| Zahid Kövsəri | |
|---|---|
| ərəb. محمد زاهد بن الحسن بن علي الكوثري | |
| Doğum tarixi | 1878 | 
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1952(73–74 yaşında) | 
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | fiqh | 
| Tanınmış yetirməsi | Əbdülfəttah Əbu Quddə | 
Məhəmməd Zahid əl-Kövsəri (ərəb. محمد زاهد الكوثري; 1878, Düzcə – 1952, Qahirə) — son dövrün Osmanlı alimlərindən.
Bioqrafiyası
| ]M. Zahid əl-Kövsəri 16 sentyabr 1879-cu ildə Düzcənin Hacıhəsən (indiki Qaraçalı) kəndində doğulub. Nisbələri "əl-Kövsəri" olan qafqazlı bir ailəyə mənsubdur.
Zahid ilk elmi biliklərini dini adamı olan atasından, sonra isə Düzdəcəki rüşdiyyə məktəbində müfti Skopyeli Hüseyn Vəcih Əfəndi kimi alimlərdən alır. Buradan məzun olan Zahid, 1983-cü ildə İstanbula gedir. Burada Qazəsgər Həsən Əfəndi Darül-hədis mədrəsəsində təhsilini davam etdirir. Bu minvalda həm əmisi Musa Kazımdan ərəb dili və ədəbiyyatı dərsləri alır, həm də Fateh məscidində verdilən dərslərdə iştirak edir. Bu dərslərdə Çəkməcəli İsmayıl Zöhdü Əfəndi, Yusif Ziyəddin Əfəndi, Qarinabadlı Xəlil Əfəndi, Alasonyalı Əli Zeynəlabidin Əfəndi, Əğinli İbrahim Həqqi Əfəndi, Əli Rza Fəxri Əfəndi və Şeyx Mehmed Əsəd Dədə kimi alimlərdən faydalanır. Özünün dediyinə görə elmi şəxsiyyətinin formalaşmasında ən çox rolu olan müəllimləri Alasonyalı Əli Zeynəlabidin Əfəndi ilə Əğinli İbrahim Həqqi Əfəndidir.
Təsilini həyatını müvəffəqiyyətlə başa vuran Zahid, Fateh məscidində müəllim işləməyə başlayır. Bu dövrdə ona mədrəsələrin təkmilləşdirilməsi üçün yaradılmış komissiyada da vəzifə verilir; İttihad və Tərəqqi Cəmiyyətinə müxalif olmasına baxmayaraq, təhsil sahəsində yeni qərarların qəbul olunmasına nail olur. 1913-cü ildə İstanbul müdərrisliyi "rüus" imtahanını müvəffəqiyyətlə verir. Darül-fünunda açılan fiqh müdərrisliyi imtahanında da uğur qazansa da, təyin olunması İttihadçılar tərəfindən əngəllənərək Kastamonuya göndərilir. Burada ona yeni açılmış bir mədrəsənin qurulması işi tapşırılır. Burada üç il qaldıqdan sonra dəniz yolu ilə İstanbula qayıdarkən mindiyi qayığın batması nəticəsində boğulma təhlükəsi yaşayır. Birinci Dünya müharibəsindən sonra Darüş-şəfəqədə bir ay müəllim işləyir. Sonra Süleymaniyədə yerləşən Mədrəsətül-Mütəhəssisin mədrəsəsində müdərris təyin edilir. Bu minvalda Süleymaniyə mədrəsəsinin nümayəndəsi kimi Məclisi-Vəkaləti-Dərs üzvlüyünə seçilir. 15 avqust 1919-cu ildə şeyxülislam vəkili vəzifəsini icra edən "Dərs Vəkaləti"nə təyin edilir. Sultan III Mustafa tərəfindən tikilmiş mədrəsənin, sədrəzəm Əhməd Təvfiq Paşanın başçılıq etdiyi bir cəmiyyət tərəfindən sökülməsinə qarşı çıxır. Dərs Vəkalətinə tabe mədrəsələrin onun icazəsi olmadan sökülə bilməyəcəyini əsas gətirərək məhkəməyə müraciət edir. Bir müddət sonra məhkəməyə müraciət etdiyi üçün bu vəzifədən uzaqlaşdırılsa da, məclis üzvlüyü postunda qalır.
İttihadçılara qarşı müxalif olduğu üçün 1922-ci ildə haqqında həbs qərarı çıxarılır. Dostu vasitəsilə qərardan xəbər tutan Zahid, ailəsinə xəbər vermədən Misirə gedir. Bir neçə gündən sonra Misirə çatan Zahid, əvvəl Beyruta, sonra isə Şama gedir. Şamda Zahiriyyə Kitabxanasındakı əlyazma əsərləri üzərində araşdırmalar aparır. 1926-cı ildə Qahirəyə qayıdır və əl-Əzhər Universitetində təhsil alan türk tələbələrinin qaldığı "Təkiyyətul-Ətrak Əbüz-Zəhəb" adlı təkiyədə məskunlaşır. 1928-ci ildə elmi səfər məqsədilə ikinci dəfə Şama getsə də, burada özünə uyğun elmi mühit tapa bilmədiyi üçün yenidən Qahirəyə qayıdır. Qahirədə, Dəcvi, Məhəmməd ibn Cəfər əl-Kəttani, Əhməd Rafi ət-Təhtavi kimi alimlərdən İslam elmləri üzrə icazət alıtr. Gəlir mənbəyi olmadığı üçün maddi çətinliklər çəkir, ona edilən yardım təkliflərini qəbul etmir. Bəzi türkcə sənədlərin ərəbcəyə tərcümə edilməsi məqsədilə Misir Dövlət Arxivləri İdarəsi tərəfindən keçiriıən imtahanda uğur qazanaraq maaşlı işə girir. Bu dövrdə ailəsini İstanbuldan yanına gətirir. Oğlu və bir qızı özü İstanbulda ikən vəfat etdiyindən, Qahirəyə yalnız həyat yoldaşı və iki qızı gəlir; qızlarından Sənihə 1934-cü ildə, Məlihə isə 1947-ci ildə Qahirədə vəfat edirlər.
Zahid Qahirədə olduğu illərdə bir tərəfdən evini mədrəsəyə çevirərək tələbələr yetişdirir, digər tərəfdən isə çoxsaylı İslam əsərlərinin elmi nəşrini həyata keçirir. Çoxu misirli olmaqla yanaşı, Yəmən, Hindistan, Pakistan, İndoneziya, Malaziya, Suriya, İraq və türk əsilli tələbələrə də icazətlər verir. Əbdülhəmid əl-Kütübi əl-Misri, Əhməd Avəng Hüseyn, Alasonyalı Böyük Cəmal Öğüt, Əbdülfəttah Əbu Quddə, Əhməd Xeyri Paşa, Məhəmməd Rəşad Əbdülmüttalib, Əbül-Fəzl İbnüs-Siddiq, Əli Ülvi Qurucu, Mehmed Ehsan Əfəndi, Mustafa Runyun və Məhəmməd Hüseyn onun yetişdirdiyi tələbələrdəndir. Bu vaxt Misir mətbuatında yayımlanan islahatçı (reformist) fikirlərə qarşı çıxması səbəbilə onun ölkədən çıxarılması üçün təşəbbüslər göstərilir. Lakin Şeyx Əbdülməcid əs-Sinduni və bir müddət Əvqaf nazirliyi də etmiş əl-Əzhər şeyxi Mustafa Əbdürrəzzaqın müdaxiləsi ilə bu təhlükədən qurtulur. Fəaliyyətləri və nəşrləri ilə böyük rəğbət qazanan Zahid, Misirdəki elm əhli üzərində dərin təsir buraxır. Əzhərdə oxuyan tələbələri vasitəsilə Hindistan və Pakistanda yaşayan alimlərlə əlaqə quraraq geniş bir elmi çevrə formalaşdırır.
1950-ci ildə Demokrat Partiyanın hakimiyyətə gəlməsi ilə Türkiyəyə dönmək ümidi yaranır. Bunun üçün fürsət gözləyir. Lakin bu vaxt müxtəlif xəstəliklərlə mübarizə aparmağa başlayır və sağala bilməyərək, vətən həsrəti ilə, 11 avqust 1952-ci ildə Qahirədə vəfat edir.
Əsərləri
| ]Qələmə aldığı əsərləri bunlardır: "əl-İstibsar fit-təhaddüs ənil-cəbr vəl-ixtiyar" (Qahirə 1951), "Nəzrə əbirə fi məzəimi mən yunkiru nuzulə İsa aləyhis-səlam qəbləl-axirə" (Qahirə 1943), "Məqəlatül-Kəvsəri" (Qahirə 1952; Hüms 1388), "İrğamul-mərid fi şərhin-nəzmil-ətid li-təvəssülil-murid" (İstanbul 1910) və s.
İstinadlar
| ]- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- "Zahid Kevseri". TDV İslam Ansiklopedisi. Archived from the original on 3 iyun 2025. İstifadə tarixi: 21 may 2025.
- ən-Numani. Silatül-İmam əl-Kövsəri bi uləmai şibhil-qarrətil-Hindiyyetil-Bakistaniyyə. Düzcə. 2007. 175–198.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Zahid Kovseriereb محمد زاهد بن الحسن بن علي الكوثري Dogum tarixi 1878 1878 Dogum yeri Duzce Duzce ili TurkiyeVefat tarixi 1952 1952 73 74 yasinda Vefat yeri Qahire MisirElm sahesi fiqhTaninmis yetirmesi Ebdulfettah Ebu Qudde Mehemmed Zahid el Kovseri ereb محمد زاهد الكوثري 1878 Duzce 1952 Qahire son dovrun Osmanli alimlerinden Bioqrafiyasi span M Zahid el Kovseri 16 sentyabr 1879 cu ilde Duzcenin Hacihesen indiki Qaracali kendinde dogulub Nisbeleri el Kovseri olan qafqazli bir aileye mensubdur Zahid ilk elmi biliklerini dini adami olan atasindan sonra ise Duzdeceki rusdiyye mektebinde mufti Skopyeli Huseyn Vecih Efendi kimi alimlerden alir Buradan mezun olan Zahid 1983 cu ilde Istanbula gedir Burada Qazesger Hesen Efendi Darul hedis medresesinde tehsilini davam etdirir Bu minvalda hem emisi Musa Kazimdan ereb dili ve edebiyyati dersleri alir hem de Fateh mescidinde verdilen derslerde istirak edir Bu derslerde Cekmeceli Ismayil Zohdu Efendi Yusif Ziyeddin Efendi Qarinabadli Xelil Efendi Alasonyali Eli Zeynelabidin Efendi Eginli Ibrahim Heqqi Efendi Eli Rza Fexri Efendi ve Seyx Mehmed Esed Dede kimi alimlerden faydalanir Ozunun dediyine gore elmi sexsiyyetinin formalasmasinda en cox rolu olan muellimleri Alasonyali Eli Zeynelabidin Efendi ile Eginli Ibrahim Heqqi Efendidir Tesilini heyatini muveffeqiyyetle basa vuran Zahid Fateh mescidinde muellim islemeye baslayir Bu dovrde ona medreselerin tekmillesdirilmesi ucun yaradilmis komissiyada da vezife verilir Ittihad ve Tereqqi Cemiyyetine muxalif olmasina baxmayaraq tehsil sahesinde yeni qerarlarin qebul olunmasina nail olur 1913 cu ilde Istanbul muderrisliyi ruus imtahanini muveffeqiyyetle verir Darul fununda acilan fiqh muderrisliyi imtahaninda da ugur qazansa da teyin olunmasi Ittihadcilar terefinden engellenerek Kastamonuya gonderilir Burada ona yeni acilmis bir medresenin qurulmasi isi tapsirilir Burada uc il qaldiqdan sonra deniz yolu ile Istanbula qayidarken mindiyi qayigin batmasi neticesinde bogulma tehlukesi yasayir Birinci Dunya muharibesinden sonra Darus sefeqede bir ay muellim isleyir Sonra Suleymaniyede yerlesen Medresetul Mutehessisin medresesinde muderris teyin edilir Bu minvalda Suleymaniye medresesinin numayendesi kimi Meclisi Vekaleti Ders uzvluyune secilir 15 avqust 1919 cu ilde seyxulislam vekili vezifesini icra eden Ders Vekaleti ne teyin edilir Sultan III Mustafa terefinden tikilmis medresenin sedrezem Ehmed Tevfiq Pasanin basciliq etdiyi bir cemiyyet terefinden sokulmesine qarsi cixir Ders Vekaletine tabe medreselerin onun icazesi olmadan sokule bilmeyeceyini esas getirerek mehkemeye muraciet edir Bir muddet sonra mehkemeye muraciet etdiyi ucun bu vezifeden uzaqlasdirilsa da meclis uzvluyu postunda qalir Ittihadcilara qarsi muxalif oldugu ucun 1922 ci ilde haqqinda hebs qerari cixarilir Dostu vasitesile qerardan xeber tutan Zahid ailesine xeber vermeden Misire gedir Bir nece gunden sonra Misire catan Zahid evvel Beyruta sonra ise Sama gedir Samda Zahiriyye Kitabxanasindaki elyazma eserleri uzerinde arasdirmalar aparir 1926 ci ilde Qahireye qayidir ve el Ezher Universitetinde tehsil alan turk telebelerinin qaldigi Tekiyyetul Etrak Ebuz Zeheb adli tekiyede meskunlasir 1928 ci ilde elmi sefer meqsedile ikinci defe Sama getse de burada ozune uygun elmi muhit tapa bilmediyi ucun yeniden Qahireye qayidir Qahirede Decvi Mehemmed ibn Cefer el Kettani Ehmed Rafi et Tehtavi kimi alimlerden Islam elmleri uzre icazet alitr Gelir menbeyi olmadigi ucun maddi cetinlikler cekir ona edilen yardim tekliflerini qebul etmir Bezi turkce senedlerin erebceye tercume edilmesi meqsedile Misir Dovlet Arxivleri Idaresi terefinden keciriien imtahanda ugur qazanaraq maasli ise girir Bu dovrde ailesini Istanbuldan yanina getirir Oglu ve bir qizi ozu Istanbulda iken vefat etdiyinden Qahireye yalniz heyat yoldasi ve iki qizi gelir qizlarindan Senihe 1934 cu ilde Melihe ise 1947 ci ilde Qahirede vefat edirler Zahid Qahirede oldugu illerde bir terefden evini medreseye cevirerek telebeler yetisdirir diger terefden ise coxsayli Islam eserlerinin elmi nesrini heyata kecirir Coxu misirli olmaqla yanasi Yemen Hindistan Pakistan Indoneziya Malaziya Suriya Iraq ve turk esilli telebelere de icazetler verir Ebdulhemid el Kutubi el Misri Ehmed Aveng Huseyn Alasonyali Boyuk Cemal Ogut Ebdulfettah Ebu Qudde Ehmed Xeyri Pasa Mehemmed Resad Ebdulmuttalib Ebul Fezl Ibnus Siddiq Eli Ulvi Qurucu Mehmed Ehsan Efendi Mustafa Runyun ve Mehemmed Huseyn onun yetisdirdiyi telebelerdendir Bu vaxt Misir metbuatinda yayimlanan islahatci reformist fikirlere qarsi cixmasi sebebile onun olkeden cixarilmasi ucun tesebbusler gosterilir Lakin Seyx Ebdulmecid es Sinduni ve bir muddet Evqaf nazirliyi de etmis el Ezher seyxi Mustafa Ebdurrezzaqin mudaxilesi ile bu tehlukeden qurtulur Fealiyyetleri ve nesrleri ile boyuk regbet qazanan Zahid Misirdeki elm ehli uzerinde derin tesir buraxir Ezherde oxuyan telebeleri vasitesile Hindistan ve Pakistanda yasayan alimlerle elaqe quraraq genis bir elmi cevre formalasdirir 1950 ci ilde Demokrat Partiyanin hakimiyyete gelmesi ile Turkiyeye donmek umidi yaranir Bunun ucun furset gozleyir Lakin bu vaxt muxtelif xesteliklerle mubarize aparmaga baslayir ve sagala bilmeyerek veten hesreti ile 11 avqust 1952 ci ilde Qahirede vefat edir Eserleri span Qeleme aldigi eserleri bunlardir el Istibsar fit tehaddus enil cebr vel ixtiyar Qahire 1951 Nezre ebire fi mezeimi men yunkiru nuzule Isa aleyhis selam qeblel axire Qahire 1943 Meqelatul Kevseri Qahire 1952 Hums 1388 Irgamul merid fi serhin nezmil etid li tevessulil murid Istanbul 1910 ve s Istinadlar span Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Zahid Kevseri TDV Islam Ansiklopedisi Archived from the original on 3 iyun 2025 Istifade tarixi 21 may 2025 en Numani Silatul Imam el Kovseri bi ulemai sibhil qarretil Hindiyyetil Bakistaniyye Duzce 2007 175 198 Kateqoriyalar 1878 ci ilde dogulanlarDuzce ilinde dogulanlar1952 ci ilde vefat edenlerQahirede vefat edenlerElifba sirasina gore alimlerGizli kateqoriya Vikipediya Vikidatada menbeleri olan meqaleler
