Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqalədə , təsdiqlənə bilməyən ifadələrə, mülahizə və şərhlərə yer verildiyi düşünülür. Xahiş olunur, mətni nəzərdən keçirin və yeni mənbələr əlavə edərək məqaləni zənginləşdirin. Əlavə məlumat üçün səhifənin yaza bilərsiniz. Lütfən, müzakirələr davam etdiyi müddətdə şablonu məqalədən çıxarmayın. |
Bu məqalənin şübhə doğurur. |
Qaraçöp Eli — Gürcüstan Respublikasının Kaxeti diyarının (gürcü: კახეთის მხარე) Saqareco bələdiyyəsi (gürcü. საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი ) ərazisində milli ənənələr üzərində sıx qaynayıb-qarışmış azərbaycanlı əhalinin kompakt yaşadığı bölgə. Qaraçöp Eli Saqareco bələdiyyəsi ərazisinin şərqində, İori (gürcü: იორი, azərbaycan: Qabırrı) çayının sağ tərəfində yer alır.
| Ümumi sayı | |||
|---|---|---|---|
| 16,871 (2014) | |||
| Yaşadığı ərazilər | |||
| |||
| Dili | |||
| Dini | |||
Qaraçöp Elinin əhalisi Saqareco bələdiyyəsinə aid rəsmi adları Qazlar (gürcü: კაზლარი, rus: Казлари), Tüllər (gürcü: თულარი, rus: Тулярь, Тулари), Ləmbəli (gürcü: ლამბალო, ქვემო ლამბალო, rus: Ламбали, Ламбало), Keşəli (gürcü: ქეშალო, rus: Кешали, Кешало), Muğanlı (gürcü: მუღანლო, იორმუღანლო, rus: Муганли, Муганло), Çiçmatian (gürcü: წიწმატიანი, rus: Цицмадиань, Цицматиани), Düzəyrəm (gürcü: დუზაგრამა rus: Аграмь, Дузарама) və Baldoy (gürcü: პალდო, rus: Палдо) olan kəndlərində məskunlaşıb.
Gürcüstan Respublikasında əhalinin siyahıyaalma məlumatlarına əsasən, 2014-cü ildə həmin kəndlərdə daimi yaşayanların sayı 16871 nəfər olmuşdur.
Məskunlaşma tarixi
İlkin yerləşmələr
Qaraçöp Elində məskunlaşmaya XIX əsrin birinci qərinəsinin sonlarında başlanmışdır. Bu proses həmin dövrlərdə Rusiya İmperiyasının bölgədə həyata keçirdiyi köçürmə və yerli resursların İmperiyanın mənafelərinə uyğun istifadəsi siyasəti çərçivəsində baş tutmuşdur. 1830-cu illərdən başlayaraq o dövrdə yaradılmış Gürcüstan Quberniyasının əsasən Borçalı inzibati ərazisindən (rus: Борчалинская дистанция) rəsmi dövlət sənədlərində milliyyəti “tatar” adlandırılan türk-azərbaycanlı maldar ailələrin mövcud olan boş otlaq (qışlaq) sahələrindən istifadə məqsədilə Sığınaq (rus: Сигнахъ, gürcü: სიღნაღი) Qəzası ərazisinə köçürlməsinə başlanmışdır. Cənubi Qafqaz Rusiyaya birləşdirildikdən sonra müsəlman-azərbaycanlı əhalinin əlverişsiz və həyat fəaliyyəti üçün az yararlı olan torpaqlara sıxışdırılması siyasəti aparılırdı. Sığınaq qəzasına azərbaycanlıların köçürülməsinin də həmin siyasətə uyğun həyata keçrildiyini demək mümkündür.
Əraziyə yeni gələnlər Qəzanın cənub-qərbində - Kodol inzibati sahəsində, özlərinin Qavrı adlandırdıqları İori çayının sahillərində kiçik kəndlər salınmaqla məskunlaşmışlar. Bugünkü qaraçöplülərin ulu nənə-babalarının regiona gəlişi və məskunlaşması mərhələli və nisbətən uzun dövrü əhatə edən proses olmuşdur. “Birinci dalğa” ilə gələnlər 1830-cü illərin əvvəllərində ərazidə Muğanlı, Tüllər-Keşəli və Çiçmatian kəndlərini salmışlar. İlk dövrdə Tüllər-Keşəli İorinin sağ sahilində, Çiçmatian isə sol sahilində çay yatağına yaxın məsafədə, hazırda regionda mövcudluğunu surdürən Şibliyani kəndinin bərabərində, Muğanlı çayın sağ tərəfində, demək olar ki, hazırki mövqeyində yerləşmişdir. Həmin dövrdə Sığınaq-Tiflis yolunun üstündə, Muğanlının qarşı tərəfində eyni adlı poçt məntəqəsi yaradılmışdır.
Sözügedən dövrə aid rəsmi məlumatlarda Çiçmatian həm də Qaraman (rus: Карамани) adlandırılırdı. Bundan əvvəlki dövrə aid xəritələrdə və kifayət qədər təfsilatlı məlumatların yer aldığı mənbələrdə gələcək Qaraçöp Elinə aid ərazilərdə yaşayış məntəqəsi qeydə alınmamışdır.
Sonrakı gəlişlər və yerdəyişmələr
İlkin məskunlaşmalardan sonrakı dövrlərdə əraziyə tatar (azərbaycanlı) ailələrinin köçürülməsi davam etmişdir. 1830-cu illərin ikinci - 1840-cı illərin birinci yarısında gələnlər bölgədə Aşağı Ləmbəli və Əyrəm (Aqram) kəndlərini salmışlar. Aşağı Ləmbəli İorinin sağ sahilində, o dövrki Tüllər-Keşəlidən təxminən 3 kilometr cənub-şərqə doğru, bugünkü Qazlar kəndinə sağ tərəfdən yaxın ərazidə, Əyrəm isə İorinin sol sahilində, Kandaur və Şibliyani kəndlərinin aralarındakı məsafənin orta xəttinin çayı kəsdiyi mövqedə yerləşmişdir.
1853-cü ildə həmin bölgədə Qaraçöp Elinin insanları artıq 5 kənddə - Muğanlı, Tüllər (həm də Keşəli adlanırdı), Çiçmatian (Qaraman), Əyrəm və Aşağı Ləmbəlidə (sonradan Ləmbəli adlandırılmışdır) yaşayırdılar.
Eyni zamanda, kəndlərin bölgə ərazisində müəyyən yerdəyişmələri baş vermişdir. 1840-cı illərin ikinci yarısında Əyrəm (Aqram) bir necə kilometr şərq tərəfə, Kaçereti kəndinin cənub-qərbinə, o dövrdə Tiflis-Sığınaq poçt yolu üzərində yaradılmış Domfal poçt stansiyası yaxınlığına köçmüşdür. Bu kənd yeni ərazidə bir qədər sonra “Düzəyrəm” adlanmışdır.
Daha sonra, təqribən 1860-ci illərdə Keşəli Tüllərdən ayrılmış və çay sahilindən bir qədər cənub istiqamətə yerləşmişdir. 1890-cı illərdə bu kəndlərin hər ikisi İori çayının bir necə kilometr yuxarı sahillərinə, daha dəqiqi, İori və Çaylurinin qovuşağına yaxın əraziyə köçmüş, həm də Tüllər İorinin sol sahilində, Keşəli uyğun mövqedə - sağ sahildə yerləşmişdir. Sonrakı illərdə Tüllər İorinin sol sahili üzrə axın istiqamətində yerini dəyişdirmişdir. Kəndin yeni ərazisindən Kaçeretini Soyuqbulaq dəmir yolu stansiyası ilə birləşdirən yol keçmişdir. Keşəli isə zaman etibarılə bir qədər sonra İorinin sağ sahili boyunca eyni istiqamətdə yer dəyişdirmişdir.
1891-ci ildə Qaraçop Elinin kəndlərində 319 ev təsərrüfatı mövcud olmuş, sakinlərin ümumi sayı 2229 nəfər təşkil etmişdir. Bu göstəricilərin kəndlər üzrə bölgüsü aşağıdakı cədvəldəki kimi idi.
Cədvəl 1. 1891-ci ildə Qaraçöp Elinə aid kəndlərdə ev təsərrüfatlarının və yaşayanların sayı
| Kəndlər | Ev təsərrüfatının (ailələrin) sayı | Yaşayanların sayı | ||
|---|---|---|---|---|
| Kişilər | Qadınlar | Cəmi | ||
| Çiçmatian (Qaraman) | 22 | 87 | 40 | 127 |
| Düzəyrəm | 18 | 82 | 62 | 144 |
| Keşəli | 41 | 174 | 127 | 301 |
| Ləmbəli | 115 | 505 | 387 | 892 |
| Muğanlı | 81 | 293 | 201 | 494 |
| Tüllər | 42 | 182 | 116 | 298 |
Vahid məkana yerləşmə
Kəndlərin böyüməsi ilə qarşılıqlı əlaqələrin genişlənməsi öz növbəsində nəqliyyat infrastrukturunun zəifliyi şəraitində onların məkanca yaxınlaşmasının məqsədəuyğunluğunu gücləndirmişdir. Bu amil XX əsrin birinci onilliyində Çiçmatian (Qaraman - hazırda Qaraçöp Elinin deyimində Qarabağlı) və Düzəyrəm sakinlərinin əvvəlki məkanlarını tərk edərək Muğanlının qərb tərəfinə, Keşəli, Ləmbəli, Tüllər sakinlərinin isə şərq istiqamətində sıra ilə Muğanlıya bitişik əraziyə yerləşmələrinə təkan vermişdir. Yeni məkanda kəndlər bir-birinə bitişik, bəzi yerlərdə hətta bir-birinin ərazisinə nüfuz etməklə yerləşmişlər. Buna uyğun olaraq, əslində, vahid yaşayış məntəqəsi yaranmışdır. Bu yaşayış məntəqəsindən ərazicə kənarda ancaq Ləmbəlinin əvvəlki yerləşdiyi əraziyə çox yaxın yerdə, ondan qopmuş olan kiçik Qazlar kəndi qalmışdır. Sözügedən yerdəyişmələr nəticəsində Qaraçöp Elinə aid kəndlərin yerləşməsi hazırki mövqelərə uyğun vəziyyətə gəlmişdir.
Qaraçöp Elinə aid kəndlərin regionda yerdəyişmələrinə vahid proses kimi yanaşdıqda, onun gedişində ancaq Muğanlının vəziyyəti “statik” olmuşdur. Digər kəndlərin yerdəyişmələri də, son nəticədə onların Muğanlının qərb və şərq istiqamətində zəncirvarı birləşmələrilə yekunlaşmışdır.
Qaraçöp Elinin həmin dövrdə ətraf ərazidə yerləşən kiçik Malakan kəndləri (bu kəndlər sonradan başqa ərazilərə köç etmişlər) ilə birlikdə əhatə olunduğu kənd icması də “İoro Muğanlı” adlandırılmışdır. Rusiya İmperiyası dağıldıqdan sonra “İoro Muğanlı”nın mövcudluğu da sona yetmişdir. Lakin Qaraçöpü bütünlüklə əhatə edən icmaya qeyd edilən adın verilməsi izsiz də ötüşməmişdir. Gürcüstanın türk əsilli olmayan sakinləri günümüzdə də vahid yaşayış məntəqəsi kimi Qaraçöpü Yor Muğanlı adlandırırlar.
Yeni yaşayış məntəqəsi yarandıqdan sonra orada birləşmiş kəndlərin əvvəlki adları işlənilməkdə davam etmişdir. Bu, vahid yaşayış məntəqəsinin böyüklüyü şəraitində insanların yaşayış yerlərini konkret surətdə müəyyən etmələri, səmt bildirmək, habelə yerli inzibatı və təsərrüfat idarəçiliyinin təşkilində istifadə baxımından zəruri idi. İnsanların yaşayış yerinə mənsubluğunun identifikasıyası sarıdan əvvəlki adlar kənddaxili təmaslarda istifadə edilmişdir.
İlk dövrdən başlayaraq kənarda hər bir sakin kataykonim kimi, başqa sözlə, özünün məkan mənsubluğu kodu olaraq, ancaq “qaraçoplü”nü qəbul edir. Vahid yaşayış məntəqəsində birləşmə sakinlərin birlik, təəssübkeşlik, həmrəylik hisslərini gücləndirmişdir. Eyni zamanda, qüvvələri birləşdirməklə infrastrukturun formalaşdırılması üçün imkan açılmışdır. Birgə tədbirlərin təşkili ilə kəndin su təminatı üçün İori çayından təxminən 15 km uzunluğunda qolun ayrılması, su dəyirmanlarının qurulması, suvarma kanalları şəbəkəsinin yaradılması mümkün olmuşdur. Nəticədə, Qaraçöpdə təsərrüfat fəaliyyəti dircəlmiş, heyvandarlıqla bərabər, bitkiçilik sahələrinin inkişafı da sürətlənmişdir. Bundan əvvəl zəhmətsevər qaraçöplülər çətinliklərə sinə gərərək, iqlim şərtləri çox da əlverişli olmayan və bununla əlaqədar olaraq özlərinin Ağlağan adlandırdıqları dumanlı, yağışlı dağ sahələrini yaylaqlarına çevirmişdirlər.
Birləşmə təmasları genişləndirməklə, həm də yüksək yaradıcılıq yönümlü xalçaçılığın inkişafına təkan vermişdir. Bu sahənin əsas məhsulu olan “Qaraçöp” çeşnisi əl ilə toxunan Qaraçöp xalçaları qlobal bazarda tanınmış brendlər sırasında yer almaqdadır.
1915-ci ildə dərc olunmuş statistika məlumatlarına əsasən, Qaraçöpün vahid yaşayış məntəqəsində birləşmiş hissəsində yaşayanların sayı 4208 nəfər olmuşdur. Əhalinin kəndlər üzrə bölgüsü aşağıdakı kimi idi:
Cədvəl 2. Qaraçöp Elinin vahid yaşayış məntəqəsində birləşmiş hissəsində yaşayan əhalinin kəndlər üzrə bölgüsü
| Kəndlər | Sayı (nəfər) |
|---|---|
| Baldoy | 336 |
| Düzəyrəm | 396 |
| Çiçmatian (Qarabağlı) | 382 |
| Muğanlı | 690 |
| Keşəli | 575 |
| Ləmbəli | 1396 |
| Tüllər | 433 |
| Cəmi | 4208 |
Qaraçop Elində yaşayanların çoxalması yerli sakinlərin sayının təbii artımı ilə yanaşı, yeni köçmələrin hesabına baş vermişdir. Əraziyə Tiflis Quberniyasının digər qəzalarından, habelə Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasından ayrı-ayrı ailələr və ailə qrupları halında köçmələr ardıcıl davam etmişdir. 1850-ci illərdən başlayaraq yeni gələnlər ərazidə artıq formalaşmış olan kəndlərdə məskunlamışlar. 1910-cu illərdə kəndlərin sırasına Baldoy da daxil olmuşdur. Baldoy Düzəyrəmin qərb tərəfində ona bitişik ərazidə yerləşmişdir.
Məskunlaşan əhalinin sosial mənsubiyyəti
Tarixən Qaraçöp Elinə köçürülənlərin hamısı Xəzinə torpaqlarında yerləşdirilmişdir. Rusiya İmperiyasında bütün əhali sosial statusuna görə xəzinə kəndlisinə aid olmuşdur. Statistika məlumatlarına əsasən, Qaraçöp Elində yüksək çinli insanlar - mülkədar, bəy, ağa (rus: дворяне и высшее мусулманское сословия) olmamışdır. Qarçöpdə dünyaya göz açıb böyüyənlər bu məkanda xüsusi imtiyazlı sosial təbəqəyə aid olan insanlarla qarşılaşmamışlar. Belə mühit, şübhəsiz ki, qaraçöplülərin xarakterlərinin formalaşmasına öz təsirini göstərmişdir.
Qaraçöp Elində məskunlaşmanın ilkin qaynağını Borçalı və Gəncə-Qazax bölgələri təşkil etsə də, müəyyən zaman kəsiyində qaynayıb-qarışma nəticəsində burada sosial bir bütünlük ortaya çıxmışdır.
Bilindiyi kimi, coğrafi mühit böyük və kiçikliyindən asılı olmayaraq etnik və sosial qrupların sosial-psixoloji simasına, ruh halına təsir göstərir. Qaraçöpun nisbətən sərt iqlim şəraiti, su ilə təminatının məhdudluğu sakinlərdə dözümlülüyü, iqtisadi qənaətçiliyi aşılamışdır. Yerli iqtisadiyyat isə böyük ölçüdə heyvandarlığa əsaslanmışdır. Bu sahədə məşğul olan əhalinin böyük qismi yayda otla zəngin olan yaylaqlara köçmüş, payızın sonunda-qış yaxınlaşdıqda “aran” və ya “oba” (“ova”) dedikləri kəndə - daimi yerləşmə məntəqəsinə dönmüşlər. Bütün bunlar kənd sakinlərinin çətin həyat şəraitində yaşama qabiliyyətini gücləndirmişdir.
Yaşam və fəaliyyət mühitində xüsusiyyətlərin də təsiri ilə bağlı qaraçoplülərdə yüksək yurdsevərlik və cəsurluq hissləri formalaşmışdır. Xarakterdə bu xüsusiyyətlər zamanında öz obasını qorumaq üçün sakinlərə nizami ordu hissələrinin qarşısına çıxmağa və ciddi müqavimət nümayiş etdirməyə imkan vermişdir.
Keçən yüzilin ortalarına qədər Qaraçöp Elinin xarici aləmə çıxışı bir qədər zəif olub. Bu da yerli sakinlərin canlı danışıq dilinə başqa dillərdən və ləhcələrdən söz axınının qarşısını almışdır. Yerli ləhcə daha çox “milli” mənşəyini qorumuşdur. Görənək və gələnək, məişət həyatı məsələsində də eyni fikir söylənə bilər.
Əsas oykonimlərin mənşəyi
Qaraçöp toponiminin mənşəyinin bölgənin landşaft xüsusiyyətləri ilə bağlı olduğu daha çox ehtimal ediləndir. Qaraçöp Elinin yer aldığı quraq iqlimli çöllük ərazilərin florasında quruduqdan sonra çöp halını alan bitkilərin, habelə qaratikan kollarının nisbətən geniş yayılması yeni məskunlaşdırılan yurd yerinə sakinlər tərəfindən “Qaraçöp” adının verilməsi (və ya qaraçöplülərlə əlaqədə olan soydaşlar tərəfindən belə adlandırılması) türkəsilli insanların toponim yaradıcılığı ənənələrindən doğan məntiqə uyğun hesab edilməlidir. “Qaraçöp” həm də tarixən regionda Azərbaycan türklərinin yaşadıqları ayrı-ayrı kəndlərin kompakt yerləşdiyi məkanlara verilmiş “Qarağac” (“Qara ağac”) və “Qarayazı” adları ilə həmahəng idi. Bu baxımdan yeni toponimin yaranması ərazidə türkdilli əhalinin əvvəlki dövrlərdəki toponim formalaşdırma praktikasına uyğun olmuşdur. “Qaraçöp” sözü sonradan bu məkanla bağlı təxəllüs, soyad, məhsul brendi, şirkət adları kimi istifadə edilməyə başlamışdır.
Qaraçöp Elinin kənd adları əsasən buraya köçənlər tərəfindən “gətirilmişdir”. Gələcək qaraçöplülər yeni bölgəyə bütöv kəndlər halında köç etməmişlər. Əvvəlki yaşayış yerində olan ayrı-ayrı kəndlərdən müəyyən sayda ailələr qrup halında gəlmişlər. Yeni ərazidə 2-3 qrupu birləşdirməklə kəndlər formalaşdırılmışdır. Bu kəndlərə Rusiya İmperiyası daxilində əhalinin köçürülmələri ilə bağlı yaranan yeni yaşayış məntəqələrinə adların verilməsi ənənəsinə əməl edilməsi tələbi nəzərə alınmaqla, bir qayda olaraq, köçürülən ailələrin sayca üstünlük təşkil etdiyi əvvəlki yaşayış yerindəki kəndin adı verilmiş və ya buna cəhd edilmişdir.
Ləmbəli, Keşəli, Tüllər, Muğanlı adlarını Borçalının eyniadlı kəndlərindən köçürülənlər yeni ərazidə məskunlaşdıqları yaşayış məntəqələrinə vermişlər. Qaraçöp məskunlaşmasından sonrakı illərdə bu oykonimlər Borcalıda və Sığınaq qəzasında paralel mövcud olmuşlar.
Muğanlını coğrafı baxımdan nisbətən yaxın məsafədə yerləşən Tiflis qəzasının Muğanlı (ilk dövrdə “Qavrı-Muğanlı” - rusca sənədlərdə “Кабри-Муганло” adlanır) eyniadlı kəndindən fərqləndirmək üçün bu kəndin adı sonrakı dövrlərdə həm də İoro Muğanlı (rusca: Иоро Муганло) kimi yazılmışdır.
Yeni yaşayış məntəqəsində müxtəlif kəndlərdən köçürülən ailələrdən hər hansı birinin sayca mütləq üstünlük qazanmadığı halda ad verilmədə mübahisələr yaranmışdır. Belə mübahisələrin həlli ya son nəticədə kəndin bölünməsi (Tüllər və Keşəlinin ayrılmasında olduğu kimi), ya da yeni məskunlaşma yerinə müxtəlif kəndlərdən köçürülən ailələr ayrı-ayrılıqda az sayda olduğu halda yeni yaşayış məntəqəsinə məskunlaşma məkanı ilə bağlı adın verilməsi (belə yanaşma da Rusiya İmperiyasında formalaşmış müvafiq ənənədən irəli gəlirdi) yolu ilə həll edilmişdir. “Düzəyrəm”, “Çiçmatian” və “Baldoy” adları ikinci qayda ilə yaranmışdır.
İlk dövrlərdə, daha doğrusu, 1840-cı illərdə bugünkü Düzəyrəmin sələfi kimi yaranan kənddə ailələrin sayının az olması (ailələrin sayına dair ilk məlumatların dərc edildiyi 1891-ci ildə kənd 18 ev təsərrüfatından ibarət olmuşdur) və onların müxtəlif yerlərdən gəlməsi ( bu, həmin dövrdə kənddə müsəlman dininin hər iki məzhəbinə məxsus insanların yaşamasından aydın olur) şəraitində əvvəlki yaşayış yerlərindən hər hansı birinin adının saxlanılması iddiasının reallaşdırılmasında çətinlik yaranmışdır. Son nəticədə, kəndə fərqli adın verilməsi məqsədəuyğun hesab edilmişdir. Kənd əvvəlcə yerləşdiyi ərazi ilə bağlı Aqram (rus: Аграмъ, gürcü: აგრამ, აგრამა, azərb. türkçəsi: Əyrəm) adlandırılmışdır. Kənd Kaçereti istiqamətində yerini dəyişdirdikdən sonra sakinlər əvvəlki adın (o dövrdə artıq sakinlərin və digər qaraçöplülərin ləhcəsində formalaşmış “Əyrəm” deyilişi özünə doğmalıq qazanmışdır) saxlanmasına çalışmışlar. Lakin yeni məskunlaşma ərazisi yaxınlığında dikdə, dağ üstündə Aqram - Darsieti (აგრამ-დარჩიეთი, günümüzdə Darsieti - დარჩიეთი adlanır) kəndi yerləşirdi. Eyni inzibati ərazi bölgəsi daxilində bir-birinə nisbətən yaxın məsafədə olan kəndlərin adlarında uyğunluğun yaratdığı rahatsızlığı nəzərə alaraq Aqramı həmin ərazidə 1820-ci illərdə yaradılmış olan poçt stansiyası və poçt həyətinin adı ilə Domfalo (gürcü: “დომფალო”) adlandırmaq təşəbbüsü olmuş, sənədlərdə bu adın işlədilməsinə də başlanılmışdır. Lakin həmin ad sakinlər tərəfindən qəbul edilməmişdir. Aqram-Darsietidən fərqli olaraq Aqram-Əyrəm bölgənin düzənlik ərazisində yerləşirdı. Sonrakı illərdə kənd lokal relyef xüsusiyyətinin azərbaycanca əlavəsi ilə Düzəyrəm (rusdilli yazılı mənbələrdə “Дузаграмъ”) adlandırılmışdır. “Düzəyrəm” qaraçöplülərin oykonim yaradıcılığının ilk məhsuludur.
Çiçmatian və Baldoy kənd adları da oxşar qayda ilə qəbul edilmişdir. İlk dövrlərdə Çiçmatian həm də Qaraman adlandırılmışdır. Lakin kənddə məskunlaşan Qaraman türkəsilli tayfasına aid ailələrin sayca üstünlük qazana bilməməsi son nəticədə yaşayış məntəqəsinə lokal ərazi ilə bağlı Çiçmatian adının verilməsinə gətirib çıxarmışdır. Çiçmatian (წიწმატიანი) gürcücədən türkcəyə su tərəsinin yayıldığı, bitdiyi ərazi kimi tərcümə olunur. Bu bitki İorinin bölgəyə aid yatağında geniş yayılmışdır. Vahid yaşayış məntəqəsində birləşdikdən sonra qaraçöplülər Çiçmatianı həmin dövrdə Borçalıdan buraya köçürülən “Qarabağlı” nəslindən olan ailələrin təşəbbüsü ilə Qarabağlı adlandırmışlar. Günümüzdə “Çiçmatian” ad olaraq ancaq formal səviyyədə rəsmi dövlət sənədlərdə istifadə olunur.
Gələcək baldoylular Qaraçöpə köçməmişdən öncə o dövrdə Tiflis Qəzasında İorinin yuxarı axarında, Baldo (პალდო) ərazisində kiçik Baldo dərəsi (პალდოსხევი) çayı yaxınlığında məskunlaşmışlar. Bu ad Azərbaycan türkcəsinə uyğun “Baldoy” forması almış və sonradan sakinlərlə birlikdə Qaraçöpə “transfer edilmişdir”. Hazırda Baldoyun əvvəllər yerləşmiş olduğu məkanda gürcü əhalinin yaşadığı Baldo (პალდო) yaşayış məntəqəsi varlığını sürdürməkdədir. 2002-ci ildə sakinlərinin sayı 25 nəfər olmuşdur.
Qazlar oykonimi nəsil adı bazasında yaranmışdır. Bu, müvafiq nəslə (“Qazılar”a) aid ailələrin Qaraçöpün birləşmiş yaşayış məntəqəsindən məkanca aralı məsafədə məskunlaşması ilə bağlı olmuşdur.
Beləliklə, Tüllər, Ləmbəli, Keşəli və Muğanlı qaraçöplülərin köç etdikləri məkanlardan “gətirilmə”, Çiçmatian, habelə Baldoy (azərbaycancaya müəyyən uyğunlaşdırma aparılmaqla) yeni ərazidə qəbul edilmə, Qaraçöp, Düzəyrəm, Yor Muğanlı yeni yaşayış məkanında formalaşdırılmış oykonimlərdir. Qazlar oykonim statusunu Qaraçöpdə qazanmışdır. Qafqazda öncə belə oykonim mövcud olmamışdır.
Həmçinin bax
Qaraçöp. https://az.wikipedia.org/wiki/Qara%C3%A7%C3%B6p
Zemo Ləmbəli (Qaraçöp); https://az.wikipedia.org/wiki/Zemo_L%C9%99mb%C9%99li_(Qara%C3%A7%C3%B6p)
Qarabağlı (Qaraçöp); https://az.wikipedia.org/wiki/Qaraba%C4%9Fl%C4%B1_(Qara%C3%A7%C3%B6p)
Muğanlı (Qaraçöp); https://az.wikipedia.org/wiki/Mu%C4%9Fanl%C4%B1_(Qara%C3%A7%C3%B6p)
Keşəli (Qaraçöp); https://az.wikipedia.org/wiki/Ke%C5%9F%C9%99li_(Qara%C3%A7%C3%B6p)
İstinadlar
- "მუნიციპალიტეტის სოფლები". 2024-04-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-25.
- "Ethnic composition of Georgia". 2020-12-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-25.
- Алиева И. Политическое и социально-экономическое положение азербайджанцев Тифлисской губернии (1846–1917). Баку, 2009. 2024-04-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-25.
- "Карта Закавказкого края с пограничными землями составленного из материалов Генерального штаба отдельного Кавказского корпуса на 1834 года". 2020-10-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-25.
- "Кавказский Календарь на 1854 год, с. 399-400". 2024-04-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-25.
- "Генеральная карта Грузии с показанием почтовых дорог. С. Петербург 1823".
- Гильденштедт, Иоганн Антон. Путешествие по Кавказу в 1770-1773 гг. 2019-07-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-25.
- "Тифлисская губерния. Военно-топографическая карта Кавказского края 1847 года (в масштабе 10 верст), лист Е4-E5". 2024-04-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-30.
- "Этнографическая карта Тифлисской Губернии 1886". 2024-04-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-30.
- "Карта Кавказского края 1903 года". 2021-10-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-25.
- "Свод статистических данных о населении Закавказского края, извлечённых из посемейных списков. Тифлис, 1893 с. 383". 2021-06-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-30.
- "Подробная топографическая карта республик - Грузия, Южная Осетия".
- "Кавказский Календарь на 1916 год, стр. 309". 2018-11-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-25.
- "Qaraçöp xalçaları – Vikipediya". 2023-01-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-08.
- "Кавказский Календарь на 1915 год, стр. 96-289". 2024-04-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-25.
- Qaraçöp. Ensklopedik toplu, 20/879. “Qanun” nəşriyyatı. 2019.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqalede orijinal tedqiqata tesdiqlene bilmeyen ifadelere mulahize ve serhlere yer verildiyi dusunulur Xahis olunur metni nezerden kecirin ve yeni menbeler elave ederek meqaleni zenginlesdirin Elave melumat ucun sehifenin yaza bilersiniz Lutfen muzakireler davam etdiyi muddetde sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar istirak edesiniz Qaracop Eli Gurcustan Respublikasinin Kaxeti diyarinin gurcu კახეთის მხარე Saqareco belediyyesi gurcu საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი erazisinde milli eneneler uzerinde six qaynayib qarismis azerbaycanli ehalinin kompakt yasadigi bolge Qaracop Eli Saqareco belediyyesi erazisinin serqinde Iori gurcu იორი azerbaycan Qabirri cayinin sag terefinde yer alir Qaracop Umumi sayi16 871 2014 Yasadigi erazilerGurcustanDiliAzerbaycan diliDiniIslam Qaracop Elinin ehalisi Saqareco belediyyesine aid resmi adlari Qazlar gurcu კაზლარი rus Kazlari Tuller gurcu თულარი rus Tulyar Tulari Lembeli gurcu ლამბალო ქვემო ლამბალო rus Lambali Lambalo Keseli gurcu ქეშალო rus Keshali Keshalo Muganli gurcu მუღანლო იორმუღანლო rus Muganli Muganlo Cicmatian gurcu წიწმატიანი rus Cicmadian Cicmatiani Duzeyrem gurcu დუზაგრამა rus Agram Duzarama ve Baldoy gurcu პალდო rus Paldo olan kendlerinde meskunlasib Gurcustan Respublikasinda ehalinin siyahiyaalma melumatlarina esasen 2014 cu ilde hemin kendlerde daimi yasayanlarin sayi 16871 nefer olmusdur Meskunlasma tarixiIlkin yerlesmeler Qaracop Elinde meskunlasmaya XIX esrin birinci qerinesinin sonlarinda baslanmisdir Bu proses hemin dovrlerde Rusiya Imperiyasinin bolgede heyata kecirdiyi kocurme ve yerli resurslarin Imperiyanin menafelerine uygun istifadesi siyaseti cercivesinde bas tutmusdur 1830 cu illerden baslayaraq o dovrde yaradilmis Gurcustan Quberniyasinin esasen Borcali inzibati erazisinden rus Borchalinskaya distanciya resmi dovlet senedlerinde milliyyeti tatar adlandirilan turk azerbaycanli maldar ailelerin movcud olan bos otlaq qislaq sahelerinden istifade meqsedile Siginaq rus Signah gurcu სიღნაღი Qezasi erazisine kocurlmesine baslanmisdir Cenubi Qafqaz Rusiyaya birlesdirildikden sonra muselman azerbaycanli ehalinin elverissiz ve heyat fealiyyeti ucun az yararli olan torpaqlara sixisdirilmasi siyaseti aparilirdi Siginaq qezasina azerbaycanlilarin kocurulmesinin de hemin siyasete uygun heyata kecrildiyini demek mumkundur Eraziye yeni gelenler Qezanin cenub qerbinde Kodol inzibati sahesinde ozlerinin Qavri adlandirdiqlari Iori cayinin sahillerinde kicik kendler salinmaqla meskunlasmislar Bugunku qaracoplulerin ulu nene babalarinin regiona gelisi ve meskunlasmasi merheleli ve nisbeten uzun dovru ehate eden proses olmusdur Birinci dalga ile gelenler 1830 cu illerin evvellerinde erazide Muganli Tuller Keseli ve Cicmatian kendlerini salmislar Ilk dovrde Tuller Keseli Iorinin sag sahilinde Cicmatian ise sol sahilinde cay yatagina yaxin mesafede hazirda regionda movcudlugunu surduren Sibliyani kendinin beraberinde Muganli cayin sag terefinde demek olar ki hazirki movqeyinde yerlesmisdir Hemin dovrde Siginaq Tiflis yolunun ustunde Muganlinin qarsi terefinde eyni adli poct menteqesi yaradilmisdir Sozugeden dovre aid resmi melumatlarda Cicmatian hem de Qaraman rus Karamani adlandirilirdi Bundan evvelki dovre aid xeritelerde ve kifayet qeder tefsilatli melumatlarin yer aldigi menbelerde gelecek Qaracop Eline aid erazilerde yasayis menteqesi qeyde alinmamisdir Sonraki gelisler ve yerdeyismeler Ilkin meskunlasmalardan sonraki dovrlerde eraziye tatar azerbaycanli ailelerinin kocurulmesi davam etmisdir 1830 cu illerin ikinci 1840 ci illerin birinci yarisinda gelenler bolgede Asagi Lembeli ve Eyrem Aqram kendlerini salmislar Asagi Lembeli Iorinin sag sahilinde o dovrki Tuller Keseliden texminen 3 kilometr cenub serqe dogru bugunku Qazlar kendine sag terefden yaxin erazide Eyrem ise Iorinin sol sahilinde Kandaur ve Sibliyani kendlerinin aralarindaki mesafenin orta xettinin cayi kesdiyi movqede yerlesmisdir 1853 cu ilde hemin bolgede Qaracop Elinin insanlari artiq 5 kendde Muganli Tuller hem de Keseli adlanirdi Cicmatian Qaraman Eyrem ve Asagi Lembelide sonradan Lembeli adlandirilmisdir yasayirdilar Eyni zamanda kendlerin bolge erazisinde mueyyen yerdeyismeleri bas vermisdir 1840 ci illerin ikinci yarisinda Eyrem Aqram bir nece kilometr serq terefe Kacereti kendinin cenub qerbine o dovrde Tiflis Siginaq poct yolu uzerinde yaradilmis Domfal poct stansiyasi yaxinligina kocmusdur Bu kend yeni erazide bir qeder sonra Duzeyrem adlanmisdir Daha sonra teqriben 1860 ci illerde Keseli Tullerden ayrilmis ve cay sahilinden bir qeder cenub istiqamete yerlesmisdir 1890 ci illerde bu kendlerin her ikisi Iori cayinin bir nece kilometr yuxari sahillerine daha deqiqi Iori ve Caylurinin qovusagina yaxin eraziye kocmus hem de Tuller Iorinin sol sahilinde Keseli uygun movqede sag sahilde yerlesmisdir Sonraki illerde Tuller Iorinin sol sahili uzre axin istiqametinde yerini deyisdirmisdir Kendin yeni erazisinden Kaceretini Soyuqbulaq demir yolu stansiyasi ile birlesdiren yol kecmisdir Keseli ise zaman etibarile bir qeder sonra Iorinin sag sahili boyunca eyni istiqametde yer deyisdirmisdir 1891 ci ilde Qaracop Elinin kendlerinde 319 ev teserrufati movcud olmus sakinlerin umumi sayi 2229 nefer teskil etmisdir Bu gostericilerin kendler uzre bolgusu asagidaki cedveldeki kimi idi Cedvel 1 1891 ci ilde Qaracop Eline aid kendlerde ev teserrufatlarinin ve yasayanlarin sayi Kendler Ev teserrufatinin ailelerin sayi Yasayanlarin sayiKisiler Qadinlar CemiCicmatian Qaraman 22 87 40 127Duzeyrem 18 82 62 144Keseli 41 174 127 301Lembeli 115 505 387 892Muganli 81 293 201 494Tuller 42 182 116 298Vahid mekana yerlesme Kendlerin boyumesi ile qarsiliqli elaqelerin genislenmesi oz novbesinde neqliyyat infrastrukturunun zeifliyi seraitinde onlarin mekanca yaxinlasmasinin meqsedeuygunlugunu guclendirmisdir Bu amil XX esrin birinci onilliyinde Cicmatian Qaraman hazirda Qaracop Elinin deyiminde Qarabagli ve Duzeyrem sakinlerinin evvelki mekanlarini terk ederek Muganlinin qerb terefine Keseli Lembeli Tuller sakinlerinin ise serq istiqametinde sira ile Muganliya bitisik eraziye yerlesmelerine tekan vermisdir Yeni mekanda kendler bir birine bitisik bezi yerlerde hetta bir birinin erazisine nufuz etmekle yerlesmisler Buna uygun olaraq eslinde vahid yasayis menteqesi yaranmisdir Bu yasayis menteqesinden erazice kenarda ancaq Lembelinin evvelki yerlesdiyi eraziye cox yaxin yerde ondan qopmus olan kicik Qazlar kendi qalmisdir Sozugeden yerdeyismeler neticesinde Qaracop Eline aid kendlerin yerlesmesi hazirki movqelere uygun veziyyete gelmisdir Qaracop cesnisi el ile toxunan Qaracop xalcalari Qaracop Eline aid kendlerin regionda yerdeyismelerine vahid proses kimi yanasdiqda onun gedisinde ancaq Muganlinin veziyyeti statik olmusdur Diger kendlerin yerdeyismeleri de son neticede onlarin Muganlinin qerb ve serq istiqametinde zencirvari birlesmelerile yekunlasmisdir Qaracop Elinin hemin dovrde etraf erazide yerlesen kicik Malakan kendleri bu kendler sonradan basqa erazilere koc etmisler ile birlikde ehate olundugu kend icmasi de Ioro Muganli adlandirilmisdir Rusiya Imperiyasi dagildiqdan sonra Ioro Muganli nin movcudlugu da sona yetmisdir Lakin Qaracopu butunlukle ehate eden icmaya qeyd edilen adin verilmesi izsiz de otusmemisdir Gurcustanin turk esilli olmayan sakinleri gunumuzde de vahid yasayis menteqesi kimi Qaracopu Yor Muganli adlandirirlar Yeni yasayis menteqesi yarandiqdan sonra orada birlesmis kendlerin evvelki adlari islenilmekde davam etmisdir Bu vahid yasayis menteqesinin boyukluyu seraitinde insanlarin yasayis yerlerini konkret suretde mueyyen etmeleri semt bildirmek habele yerli inzibati ve teserrufat idareciliyinin teskilinde istifade baximindan zeruri idi Insanlarin yasayis yerine mensublugunun identifikasiyasi saridan evvelki adlar kenddaxili temaslarda istifade edilmisdir Ilk dovrden baslayaraq kenarda her bir sakin kataykonim kimi basqa sozle ozunun mekan mensublugu kodu olaraq ancaq qaracoplu nu qebul edir Vahid yasayis menteqesinde birlesme sakinlerin birlik teessubkeslik hemreylik hisslerini guclendirmisdir Eyni zamanda quvveleri birlesdirmekle infrastrukturun formalasdirilmasi ucun imkan acilmisdir Birge tedbirlerin teskili ile kendin su teminati ucun Iori cayindan texminen 15 km uzunlugunda qolun ayrilmasi su deyirmanlarinin qurulmasi suvarma kanallari sebekesinin yaradilmasi mumkun olmusdur Neticede Qaracopde teserrufat fealiyyeti dircelmis heyvandarliqla beraber bitkicilik sahelerinin inkisafi da suretlenmisdir Bundan evvel zehmetsever qaracopluler cetinliklere sine gererek iqlim sertleri cox da elverisli olmayan ve bununla elaqedar olaraq ozlerinin Aglagan adlandirdiqlari dumanli yagisli dag sahelerini yaylaqlarina cevirmisdirler Birlesme temaslari genislendirmekle hem de yuksek yaradiciliq yonumlu xalcaciligin inkisafina tekan vermisdir Bu sahenin esas mehsulu olan Qaracop cesnisi el ile toxunan Qaracop xalcalari qlobal bazarda taninmis brendler sirasinda yer almaqdadir 1915 ci ilde derc olunmus statistika melumatlarina esasen Qaracopun vahid yasayis menteqesinde birlesmis hissesinde yasayanlarin sayi 4208 nefer olmusdur Ehalinin kendler uzre bolgusu asagidaki kimi idi Cedvel 2 Qaracop Elinin vahid yasayis menteqesinde birlesmis hissesinde yasayan ehalinin kendler uzre bolgusu Kendler Sayi nefer Baldoy 336Duzeyrem 396Cicmatian Qarabagli 382Muganli 690Keseli 575Lembeli 1396Tuller 433Cemi 4208 Qaracop Elinde yasayanlarin coxalmasi yerli sakinlerin sayinin tebii artimi ile yanasi yeni kocmelerin hesabina bas vermisdir Eraziye Tiflis Quberniyasinin diger qezalarindan habele Yelizavetpol Gence quberniyasindan ayri ayri aileler ve aile qruplari halinda kocmeler ardicil davam etmisdir 1850 ci illerden baslayaraq yeni gelenler erazide artiq formalasmis olan kendlerde meskunlamislar 1910 cu illerde kendlerin sirasina Baldoy da daxil olmusdur Baldoy Duzeyremin qerb terefinde ona bitisik erazide yerlesmisdir Meskunlasan ehalinin sosial mensubiyyeti Tarixen Qaracop Eline kocurulenlerin hamisi Xezine torpaqlarinda yerlesdirilmisdir Rusiya Imperiyasinda butun ehali sosial statusuna gore xezine kendlisine aid olmusdur Statistika melumatlarina esasen Qaracop Elinde yuksek cinli insanlar mulkedar bey aga rus dvoryane i vysshee musulmanskoe sosloviya olmamisdir Qarcopde dunyaya goz acib boyuyenler bu mekanda xususi imtiyazli sosial tebeqeye aid olan insanlarla qarsilasmamislar Bele muhit subhesiz ki qaracoplulerin xarakterlerinin formalasmasina oz tesirini gostermisdir Qaracop Elinde meskunlasmanin ilkin qaynagini Borcali ve Gence Qazax bolgeleri teskil etse de mueyyen zaman kesiyinde qaynayib qarisma neticesinde burada sosial bir butunluk ortaya cixmisdir Bilindiyi kimi cografi muhit boyuk ve kicikliyinden asili olmayaraq etnik ve sosial qruplarin sosial psixoloji simasina ruh halina tesir gosterir Qaracopun nisbeten sert iqlim seraiti su ile teminatinin mehdudlugu sakinlerde dozumluluyu iqtisadi qenaetciliyi asilamisdir Yerli iqtisadiyyat ise boyuk olcude heyvandarliga esaslanmisdir Bu sahede mesgul olan ehalinin boyuk qismi yayda otla zengin olan yaylaqlara kocmus payizin sonunda qis yaxinlasdiqda aran ve ya oba ova dedikleri kende daimi yerlesme menteqesine donmusler Butun bunlar kend sakinlerinin cetin heyat seraitinde yasama qabiliyyetini guclendirmisdir Yasam ve fealiyyet muhitinde xususiyyetlerin de tesiri ile bagli qaracoplulerde yuksek yurdseverlik ve cesurluq hissleri formalasmisdir Xarakterde bu xususiyyetler zamaninda oz obasini qorumaq ucun sakinlere nizami ordu hisselerinin qarsisina cixmaga ve ciddi muqavimet numayis etdirmeye imkan vermisdir Kecen yuzilin ortalarina qeder Qaracop Elinin xarici aleme cixisi bir qeder zeif olub Bu da yerli sakinlerin canli danisiq diline basqa dillerden ve lehcelerden soz axininin qarsisini almisdir Yerli lehce daha cox milli menseyini qorumusdur Gorenek ve gelenek meiset heyati meselesinde de eyni fikir soylene biler Esas oykonimlerin menseyiQaracop toponiminin menseyinin bolgenin landsaft xususiyyetleri ile bagli oldugu daha cox ehtimal edilendir Qaracop Elinin yer aldigi quraq iqlimli colluk erazilerin florasinda quruduqdan sonra cop halini alan bitkilerin habele qaratikan kollarinin nisbeten genis yayilmasi yeni meskunlasdirilan yurd yerine sakinler terefinden Qaracop adinin verilmesi ve ya qaracoplulerle elaqede olan soydaslar terefinden bele adlandirilmasi turkesilli insanlarin toponim yaradiciligi enenelerinden dogan mentiqe uygun hesab edilmelidir Qaracop hem de tarixen regionda Azerbaycan turklerinin yasadiqlari ayri ayri kendlerin kompakt yerlesdiyi mekanlara verilmis Qaragac Qara agac ve Qarayazi adlari ile hemaheng idi Bu baximdan yeni toponimin yaranmasi erazide turkdilli ehalinin evvelki dovrlerdeki toponim formalasdirma praktikasina uygun olmusdur Qaracop sozu sonradan bu mekanla bagli texellus soyad mehsul brendi sirket adlari kimi istifade edilmeye baslamisdir Qaracop Elinin kend adlari esasen buraya kocenler terefinden getirilmisdir Gelecek qaracopluler yeni bolgeye butov kendler halinda koc etmemisler Evvelki yasayis yerinde olan ayri ayri kendlerden mueyyen sayda aileler qrup halinda gelmisler Yeni erazide 2 3 qrupu birlesdirmekle kendler formalasdirilmisdir Bu kendlere Rusiya Imperiyasi daxilinde ehalinin kocurulmeleri ile bagli yaranan yeni yasayis menteqelerine adlarin verilmesi enenesine emel edilmesi telebi nezere alinmaqla bir qayda olaraq kocurulen ailelerin sayca ustunluk teskil etdiyi evvelki yasayis yerindeki kendin adi verilmis ve ya buna cehd edilmisdir Lembeli Keseli Tuller Muganli adlarini Borcalinin eyniadli kendlerinden kocurulenler yeni erazide meskunlasdiqlari yasayis menteqelerine vermisler Qaracop meskunlasmasindan sonraki illerde bu oykonimler Borcalida ve Siginaq qezasinda paralel movcud olmuslar Muganlini cografi baximdan nisbeten yaxin mesafede yerlesen Tiflis qezasinin Muganli ilk dovrde Qavri Muganli rusca senedlerde Kabri Muganlo adlanir eyniadli kendinden ferqlendirmek ucun bu kendin adi sonraki dovrlerde hem de Ioro Muganli rusca Ioro Muganlo kimi yazilmisdir Yeni yasayis menteqesinde muxtelif kendlerden kocurulen ailelerden her hansi birinin sayca mutleq ustunluk qazanmadigi halda ad verilmede mubahiseler yaranmisdir Bele mubahiselerin helli ya son neticede kendin bolunmesi Tuller ve Keselinin ayrilmasinda oldugu kimi ya da yeni meskunlasma yerine muxtelif kendlerden kocurulen aileler ayri ayriliqda az sayda oldugu halda yeni yasayis menteqesine meskunlasma mekani ile bagli adin verilmesi bele yanasma da Rusiya Imperiyasinda formalasmis muvafiq eneneden ireli gelirdi yolu ile hell edilmisdir Duzeyrem Cicmatian ve Baldoy adlari ikinci qayda ile yaranmisdir Ilk dovrlerde daha dogrusu 1840 ci illerde bugunku Duzeyremin selefi kimi yaranan kendde ailelerin sayinin az olmasi ailelerin sayina dair ilk melumatlarin derc edildiyi 1891 ci ilde kend 18 ev teserrufatindan ibaret olmusdur ve onlarin muxtelif yerlerden gelmesi bu hemin dovrde kendde muselman dininin her iki mezhebine mexsus insanlarin yasamasindan aydin olur seraitinde evvelki yasayis yerlerinden her hansi birinin adinin saxlanilmasi iddiasinin reallasdirilmasinda cetinlik yaranmisdir Son neticede kende ferqli adin verilmesi meqsedeuygun hesab edilmisdir Kend evvelce yerlesdiyi erazi ile bagli Aqram rus Agram gurcu აგრამ აგრამა azerb turkcesi Eyrem adlandirilmisdir Kend Kacereti istiqametinde yerini deyisdirdikden sonra sakinler evvelki adin o dovrde artiq sakinlerin ve diger qaracoplulerin lehcesinde formalasmis Eyrem deyilisi ozune dogmaliq qazanmisdir saxlanmasina calismislar Lakin yeni meskunlasma erazisi yaxinliginda dikde dag ustunde Aqram Darsieti აგრამ დარჩიეთი gunumuzde Darsieti დარჩიეთი adlanir kendi yerlesirdi Eyni inzibati erazi bolgesi daxilinde bir birine nisbeten yaxin mesafede olan kendlerin adlarinda uygunlugun yaratdigi rahatsizligi nezere alaraq Aqrami hemin erazide 1820 ci illerde yaradilmis olan poct stansiyasi ve poct heyetinin adi ile Domfalo gurcu დომფალო adlandirmaq tesebbusu olmus senedlerde bu adin isledilmesine de baslanilmisdir Lakin hemin ad sakinler terefinden qebul edilmemisdir Aqram Darsietiden ferqli olaraq Aqram Eyrem bolgenin duzenlik erazisinde yerlesirdi Sonraki illerde kend lokal relyef xususiyyetinin azerbaycanca elavesi ile Duzeyrem rusdilli yazili menbelerde Duzagram adlandirilmisdir Duzeyrem qaracoplulerin oykonim yaradiciliginin ilk mehsuludur Cicmatian ve Baldoy kend adlari da oxsar qayda ile qebul edilmisdir Ilk dovrlerde Cicmatian hem de Qaraman adlandirilmisdir Lakin kendde meskunlasan Qaraman turkesilli tayfasina aid ailelerin sayca ustunluk qazana bilmemesi son neticede yasayis menteqesine lokal erazi ile bagli Cicmatian adinin verilmesine getirib cixarmisdir Cicmatian წიწმატიანი gurcuceden turkceye su teresinin yayildigi bitdiyi erazi kimi tercume olunur Bu bitki Iorinin bolgeye aid yataginda genis yayilmisdir Vahid yasayis menteqesinde birlesdikden sonra qaracopluler Cicmatiani hemin dovrde Borcalidan buraya kocurulen Qarabagli neslinden olan ailelerin tesebbusu ile Qarabagli adlandirmislar Gunumuzde Cicmatian ad olaraq ancaq formal seviyyede resmi dovlet senedlerde istifade olunur Gelecek baldoylular Qaracope kocmemisden once o dovrde Tiflis Qezasinda Iorinin yuxari axarinda Baldo პალდო erazisinde kicik Baldo deresi პალდოსხევი cayi yaxinliginda meskunlasmislar Bu ad Azerbaycan turkcesine uygun Baldoy formasi almis ve sonradan sakinlerle birlikde Qaracope transfer edilmisdir Hazirda Baldoyun evveller yerlesmis oldugu mekanda gurcu ehalinin yasadigi Baldo პალდო yasayis menteqesi varligini surdurmekdedir 2002 ci ilde sakinlerinin sayi 25 nefer olmusdur Qazlar oykonimi nesil adi bazasinda yaranmisdir Bu muvafiq nesle Qazilar a aid ailelerin Qaracopun birlesmis yasayis menteqesinden mekanca arali mesafede meskunlasmasi ile bagli olmusdur Belelikle Tuller Lembeli Keseli ve Muganli qaracoplulerin koc etdikleri mekanlardan getirilme Cicmatian habele Baldoy azerbaycancaya mueyyen uygunlasdirma aparilmaqla yeni erazide qebul edilme Qaracop Duzeyrem Yor Muganli yeni yasayis mekaninda formalasdirilmis oykonimlerdir Qazlar oykonim statusunu Qaracopde qazanmisdir Qafqazda once bele oykonim movcud olmamisdir Hemcinin baxQaracop https az wikipedia org wiki Qara C3 A7 C3 B6p Zemo Lembeli Qaracop https az wikipedia org wiki Zemo L C9 99mb C9 99li Qara C3 A7 C3 B6p Qarabagli Qaracop https az wikipedia org wiki Qaraba C4 9Fl C4 B1 Qara C3 A7 C3 B6p Muganli Qaracop https az wikipedia org wiki Mu C4 9Fanl C4 B1 Qara C3 A7 C3 B6p Keseli Qaracop https az wikipedia org wiki Ke C5 9F C9 99li Qara C3 A7 C3 B6p Istinadlar მუნიციპალიტეტის სოფლები 2024 04 25 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 25 Ethnic composition of Georgia 2020 12 20 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 25 Alieva I Politicheskoe i socialno ekonomicheskoe polozhenie azerbajdzhancev Tiflisskoj gubernii 1846 1917 Baku 2009 2024 04 25 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 25 Karta Zakavkazkogo kraya s pogranichnymi zemlyami sostavlennogo iz materialov Generalnogo shtaba otdelnogo Kavkazskogo korpusa na 1834 goda 2020 10 22 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 25 Kavkazskij Kalendar na 1854 god s 399 400 2024 04 25 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 25 Generalnaya karta Gruzii s pokazaniem pochtovyh dorog S Peterburg 1823 Gildenshtedt Iogann Anton Puteshestvie po Kavkazu v 1770 1773 gg 2019 07 23 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 25 Tiflisskaya guberniya Voenno topograficheskaya karta Kavkazskogo kraya 1847 goda v masshtabe 10 verst list E4 E5 2024 04 25 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 30 Etnograficheskaya karta Tiflisskoj Gubernii 1886 2024 04 30 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 30 Karta Kavkazskogo kraya 1903 goda 2021 10 28 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 25 Svod statisticheskih dannyh o naselenii Zakavkazskogo kraya izvlechyonnyh iz posemejnyh spiskov Tiflis 1893 s 383 2021 06 11 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 30 Podrobnaya topograficheskaya karta respublik Gruziya Yuzhnaya Osetiya Kavkazskij Kalendar na 1916 god str 309 2018 11 19 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 25 Qaracop xalcalari Vikipediya 2023 01 26 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2024 05 08 Kavkazskij Kalendar na 1915 god str 96 289 2024 04 25 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 25 Qaracop Ensklopedik toplu 20 879 Qanun nesriyyati 2019