fbpx
Wikipedia

Zayon Milli Parkı

Avqust 12, 2021

Zayon Milli Parkı (ing. Zion National Park) — cənub-qərbi ABŞ-da, Yuta ştatının Sprinqdeyl şəhərinin yaxınlığında yerləşən milli park. Milli parkın əsas tanınan yerləri 24 km uzunluğunda və yarısı 800 metr dərinliyində olan Zaton kanyonu ilə Virgin çayı tərəfindən yaradılmış qırmızı rəngli Navaxo qumdaşıdır. Milli parkın ən alçaq yeri Koalpits Uaş (1.117 m), ən hündür yeri isə Horses Ranço dağıdır (2.660 m). Zayon Milli Parkı Kolorado platformasının, Böyük Hövzənin və Moxave səhrasının qovşağında yerləşir. Parkın inanılmaz geologiyası və həyat zonalarının çoxluğu burada qeyri-adi heyvan və bitki növlərinin yayılmasına imkan vermişdir. Milli parkda 289 növ quş, 75 növ məməli məməli (19-u yarasa) və 32 növ sürünən qeydə alınmışdır. Milli parkda 4 ekosistem mövcuddur: səhra, sahilyanı, meşə və ağaclıq. Zion Milli Parkı dağlara, kanyonlara, monolitlərə, çaylara, mağaralara, tağlara ev sahibliyi edir.

Zayon Milli Parkı
ing. Zion National Park

Zayon Milli Parkı
BTMB kateqoriyası — II (Milli park)
Sahəsi 59.326 ha
Yaradılma tarixi 19 noyabr 1919
Ziyarətçi sayı
  • 3.648.846 nəf. (2015)
İdarəetmə orqanı ABŞ Milli Park Xidməti
Dağ Horses Ranço dağı
Faunası 289 növ quş, 75 növ məməli məməli (19-u yarasa) və 32 növ sürünən
Yerləşməsi
37°12′09″ şm. e. 112°59′16″ q. u.
Ölkə ABŞ ABŞ
Əyalət Yuta
Rayon Qorqudeli
Yaxın şəhər Sprinqdeyl
nps.gov/zion/inde…​ (ing.)
Zayon Milli Parkı
Zayon Milli Parkı
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ərazidə ilk məskunlaşma 8.000 il əvvəl yerli amerikalılar tərəfindən olmuşdur. Yarı-köçəri Səbətdüzəldən mədəniyyətinə aid olan Anasazi xalqı bu xalqlardan biri olmuşdur. Öz növbəsində Virgin Anasaziləri burada oturaq həyat sürürdülər. Fərqli qrup olan fremontlular da bu ərazilərdə yaşamışdırlar. Mormonlar bu əraziyə ilk dəfə 1858-ci ildə gəlmiş və ərazidə məskunlaşmağa başlamışdırlar. 1909-cu ildə kanyonu qorumaq məqsədi ilə ABŞ prezidenti Uilyam Taftın təsdiqi ilə bu ərazilər Mukuntuveap Milli Abidəsi elan olunmuşdur. Nəhayət 1918-ci ildə ərazinin adı Milli Park Xidməti tərəfindən dəyişdirilərək Mormonlar tərəfindən daha çox işlənən Zayon adı ilə əvəz olunmuşdur. Tarixçi Hal Rotmana görə: "Milli parkın adı qeyri-obyektiv dəyişdirilmişdir. Hindu adlarını tələffüz etmək ziyarətçilər üçün narahatlıq yaratdığından bu onların gəlişini əngəlləyə bilərdi. Nəticədə Zayon adı daha çox ziyarətçinin gəlişinə səbəb olmuşdur". 19 noyabr 1919-cu ildə isə ABŞ Konqresi bu əraziyə milli park statusu vermişdir. 1937-ci ildə milli parkın Kolob kanyonu bölməsini ayıraraq Zayon Milli Abidəsi yaradılacağı elan olunmuş, lakin həmin ərazi 1956-cı ilə qədər milli parkın tərkibində qalmışdır.

Zayon və Kolob kanyonlarının geologiyasına 9 geoloji quruluş daxildir və quruluş 150 milyon yaşındadır. Mezosoy dövrünə aiddirlər. Kolorado platforması ərazini 13 milyon il əvvəl 3.000 metr qaldırmışdır.

Coğrafiya və iqlim

Milli park Yuta ştatının cənub-qərbində, Keyn, Ayrın və Vaşinqton qraflıqlarında yerləşir. Geoloji cəhətdən isə bu ərazi Markaqant və Kolob platformalarında, ABŞ-ın üç böyük bölgəsinin — Böyük Hövzə, Moxave səhrası və Kolorado platformasının kəsişməsindədir. Milli parkın şimal hissəsi Kolob kanyonları kimi məşhurdur və ora 15-ci yolla çatmaq mümkündür.

2.660 metr yüksəkliyi ilə Horse Ranço dağı milli parkın ən yüksək nöqtəsidir. Koal Pits Uaş isə milli parkın ən alçaq hissəsidir. (1.117 metr)

Park ərazisində dərələr düzbucaqlı formadadır.

 
Milli parkdan görünüş

Zayon kanyonuna olan yol 9,7 km uzunluğundadır və Sinavava məbədində başa çatır (Sinavava Payut hindularında Kayot tanrısıdır). Məbəddə kanyon daralır. Kanyona Zayon Kanyonu yolu ilə avtobus vasitəsilə ən tez Aprel, ən gec Oktyabrda sayahət etməyə icazə verilir. Xüsusi nəqliyyat vasitələri ilə isə ilin digər aylarında gediş-gəliş mümkündür. Digər yollar il boyu xüsusi nəqliyyatlar üçün açıq olur.

Milli parkın şərqində Zayon yüksəkliyi yerləşir. Bu hissədə Zayon dağı tuneli və parkın əsas görməli yerlərindən biri sayılan Çekerbord Mesa geoloji quruluşu və Şərq məbədi yerləşir.

Zayon kanyonunda yerləşən Kolob terrası isə Dəmir yolu quruluşuna, dəlik kanyonlara, Lava yüksəkliyinə və parkın gözəl ponaramasına ev sahibliyi edir. Qərbində Sidar şəhəri olan Kolob kanyonlarında dünyanın ikinci ən böyük qövsü olan Kolob qövsü yerləşir.

 
Ansel Adam tərəfindən 1941-ci ildə çəkilmiş şəkil

Yaz fəsli gözlənilməz iqlimə sahibdir. Yaz fəsli fırtınalı və nəmli keçir, həmçinin bəzən günəşli və isti havaya təsadüf edilir. Ən çox atmosfer yağıntısı mart ayında yağır. Ərazidə bitən yabanı güllər isə aprel ayından iyun ayına qədər çiçəkləyir və bu çiçəklənmə may ayında öz pik həddinə çatır. Payız fəsli aydın və mülayimdir: gecələr adatən sərindir. Yay günləri temperatur yüksək olsa da (35–43 °C), gecələr bu temperatur aşağı enir (18–21 °C). Gündüz leysanları əsasən iyun-sentyabr aylarının ortalarına təsadüf edir. Bu leysanlar milli parkda qısa müddətli şəlalər, eləcə də daşqınlar yaradır. Milli parkda qış xeyli mülayim keçir. Qış fırtınları özü ilə yağış və bir az qar gətirir. Milli parkın daha yüksək nöqtələrinə daha çox qar yağır. Aydın günlərdə havanın temperaturu 43 °C-yə, gecələr −4–7 °C-yə çatır. Qış fırtınaları bəzən bir neçə gün çəkə bilər və buzlu yollar yaradır. Zayon yolları təmizlənir, amma qarla örtülən Kolob terrası yolu bağlı qalır. Bu cür hava şəraiti noyabrdan marta qədər davam edir.

Tarix

Arxeoloqlar Zayon insanının tarixini üç dövrə bölürlər: arxaik, tarix öncəsi, tarixi. Hər dövr Zayon insanının sosial əlaqələrinə və inkişafına görə fərqlənir.

Arxaik dövr

Bu ərazilərdə ilk insan məskənləri ovçuluq və toxum yığıcılığı ilə məşğul olmaq üçün məqsədi ilə 8.000 il əvvəl yaranmışdır. Getdikcə bu qruplar qarğıdalı və digər dənli bitkilər yetişdirməyə başlamış və oturaq həyat tərzinə keçmişdirlər. Daha sonra bu dövrdə bu insanlar "Pueblo" adlandırılan daimi evlər düzəltməyə başlamışdırlar. Arxeoloqlar bu dövrü Arxaik dövr adlandırırlar və 500-cü ilə qədər davam etmişdir. Bu dövrə aid səbətlər, yukka bitkisinin lifindən hazırlanmış səndəllər və kəndir şəbəkələri aşkarlanmışdır. Daşdan hazırlanmış məmulatlara saplı nizə ucluqları, bıçaqlar aiddir. Nizə ucluqları taxta sapına bitişdirilmişdir.

Zayon insanları 300-cü ilə qədər inkişaf edərək yarı-köçəri Anasazi və Səbətdüzəldənlər mədəniyyətlərini yaratmışdırlar. Səbətdüzəldənlərə aid arxeoloji qazıntı yerlində yeraltı "daş qutular" və bir hissəsi torpağın altında olan ev — Pit-hauzlar tapılmışdır. Bu xalq məhdud təsərrüfat imkanları səbəbindən yaxşı ovçu və yığıcı olmuşdurlar. Onlar əsasən qida və ticarət üçün əhəmiyyətli sayılan şam fıstığı yığırdılar.

Orta əsrlər

 
Cənub Payutları tərəfindən istifadə olunan evciklər

Virgin Anasaziləri və Fremontlar təxminən 1300-cü ilə qədər cənub-qərbi Yutadan yoxa çıxdılar. Hesab olunur ki, XI və XII əsrlərdə bu ərazilərdə baş vermiş quraqlıq son həddə çatmış və onsuz da quraq olan bu ərazidə əkinçiliyi mümkünsüz etmişdir.

Arxeoloji sübutlar göstərir ki, Virgin Anasazilərindən sonra onlarla qohum olan və numi dillərində danışan Cənub Payutları və Yutalar ərazidə yenidən məskunlaşmışdırlar. Onlar bu ərazidə ov əti və toxum tapmaq üçün gəlmişdilər. Cənub Payutları öz təlabatlarını artırmaq üçün qarğıdalı, günəbaxan və balqabaq əkirdilər. Burada bir çox yerli qruplar yemək bişirmək və qidanı saxlamaq üçün qəhvəyi qablar düzəldirdilər.

Avro-amerikalılar tərəfindən öyrənilmə və məskunlaşma

Tarixi dövr Yutanın cənubunun Silvester Velez de Eskalante və Fransisko Atanasio Dominqez tərəfindən öyrənilməsi ilə XVIII əsrdən başlayır. Onlar 13 oktyabr 1776-cı ildə Kolob kanyonuna çatmaqla bu ərazilərə ayaq basan ilk avropalılar olmuşdur. 1825-ci ildə ovçu və tacir Cedaday Smit Amerika Xəz Kompaniyasının vasitəsilə bu ərazinin aşağı hissələrini öyrənmişdir.

1847-ci ildə Solt Leyk şəhərindən gəlmiş Mormon fermerləri bu ərazidə daimi məskunlaşan ilk avropalılar olmuşdur. 1851-ci ildə Sidar və Parovan bölgələri Mormonlar tərəfindən məskunlaşılmış və Kolob kanyonu ərazisi ağac materialı mənbəyi və qoyunçuluq üçün otlaq kimi istifadə edilməyə başlanmışdır. Onlar ərazidə mineral çöküntü axtarışına çıxmış və Kolob sularını məhsullarını suvarmağa yönləndirmişdirlər. Kolob adı da Mormonlar tərəfindən verilmişdir. Kolob Mormonların müqəddəs kitabında tanrının iqamətgahının yanında olan səmavi yerdir.

 
Zayon kanyonunun yaxınlığında ranço

1858-ci ilə qədər buradakı yaşayış məskənləri Virgin çayının 48 km cənubuna qədər genişlənmişdir. Həmin il gənc tərcüməçi və missioner Nefi Conson Zayon kanyonu və Virgin çayına gəlmişdir. Nefi Conson Virgin çayının yuxarı hissəsində əlverişli kənd təsərüüfatlarından yazmışdır. 1861 və ya 1862-ci ildə Cozef Blək Zayon kanyonuna doğru çətin səyahətə çıxmış və bu kanyonun gözəlliyi onu heyran etmişdir.

Zayon kanyonunda ilk məskunlaşan şəxs isə 1863-cü ildə tütün, meyvə ağacı və qarğıdalı fermeri olan İsaak Behunin olmuşdur. Behuninin ailəsi yay boyunca indiki Zayon otelinin ərazisində yaşayırdı və qışı Sprinqdeyldə keçirirdilər. İsaak Behunin buranı Bibliyada adı keçən sülh yeri olan Zayon adlandırmışdır. Növbəti illərdə bu kanyonda ikidən çox ailə məskunlaşaraq özləri ilə mal-qara və digər ev heyvanları gətirmişdilər. Kanyonda əkinçilik işləri Zayon 1909-cu ildə milli abidə elan olunana qədər davam etmişdir.

Povel Tədqiqat Ekspedisiyası 1869-cu ildə Böyük kanyondan sonra bur əraziyə gəlmişdir. Con Uesli Povel kanyona 1872-ci ildə çatmışdır və kanyonu Payut adı olan Mukuntuveap adlandırmışdır. Fotoqraflar Con Hillers və Ceyms Fennemor 1872-ci ilin yazında Kolob kanyonu bölgəsini ziyarət edən ilk amerikalılar olmuşdur.

Qoruma və turizm

 
Frederik Dellenbo tərəfindən Zayon kanyonuna həsr olunmuş rəsm əsəri (1903)

Zayon Milli Parkına həsr olunmuş ilk rəsm əsərləri səyyah və rəssam Frederik Dellenbo tərəfindən çəkilmişdir. Həmin əsərlər 1904-cü ildə Sent Luis Dünya Sərgisində nümayiş olunmuş və növbəti il Skribner jurnalında çap olunmuşdur. Şəkillər, hesabatlar və rəsm əsərləri ABŞ prezidenti Uilyam Taftın 1909-cu il 31 iyulda Mukuntukuveap Milli Abidəsinin yaradılması haqqında qərar verməsinə səbəb olmuşdur. 1917-ci ildə yenicə yaradılmış ABŞ Milli Park Xidməti bu ərazidəki kanyonları ziyarət etmiş və buranın o qədər də məşhur olmayan yerli Mukuntuveap adının Mormonlar tərəfindən işlədilən Zayon adı ilə əvəzlənməsi təklif olunmuşdur. 1919-cu il 19 noyabrda ABŞ Konqresinin qərarı ilə Zayon Milli Parkı təsis olunmuşdur. 22 yanvar 1937-ci ildə Kolob kanyonları ərazisindən Zayon Milli Abidəsi yaradılsa da, 11 iyul 1956-cı ildə bu bu milli abidə ləğv olunaraq parka birləşdirilmişdir.

Zayon milli park statusu almamışdan qabaq Cənubi Yutada yolların az olması, uzaqda yerləşməsi və məskunlaşmanın pis olması səbəbi ilə nadir hallarda ziyarət edilirdi. 1910-cu ildən əraziyə gedən araba yollarının əvəzinə magistral yollar salınmağa başlanmış və 1917-ci ildə kanyona gedən ilk yol tamamlanmışdır.

 
Zayon Milli Parkının afişası (1938)

Avtomobillər 1917-ci ilin yayından kanyona gəlməyə başlamışdır. Uilli Kamp əraziyə gələn və burada gecələyən ilk turist olmuş və həmin il çadır da qurmuşdur. Birləşmiş Sakit okean Dəmiryoluna bağlı Yuta Parkları Kompaniyası Uilli Kampa 1923-cü ildə Bris kanyonu, Kaybab platforması və Böyük kanyonda avtobus səyahətləri üçün sürücü olmağı təklif etmişdir. 1925-ci ildə isə Uilli Kampın çadırının yanında Zayon oteli tikilmişdir. Otel Rustik üslubunda memar Qilbert Stenli Andervud tərəfindən tikilmiş və tikinti işləri Yuta Parkları Kompaniyası tərəfindən maliyyələşdirilmişdir.

İnfrastruktiv təkmilləşdirilməsi

Zayon-Karmel dağı yüksəkliyində 1927-ci ildə aparılan işlər Sprinqdeyl şəhəri ilə milli parkın şərqi arasında əlaqə yaratmağa imkan yaratmışdır. Həmin yol 1930-cu ildə açılmış və beləliklə parkın turizm imkanları xeyli artmışdır. Zayon-Karmel dağı yüksəkliyinin ən məşhur və görməli yeri sərt qumdaşı qayasına baxmayaraq 6 böyük pəncərəsi olan və 1,8 km uzunluğundakı Zayon-Karmel dağı tunelidir.

1896-cı ildə yerli ranço sahibi Con Uinder Əks-səda kanyonuna qalxan cığırı inkişaf etdirmişdir və bu cığır sonradan Şərqi Rim cığırına çevrilmişdir. Sahibkar David Flaniqan bu cığırdan öz işləri üçün istifadə etmişdir. Daha sonra bu yol Sinavava məbədinə qədər 1,6 km uzadılmışdır. Angels Landinq yolu isə 1926-cı ildə tikilmiş və Virgin çayı üzərində iki körpü salınmışdır. Digər yollar isə 1930-cu illərdə Mülki Mühafizə Korpusu tərəfindən salınmışdır.

Son dövrlərdə

Zayon Ölüm yolu Zayon kanyonuna çatmaq üçün imkan yaradır. Dar kanyon yolunda gediş-gəlişin problem yaratması 1990-cı illərdə əsas problem sayılırdı. 2000-ci illərdə kanyonda gediş-gəlişli avtobus xidməti təsis olunmuşdur. Zayon Milli Parkının bu "nəqliyyat donanması"na həm də hərəsi 36 sərnişin tutan tramvaylar da aiddir. Apreldən oktyabr ayına qədər yollar digər nəqliyyat vasitələri üçün bağlı olur və ziyarətçilər avtobuslardan istifadə edir.

12 aprel 1995-ci ildə güclü yağışlar Zayon kanyonunda torpaq sürüşməsinə səbəb olmuş və Virgin çayının axını kəsilmişdir.

Geologiya

Zayon Milli Parkın Qrand Starkeys adlandırılan qayalar sisteminin parçası olan 9 geoloji quruluş yerləşir. Bu geoloji quruluşlar 150 milyon il əvvəl Şimali Amerikada Mezosoy dövründən qalma çökmə prosesinin bir nümunəsidir.

Milli park ərazisində çökmə süxurlar müxtəlif təsirlərlə müxtəlif mühitlərdə yığılmışdır.

  • Dayaz, ilıq dənizin təsiri ilə (Kaybab əhəngdaşı quruluşu, Moenkopi quruluşu)

 

Zayon Milli Parkındakı geoloji quruluşlar
Qaya təbəqəsi Görünüş Yerləşmə Yaranma Qaya tipi Şəkil
Dakota Quruluşu Yarğanlar Hors Ranç dağının təpəsi Çaylar Konqlomera və qumdaşı  
Karmel quruluşu Yarğanlar Karmel dağı qovşağı Şelf dənizi, sahilyanı səhra Əhəng, qumdaşı, qips  
Templ Kap quruluşu Yarğanlar Vest Tempilin zirvəsi Səhra Qumdaşı {{small|  showing its two tones]]
Kayenta Formation Rocky slopes Throughout canyon Streams Siltstone and sandstone  Kayenta Formation]]]]
Moenave Formation Slopes and ledges Lower red cliffs seen from Zion Human History Museum Streams and ponds Siltstone and sandstone  Moenave Formation]]]]
Chinle Formation Purplish slopes Above Rockville Streams Shale, loose clay and conglomerate  Chinle Formation]]]]
Moenkopi Formation Chocolate cliffs with white bands Rocky slopes from Virgin to Rockville Shallow sea Shale, siltstone, sandstone, mudstone, and limestone  Moenkopi Formation]]]]
Kaibab Limestone Cliffs Hurricane Cliffs along I-15 near Kolob Canyons Shallow sea Limestone  Hurricane Cliffs]]/Kaibab Limestone]]

İstinadlar

  1. https://irma.nps.gov/Stats/Reports/Park/ZION
  2. NPS contributors. . Washington, D.C.: National Park Service. 2007-12-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 yanvar 2009. (public domain text and table)

Avqust 12, 2021
zayon, milli, parkı, zion, national, park, cənub, qərbi, abş, yuta, ştatının, sprinqdeyl, şəhərinin, yaxınlığında, yerləşən, milli, park, milli, parkın, əsas, tanınan, yerləri, uzunluğunda, yarısı, metr, dərinliyində, olan, zaton, kanyonu, ilə, virgin, çayı, t. Zayon Milli Parki ing Zion National Park cenub qerbi ABS da Yuta statinin Sprinqdeyl seherinin yaxinliginda yerlesen milli park Milli parkin esas taninan yerleri 24 km uzunlugunda ve yarisi 800 metr derinliyinde olan Zaton kanyonu ile Virgin cayi terefinden yaradilmis qirmizi rengli Navaxo qumdasidir Milli parkin en alcaq yeri Koalpits Uas 1 117 m en hundur yeri ise Horses Ranco dagidir 2 660 m Zayon Milli Parki Kolorado platformasinin Boyuk Hovzenin ve Moxave sehrasinin qovsaginda yerlesir Parkin inanilmaz geologiyasi ve heyat zonalarinin coxlugu burada qeyri adi heyvan ve bitki novlerinin yayilmasina imkan vermisdir Milli parkda 289 nov qus 75 nov memeli memeli 19 u yarasa ve 32 nov surunen qeyde alinmisdir Milli parkda 4 ekosistem movcuddur sehra sahilyani mese ve agacliq Zion Milli Parki daglara kanyonlara monolitlere caylara magaralara taglara ev sahibliyi edir Zayon Milli Parkiing Zion National ParkZayon Milli ParkiBTMB kateqoriyasi II Milli park Sahesi 59 326 haYaradilma tarixi 19 noyabr 1919Ziyaretci sayi 3 648 846 nef 2015 1 Idareetme orqani ABS Milli Park XidmetiDag Horses Ranco dagiFaunasi 289 nov qus 75 nov memeli memeli 19 u yarasa ve 32 nov surunenYerlesmesi37 12 09 sm e 112 59 16 q u Olke ABS ABSEyalet YutaRayon QorqudeliYaxin seher Sprinqdeylnps gov zion inde ing Zayon Milli ParkiZayon Milli Parki Vikianbarda elaqeli mediafayllarErazide ilk meskunlasma 8 000 il evvel yerli amerikalilar terefinden olmusdur Yari koceri Sebetduzelden medeniyyetine aid olan Anasazi xalqi bu xalqlardan biri olmusdur Oz novbesinde Virgin Anasazileri burada oturaq heyat sururduler Ferqli qrup olan fremontlular da bu erazilerde yasamisdirlar Mormonlar bu eraziye ilk defe 1858 ci ilde gelmis ve erazide meskunlasmaga baslamisdirlar 1909 cu ilde kanyonu qorumaq meqsedi ile ABS prezidenti Uilyam Taftin tesdiqi ile bu eraziler Mukuntuveap Milli Abidesi elan olunmusdur Nehayet 1918 ci ilde erazinin adi Milli Park Xidmeti terefinden deyisdirilerek Mormonlar terefinden daha cox islenen Zayon adi ile evez olunmusdur Tarixci Hal Rotmana gore Milli parkin adi qeyri obyektiv deyisdirilmisdir Hindu adlarini teleffuz etmek ziyaretciler ucun narahatliq yaratdigindan bu onlarin gelisini engelleye bilerdi Neticede Zayon adi daha cox ziyaretcinin gelisine sebeb olmusdur 19 noyabr 1919 cu ilde ise ABS Konqresi bu eraziye milli park statusu vermisdir 1937 ci ilde milli parkin Kolob kanyonu bolmesini ayiraraq Zayon Milli Abidesi yaradilacagi elan olunmus lakin hemin erazi 1956 ci ile qeder milli parkin terkibinde qalmisdir Zayon ve Kolob kanyonlarinin geologiyasina 9 geoloji qurulus daxildir ve qurulus 150 milyon yasindadir Mezosoy dovrune aiddirler Kolorado platformasi erazini 13 milyon il evvel 3 000 metr qaldirmisdir Mundericat 1 Cografiya ve iqlim 2 Tarix 2 1 Arxaik dovr 2 2 Orta esrler 2 3 Avro amerikalilar terefinden oyrenilme ve meskunlasma 2 4 Qoruma ve turizm 2 5 Infrastruktiv tekmillesdirilmesi 2 6 Son dovrlerde 3 Geologiya 4 IstinadlarCografiya ve iqlim RedakteMilli park Yuta statinin cenub qerbinde Keyn Ayrin ve Vasinqton qrafliqlarinda yerlesir Geoloji cehetden ise bu erazi Markaqant ve Kolob platformalarinda ABS in uc boyuk bolgesinin Boyuk Hovze Moxave sehrasi ve Kolorado platformasinin kesismesindedir Milli parkin simal hissesi Kolob kanyonlari kimi meshurdur ve ora 15 ci yolla catmaq mumkundur 2 660 metr yuksekliyi ile Horse Ranco dagi milli parkin en yuksek noqtesidir Koal Pits Uas ise milli parkin en alcaq hissesidir 1 117 metr Park erazisinde dereler duzbucaqli formadadir Milli parkdan gorunus Zayon kanyonuna olan yol 9 7 km uzunlugundadir ve Sinavava mebedinde basa catir Sinavava Payut hindularinda Kayot tanrisidir Mebedde kanyon daralir Kanyona Zayon Kanyonu yolu ile avtobus vasitesile en tez Aprel en gec Oktyabrda sayahet etmeye icaze verilir Xususi neqliyyat vasiteleri ile ise ilin diger aylarinda gedis gelis mumkundur Diger yollar il boyu xususi neqliyyatlar ucun aciq olur Milli parkin serqinde Zayon yuksekliyi yerlesir Bu hissede Zayon dagi tuneli ve parkin esas gormeli yerlerinden biri sayilan Cekerbord Mesa geoloji qurulusu ve Serq mebedi yerlesir Zayon kanyonunda yerlesen Kolob terrasi ise Demir yolu qurulusuna delik kanyonlara Lava yuksekliyine ve parkin gozel ponaramasina ev sahibliyi edir Qerbinde Sidar seheri olan Kolob kanyonlarinda dunyanin ikinci en boyuk qovsu olan Kolob qovsu yerlesir Ansel Adam terefinden 1941 ci ilde cekilmis sekil Yaz fesli gozlenilmez iqlime sahibdir Yaz fesli firtinali ve nemli kecir hemcinin bezen gunesli ve isti havaya tesaduf edilir En cox atmosfer yagintisi mart ayinda yagir Erazide biten yabani guller ise aprel ayindan iyun ayina qeder cicekleyir ve bu ciceklenme may ayinda oz pik heddine catir Payiz fesli aydin ve mulayimdir geceler adaten serindir Yay gunleri temperatur yuksek olsa da 35 43 C geceler bu temperatur asagi enir 18 21 C Gunduz leysanlari esasen iyun sentyabr aylarinin ortalarina tesaduf edir Bu leysanlar milli parkda qisa muddetli selaler elece de dasqinlar yaradir Milli parkda qis xeyli mulayim kecir Qis firtinlari ozu ile yagis ve bir az qar getirir Milli parkin daha yuksek noqtelerine daha cox qar yagir Aydin gunlerde havanin temperaturu 43 C ye geceler 4 7 C ye catir Qis firtinalari bezen bir nece gun ceke biler ve buzlu yollar yaradir Zayon yollari temizlenir amma qarla ortulen Kolob terrasi yolu bagli qalir Bu cur hava seraiti noyabrdan marta qeder davam edir Tarix RedakteArxeoloqlar Zayon insaninin tarixini uc dovre bolurler arxaik tarix oncesi tarixi Her dovr Zayon insaninin sosial elaqelerine ve inkisafina gore ferqlenir Arxaik dovr Redakte Bu erazilerde ilk insan meskenleri ovculuq ve toxum yigiciligi ile mesgul olmaq ucun meqsedi ile 8 000 il evvel yaranmisdir Getdikce bu qruplar qargidali ve diger denli bitkiler yetisdirmeye baslamis ve oturaq heyat terzine kecmisdirler Daha sonra bu dovrde bu insanlar Pueblo adlandirilan daimi evler duzeltmeye baslamisdirlar Arxeoloqlar bu dovru Arxaik dovr adlandirirlar ve 500 cu ile qeder davam etmisdir Bu dovre aid sebetler yukka bitkisinin lifinden hazirlanmis sendeller ve kendir sebekeleri askarlanmisdir Dasdan hazirlanmis memulatlara sapli nize ucluqlari bicaqlar aiddir Nize ucluqlari taxta sapina bitisdirilmisdir Zayon insanlari 300 cu ile qeder inkisaf ederek yari koceri Anasazi ve Sebetduzeldenler medeniyyetlerini yaratmisdirlar Sebetduzeldenlere aid arxeoloji qazinti yerlinde yeralti das qutular ve bir hissesi torpagin altinda olan ev Pit hauzlar tapilmisdir Bu xalq mehdud teserrufat imkanlari sebebinden yaxsi ovcu ve yigici olmusdurlar Onlar esasen qida ve ticaret ucun ehemiyyetli sayilan sam fistigi yigirdilar Orta esrler Redakte Cenub Payutlari terefinden istifade olunan evcikler Virgin Anasazileri ve Fremontlar texminen 1300 cu ile qeder cenub qerbi Yutadan yoxa cixdilar Hesab olunur ki XI ve XII esrlerde bu erazilerde bas vermis quraqliq son hedde catmis ve onsuz da quraq olan bu erazide ekinciliyi mumkunsuz etmisdir Arxeoloji subutlar gosterir ki Virgin Anasazilerinden sonra onlarla qohum olan ve numi dillerinde danisan Cenub Payutlari ve Yutalar erazide yeniden meskunlasmisdirlar Onlar bu erazide ov eti ve toxum tapmaq ucun gelmisdiler Cenub Payutlari oz telabatlarini artirmaq ucun qargidali gunebaxan ve balqabaq ekirdiler Burada bir cox yerli qruplar yemek bisirmek ve qidani saxlamaq ucun qehveyi qablar duzeldirdiler Avro amerikalilar terefinden oyrenilme ve meskunlasma Redakte Tarixi dovr Yutanin cenubunun Silvester Velez de Eskalante ve Fransisko Atanasio Dominqez terefinden oyrenilmesi ile XVIII esrden baslayir Onlar 13 oktyabr 1776 ci ilde Kolob kanyonuna catmaqla bu erazilere ayaq basan ilk avropalilar olmusdur 1825 ci ilde ovcu ve tacir Cedaday Smit Amerika Xez Kompaniyasinin vasitesile bu erazinin asagi hisselerini oyrenmisdir 1847 ci ilde Solt Leyk seherinden gelmis Mormon fermerleri bu erazide daimi meskunlasan ilk avropalilar olmusdur 1851 ci ilde Sidar ve Parovan bolgeleri Mormonlar terefinden meskunlasilmis ve Kolob kanyonu erazisi agac materiali menbeyi ve qoyunculuq ucun otlaq kimi istifade edilmeye baslanmisdir Onlar erazide mineral cokuntu axtarisina cixmis ve Kolob sularini mehsullarini suvarmaga yonlendirmisdirler Kolob adi da Mormonlar terefinden verilmisdir Kolob Mormonlarin muqeddes kitabinda tanrinin iqametgahinin yaninda olan semavi yerdir Zayon kanyonunun yaxinliginda ranco 1858 ci ile qeder buradaki yasayis meskenleri Virgin cayinin 48 km cenubuna qeder genislenmisdir Hemin il genc tercumeci ve missioner Nefi Conson Zayon kanyonu ve Virgin cayina gelmisdir Nefi Conson Virgin cayinin yuxari hissesinde elverisli kend teseruufatlarindan yazmisdir 1861 ve ya 1862 ci ilde Cozef Blek Zayon kanyonuna dogru cetin seyahete cixmis ve bu kanyonun gozelliyi onu heyran etmisdir Zayon kanyonunda ilk meskunlasan sexs ise 1863 cu ilde tutun meyve agaci ve qargidali fermeri olan Isaak Behunin olmusdur Behuninin ailesi yay boyunca indiki Zayon otelinin erazisinde yasayirdi ve qisi Sprinqdeylde kecirirdiler Isaak Behunin burani Bibliyada adi kecen sulh yeri olan Zayon adlandirmisdir Novbeti illerde bu kanyonda ikiden cox aile meskunlasaraq ozleri ile mal qara ve diger ev heyvanlari getirmisdiler Kanyonda ekincilik isleri Zayon 1909 cu ilde milli abide elan olunana qeder davam etmisdir Povel Tedqiqat Ekspedisiyasi 1869 cu ilde Boyuk kanyondan sonra bur eraziye gelmisdir Con Uesli Povel kanyona 1872 ci ilde catmisdir ve kanyonu Payut adi olan Mukuntuveap adlandirmisdir Fotoqraflar Con Hillers ve Ceyms Fennemor 1872 ci ilin yazinda Kolob kanyonu bolgesini ziyaret eden ilk amerikalilar olmusdur Qoruma ve turizm Redakte Frederik Dellenbo terefinden Zayon kanyonuna hesr olunmus resm eseri 1903 Zayon Milli Parkina hesr olunmus ilk resm eserleri seyyah ve ressam Frederik Dellenbo terefinden cekilmisdir Hemin eserler 1904 cu ilde Sent Luis Dunya Sergisinde numayis olunmus ve novbeti il Skribner jurnalinda cap olunmusdur Sekiller hesabatlar ve resm eserleri ABS prezidenti Uilyam Taftin 1909 cu il 31 iyulda Mukuntukuveap Milli Abidesinin yaradilmasi haqqinda qerar vermesine sebeb olmusdur 1917 ci ilde yenice yaradilmis ABS Milli Park Xidmeti bu erazideki kanyonlari ziyaret etmis ve buranin o qeder de meshur olmayan yerli Mukuntuveap adinin Mormonlar terefinden isledilen Zayon adi ile evezlenmesi teklif olunmusdur 1919 cu il 19 noyabrda ABS Konqresinin qerari ile Zayon Milli Parki tesis olunmusdur 22 yanvar 1937 ci ilde Kolob kanyonlari erazisinden Zayon Milli Abidesi yaradilsa da 11 iyul 1956 ci ilde bu bu milli abide legv olunaraq parka birlesdirilmisdir Zayon milli park statusu almamisdan qabaq Cenubi Yutada yollarin az olmasi uzaqda yerlesmesi ve meskunlasmanin pis olmasi sebebi ile nadir hallarda ziyaret edilirdi 1910 cu ilden eraziye geden araba yollarinin evezine magistral yollar salinmaga baslanmis ve 1917 ci ilde kanyona geden ilk yol tamamlanmisdir Zayon Milli Parkinin afisasi 1938 Avtomobiller 1917 ci ilin yayindan kanyona gelmeye baslamisdir Uilli Kamp eraziye gelen ve burada geceleyen ilk turist olmus ve hemin il cadir da qurmusdur Birlesmis Sakit okean Demiryoluna bagli Yuta Parklari Kompaniyasi Uilli Kampa 1923 cu ilde Bris kanyonu Kaybab platformasi ve Boyuk kanyonda avtobus seyahetleri ucun surucu olmagi teklif etmisdir 1925 ci ilde ise Uilli Kampin cadirinin yaninda Zayon oteli tikilmisdir Otel Rustik uslubunda memar Qilbert Stenli Andervud terefinden tikilmis ve tikinti isleri Yuta Parklari Kompaniyasi terefinden maliyyelesdirilmisdir Infrastruktiv tekmillesdirilmesi Redakte Zayon Karmel dagi yuksekliyinde 1927 ci ilde aparilan isler Sprinqdeyl seheri ile milli parkin serqi arasinda elaqe yaratmaga imkan yaratmisdir Hemin yol 1930 cu ilde acilmis ve belelikle parkin turizm imkanlari xeyli artmisdir Zayon Karmel dagi yuksekliyinin en meshur ve gormeli yeri sert qumdasi qayasina baxmayaraq 6 boyuk penceresi olan ve 1 8 km uzunlugundaki Zayon Karmel dagi tunelidir 1896 ci ilde yerli ranco sahibi Con Uinder Eks seda kanyonuna qalxan cigiri inkisaf etdirmisdir ve bu cigir sonradan Serqi Rim cigirina cevrilmisdir Sahibkar David Flaniqan bu cigirdan oz isleri ucun istifade etmisdir Daha sonra bu yol Sinavava mebedine qeder 1 6 km uzadilmisdir Angels Landinq yolu ise 1926 ci ilde tikilmis ve Virgin cayi uzerinde iki korpu salinmisdir Diger yollar ise 1930 cu illerde Mulki Muhafize Korpusu terefinden salinmisdir Son dovrlerde Redakte Zayon Olum yolu Zayon kanyonuna catmaq ucun imkan yaradir Dar kanyon yolunda gedis gelisin problem yaratmasi 1990 ci illerde esas problem sayilirdi 2000 ci illerde kanyonda gedis gelisli avtobus xidmeti tesis olunmusdur Zayon Milli Parkinin bu neqliyyat donanmasi na hem de heresi 36 sernisin tutan tramvaylar da aiddir Aprelden oktyabr ayina qeder yollar diger neqliyyat vasiteleri ucun bagli olur ve ziyaretciler avtobuslardan istifade edir 12 aprel 1995 ci ilde guclu yagislar Zayon kanyonunda torpaq surusmesine sebeb olmus ve Virgin cayinin axini kesilmisdir Geologiya RedakteZayon Milli Parkin Qrand Starkeys adlandirilan qayalar sisteminin parcasi olan 9 geoloji qurulus yerlesir Bu geoloji quruluslar 150 milyon il evvel Simali Amerikada Mezosoy dovrunden qalma cokme prosesinin bir numunesidir Milli park erazisinde cokme suxurlar muxtelif tesirlerle muxtelif muhitlerde yigilmisdir Dayaz iliq denizin tesiri ile Kaybab ehengdasi qurulusu Moenkopi qurulusu Zayon Milli Parkindaki geoloji quruluslar 2 Qaya tebeqesi Gorunus Yerlesme Yaranma Qaya tipi SekilDakota Qurulusu Yarganlar Hors Ranc daginin tepesi Caylar Konqlomera ve qumdasi Karmel qurulusu Yarganlar Karmel dagi qovsagi Self denizi sahilyani sehra Eheng qumdasi qips Templ Kap qurulusu Yarganlar Vest Tempilin zirvesi Sehra Qumdasi small showing its two tones Kayenta Formation Rocky slopes Throughout canyon Streams Siltstone and sandstone Kayenta Formation Moenave Formation Slopes and ledges Lower red cliffs seen from Zion Human History Museum Streams and ponds Siltstone and sandstone Moenave Formation Chinle Formation Purplish slopes Above Rockville Streams Shale loose clay and conglomerate Chinle Formation Moenkopi Formation Chocolate cliffs with white bands Rocky slopes from Virgin to Rockville Shallow sea Shale siltstone sandstone mudstone and limestone Moenkopi Formation Kaibab Limestone Cliffs Hurricane Cliffs along I 15 near Kolob Canyons Shallow sea Limestone Hurricane Cliffs Kaibab Limestone Istinadlar Redakte https irma nps gov Stats Reports Park ZION NPS contributors Geology Fieldnotes Zion National Park Washington D C National Park Service 2007 12 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 yanvar 2009 public domain text and table Menbe https az wikipedia org w index php title Zayon Milli Parki amp oldid 6085848, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.