Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Araxis (Yerqozu) (lat. Arachis hypogaea), (lat. Fabaceae) fəsiləsindən olub birillik bitkisidir. Gövdəsi qol-budaqlıdır. Bəzi növünün gövdəsi düz, bəzilərinki isə yerlə sürünəndir. Bunun saplağı uzun, yarpaqları cüt lələkvarıdır. Parlaq sarı və ya çəhrayı rəngli çiçəkləri nəzəri cəlb edir. Paxladan ibarət meyvəsinin içində iki toxumu olur.
Bu məqaləni lazımdır. |
Araxisin vətəni Braziliyadır. Lakin onun sənaye əhəmiyyətli növü qədim vaxtlardan müxtəlif ölkələrdə becərilir. Araxis bitkisi mərkəzi və şimali Afrikada da daha geniş yayılmışdır. Hazırda araxis Zaqafqaziyada, Şimali Qafqazda, Ukrayna və Orta Asiya ölkələrində daha çox əkilir. Azərbaycanın subtropik rayonlarında təsərrüfat əhəmiyyətli bitki kimi yetişdirilir. Əvvəllər araxisin meyvələrinin paxlasını əl vasitəsilə yığırdılar. Bu da çox zəhmət tələb edirdi və onun plantasiyasının genişlənməsi, məhsulun artmasına mane olurdu. Hazırda isə araxisin meyvələri xüsusi maşınla yığılır.
Araxisin toxumlarından 40–56 % keyfiyyətli piyli yağ, 23–37 % zülal, 20 %-ə qədər nişasta, şəkər, "E" vitamini və digər mühüm maddələr vardır. Araxis yağı çox davamlıdır, sarıtəhər rəngə malikdir. Tərkibinin 70 %-ni olein turşusu, 15 %-ni isə doymamış araxis yağı turşuları təşkil edir. Araxis yağı çox faydalıdır. O aterosklerozda müalicəvi təsirə malikdir, qanda xolesterinin miqdarını azaldır. Ona görə də tibbdə müxtəlif dərmanların tərkibində işlədəlir. Bu yağdan yeyinti sənayesində marqarinin marqarinin hazırlanmasında da geniş istifadə olunur.
Araxisin faydaları
Araxis mərci, lobya, noxud, soya kimi bitkilərin yaxın qohumudur. Araxıs ürək və damarlar üçün çox faydalı məhsuldur. Həftədə 6 gün 1 ovuc (təxminən 30 qr) araxis yeyən insanlarda ürək-damar sistemi xəstəliklərinin və bu xəstəliklərdən ölümün riski 30% azalır.
Alimlər bunu araxisin tərkibində olan maqnezium, fitosterol və fol turşusu ilə izah edirlər.
Maqnezium damarları genişləndirir və bununla da arterial təzyiqi aşağı salır. Bu isə bir çox ürək-damar sistemi xəstəliklərinin profilaktikasıdır.
Fitosterol pis xolesterolun səviyyəsini aşağı salır və bununla da aterosklerozun inkişafının qarşısını alır. Ateroskleroz zamanı damarlarda xolesterol yığılır ki, nəticədə damarlar daralır, onların elastikliyi pozulur. Ateroskleroz ürək-damar sistemi xəstəliklərinin əsas səbəbi sayılır.
Ürək-damar sistemi xəstəliklərindən əziyyət çəkən insanlar araxisi gündəlik qidalanmasına daxil etməlidir. Bu onların vəziyyətinə müsbət təsir edəcək.
Lakin bütün bu gözəl xüsusiyyətlərə baxmayaraq araxis ən güclü qida allergenlərindən biridir və allergiyadan əziyyət çəkən insanlar bu məhsulun qəbulundan imtina etməlidir.
Araxisin ziyanları
Araxis və ya yer fındığı ən zərərli çərəzlərdən hesab olunur."Araxis əslində paxlalılar ailəsinə aiddir və yerdə bitir. Mənfi cəhətlərdən biri — ən çox güclü allergenlərdən biri hesab olunmasıdır. Torpaqda böyüdüyündən o, tez-tez insan sağlamlığına mənfi təsir göstərə bilən kif göbələrlərinin , bu isə insan səhhətinə mənfi təsir göstərə bilər".
İstənilər qoz-fındıqların tərkibində də, araxisdə də fitin turşusu olduğu barədə tədqiqatçılar xəbərdarlıq edib:
Bu qidada olan bir sıra mikroelementlərin, məsələn, dəmirin mənimsənilməsinə mane olur. Buna görə də, çiy qoz-fındıqları yeməkdən əvvəl bir neçə saat isladıb qurutduqdan sonra yemək daha yaxşıdır.
İstinadlar
Saglamolun Az saytı Saglam qida 03.12.2016 17099
- Saglamolun. Az Sağlam qida 27.12.2021 3572
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Araxis Yerqozu lat Arachis hypogaea lat Fabaceae fesilesinden olub birillik bitkisidir Govdesi qol budaqlidir Bezi novunun govdesi duz bezilerinki ise yerle surunendir Bunun saplagi uzun yarpaqlari cut lelekvaridir Parlaq sari ve ya cehrayi rengli cicekleri nezeri celb edir Paxladan ibaret meyvesinin icinde iki toxumu olur Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Araxisin veteni Braziliyadir Lakin onun senaye ehemiyyetli novu qedim vaxtlardan muxtelif olkelerde becerilir Araxis bitkisi merkezi ve simali Afrikada da daha genis yayilmisdir Hazirda araxis Zaqafqaziyada Simali Qafqazda Ukrayna ve Orta Asiya olkelerinde daha cox ekilir Azerbaycanin subtropik rayonlarinda teserrufat ehemiyyetli bitki kimi yetisdirilir Evveller araxisin meyvelerinin paxlasini el vasitesile yigirdilar Bu da cox zehmet teleb edirdi ve onun plantasiyasinin genislenmesi mehsulun artmasina mane olurdu Hazirda ise araxisin meyveleri xususi masinla yigilir Araxisin toxumlarindan 40 56 keyfiyyetli piyli yag 23 37 zulal 20 e qeder nisasta seker E vitamini ve diger muhum maddeler vardir Araxis yagi cox davamlidir sariteher renge malikdir Terkibinin 70 ni olein tursusu 15 ni ise doymamis araxis yagi tursulari teskil edir Araxis yagi cox faydalidir O aterosklerozda mualicevi tesire malikdir qanda xolesterinin miqdarini azaldir Ona gore de tibbde muxtelif dermanlarin terkibinde isledelir Bu yagdan yeyinti senayesinde marqarinin marqarinin hazirlanmasinda da genis istifade olunur Araxisin faydalariAraxis merci lobya noxud soya kimi bitkilerin yaxin qohumudur Araxis urek ve damarlar ucun cox faydali mehsuldur Heftede 6 gun 1 ovuc texminen 30 qr araxis yeyen insanlarda urek damar sistemi xesteliklerinin ve bu xesteliklerden olumun riski 30 azalir Alimler bunu araxisin terkibinde olan maqnezium fitosterol ve fol tursusu ile izah edirler Maqnezium damarlari genislendirir ve bununla da arterial tezyiqi asagi salir Bu ise bir cox urek damar sistemi xesteliklerinin profilaktikasidir Fitosterol pis xolesterolun seviyyesini asagi salir ve bununla da aterosklerozun inkisafinin qarsisini alir Ateroskleroz zamani damarlarda xolesterol yigilir ki neticede damarlar daralir onlarin elastikliyi pozulur Ateroskleroz urek damar sistemi xesteliklerinin esas sebebi sayilir Urek damar sistemi xesteliklerinden eziyyet ceken insanlar araxisi gundelik qidalanmasina daxil etmelidir Bu onlarin veziyyetine musbet tesir edecek Lakin butun bu gozel xususiyyetlere baxmayaraq araxis en guclu qida allergenlerinden biridir ve allergiyadan eziyyet ceken insanlar bu mehsulun qebulundan imtina etmelidir Araxisin ziyanlariAraxis ve ya yer findigi en zererli cerezlerden hesab olunur Araxis eslinde paxlalilar ailesine aiddir ve yerde bitir Menfi cehetlerden biri en cox guclu allergenlerden biri hesab olunmasidir Torpaqda boyuduyunden o tez tez insan saglamligina menfi tesir gostere bilen kif gobelerlerinin bu ise insan sehhetine menfi tesir gostere biler Isteniler qoz findiqlarin terkibinde de araxisde de fitin tursusu oldugu barede tedqiqatcilar xeberdarliq edib Bu qidada olan bir sira mikroelementlerin meselen demirin menimsenilmesine mane olur Buna gore de ciy qoz findiqlari yemekden evvel bir nece saat isladib qurutduqdan sonra yemek daha yaxsidir IstinadlarSaglamolun Az sayti Saglam qida 03 12 2016 17099Vikianbarda Araxis ile elaqeli mediafayllar var Saglamolun Az Saglam qida 27 12 2021 3572