Yarpağın rəngi, adətən, yaşıl olur. Başqa funksiyanı yerinə yetirməsi ilə əlaqədar yarpağın forması dəyişilə bilər. Yarpaqda üzvi maddələr əmələ gəlir ki, bunların hesabına bitki öz orqanlarını qurur və bir qismini də ehtiyat qida halında müəyyən orqanlarda toplanır. Yarpaq eyni zamanda normal şəkildə və ya metamorfoz edərək çoxalmada iştirak edir. Yarpaqların əlavə köklər əmələ gətirmə xüsusiyyətindən istifadə edərək bitkiləri vegetativ surətdə çoxaldırlar.
Saplağı olan yarpaqlara "saplaqlı", saplaqsız yarpaqlara "oturaq yarpaqlar", saplağın və yarpağın alt qaidəsinin genələrək gövdəni novça kimi tutduğu yarpaqlara isə "qın yarpaqlar" deyilir.
Yarpağın əsas və gözə çarpan hissəsi onun köhnəlmiş hissəsidir, buna "yarpaq ayası" deyilir.
Bitkilərin bir çoxunda yarpağın dibində çıxıntı olur ki, o "yarpaqaltlığı" adlanır.
Əsas etibarilə yarpaqlar iki qrupa ayrılır:
Bəsit yarpaqlar
Mürəkkəb yarpaqlar
Hüceyrəvi quruluşu
Yarpağın hüceyrəvi quruluşu dedikdə yarpağın daxili quruluşu nəzərdə tutulur.Daxili quruluşa(yarpaqda) ağızcıqlar,yarpaq damarları aiddir.
Yarpağın daxili quruluşu-yarpaq xaricdən şəffaf dəriciklə örtülmüş-dür.Bu onu xarici mühitin təsirindən qoruyur.Dəricik üst və alt qrupuna bölünür.Üst dəriciyin altında fotosintez prosesini həyata keçirən sütunvarı toxuma yerləşir.Bu toxumada yarpağa yaşıllıq verən xlorofil vardır.Sütunvarı tocuma fotosintez prosesini yerinə yetirdiyinə görə yarpağın Günəş işığı düşən hissəsində yerləşir.Sütunvarı toxumadan bir az altda süngərvarı toxuma yerləşir.Süngərvarı toxumanın hüceyrələri qeyri-düzgün formada olduğuna görə burada hava boşluqları vardır.Süngərvarı toxumanın rəngi sütunvarı toxumanın rənginə nisbətən daha açıqdır.Sütunvarı toxumanın hüceyrələri sütun şəklindədir.
Ağızcıqlar-ağızcıqlar bitkinin yarpağının üst və ya alt dəriciyində yerləşir.Ağızcıqlar yarpağın qaz və su mübadiləsini təmin edir,iki qapayıcı və bir ağızcıq yarığından ibarətdir.Quruda bitən bitkilərdə ağızcıq alt dəricikdə,viktoriya suzanbağı kimi bitkilərdə üst dəricikdə,süsən və kələmdə isə hər iki dəricikdə yerləşir.
Yarpaq damarları-yarpaqda iki əsas damarlar:ələyəbənzər borular və yarpaq borucuqları vardır.Ələyəbən-zər borular vasitəsilə yarpaqdan üzvi maddələr qabıq vasitəsilə torpağa axıdılır,yarpaq borucuqları ilə yarpağa su və mineral duzlar gətirilir. Yarpaq lətində yarpağa dayaqlıq verən mexaniki liflər də yerləşir
Bəsit yarpaqlar
Bəsit yarpaqlar elə yarpaqlara deyilir ki, onların bir saplağı üzərində yalnız bircə ayası olsun və yarpaq tökülən zaman aya ilə saplaq birgə tökülsün. Bəsit yarpaqlar ayalarının formasına görə aşağıdakı şəkildə qruplaşdırıla bilər:
xətvari – taxıllarda;
neşdərşəkilli – söyüdlərdə;
iynəşəkilli – şamlarda;
elipsşəkilli – fikuslarda;
yumurtaşəkilli – almalarda;
dairəvi – qızılağacda;
üçbucaqşəkilli – çinarda;
rombşəkilli – pəncərdə, cincilimdə;
qılıncşəkilli – süsəndə;
kürəkşəkilli – rəlpətöyündə;
pazşəkilli və s. – novruzçiçəyində.
Bəsit yarpaqlar ayalarının diblərinə görə:
ürəkşəkilli
böyrəkşəkilli
oxşəkilli
qalxanşəkilli ola bilər
Ayalarının uclarına görə yarpaq
küt uclu,
şiş uclu,
şişlənmiş iti uclu ola bilər.
Yarpaq ayalarının kənarlarının dişləşməsinə görə:
tam kənarlı
mişar dişli
tikanlı
yarımdairəvi
gəmirilmiş
kəsilmiş şəkildə olur.
Dişlər düz olarsa, kənarı dişli; dişlərinin ucları çəpinə olarsa, kənarı mişarlı; dişlər küt olarsa, kənarı yarımdairəvi; dişlər tikanla qurtararsa kənarı tikanlı; kənarlar dərin olmaya nizamsız kəsilmişsə, gəmirilmiş yarpaqlar deyilir.
Kənarı dişli, mişarlı, yarımdairəvi yarpaqların iri dişləri üzərində eninə qayda ilə ikinci dərəcəli xırda dişlər əmələ gələrsə, onlara kənarı ikinci dərəcəli dişli, kənarı ikinci dərəcəli mişarlı, kənarı ikinci dərəcəli yarımdairəvi yarpaqlar deyilir.
Mürəkkəb yarpaqlar
Yarpaq ayası bir neçə yarpaqcıqdan ibarət olub, tökülən zaman əvvəlcə yarpaqcıqları, sonra da saplağı tökülən yarpağa mürəkkəb yarpaq deyilir.
Mürəkkəb yarpaqlar əsas etibarilə üç tipdə olur:
barmaqşəkilli,
lələkvari
üçər mürəkkəb yarpaqlar.
Barmaqşəkilli mürəkkəb yarpaq barmaqşəkilli bölünmüş yarpaq parçalarının müstəqil yarpaqcıq şəklini alması nəticəsində əmələ gəlmişdir, məsələn, at şabalıdının yarpaqları. Barmaqşəkilli mürəkkəb yarpaqda yarpaqcıqlar üçdən artıq olub, saplağın təpəsində şüavari oturur.
Lələkşəkilli mürəkkəb yarpaq, lələkşəkilli bölünmüş yarpaq arçalarının müstəqil yarpaqcıq alması nəticəsində əmələ gəlmişdir. Bunlar ikinci, üçüncü və i.a. dərəcədə mürəkkəbləşə bilər.
Lələkvari yarpaqlar da iki yerə bölünür:
Tək lələkvari - qoz,qızılgül,ağ akasiya
Cüt lələkvari - noxud,lərgə,sarı akasiya
Tək lələkvari mürəkkəb yarpaqların ucunda tək yarpaq olur.
yarpaq, bitkilərin, həyatında, fotosintez, tənəffüs, transpirasiya, buxarlanma, üçün, əsas, orqan, yarpağın, rəngi, adətən, yaşıl, olur, başqa, funksiyanı, yerinə, yetirməsi, ilə, əlaqədar, yarpağın, forması, dəyişilə, bilər, üzvi, maddələr, əmələ, gəlir, bunl. Yarpaq bitkilerin heyatinda fotosintez teneffus ve transpirasiya buxarlanma ucun esas orqan Yarpaq Yarpagin rengi adeten yasil olur Basqa funksiyani yerine yetirmesi ile elaqedar yarpagin formasi deyisile biler Yarpaqda uzvi maddeler emele gelir ki bunlarin hesabina bitki oz orqanlarini qurur ve bir qismini de ehtiyat qida halinda mueyyen orqanlarda toplanir Yarpaq eyni zamanda normal sekilde ve ya metamorfoz ederek coxalmada istirak edir Yarpaqlarin elave kokler emele getirme xususiyyetinden istifade ederek bitkileri vegetativ suretde coxaldirlar Saplagi olan yarpaqlara saplaqli saplaqsiz yarpaqlara oturaq yarpaqlar saplagin ve yarpagin alt qaidesinin genelerek govdeni novca kimi tutdugu yarpaqlara ise qin yarpaqlar deyilir Yarpagin esas ve goze carpan hissesi onun kohnelmis hissesidir buna yarpaq ayasi deyilir Bitkilerin bir coxunda yarpagin dibinde cixinti olur ki o yarpaqaltligi adlanir Esas etibarile yarpaqlar iki qrupa ayrilir Besit yarpaqlar Murekkeb yarpaqlarMundericat 1 Huceyrevi qurulusu 2 Besit yarpaqlar 3 Murekkeb yarpaqlar 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidlerHuceyrevi qurulusu RedakteYarpagin huceyrevi qurulusu dedikde yarpagin daxili qurulusu nezerde tutulur Daxili qurulusa yarpaqda agizciqlar yarpaq damarlari aiddir Yarpagin daxili qurulusu yarpaq xaricden seffaf dericikle ortulmus dur Bu onu xarici muhitin tesirinden qoruyur Dericik ust ve alt qrupuna bolunur Ust dericiyin altinda fotosintez prosesini heyata keciren sutunvari toxuma yerlesir Bu toxumada yarpaga yasilliq veren xlorofil vardir Sutunvari tocuma fotosintez prosesini yerine yetirdiyine gore yarpagin Gunes isigi dusen hissesinde yerlesir Sutunvari toxumadan bir az altda sungervari toxuma yerlesir Sungervari toxumanin huceyreleri qeyri duzgun formada olduguna gore burada hava bosluqlari vardir Sungervari toxumanin rengi sutunvari toxumanin rengine nisbeten daha aciqdir Sutunvari toxumanin huceyreleri sutun seklindedir Agizciqlar agizciqlar bitkinin yarpaginin ust ve ya alt dericiyinde yerlesir Agizciqlar yarpagin qaz ve su mubadilesini temin edir iki qapayici ve bir agizciq yarigindan ibaretdir Quruda biten bitkilerde agizciq alt dericikde viktoriya suzanbagi kimi bitkilerde ust dericikde susen ve kelemde ise her iki dericikde yerlesir Yarpaq damarlari yarpaqda iki esas damarlar eleyebenzer borular ve yarpaq borucuqlari vardir Eleyeben zer borular vasitesile yarpaqdan uzvi maddeler qabiq vasitesile torpaga axidilir yarpaq borucuqlari ile yarpaga su ve mineral duzlar getirilir Yarpaq letinde yarpaga dayaqliq veren mexaniki lifler de yerlesirBesit yarpaqlar RedakteBesit yarpaqlar ele yarpaqlara deyilir ki onlarin bir saplagi uzerinde yalniz birce ayasi olsun ve yarpaq tokulen zaman aya ile saplaq birge tokulsun Besit yarpaqlar ayalarinin formasina gore asagidaki sekilde qruplasdirila biler xetvari taxillarda nesdersekilli soyudlerde iynesekilli samlarda elipssekilli fikuslarda yumurtasekilli almalarda dairevi qizilagacda ucbucaqsekilli cinarda rombsekilli pencerde cincilimde qilincsekilli susende kureksekilli relpetoyunde pazsekilli ve s novruzciceyinde Besit yarpaqlar ayalarinin diblerine gore ureksekilli boyreksekilli oxsekilli qalxansekilli ola bilerAyalarinin uclarina gore yarpaq kut uclu sis uclu sislenmis iti uclu ola biler Yarpaq ayalarinin kenarlarinin dislesmesine gore tam kenarli misar disli tikanli yarimdairevi gemirilmis kesilmis sekilde olur Disler duz olarsa kenari disli dislerinin uclari cepine olarsa kenari misarli disler kut olarsa kenari yarimdairevi disler tikanla qurtararsa kenari tikanli kenarlar derin olmaya nizamsiz kesilmisse gemirilmis yarpaqlar deyilir Kenari disli misarli yarimdairevi yarpaqlarin iri disleri uzerinde enine qayda ile ikinci dereceli xirda disler emele gelerse onlara kenari ikinci dereceli disli kenari ikinci dereceli misarli kenari ikinci dereceli yarimdairevi yarpaqlar deyilir Murekkeb yarpaqlar RedakteYarpaq ayasi bir nece yarpaqciqdan ibaret olub tokulen zaman evvelce yarpaqciqlari sonra da saplagi tokulen yarpaga murekkeb yarpaq deyilir Murekkeb yarpaqlar esas etibarile uc tipde olur barmaqsekilli lelekvari ucer murekkeb yarpaqlar Barmaqsekilli murekkeb yarpaq barmaqsekilli bolunmus yarpaq parcalarinin musteqil yarpaqciq seklini almasi neticesinde emele gelmisdir meselen at sabalidinin yarpaqlari Barmaqsekilli murekkeb yarpaqda yarpaqciqlar ucden artiq olub saplagin tepesinde suavari oturur Leleksekilli murekkeb yarpaq leleksekilli bolunmus yarpaq arcalarinin musteqil yarpaqciq almasi neticesinde emele gelmisdir Bunlar ikinci ucuncu ve i a derecede murekkeblese biler Lelekvari yarpaqlar da iki yere bolunur Tek lelekvari qoz qizilgul ag akasiya Cut lelekvari noxud lerge sari akasiyaTek lelekvari murekkeb yarpaqlarin ucunda tek yarpaq olur Cut lelekvari yarpaqlarin ucunda cut yarpaq olur Hemcinin bax RedakteCicek Meyve Toxum GovdeXarici kecidler Redakte Vikianbarda Yarpaq ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Yarpaq amp oldid 5996527, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
