Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Koqqiqriya sarağanı (lat. Cotinus coggygria) — bitkilər aləminin sabunağacıçiçəklilər dəstəsinin anakardiumkimilər fəsiləsinin sarağan cinsinə aid bitki növü.
| Koqqiqriya sarağanı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Koqqiqriya sarağanı | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Hündürlüyü 1–4 m olan, qabığı xırda çatlı kol,bəzən ağacdır. Yarpaqları hamar, sadə, növbəli, uzunluğu 8-10 sm, eni 3-7 sm yumurtavari və ya yumru, alt hissədə boz-qonur rəngli, tüklüdür. Xırda, yaşımtıl-ağ rəngli çiçəkləri uzunluğu 20 sm çatan çoxsaylı, şaxəli süpürgəciklərdədir. Çiçəkləmədən sonra çiçək saplaqları uzanır və uzun, pırpızlaşmış qırmızımtıl tükcüklərlə örtülür. Meyvəsi tərs yumurtavari, quru meyvəyanlıqlı çəyirdəkdir. May-iyun aylarında çiçəkləyir, avqust-sentyabr aylarında isə meyvə verir.
Mənşəyi və yayılması
Sarağan kserofil coğrafi tipinin aralıdənizi sinfinin aralıq dənizi qrupuna aiddir.Apalıq dənizi, Balkan və Kiçik Asiya ölkələri, İran, Əfqanıstan, Hindistan, Çin, Himalay, Yaponiya və Qafqazda yayılmışdır.Azərbaycanda sarağan Böyük və Kiçik Qafqazın bütün rayonlarında, Kür düzənliyində və Naxçıvanda arandan aşağı dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 900 m qədər) bitir.
Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər
Kserofitdir, dağ-kserofit bitkilik tipində rast gəlir. Əsasən quru, daşlı və qayalı yamaclarda bitir. Aran yerlərdə qırmızı ardıcla birgə seyrək meşələr əmələ gətirir.
Kimyəvi tərkibi
Sarağanın tərkibində C vitamini, flavonoid,antosian, karotinoid, qlükozidlər, eləcə də efir yağları, steroidlər və aşı maddələri vardır.
Təsiri və tətbiqi
Farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Elmi və xalq təbabətində, eləcə də farmakologiyada geniş tətbiq edilir. Əsasən mədə-bağırsaq, qaraciyər, dəri, böyrək daşı, damar xəstəlikləri, habelə müxtəlif şişlər, stomatit, ishal, irinli yaralar, yanıqlar, revmatizm zamanı istifadə olunur. Antiseptik, antioksidant, ödqovucu,büzüşdürücü, yarasağaldıcı, iltihab proseslərinə qarşı təsirə malikdir.
İstifadə olunan hissələri
Müalıcə məqsədi ilə bitkinin yarpaqları,qabığı və budaqları istifadə edilir.
İstifadə formaları
Cövhər, dəmləmə, məhlul və mazlar.Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi. Dekorativ, balverən,boyaq və efir yağlı bitkidir (yarpaqlarından alınan efir yağı ətriyyatda istifadə olunur).
Sinonimləri
Homotipik sinonimləri
- Cotinus cotinus (L.) Sarg.
- Rhus cotinus L.
- Rhus simplicifolia Salisb.
Heterotipik sinonimləri
- Cotinus cinereus (Engl.) F.A.Barkley
- Cotinus coggygria f. atropurpureus (Burv.) Geerinck
- Cotinus coggygria var. chengkouensis Y.T.Wu
- Cotinus coggygria var. cinereus Engl.
- Cotinus coggygria subsp. glabrus H.Kaur & M.Sharma
- Cotinus coggygria var. glaucophyllus C.Y.Wu
- Cotinus coggygria var. laevis (Wall. ex G.Don) Engl.
- Cotinus coggygria var. parvifolia Beck
- Cotinus coggygria var. pendulus (Burv.) Dippel
- Cotinus coggygria f. pendulus (Burv.) C.K.Schneid.
- Cotinus coggygria var. pubescens Engl.
- Cotinus coggygria var. purpureus (Dup.-Jam.) Rehder
- Cotinus coggygria f. purpureus (Dup.-Jam.) Rehder
- Cotinus coggygria f. rubrifolius (Boom) Rehder
- Cotinus coggygria var. rubrifolius Boom
- Cotinus coggygria var. velutinus (Wall. ex G.Don) Engl.
- Cotinus coriarius Duhamel
- Cotinus ellipticus Raf.
- Cotinus velutinus (Wall. ex G.Don) F.A.Barkley
- Rhus cotina St.-Lag.
- Rhus cotinus atropurpurea Burv.
- Rhus cotinus pendula Burv.
- Rhus cotinus purpurea Dup.-Jam.
- Rhus laevis Wall. ex G.Don
- Rhus obovatifolia Stokes
- Rhus velutina Wall. ex G.Don
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Koqqiqriya saragani lat Cotinus coggygria bitkiler aleminin sabunagacicicekliler destesinin anakardiumkimiler fesilesinin saragan cinsine aid bitki novu Koqqiqriya saraganiElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad Ali bitkilerKlad Coxsporlu bitkilerKlad Borulu bitkilerKlad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad EvdikotlarKlad Bazal evdikotlarKlad SuperrozidlerKlad RozidlerKlad MalvidlerDeste SabunagaciciceklilerFesile AnakardiumkimilerYarimfesile Cins SaraganNov Koqqiqriya saraganiBeynelxalq elmi adiCotinus coggygria Scop 1771Sekil axtarisiITIS 28800NCBI 269719EOL 582267Botaniki xarakteristikasiHundurluyu 1 4 m olan qabigi xirda catli kol bezen agacdir Yarpaqlari hamar sade novbeli uzunlugu 8 10 sm eni 3 7 sm yumurtavari ve ya yumru alt hissede boz qonur rengli tukludur Xirda yasimtil ag rengli cicekleri uzunlugu 20 sm catan coxsayli saxeli supurgeciklerdedir Ciceklemeden sonra cicek saplaqlari uzanir ve uzun pirpizlasmis qirmizimtil tukcuklerle ortulur Meyvesi ters yumurtavari quru meyveyanliqli ceyirdekdir May iyun aylarinda cicekleyir avqust sentyabr aylarinda ise meyve verir Menseyi ve yayilmasiSaragan kserofil cografi tipinin aralidenizi sinfinin araliq denizi qrupuna aiddir Apaliq denizi Balkan ve Kicik Asiya olkeleri Iran Efqanistan Hindistan Cin Himalay Yaponiya ve Qafqazda yayilmisdir Azerbaycanda saragan Boyuk ve Kicik Qafqazin butun rayonlarinda Kur duzenliyinde ve Naxcivanda arandan asagi dag qursagina kimi deniz seviyyesinden 900 m qeder bitir Ekoloji qrup ve bitdiyi yerlerKserofitdir dag kserofit bitkilik tipinde rast gelir Esasen quru dasli ve qayali yamaclarda bitir Aran yerlerde qirmizi ardicla birge seyrek meseler emele getirir Kimyevi terkibiSaraganin terkibinde C vitamini flavonoid antosian karotinoid qlukozidler elece de efir yaglari steroidler ve asi maddeleri vardir Tesiri ve tetbiqiFarmakopeyaya daxil olan ofisinal derman bitkisidir Elmi ve xalq tebabetinde elece de farmakologiyada genis tetbiq edilir Esasen mede bagirsaq qaraciyer deri boyrek dasi damar xestelikleri habele muxtelif sisler stomatit ishal irinli yaralar yaniqlar revmatizm zamani istifade olunur Antiseptik antioksidant odqovucu buzusdurucu yarasagaldici iltihab proseslerine qarsi tesire malikdir Istifade olunan hisseleriMualice meqsedi ile bitkinin yarpaqlari qabigi ve budaqlari istifade edilir Istifade formalariCovher demleme mehlul ve mazlar Diger faydali xususiyyetleri ve istifadesi Dekorativ balveren boyaq ve efir yagli bitkidir yarpaqlarindan alinan efir yagi etriyyatda istifade olunur SinonimleriHomotipik sinonimleri Cotinus cotinus L Sarg Rhus cotinus L Rhus simplicifolia Salisb Heterotipik sinonimleri Cotinus cinereus Engl F A Barkley Cotinus coggygria f atropurpureus Burv Geerinck Cotinus coggygria var chengkouensis Y T Wu Cotinus coggygria var cinereus Engl Cotinus coggygria subsp glabrus H Kaur amp M Sharma Cotinus coggygria var glaucophyllus C Y Wu Cotinus coggygria var laevis Wall ex G Don Engl Cotinus coggygria var parvifolia Beck Cotinus coggygria var pendulus Burv Dippel Cotinus coggygria f pendulus Burv C K Schneid Cotinus coggygria var pubescens Engl Cotinus coggygria var purpureus Dup Jam Rehder Cotinus coggygria f purpureus Dup Jam Rehder Cotinus coggygria f rubrifolius Boom Rehder Cotinus coggygria var rubrifolius Boom Cotinus coggygria var velutinus Wall ex G Don Engl Cotinus coriarius Duhamel Cotinus ellipticus Raf Cotinus velutinus Wall ex G Don F A Barkley Rhus cotina St Lag Rhus cotinus atropurpurea Burv Rhus cotinus pendula Burv Rhus cotinus purpurea Dup Jam Rhus laevis Wall ex G Don Rhus obovatifolia Stokes Rhus velutina Wall ex G DonIstinadlarHemcinin bax