Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Fundamental qarşılıqlı təsirlər- hissəciklər arasında mövcud olan və hissəciklərin xüsusiyyətlərini və davranışını müəyyənləşdirən təbiət qüvvələridir.
Dörd qarşılıqlı təsir qüvvəsi məlumdur:
Fundamental qarşılıqlı təsirlər (ingiliscə, fundamental interaction) fizikaya aid ədəbiyyatda təbiət qüvvələri, fundamental qüvvələr kimi də adlandırılırlar.
Ümumi məlumat
Fundamental qarşılıqlı təsirlər əsasən aşağıdakı meyarlarla təyin olunurlar:
- təsir qüvvəsinin gücü
- bu qüvvənin effektiv olduğu hədd
- bu təsir qüvvəsinin keçiricisi və ya daşıyıcısı olan hissəciyin təbiəti
| Güclü təsir | Elektromaqnetizm | Zəif təsir | Qravitasiya | |
|---|---|---|---|---|
| Təqribi gücü | 1 | 10−2 | 10−5 | 10−41 |
| Təsir həddi (metr) | 10−15 | sonsuz | 10−18 | sonsuz |
| Güvvəni keçirən hissəcik | Foton | ± və bosonları | Qraviton |
Qraviton
qravitasiya qarşılıqlı təsirin zərrəciyidir.Qravitasiya qüvvələri qarşılıqlı təsirdə olan cisimlərin hər birinin kütləsi ilə düz mərkəzləri arasındakı məsafənin kvadratı ilə tərs mütənasib olub həmişə cazibə xarakterlidir.
Foton
elektromaqnit sahəsinin zərrəciyidir.Elektrostatikanın əsas qanunu olan Kulon qanununa görə sükunətdə olan yüklü nöqtəvi cisimlər arasındakı qarşılıqlı təsir qüvvəsi yüklərin modulları hasili ilə düz, onların arasındakı məsafənin kvadratı ilə tərs mütənasibdir.Eyni adlı yüklər bir- birini dəf,müxtəlif adlı yüklər isə cəzb edir.Sükunət nisbi olduğuna görə elektrik və maqnit qarşılıqlı təsirlərini bir-birindən təcrid etmək olmaz.
Qlüon
güclü və ya nüvə sahəsinin zərrəciyidir,və mənası ingiliscədən tərcümədə yapışqan deməkdir.Bu ad ona, yaxın məsafəyə və güclü təsir etdiyinə görə verilib.Güclü qarşılıqlı təsir hesabına proton və neytronlardan dayanıqlı nüvə yarana bilir.Güclü qarşılıqlı təsir elektromaqnit qarşılıqlı təsirindən təxminən 100 dəfə böyükdür.Bu qüvvələrin təsir məsafəsi təxminən 10−15m tərtibindədir və cazibə xarakterlidir.
Zəif qarşılıqlı təsir
dayanıqlı olmayan zərrəciklərin parçalanmasına səbəb olan təsirdir.Onların təsir məsafəsi daha kiçik olub təxminən 10−17m tərtibindədir.Zəif qüvvələr elektromaqnit qüvvələrinə nisbətən on min dəfələrlə kiçikdir. Makroaləmdə rast gəldiyimiz qarşılıqlı təsirlər qravitasiya və elektromaqnit qarşılıqlı təsirləridir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Fundamental interaction". Encyclopædia Britannica. 2015-04-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-03-18.
- D. Lincoln. Understanding the Universe. . 2004. ISBN .
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Fundamental qarsiliqli tesirler hissecikler arasinda movcud olan ve hisseciklerin xususiyyetlerini ve davranisini mueyyenlesdiren tebiet quvveleridir Dord qarsiliqli tesir quvvesi melumdur elektromaqnetizm qravitasiya guclu quvve Fundamental qarsiliqli tesirler ingilisce fundamental interaction fizikaya aid edebiyyatda tebiet quvveleri fundamental quvveler kimi de adlandirilirlar Umumi melumatFundamental qarsiliqli tesirler esasen asagidaki meyarlarla teyin olunurlar tesir quvvesinin gucu bu quvvenin effektiv oldugu hedd bu tesir quvvesinin keciricisi ve ya dasiyicisi olan hisseciyin tebietiFundamental qarsiliqli tesirler Guclu tesir Elektromaqnetizm Zeif tesir QravitasiyaTeqribi gucu 1 10 2 10 5 10 41Tesir heddi metr 10 15 sonsuz 10 18 sonsuzGuvveni keciren hissecik Foton ve bosonlari QravitonQravitonqravitasiya qarsiliqli tesirin zerreciyidir Qravitasiya quvveleri qarsiliqli tesirde olan cisimlerin her birinin kutlesi ile duz merkezleri arasindaki mesafenin kvadrati ile ters mutenasib olub hemise cazibe xarakterlidir Fotonelektromaqnit sahesinin zerreciyidir Elektrostatikanin esas qanunu olan Kulon qanununa gore sukunetde olan yuklu noqtevi cisimler arasindaki qarsiliqli tesir quvvesi yuklerin modullari hasili ile duz onlarin arasindaki mesafenin kvadrati ile ters mutenasibdir Eyni adli yukler bir birini def muxtelif adli yukler ise cezb edir Sukunet nisbi olduguna gore elektrik ve maqnit qarsiliqli tesirlerini bir birinden tecrid etmek olmaz Qluonguclu ve ya nuve sahesinin zerreciyidir ve menasi ingilisceden tercumede yapisqan demekdir Bu ad ona yaxin mesafeye ve guclu tesir etdiyine gore verilib Guclu qarsiliqli tesir hesabina proton ve neytronlardan dayaniqli nuve yarana bilir Guclu qarsiliqli tesir elektromaqnit qarsiliqli tesirinden texminen 100 defe boyukdur Bu quvvelerin tesir mesafesi texminen 10 15m tertibindedir ve cazibe xarakterlidir Zeif qarsiliqli tesirdayaniqli olmayan zerreciklerin parcalanmasina sebeb olan tesirdir Onlarin tesir mesafesi daha kicik olub texminen 10 17m tertibindedir Zeif quvveler elektromaqnit quvvelerine nisbeten on min defelerle kicikdir Makroalemde rast geldiyimiz qarsiliqli tesirler qravitasiya ve elektromaqnit qarsiliqli tesirleridir Hemcinin baxStandart ModelIstinadlar Fundamental interaction Encyclopaedia Britannica 2015 04 26 tarixinde Istifade tarixi 2013 03 18 D Lincoln Understanding the Universe 2004 ISBN 981 238 705 6 Xarici kecidler