fbpx
Wikipedia

Çandarlı Xəlil Paşa

ÇandarlıXəlil PaşaÇandarlı Xəlil Paşa (d.? – ö. 1 iyun 1453) 1439-1453-cü illərdə sədrəzəmlik etmiş Osmanlı dövlət xadimi. İstanbulun fəthindən dərhal sonra Fateh Sultan Mehmet tərəfindən edam edildiyi 1 iyun 1453 tarixinə qədər 15 il vəziri əzəmlik etmişdir. Osmanlı tarixində edam edilən ilk sədrəzəmdir.

Çandarlı Xəlil Paşa
Sələfi Koca Mehmed Nizamüddin Paşa
Xələfi Zağanos Paşa
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi XV əsr
Vəfat tarixi 1 iyun 1453(1453-06-01)
Vəfat yeri
Atası Çandarlı İbrahim Paşa
Uşağı

Həyatı

Osmanlı dövlətinin baş vəzirlərindən olan Çandarlı Qara Xəlil Xeyrəddin Paşanın nəvəsi və Çandarlı İbrahim Paşanın oğludur.

Təhsili və ilk vəzifələrinin nə olduğuna dair əlimizdə sənəd yoxdur. Amma elmiyə mənsub olduğu üçün yaxşı dərəcədə mədrəsə təhsili gördüyü qəbul edilə bilər. Bir vəqfiyədə 1436-cı ildə kazasker olduğu qeydiyyatı var. Sədrəzəm olan atası Çandarlı İbrahim Paşa vəfat etdikdən sonra elmiyə sinifindən ayrıldığı bildirilir.

II Murad səltənəti dövründə,1439-cu ildə baş vəzir olan Osmancıklı (Amasiya) Ər Mehmed Nizamüddin Paşa vəfat etdikdən sonra baş vəzirlik vəzifəsinə keçmişdir. 1439-1451-ci illərdə iki dəfə dövlət işlərindən uzaqlaşaraq Manisaya çəkilən II Muradın əvəzinə gələn gənc oğlu II Mehmedin birincu sultanlıqı dövründə faktiki olaraq Osmanlı dövlətini idarə etmişdir. Bu dövrdə xüsusilə Anadolu bəylərinə qarşı aparılan sərt müdaxilələrə icazə verməmiş, böyük bir daxili qarşıdurmanın qarşısını almışdır. Edirne-Segedin müqaviləsinin şərtlərindən razı qalmayan Papalıq, Kardinal Giuliano Cesarını vasitəsilə Macar başçılığını Yanoş Hunyadiyı "Papanın razılığı olmadığına görə etibarsızdır" iddiası ilə müqaviləni pozmaq ilə Balkan ölkələrinə böyük bir Səlib ordusu yaradaraq Macar-Lehistan Kralı I (III) Ladislav komandanlığı altında öncə cənuba Balkanlardan, sonra şərqə, Varnaya üz tutmaları ilə böyük təhdid altında qalan Osmanlı Dövləti ordusunun başına təkrar taxtdan imtina etmiş olan II Muradın gəlməsini təmin etdi. Bunun nəticəsində Osmanlı dövləti Varna müharibəsində böyük bir qələbə qazandı.

Bunu sonra Osmanlıların Moraya böyük bir yürüş edərək Malanın böyük qisminin Osmanlı dövləti əlinə keçməsində və Eflak Prensi Drakula III Vlad Tepein Macar müttəfiqlərindən ayrılması və II Kosovo müharibəsində II Murad başçılığı ilə Osmanlı ordusunun Yanoş Hunyadı başçılığı ilə yeni bir Macar-Eflak ordusunu məhv edilməsində böyük köməyi oldu. II Muradın 3 fevral 1451-ci ildə Ədirnədə vafat etməsindən sonra oğlu II Mehmedin Manisaya gəlməsinə qədər keçən 16 gündə böyük bir dəyanətlə taxta çıxmasını təmin etdi.

II Mehmedin ikinci dəfə taxta çıxmasından sonra da sədrəzəm olaraq xidmətində davam etdi. Lakin II Mehmedin lələsi olan Zağanos Mehmet Paşa ilə arasında bir siyasi mübarizə başladı. Çandarlı Xəlil Paşa Zağanos Mehmet Paşanın davamlı olaraq tələbəsi olan sultana xüsusilə Bizansa qarşı daha hücum etməsi haqqındakı tövsiyələrinə qarşı idi və Bizansa daha mülayim davranılması tövsiyələri verməkdə idi. Bəzi mənbələrə görə, Çandarlı II Mehmeti səbirsiz və təcrübəsiz hesab edirdi. II Mehmed Baş vəziri olan Çandarlı Xəlil Paşaya dəyər verdiyini bildirmək üçün Plovdiv yaxınlığında bir kəndi dövlətin Baş vəzirinə bağışlamasına baxmayaraq, Çandarlı Xəlil narahat olmaqda davam edirdi.

İstanbulun mühasirəsi zamanı Avropada yeni bir xaçlı birliyi ortaya çıxacağına şübhələndiyini və bu səbəblə mühasirənin zəiflədilməsini və hətta qaldırılmasını II Mehmedə tövsiyə edib. Bu tövsiyələri orduda və dövlət qapılarında Çandarlı Xəlil Paşanın Bizansdan rüşvət aldığı həyəcanlarının dolaşmasına səbəb oldu. 29 mayda İstanbulun fəth edilməsindən dərhal sonra 1 iyun 1453-cü ildə II Mehmedin bu dedi-qoduları çox ciddi yanaşdığını açıqlayaraq baş vəzir Çandarlı Xəlili vəzifəsindən çıxardı. Çandarlı Xəlil Paşa və uşaqları həbs olundu. Uşaqları sərbəst buraxıldı, amma Çandarlı Xəlil Paşa Yedikuledə Qızıl Qapıda qırx gün həbs edildi. 10 iyulda gözlərinə mil çəkildi və daha sonra 10 iyul 1453-cü il tarixində edam edildi. Tabe olacağı yerdə Sultana dik baxdığı iddia edilir. Daha sonra oğlu İbrahim Paşa tərəfindən İznikə aparılıb türbəsinə basdırılıb.

Bu hadisə haqqında tarixçilər arasında müxtəlif fikirlər və mübahisələr aparılır. Bəzi tarixçilər II Mehmedin taxta çıxdığında və İstanbulun fəthi zamanı baş vəzirin tutduğu mövqe ucbatından bu edamın ortaya çıxdığını bildirirlər. Bu siyasəti II Mehmedin öz nüfuzunu gücləndirmiş olduğunu və hər kəsin gənc sultana boyun əydiyini bildirirdi. Sakaoğlu İstanbulun alınmasında müxalif qalması və bu səbəblə Bizansın arasında bir gizli anlaşma olduğundan şübhələndiyini bildirir.

İstinadlar

  1. Çandarlı Halil Paşa neden tatlı canından oldu? İstanbul’un fethi neyi değiştirdi?

Xarici keçidlər

  1. Çandarlı Birinci İbrahim Paşa
  2. Edirne-Segedin Antlaşması

çandarlı, xəlil, paşa, çandarlıxəlil, paşa, iyun, 1453, 1439, 1453, illərdə, sədrəzəmlik, etmiş, osmanlı, dövlət, xadimi, istanbulun, fəthindən, dərhal, sonra, fateh, sultan, mehmet, tərəfindən, edam, edildiyi, iyun, 1453, tarixinə, qədər, vəziri, əzəmlik, etm. CandarliXelil Pasa Candarli Xelil Pasa d o 1 iyun 1453 1439 1453 cu illerde sedrezemlik etmis Osmanli dovlet xadimi Istanbulun fethinden derhal sonra Fateh Sultan Mehmet terefinden edam edildiyi 1 iyun 1453 tarixine qeder 15 il veziri ezemlik etmisdir Osmanli tarixinde edam edilen ilk sedrezemdir Candarli Xelil PasaOsmanli SedrezemiSelefi Koca Mehmed Nizamuddin PasaXelefi Zaganos PasaSexsi melumatlarDogum tarixi XV esrVefat tarixi 1 iyun 1453 1453 06 01 Vefat yeri Edirne Osmanli imperiyasi ve yaKonstantinopol Osmanli imperiyasiAtasi Candarli Ibrahim PasaUsagi Candarli II Ibrahim PasaHeyati RedakteOsmanli dovletinin bas vezirlerinden olan Candarli Qara Xelil Xeyreddin Pasanin nevesi ve Candarli Ibrahim Pasanin ogludur Tehsili ve ilk vezifelerinin ne olduguna dair elimizde sened yoxdur Amma elmiye mensub oldugu ucun yaxsi derecede medrese tehsili gorduyu qebul edile biler Bir veqfiyede 1436 ci ilde kazasker oldugu qeydiyyati var Sedrezem olan atasi Candarli Ibrahim Pasa vefat etdikden sonra elmiye sinifinden ayrildigi bildirilir II Murad selteneti dovrunde 1439 cu ilde bas vezir olan Osmancikli Amasiya Er Mehmed Nizamuddin Pasa vefat etdikden sonra bas vezirlik vezifesine kecmisdir 1439 1451 ci illerde iki defe dovlet islerinden uzaqlasaraq Manisaya cekilen II Muradin evezine gelen genc oglu II Mehmedin birincu sultanliqi dovrunde faktiki olaraq Osmanli dovletini idare etmisdir Bu dovrde xususile Anadolu beylerine qarsi aparilan sert mudaxilelere icaze vermemis boyuk bir daxili qarsidurmanin qarsisini almisdir Edirne Segedin muqavilesinin sertlerinden razi qalmayan Papaliq Kardinal Giuliano Cesarini vasitesile Macar basciligini Yanos Hunyadiyi Papanin raziligi olmadigina gore etibarsizdir iddiasi ile muqavileni pozmaq ile Balkan olkelerine boyuk bir Selib ordusu yaradaraq Macar Lehistan Krali I III Ladislav komandanligi altinda once cenuba Balkanlardan sonra serqe Varnaya uz tutmalari ile boyuk tehdid altinda qalan Osmanli Dovleti ordusunun basina tekrar taxtdan imtina etmis olan II Muradin gelmesini temin etdi Bunun neticesinde Osmanli dovleti Varna muharibesinde boyuk bir qelebe qazandi Bunu sonra Osmanlilarin Moraya boyuk bir yurus ederek Malanin boyuk qisminin Osmanli dovleti eline kecmesinde ve Eflak Prensi Drakula III Vlad Tepein Macar muttefiqlerinden ayrilmasi ve II Kosovo muharibesinde II Murad basciligi ile Osmanli ordusunun Yanos Hunyadi basciligi ile yeni bir Macar Eflak ordusunu mehv edilmesinde boyuk komeyi oldu II Muradin 3 fevral 1451 ci ilde Edirnede vafat etmesinden sonra oglu II Mehmedin Manisaya gelmesine qeder kecen 16 gunde boyuk bir deyanetle taxta cixmasini temin etdi II Mehmedin ikinci defe taxta cixmasindan sonra da sedrezem olaraq xidmetinde davam etdi Lakin II Mehmedin lelesi olan Zaganos Mehmet Pasa ile arasinda bir siyasi mubarize basladi Candarli Xelil Pasa Zaganos Mehmet Pasanin davamli olaraq telebesi olan sultana xususile Bizansa qarsi daha hucum etmesi haqqindaki tovsiyelerine qarsi idi ve Bizansa daha mulayim davranilmasi tovsiyeleri vermekde idi Bezi menbelere gore Candarli II Mehmeti sebirsiz ve tecrubesiz hesab edirdi II Mehmed Bas veziri olan Candarli Xelil Pasaya deyer verdiyini bildirmek ucun Plovdiv yaxinliginda bir kendi dovletin Bas vezirine bagislamasina baxmayaraq Candarli Xelil narahat olmaqda davam edirdi Istanbulun muhasiresi zamani Avropada yeni bir xacli birliyi ortaya cixacagina subhelendiyini ve bu sebeble muhasirenin zeifledilmesini ve hetta qaldirilmasini II Mehmede tovsiye edib Bu tovsiyeleri orduda ve dovlet qapilarinda Candarli Xelil Pasanin Bizansdan rusvet aldigi heyecanlarinin dolasmasina sebeb oldu 29 mayda Istanbulun feth edilmesinden derhal sonra 1 iyun 1453 cu ilde II Mehmedin bu dedi qodulari cox ciddi yanasdigini aciqlayaraq bas vezir Candarli Xelili vezifesinden cixardi Candarli Xelil Pasa ve usaqlari hebs olundu Usaqlari serbest buraxildi amma Candarli Xelil Pasa Yedikulede Qizil Qapida qirx gun hebs edildi 10 iyulda gozlerine mil cekildi ve daha sonra 10 iyul 1453 cu il tarixinde edam edildi Tabe olacagi yerde Sultana dik baxdigi iddia edilir Daha sonra oglu Ibrahim Pasa terefinden Iznike aparilib turbesine basdirilib 1 Bu hadise haqqinda tarixciler arasinda muxtelif fikirler ve mubahiseler aparilir Bezi tarixciler II Mehmedin taxta cixdiginda ve Istanbulun fethi zamani bas vezirin tutdugu movqe ucbatindan bu edamin ortaya cixdigini bildirirler Bu siyaseti II Mehmedin oz nufuzunu guclendirmis oldugunu ve her kesin genc sultana boyun eydiyini bildirirdi Sakaoglu Istanbulun alinmasinda muxalif qalmasi ve bu sebeble Bizansin arasinda bir gizli anlasma oldugundan subhelendiyini bildirir Istinadlar Redakte Candarli Halil Pasa neden tatli canindan oldu Istanbul un fethi neyi degistirdi Xarici kecidler RedakteCandarli Birinci Ibrahim Pasa Edirne Segedin AntlasmasiMenbe https az wikipedia org w index php title Candarli Xelil Pasa amp oldid 5763485, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.