, qalın əhəngli torpaqlarda daha çox yayılmışdır. Aşağı dağ qurşağından yuxarı dağ qurşağınadək, dəniz səviyyəsindən 1900 m-ə qədər yüksəkliklərdə bitir. Adətən enliyarpaqlı meşələrdə tək—tək və quruplarla dağınıq halda yayılaraq, ikinci və ya üçüncü mərtəbə əmlə gətirir. Fıstıq meşələrinin bəzi tiplərində (Fagetum taxosum) kol şəklini alır və meşəaltı bitki rolunu oynayır. Çox az hallarda edifikator olur (qaraçöhrə - fıstıq meşəliyi). Göbələk xəstəliklərinə qarşı davamlıdır, köklərində endotrof mikoriza əmələ gəlir.

Təbii ehtiyatın dəyişilməsi səbəbləri

Başlıca olaraq insan fəaliyyətidir.

Becərilməsi

Mədəni şəraitdə Nəbatat bağlarında və parklarda becərilir.

Qəbul edilmiş qoruma tədbirləri

Azərbaycanın “Qırmızı Kitabı”na daxil edilmişdir.

Zəruri qoruma tədbirləri

Yeni yasaqlıqların yaradılması vacibdir.

İstinadlar

Avqust 07, 2021
giləmeyvəli, qaraçöhrə, taxus, baccata, iynəyarpaqlılar, fəsiləsinə, bitki, növü, iucn, qırmızı, siyahısına, görə, növün, kateqoriyası, statusu, nəsli, kəsilməyə, həssas, olanlar, kateqoriyaslna, aiddir, azərbaycanın, nadir, relikt, növüdür, taxus, baccataelmi. Gilemeyveli qaracohre lat Taxus baccata iyneyarpaqlilar fesilesine aid bitki novu IUCN Qirmizi Siyahisina gore novun kateqoriyasi ve statusu Nesli kesilmeye hessas olanlar kateqoriyaslna aiddir VU A2c 3c Azerbaycanin nadir relikt novudur Gilemeyveli qaracohreTaxus baccataElmi tesnifatAlemi BitkilerSobeustu CilpaqtoxumlularSinif QozadasiyanlarYarimsinif IyneyarpaqlilarSira IyneyarpaqlilarFesile QaracohrekimilerCins QaracohreNov Gilemeyveli qaracohreElmi adiTaxus baccata L VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 194883NCBI 25629EOL 1033691GRIN 80070IPNI 306036 2TPL kew 2434158 Mundericat 1 Umumi yayilmasi 2 Azerbaycanda yayilmasi 3 Bitdiyi yer 4 Tebii ehtiyati 5 Bioloji xususiyyetleri 6 Bioloji ekoloji ve fitosenolojixususiyyetleri 7 Tebii ehtiyatin deyisilmesi sebebleri 8 Becerilmesi 9 Qebul edilmis qoruma tedbirleri 10 Zeruri qoruma tedbirleri 11 IstinadlarUmumi yayilmasi RedakteRusiya Gurcustan Ermenistan Simali Afrika Turkiye Kicik Asiya Baltikyani olkeleri Ukrayna Skandinaviya Avropanin Qerb hissesi ve Azor adalarinda yayilmisdir Azerbaycanda yayilmasi RedakteSamaxi Quba Zaqatala Qebele Xanlar Lenkeran ve Lerik rayonlari erazilerinde tebii halda rast gelinir Bitdiyi yer RedakteTek tek ve ya qrup seklinde quru dasli yamaclarda fistiq veles meselerinde 1900 2500 m yuksekliklerde rast gelinir Tebii ehtiyati RedakteAzerbaycanda areali genis deyildir Bioloji xususiyyetleri RedakteTebietde 20 m e qeder boy hundurluyu olan six budaqli yuvarlaq tepeli bir agacdir Tumurcuqlari qehveyi ve yasilimtil rengde kut deyirmi ve ya ovalsekillidir Saplaqlarin uzunlugu 1 2 mm dir Bitkinin cavan zoglari yasil rengde ve elastikdir Iyneyarpaqlari 1 0 2 5 sm uzunlugunda olub tund yasil rengde ucu sivri ve alt hissesinde stoma zolagi yoxdur Yarpagin ust terefi tund alt terefi ise solgun yasil rengdedir Yarpaq saplaqlari qisadir Gilemeyveli qaracohre six cetirli hemiseyasil iyneyarpaqli ikievli agac ve ya koldur Azerbaycanda xalq arasinda bu bitkiye Avropa qaracohresi curumeyen agac ve ya qirmizi agac da deyilir Bitkinin cavan yaslarinda govdesinin qabigi nazik qirmizimtil boz hamar olur yaslasdiqca qalinlasib ve uzerinde catlar emele gelir Erkek hamasciceklerin uzunlugu 5 mm e qeder olub kurevaridir Toxumlari 6 8 mm uzunluqda 4 5 mm eninde qirmizi sireli gilesekilli yumurtasekillidir tepe hissesi sivridir letli qatla ortulur Yetismis toxumlari qaide hissesinde letli sirin qirmizi rengli toxumalti emele gelir Toxumlarinin ustu qirmizi sireli gileyebenzer letli qatla ortulur Buna gore de hemin nov gilemeyveli qaracohre adlanir Bitme ve iqlim seraitinden asili olaraq aprel may aylarinda tozlanir meyveleri oktyabr ayinda yetisir Bioloji ekoloji ve fitosenolojixususiyyetleri RedakteMart aprel aylarinda yuxari dag qursaqlarinda bezen mayda tozlanir Toxumlari ele hemin il avqust sentyabr aylarinda bezen oktyabr ayinda yetisir Toxumla qelemlerle basdirmaqla ve calaq edilmekle coxaldilir kotuyunden pohre verir ve bu xusussiyyetini qocalana qeder muhafize edir Tozlanmasi entomofildr Toxumlari quslar ve gemirici heyvanlar terefinden yayilir Mezofitdir havanin rutubetliyine telebkardit Kolgeye saxtaya ve kuleye davamlidir Torpaga qarsi cox telebkardir curuntusu cox olan teze qalin ehengli torpaqlarda daha cox yayilmisdir Asagi dag qursagindan yuxari dag qursaginadek deniz seviyyesinden 1900 m e qeder yuksekliklerde bitir Adeten enliyarpaqli meselerde tek tek ve quruplarla daginiq halda yayilaraq ikinci ve ya ucuncu mertebe emle getirir Fistiq meselerinin bezi tiplerinde Fagetum taxosum kol seklini alir ve mesealti bitki rolunu oynayir Cox az hallarda edifikator olur qaracohre fistiq meseliyi Gobelek xesteliklerine qarsi davamlidir koklerinde endotrof mikoriza emele gelir Tebii ehtiyatin deyisilmesi sebebleri RedakteBaslica olaraq insan fealiyyetidir Becerilmesi RedakteMedeni seraitde Nebatat baglarinda ve parklarda becerilir Qebul edilmis qoruma tedbirleri RedakteAzerbaycanin Qirmizi Kitabi na daxil edilmisdir Zeruri qoruma tedbirleri RedakteYeni yasaqliqlarin yaradilmasi vacibdir Sinonimleri Cephalotaxus adpressa Beissn Cephalotaxus brevifolia Beissn Cephalotaxus tardiva Siebold ex Endl Taxus adpressa Carriere Taxus aurea K Koch Taxus baccata var adpressa aurea A Henry Taxus baccata f aurea J Nelson Pilg Taxus baccata var cavendishii Hornibr Taxus baccata var dovastoniana Leight Taxus baccata f dovastoniana Leight Rehder Taxus baccata var dovastonii aurea Senecl Taxus baccata var dovastonii aureovariegata Beissn Taxus baccata var dovastonii variegata Gordon Taxus baccata var elegantissima C Lawson Taxus baccata f elegantissima C Lawson Beissn Taxus baccata var erecta Loudon Taxus baccata f erecta Loudon Pilg Taxus baccata f ericoides Carriere Pilg Taxus baccata f expansa Carriere Rehder Taxus baccata var glauca Jacques ex Carriere Taxus baccata f glauca Jacques ex Carriere Beissn Taxus baccata f linearis Carriere Pilg Taxus baccata var lutea Endl Taxus baccata f lutea Rehder Taxus baccata var macrocarpa Lavallee Taxus baccata f pendula J Nelson Pilg Taxus baccata f pendula graciosa Overeynder Beissn Taxus baccata var pendula overeynderi Fitschen Taxus baccata var prostrata Bean Taxus baccata var pyramidalis C Lawson Taxus baccata f pyramidalis C Lawson Beissn Taxus baccata f repandens Parsons Rehder Taxus baccata f semperaurea Dallim Rehder Taxus baccata f stricta C Lawson Rehder Taxus baccata var variegata Weston Taxus baccata f variegata Weston Rehder Taxus baccata f xanthocarpa Kuntze Taxus baccifera Theophr ex Bubani Taxus columnaris K Koch Taxus communis J Nelson Illegitimate Taxus communis var pyramidalis hort ex Ravenscr C Lawson amp et al Nelson Taxus disticha Wender ex Henkel amp Hochst Invalid Taxus dovastonii Carriere Invalid Taxus elegantissima Carriere Invalid Taxus elvastonensis Beissn Taxus empetrifolia Gordon Invalid Taxus erecta Carriere Invalid Taxus ericoides Carriere Invalid Taxus expansa K Koch Taxus fastigiata Lindl Taxus foxii Carriere Invalid Taxus hibernica Hook ex Loudon Invalid Taxus horizontalis Carriere Invalid Taxus imperialis Gordon Invalid Taxus jacksonii K Koch Taxus lugubris Salisb Illegitimate Taxus marginata Carriere Invalid Taxus michelii Carriere Invalid Taxus microphylla Gordon Invalid Taxus mitchellii Carriere Invalid Taxus monstrosa Gordon Invalid Taxus nana Parl Invalid Taxus parvifolia Wender Taxus pectinata Gilib Invalid Taxus pendula Carriere Invalid Taxus pyramidalis Carriere Invalid Taxus pyramidalis hort ex Ravenscr C Lawson amp et al Severin Taxus recurvata C Lawson Taxus sparsifolia Loudon Invalid Taxus tardiva Siebold ex Endl C Lawson Taxus variegata Carriere Invalid Taxus virgata Wall ex Gordon Invalid Verataxus adpressa Carriere CarriereIstinadlar RedakteTofiq Memmedov Elman Isgender Tariyel Talibov Azerbaycanin nadir agac ve kol bitkileri Baki Elm 2014 380 seh http dendrologiya az page id 112 Arxivlesdirilib 2019 11 17 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Gilemeyveli qaracohre amp oldid 6021308, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.