Vikipediya azad ensiklopediya Laurent Saqart tərəfindən 2019 cu ildə fonetik uyğunluqları müəyyən etmək və qohum dilləri

Vikipediya azad ensiklopediya Laurent Saqart terefinden 2019 cu ilde fonetik uygunluqlari mueyyen etmek ve qohum dilleri mueyyen etmek ucun hazirlanmis verilenler bazasina muqayiseli tarixi metod tetbiq edildikden sonra bu diller arasindaki elaqe haqqinda netice cixarmaq ve onlarin yasini ve mense yerini texmin etmek ucun filogenetik usullardan istifade olunur Cin dilleri Cin Tibet dilleri ailesine daxil olan ve esasen Cin Xalq Respublikasinda Tayvanda elece de Sinqapur Malayziya ve diger Cin diasporasinin yasadigi bolgelerde danisilan diller ve ya dialektler qrupudur Bu dillerde danisanlar umumilikde xan etnik qrupu ile elaqelendirilir ve bu sebebden bezen xan dili Hanyǔ kimi de adlandirilir Cin dilleri arasinda qarsiliqli anlasma cetin ve ya qeyri mumkun olan bir sira boyuk dialekt ve ya dil qruplari movcuddur Cin Xalq Respublikasinin resmi dili olan mandarin 普通话 普通話 Pǔtōnghua bu diller arasinda en cox yayilmis ve tedris olunan formadir Cin dilleri fonetik ve leksik baximdan bir birinden cox ferqlense de hamisi eyni yazi sistemi olan cin heroqlifleri ile ifade olunur Bu yazi sistemi fonetik deyil mena esaslidir bu da ferqli danisiq dillerinde oxsar metnlerin oxunmasini mumkun edir Cin dilinin danisiq formasina dair en erken tarixi linqvistik subutlar texminen 4500 il evvele gedib cixir yazili Cin diline cevrilecek yazi sisteminin numuneleri ise Son San dovrunde texminen e e 1250 1050 tunc qablar ve fal sumuyu uzerinde yazilmis yazilarda tesdiqlenmisdir bu yazilarin en qedimi ise texminen e e 1200 cu ile aiddir Esas Cin dilleri ve dialekt qruplari span Cin dilleri umumilikde yeddi ve ya daha cox esas dialekt qrupuna bolunur Bunlardan bezileri Mandarin 官话 官話 Cin erazisinin boyuk hissesinde ve Pekin de daxil olmaqla simal ve simal serqde danisilir Standart Cin dili Pǔtōnghua bu dialekt esasinda qurulub Vu 吴语 吳語 Sanxay ve etraf bolgelerde danisilir Sanxay dili bu qrupa daxildir Yue 粤语 粵語 Esasen Quanqdonq vilayetinde ve Honq Konqda istifade olunur Kanton dili bu dialektin en taninmis formasidir Min 闽语 閩語 Fujian vilayetinde elece de Tayvan ve Sinqapurda genis yayilmisdir Hoklo ve Hakka dilleri ile qarisdirila biler Hakka 客家语 客家語 Cenub serqi Cinde ve bir cox Cinli icmalar arasinda danisilir Jin 晋语 晉語 Sansi ve qonsu bolgelerde istifade olunur Xianq 湘语 湘語 Hunan vilayetinde danisilir Yazi sistemi span Butun Cin dilleri Cin heroqlifleri 汉字 漢字 ile yazilir Iki esas versiya movcuddur Sadelesdirilmis Cin heroqlifleri Cin Xalq Respublikasinda ve Sinqapurda istifade olunur Enenevi Cin heroqlifleri Tayvan Honkonq ve Makao kimi bolgelerde istifade olunur Fonologiya ve qrammatika span Cin dilleri tonalli dillerdir yeni bir sozun menasi onun teleffuzundeki ton deyisikliklerine gore ferqli ola biler Meselen mandarin dilinde ma hecasi dord muxtelif tonla dord ferqli menani ifade ede biler Cin dilleri adeten analitik dillerdir yeni sozler deyismez formada qalir ve qrammatik munasibetler soz sirasi ve funksional sozler vasitesile ifade olunur Beynelxalq ehemiyyeti span Cin dilleri dunyada en cox danisilan diller sirasindadir Xususile mandarin dili BMT nin resmi dillerinden biridir ve dunya uzre milyonlarla insan terefinden oyrenilir Cin diasporasinin yayilmasi neticesinde bir cox olkede Cin dilleri ikinci ve ya icma dili kimi istifade olunur Hemcinin bax span Cin Tibet dilleri Enenevi Cin heroqrifleri Mandarin cincesi Kanton diliIstinadlar span Sagart et al 2019 seh 10319 10320 Norman 1988 seh 4 Kern 2010 seh 1 Keightley 1978 seh xvi Bagley 2004 Boltz 1999 seh 109 Shmidt P P Opyt mandarinskoj grammatiki s tekstami dlya uprazhnenij posobie k izucheniyu razgovornago kitajskago yazyka pekinskago narѣchiya Tip T va Sushinskij 1902 Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae Akademiai Kiado 1951 Voprosy yazykoznaniya Nauka 1952 Irina Tigranovna Zograf Srednekitajskij yazyk Stanovlenie i tendencii razvitiya Nauka 1979 Dragunov A A Pamyatniki kvadratnogo pisma i drevnemandarinskij yazyk Izvestiya Otdeleniya gumanitarnyh nauk AN SSSR rus 3 1931 359 375 Kateqoriya Cin dilleri