Çelov
Çelov və ya Çalov — Azərbaycan Respublikasının Qobustan rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
Çelov | |
---|---|
40°34′17″ şm. e. 48°52′43″ ş. u. | |
Ölkə | Azərbaycan |
Region | Qobustan rayonu |
Tarixi və coğrafiyası | |
Saat qurşağı | |
Tarixi
Çalov-Qobustan rayonunda yerləşən abad kənddir Çalov kəndi rayon mərkəzindən 5 km şimal qərbdə Böyük Qafqaz dağlarının çənub-şərq ətəklərində,dəniz səviyyəsindən təxminən 980 m yüksəklikdə yerləşir.
Çalov kəndinin ərazisi qədim arxeoloji abidələrlə zəngidir. Qazıntılar zamanı tapılmış materiallar bunu bir daha sübut edir.Həmin materiallar əsasən təsərrüfatda və məişətdə işlədilmiş kasalardan, boşqab tipli qablardan ibarətdir.Əldə olunan maddi mədəniyyət nümunələrini öz xüsusiyyətlərinə görə iki dövrə eramızdan əvvəlki II əsrə və eramizin III əsrinə ,habelə eramizin IV və XIII yüzilliklərinə aid etmək mümkündür.Yaşil , ağ ,bənövşəyi və qəhvəyi rəngli şirli məişət qabları diqqəti daha çox cəlb edir.Maraqlıdır ki,onlar Şamaxının Şabran ,Gülüstan qalası və başqa arxeoloji abidəlarində aşkara çıxardılmış şirli qablara daha çox oxşayır.Materiallar arasında istehsalat qalıqları böyük maraq doğurur.Bu tapıntılar sakinlərin sənətkarliqla məşğul olduqlarını göstərir.
Çalovda aşkar edilmiş üç gümüş pul xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Bu pullların biri eramızın 40-51-ci illərində hökmdarlıq etmiş Parfiya hökmdarı Qotarsın adına kəsilmişdir. Onun səthində hökmdarın şəkli təsvir olunmuşdur. Arxa və ön tərəflərində ay və ulduzların şəkli verilmişdir. Diametri 2 sm olan bu pulun arxa tərəfində müxtəlif işarələr vardir.
İkinci pul Yuli Sezarın adından Makedoniyada kəsilmişdir.Bu pulun diametri 1,8 sm-dir,üzərində Y.Sezarın başi təsvir olunmuş,başin arxa tərəfində isə onun adi yazılmışdır.Diametri 2 sm olan üçüncü pul Kappadokiyada ( Kiçik Asiyanın şərq hissəsindəki qədim vilayətdə ) kəsilmişdir.Onun eramızdan əvvəlki II əsrə aid olduğu müəyyən edilmişdir.Tapıntılar sübut edir ki, həmin yerin sakinlərinin antik dünya ilə sıx iqtisadi və mədəni əlaqəsi olmuşdur.İlk dəfə tapılan bu pulların Azərbaycan ərazisinə Qara Dəniz, Kür çayı və başqa yollar ilə gətirildiyini ehtimal etməyə imkan yaradır.
Abidə ərazisində axtarışlar nəticəsində müəyyənləşdirilmişdir ki Çalov şəhər tipli yaşayiş yeri olmuşdur. Bundan başqa ərazidə yaşı çox qədimlərə aid olan yazılı qəbir daşı indi də qorunub saxlanılır. Kəndin ərazisində sıldırım qayalarda yerləşən qədim daş mağara buranın ilk insan yaşayış məskəni olduğunu bir daha sübut edir.Kəndin ərazisində olan iki qədim qala yerləri bu gün də öz tədqiqatlarını göstərir.
Kənd ağsaqqallarının dediyinə görə XVII əsrdə bu kənd 12 əqrəba (qəbilə ) və 5 ata uşağından ibarət olub. Kənd əhalisi Böyük Vətən müharibəsindən əvvəl 250 təsərrüfatda birləşib, 1948-1949-cu illərdə 150 təsərrüfat Salyan rayonunun Kürsəngi deyilən ərazisinə köçmüşdür. Kənd sakinlərinin Kürsəngi ətrafında vaxtı ilə “Təpəli” ,Axundlu, Yolqıraği,Alyar və sair qışlaqları olmuşdur. Kəndin tərəkəmə camaatı burada 1600 dəvə, 30 min qoyun saxlamışlar.
Kənd məscidi 1873-cu ildə tikilmişdir. 1918-ci ildə həmin məscid ermənilər tərəfindən yandırılmışdır. 1930-cu ildə məscid bərpa olunaraq,əvvəl ibtidai məktəb, sonralar isə kitabxana kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1918-ci ilin mart soyqrımında Çalov kənd sakinlərindən 7 nəfər öldürülmüş, onlarla sakin yaralanmışdır.
Hal-hazırda Çalov kəndində 1700-dən çox əhali yaşayır. Kənd sakinlərindən 50-dən çox ailə Baki şəhərində, 35 ailə isə Qobustan şəhərində məskunlaşıblar.Kəndin ümumilikdə 1815 ha torpaq sahəsi vardır.1997-ci ildə aparılmış torpaq islahatı zamanı 1190 nəfər sakin ,ümumilikdə 779 ha torpaq payı almışdır.Kənd əhalisinin əsas məşğuliyyəti xalçaçılıq, əkinçilik və heyvandarlıqdır. Kənddə 240-dən çox yaşayış evi vardır.
Çalov kəndində 1930-cu illərdən ibtidai, bir qədər sonra isə 8-illik məktəb fəaliyyət göstərmişdir. İlk müəllimləri A.Rəcəbov, Ə.Məlikov, Ə.Alcanov, S.Həsənov və başqaları olmuşlar. Hal-hazırda Çalov kənd əsas məktəbi Yaşar Sadıqovun adını daşıyır.Y.Sadıqov 1992-ci ildə Qarabağda, Naxçivanik kəndi uğrunda gedən döyüşlərdə qəhrəmancasına həlak olmuşdur. Onun məzarı Bakı şəhərində “ Şəhidlər Xiyabanı”ndadır.
Çalov kəndində 150-dən çox ali təhsilli mütəxəssis vardır. 100 nəfərdən çoxu isə orta ixtisas təhsillidir. Kənd məktəbinin yetişdirmələrindən üç nəfəri fizika-riyaziyyat elmləri doktorudur. Onlardan biri Alcanov Məzahir Əmircan oğlu hal-hazırda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının fizika institutunda , biri Cahangirov Zakir Ağasoltan oğlu AMEA Fizika İnstitutunda , digəri Əliyev Əlikram Nuhbala oğlu isə Türkiyənin İstanbul şəhərində elmi işlə məşğul olurlar. Bundan başqa kəndimizin yetirmələrindən 8 nəfəri isə elmlər namizədi adını almışdır.Kənd məktəbini bitirənlərdən ali təhsilli hüquqşünaslar da vardır. Onlardan prokuror və prokurorluq işçiləri, hakim və ədliyyə işçiləri, vəkil və polis işçiləri də vardır. Kənd sakinlərindən 14 nəfər ali, 21 nəfəri isə orta ixtisas təhsilli həkimlərdir. Kəndimizdə 1940-cı ildən bu günə kimi 50-dən çox müəllim yetişmişdir.
Əvvəllər Çalov kəndində olan məktəb binası yararsız vəziyyətdə olub. Məktəb 1930-cu illərdə tikilmiş kolxoz anbarında yerləşirdi. Nəhayət 2006-cı ildə ü yeni, müasir tipli məktəb tikilmişdir.Hal-hazırda məktəbdə 150-dən çox şagird təhsil alır. Şagirdlərin normal təhsil almaları üçun hər cür şərait yaradılmışdır.
Hal-hazırda klub, kitabxana,tibb məntəqəsi əhaliyə xidmət göstərir. Kənddə qaz və işıq daimi olaraq əhaliyə çatdırılır.Kənd telefonlaşdırılmışdır.
Çalov kəndinin ərazisi su ehtiyyatları ilə zəngindir. Burada çoxlu saf suyu olan bulaq və kəhrizlər vardır. “Baş bulaq “ , “ Ağ bulaq “ kənd sakinlərinin içməli suya olan tələbatının ödənilməsində önəmli rol oynayır.Bu bulaqlardan başqa kənd ərazisində “ İncilli” , “ Qarabulaq “, “ Qırxhovuz” , “ Kəhriz “ , “ Zalxa bulağı” , “ Sərnazbulağı” və başqa bulaqlar da vardır.” Qarabulaq “ suyu yüksək dərəcədə minerallaşmış və müalicəvi əhəmiyyət kəsb edən bir bulaqdır.Kənd ərazisində olan bulaqlar təkcə kənd sakinlərinin deyil, həm rayon mərkəzinin ,həm də bir neçə kəndin içməli suya olan tələbatının ödənilməsində böyük əhəmiyyət daşıyır.
Burada suyun çox olması bəzi mənbələrdə Çalov toponiminin “ Su çalası ” , “ Sulu yer “ mənasında işlənməsini qeyd edirlər.Başqa mənbələrdə “ Çalov“ toponimi aşağıdakı kimi yozulur. Çal- rəng, ov-ov edilən yer mənasında, Çalo- məişətdə işlədilən qab kimi də başa düşülür.
Əhalisi
İstinadlar
Xarici keçidlər
- Azərbaycan Respublikasi Qobustan Rayon İcra Hakimiyyəti
Qobustan rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |