fbpx
Wikipedia

Hacı Zeynalabdin Şirvani

September 20, 2021

Hacı Zeynalabdin ibn Axund İskəndər Şirvani (16 avqust 1780(1780-08-16), Şamaxı – 1838, Qırmızı dəniz) — azərbaycanlı səyyah və coğrafiyaçı, tarixçi, etnoqraf, filosof və şair.

Hacı Zeynalabdin Şirvani
Doğum tarixi 16 avqust 1780(1780-08-16)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1838
Vəfat yeri
Dəfn yeri

Həyatı

Zeynalabdin Şirvani 1780-ci ildə Şamaxı şəhərində anadan olmuşdur. Onun beş yaşı tamam olanda axund İskəndərin ailəsi Bağdad yaxınlığındakı Kərbəla şəhərinə köçür və gələcək səyyahın atası mədrəsədə dərs deməyə başlayır. Zeynalabdin də ilk təhsilini elə burada alır. 1796-cı ildə o, təhsilini başa vurmaqdan ötrü Bağdad şəhərinə gedir. Zeynalabdin Bağdadda fəlsəfə, tibb, astronomiya və riyaziyyatı, habelə dilləri öyrənməkdə davam edir. Bağdad kitabxanalarında olan səyahətnamələr, bütün Şərq dünyasından buraya axışıb gəlmiş alimlərin, müqəddəs şəhərin ziyarətinə gələn zəvvarların söhbətləri bu gənc oğlanın nəzərlərində yeni bir dünya açır. Dünyanı görmək və onun möcüzələri ilə həmyerlilərini tanış etmək elə həmin vaxtdan gənc Zeynalabdinin həyat məqsədinə çevrilir və o, tərəddüd etmədən səyahətə çıxmaq qərarına gəlir.

Fəaliyyətləri

Zeynalabdin Şirvani yaradıcılığının təhlili ilə məşğul olmuş görkəmli Azərbaycan alimi Nurəddin Kərəmovun da yazdığı kimi, "Bu yol 60 min kilometr uzanmış və 40 il davam etmişdir. Bu yol Kiçik Asiyadan, İran yaylasından, Orta Asiya, Ərəbistan və Cənubi Afrika səhralarından, Sudanın meşə və cənkəlliklərindən, Hindistanın tropik meşələrindən, Hind okeanı adalarından keçib. 0, Hindquş, Zaqros, Süleyman dağlarından, Pamirdən adlamışdır. Bu yol Asiya və Afrikanın bir çox digər vilayətlərindən uzanmışdır."

Şirvani öz əsərində səyahətini hissələrə bölmür. N. Kərəmovsa onun üç başlıca səyahətini fərqləndirir. Onun birinci səyahətinin marşrutu belə göstərilir: Bağdad, İraqi-Əcəm, Gilan, Şirvan, Muğan, Talış, Cənubi Azərbaycan, Xorasan, Herat, Zabul, Pəncab, Hind adaları, Dəkən, Benqal, Qucarat, Hind okeanındakı adalardan Sind və Multandan keçən səyyah dağ yolları ilə Kəşmirə, Müzəffərabada çatmış, sonra Kabul yolu ilə Tatarıstana, oradan Turana və Bədəxşan dağları ilə Xorasana, nəhayət, "İran yolu" ilə Farsa gəlmişdir.

Bir qədər istirahətdən sonra Şirvani ikinci səyahətə çıxır. Bu dəfə yol Şirazdan (Fars) başlayır, oradan Daraba, sonra Bəndər Abbas limanından Hörmüz yolu ilə Həzrəmövt və Yəmənə, sonra Həbəşistan və Sudana, buradan Ərəbistan yarımadasında olan Ciddəyə, oradan da Hicaz, Mədinə və Məkkəyə uzanır. Bundan sonra o, dəniz yolu ilə "Səidlər ölkəsinə" (əs-Səidə -Nil çayı sahillərinə) gedir, Misirdən Yaxın Şərqə "Şam-Rum"a (Anadoluya), Diyarbəkirə, Qaraman və Aydına keçir.

Hacı Zeynalabdinin Atlantik okeanına və geriyə üçüncü səyahətin marşrutu belə idi: Bəhre-Əhzər adaları ("Yaşıl dəniz" – şərq coqrafiyaçıları Atlantik okeanını belə adlandırırdılar), Rumeli (o vaxt Osmanlı imperiyasının Avropa hissəsinə belə deyirdilər), Anadolu, Azərbaycan, Tehran, Həmədan, İsfahan, Kirman, Şiraz, Bağdad.

İndi artıq bir çoxu sıradan çıxmış beş yüzdən artıq əlyazma və mətbu qaynağın və səyahətlər zamanı etdiyi şəxsi müşahidələri nəticəsində Şirvani ona dünya şöhrəti gətirən üç kitab yazır: 1822-ci ildə "Riyazüs-səyahət" ("Səyahət bağçaları"), 1827-ci ildə "Hədaiqüs-səyahət" ("Səyahət bağları") və nəhayət, 1833-cü ildə "Bustanus-səyahət" ("Səyahət gülzarı")- Bu əsərlərdə o, bir çox ölkələrin coqrafiyası, tarixi, etnoqrafiyası, arxitekturası, ədəbiyyatı və görkəmli ictimai xadimləri barədə dəyərli məlumatlar verir.

Səyyah yer kürəsinin iqlim qurşaqlarının təsvirinə xüsusi yer ayırır. Şərqin digər alim və səyyahları kimi o da Yeri yeddi iqlim qurşağına bölür. Öz səyahətləri zamanı Şirvani çox sayda alimlər və siyasi xadimlərlə yaxından tanış olur. Onun rəyi ilə hesablaşır, onunla görüşməyə can atırlar. Şirvaninin elm və savadı haqda xəbərlər onun səyahətlərinin marşrutları çərçivəsindən xeyli kənara çıxır. Belə danışırlar ki, Hindistan vilayətlərindən birində ağlakəlməz bir qonaqpərvərliklə qarşılanmış Şirvani bunun səbəbini soruşarkən vilayətin hakimi cavab vermişdi: "Mən sizə layiq olduğunuz hörmətin yalnız yüzdə birini göstərə bilmişəm. Siz səkkiz səbəbdən hörmətə layiqsiniz: birincisi, siz insanpərvərsiniz, insanlarsa bir-birinə hörmət etməlidirlər, ikincisi, siz buraya bizim ölkəmizin qonağı olaraq gəlibsiniz, qonaqa hörmət edərlər, üçüncüsü, siz alimsiniz, alimə hörmət bir borcdur, dördüncüsü, siz müdrik və çox bilən bir adamsınız, acizlərə, kasıblara kömək edirsiniz, belə adamlarsa hər cür hörmətə-izzətə layiqdirlər... Bax, bütün bunlara görə mən sizi qəlbən sevir və sizə hörmət bəsləyirəm."

Olduğu bir çox yerlərdə onu saraya dəvət etmişlər. Bunlardan Misir hakimi İbrahim bəyi, İran şahı Fətəli şah Qacarı, Türkiyə sultanı Mahmudu və başqalarını göstərmək olar. Olduğu saraylarda müzakirə və söhbətlərdə iştirak edən Şirvani həmişəlik burada qalmaq dəvətlərinə nəzakətlə rədd cavabı verir. Şirvani həmişə macəralar və məhrumiyyətlərlə dolu səyyah həyatını saraydakı rahat həyatdan üstün tutur. Zeynalabdin eyni zamanda şair olmuş və Təmkin təxəllüsü ilə şerlər yazmışdır. Həmin şerlər onun səyahətnamələrinə səpələnmiş və əlyazması Tehran mərkəzi kitabxanasında saxlanan "Divan"ında toplanmışdır. Bu nadir şəxsiyyətin digər əsərlərinin əlyazmaları Britaniya Muzeyində, Paris Milli Kitabxanasında, Sankt-Peterburqda və İranda saxlanır.

Şirvaninin əsərləri bir çox Azərbaycan, İran, rus və Avropa tədqiqatçıları tərəfindən öyrənilib. Bu alimlərdən Abbasqulu ağa Bakıxanovun, Məmmədəli Tərbiyətin, Əskər Həmid Rəbbaninin, B. A. Dornun, N. V. Xanıkovun, E. Braunun, S. Stornun, E. Bloşenin və başqalarının adlarını çəkmək mümkündür. Bu sırada öz ömrünün böyük bir hissəsini Zeynalabdin Şirvaninin elmi hünərlərinin tədqiqinə həsr etmiş N. K. Kərəmovun adı xüsusilə qeyd olunmalıdır.

Zeynalabdin 1820/21 -ci ildə Şiraz şəhərində evlənib. Tezliklə onun Cəlaləddin Məhəmməd adında oğlu doğulur. İki il sonra isə ikinci oğlu Hüsaməddin Əli anadan olur. Böyük oğlu az yaşayır, ikinci oğlu isə atasının yolu ilə gedərək, İraq, İran və Hindistana səyahətlər edib. Şirvani ömrünün son illərini ailəsi ilə Şirazda keçirib. Elə buradan da özünün son səyahətinə yollanıb. Bu, onun həyat yoldaşı ilə birlikdə çıxdığı həcc ziyarəti idi. 1838-ci ildə həmin səfəri zamanı Zeynalabdin Şirvani yolda xəstələnmiş və Ciddə şəhəri yaxınlığında dünyasını dəyişmişdir. Hacı Zeynalabdin Şirvani elə buradaca da dəfn olunub.

İstinadlar

  1. Afaq Qasımova. Yeniyetmələrin tarixi şəxsiyyətlərin nümunəsində tərbiyə edilməsi. Bakı: Nurlan, 2006. - səh. 117.

Mənbə

  Vikimənbədə Müəllif:Hacı Zeynalabdin Şirvani ilə əlaqəli məlumatlar var.

September 20, 2021
hacı, zeynalabdin, şirvani, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, sentyabr, 202. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz sentyabr 2021 Haci Zeynalabdin ibn Axund Iskender Sirvani 16 avqust 1780 1780 08 16 Samaxi 1838 Qirmizi deniz azerbaycanli seyyah ve cografiyaci tarixci etnoqraf filosof ve sair 1 Haci Zeynalabdin SirvaniDogum tarixi 16 avqust 1780 1780 08 16 Dogum yeri SamaxiVefat tarixi 1838Vefat yeri Qirmizi denizDefn yeri Seudiyye Erebistani Mundericat 1 Heyati 2 Fealiyyetleri 3 Istinadlar 4 MenbeHeyati RedakteZeynalabdin Sirvani 1780 ci ilde Samaxi seherinde anadan olmusdur Onun bes yasi tamam olanda axund Iskenderin ailesi Bagdad yaxinligindaki Kerbela seherine kocur ve gelecek seyyahin atasi medresede ders demeye baslayir Zeynalabdin de ilk tehsilini ele burada alir 1796 ci ilde o tehsilini basa vurmaqdan otru Bagdad seherine gedir Zeynalabdin Bagdadda felsefe tibb astronomiya ve riyaziyyati habele dilleri oyrenmekde davam edir Bagdad kitabxanalarinda olan seyahetnameler butun Serq dunyasindan buraya axisib gelmis alimlerin muqeddes seherin ziyaretine gelen zevvarlarin sohbetleri bu genc oglanin nezerlerinde yeni bir dunya acir Dunyani gormek ve onun mocuzeleri ile hemyerlilerini tanis etmek ele hemin vaxtdan genc Zeynalabdinin heyat meqsedine cevrilir ve o tereddud etmeden seyahete cixmaq qerarina gelir Fealiyyetleri RedakteZeynalabdin Sirvani yaradiciliginin tehlili ile mesgul olmus gorkemli Azerbaycan alimi Nureddin Keremovun da yazdigi kimi Bu yol 60 min kilometr uzanmis ve 40 il davam etmisdir Bu yol Kicik Asiyadan Iran yaylasindan Orta Asiya Erebistan ve Cenubi Afrika sehralarindan Sudanin mese ve cenkelliklerinden Hindistanin tropik meselerinden Hind okeani adalarindan kecib 0 Hindqus Zaqros Suleyman daglarindan Pamirden adlamisdir Bu yol Asiya ve Afrikanin bir cox diger vilayetlerinden uzanmisdir Sirvani oz eserinde seyahetini hisselere bolmur N Keremovsa onun uc baslica seyahetini ferqlendirir Onun birinci seyahetinin marsrutu bele gosterilir Bagdad Iraqi Ecem Gilan Sirvan Mugan Talis Cenubi Azerbaycan Xorasan Herat Zabul Pencab Hind adalari Deken Benqal Qucarat Hind okeanindaki adalardan Sind ve Multandan kecen seyyah dag yollari ile Kesmire Muzefferabada catmis sonra Kabul yolu ile Tataristana oradan Turana ve Bedexsan daglari ile Xorasana nehayet Iran yolu ile Farsa gelmisdir Bir qeder istirahetden sonra Sirvani ikinci seyahete cixir Bu defe yol Sirazdan Fars baslayir oradan Daraba sonra Bender Abbas limanindan Hormuz yolu ile Hezremovt ve Yemene sonra Hebesistan ve Sudana buradan Erebistan yarimadasinda olan Ciddeye oradan da Hicaz Medine ve Mekkeye uzanir Bundan sonra o deniz yolu ile Seidler olkesine es Seide Nil cayi sahillerine gedir Misirden Yaxin Serqe Sam Rum a Anadoluya Diyarbekire Qaraman ve Aydina kecir Haci Zeynalabdinin Atlantik okeanina ve geriye ucuncu seyahetin marsrutu bele idi Behre Ehzer adalari Yasil deniz serq coqrafiyacilari Atlantik okeanini bele adlandirirdilar Rumeli o vaxt Osmanli imperiyasinin Avropa hissesine bele deyirdiler Anadolu Azerbaycan Tehran Hemedan Isfahan Kirman Siraz Bagdad Indi artiq bir coxu siradan cixmis bes yuzden artiq elyazma ve metbu qaynagin ve seyahetler zamani etdiyi sexsi musahideleri neticesinde Sirvani ona dunya sohreti getiren uc kitab yazir 1822 ci ilde Riyazus seyahet Seyahet bagcalari 1827 ci ilde Hedaiqus seyahet Seyahet baglari ve nehayet 1833 cu ilde Bustanus seyahet Seyahet gulzari Bu eserlerde o bir cox olkelerin coqrafiyasi tarixi etnoqrafiyasi arxitekturasi edebiyyati ve gorkemli ictimai xadimleri barede deyerli melumatlar verir Seyyah yer kuresinin iqlim qursaqlarinin tesvirine xususi yer ayirir Serqin diger alim ve seyyahlari kimi o da Yeri yeddi iqlim qursagina bolur Oz seyahetleri zamani Sirvani cox sayda alimler ve siyasi xadimlerle yaxindan tanis olur Onun reyi ile hesablasir onunla gorusmeye can atirlar Sirvaninin elm ve savadi haqda xeberler onun seyahetlerinin marsrutlari cercivesinden xeyli kenara cixir Bele danisirlar ki Hindistan vilayetlerinden birinde aglakelmez bir qonaqperverlikle qarsilanmis Sirvani bunun sebebini sorusarken vilayetin hakimi cavab vermisdi Men size layiq oldugunuz hormetin yalniz yuzde birini gostere bilmisem Siz sekkiz sebebden hormete layiqsiniz birincisi siz insanperversiniz insanlarsa bir birine hormet etmelidirler ikincisi siz buraya bizim olkemizin qonagi olaraq gelibsiniz qonaqa hormet ederler ucuncusu siz alimsiniz alime hormet bir borcdur dorduncusu siz mudrik ve cox bilen bir adamsiniz acizlere kasiblara komek edirsiniz bele adamlarsa her cur hormete izzete layiqdirler Bax butun bunlara gore men sizi qelben sevir ve size hormet besleyirem Oldugu bir cox yerlerde onu saraya devet etmisler Bunlardan Misir hakimi Ibrahim beyi Iran sahi Feteli sah Qacari Turkiye sultani Mahmudu ve basqalarini gostermek olar Oldugu saraylarda muzakire ve sohbetlerde istirak eden Sirvani hemiselik burada qalmaq devetlerine nezaketle redd cavabi verir Sirvani hemise maceralar ve mehrumiyyetlerle dolu seyyah heyatini saraydaki rahat heyatdan ustun tutur Zeynalabdin eyni zamanda sair olmus ve Temkin texellusu ile serler yazmisdir Hemin serler onun seyahetnamelerine sepelenmis ve elyazmasi Tehran merkezi kitabxanasinda saxlanan Divan inda toplanmisdir Bu nadir sexsiyyetin diger eserlerinin elyazmalari Britaniya Muzeyinde Paris Milli Kitabxanasinda Sankt Peterburqda ve Iranda saxlanir Sirvaninin eserleri bir cox Azerbaycan Iran rus ve Avropa tedqiqatcilari terefinden oyrenilib Bu alimlerden Abbasqulu aga Bakixanovun Memmedeli Terbiyetin Esker Hemid Rebbaninin B A Dornun N V Xanikovun E Braunun S Stornun E Blosenin ve basqalarinin adlarini cekmek mumkundur Bu sirada oz omrunun boyuk bir hissesini Zeynalabdin Sirvaninin elmi hunerlerinin tedqiqine hesr etmis N K Keremovun adi xususile qeyd olunmalidir Zeynalabdin 1820 21 ci ilde Siraz seherinde evlenib Tezlikle onun Celaleddin Mehemmed adinda oglu dogulur Iki il sonra ise ikinci oglu Husameddin Eli anadan olur Boyuk oglu az yasayir ikinci oglu ise atasinin yolu ile gederek Iraq Iran ve Hindistana seyahetler edib Sirvani omrunun son illerini ailesi ile Sirazda kecirib Ele buradan da ozunun son seyahetine yollanib Bu onun heyat yoldasi ile birlikde cixdigi hecc ziyareti idi 1838 ci ilde hemin seferi zamani Zeynalabdin Sirvani yolda xestelenmis ve Cidde seheri yaxinliginda dunyasini deyismisdir Haci Zeynalabdin Sirvani ele buradaca da defn olunub Istinadlar Redakte Afaq Qasimova Yeniyetmelerin tarixi sexsiyyetlerin numunesinde terbiye edilmesi Baki Nurlan 2006 seh 117 Menbe Redakte Vikimenbede Muellif Haci Zeynalabdin Sirvani ile elaqeli melumatlar var Zeynalabdin Sirvani Arxivlesdirilib 2016 03 05 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Haci Zeynalabdin Sirvani amp oldid 5729425, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.