fbpx
Wikipedia

Yorubalar


Yoruba ('Yorùbá') — Afrika ölkəsi olan Nigeriyadaki ən böyük (etnik) topluluqdur. Sayları 44 milyon olan bu xalq Nigeriyadan başqa ölkələrədə yayılmışlar.Yaşadıqları ölkələrdə əsas iki Yoruba diasporu mövcuddur.Bunlardan biri 1960–80-ninci illərdə olan iqtisadi və siyasi səbəblərdən ABŞ-a və İngiltərəyə köçən yeni köçkünlər,digəri isə Kölə ticarəti zamanı Kuba,Puerto-Riko,Dominikan Respublikası və s… ölkələrə gətirilən insanlardı.

Yorubalar
Yorubalı bir ana və uşağı
Özünüadlandırma
Ìran Yorùbá
Ümumi sayı
44 milyon
Yaşadığı ərazilər
Nigeriya 41.6 milyon
Benin 1.7 milyon
Qana 469.000
Toqo 331.000
Kot-d'İvuar 120.000
Dili

Yoruba diliYoruboid dilləri

Dini

Xristianlıq,İslamYoruba dini

Ümumi məlumat

Nigeriyada yaşayanların 26 %-ni təşkil etmələrindən başqa sayları Qərbi Afrika bölgəsindəki digər ölkələrdəkilərlə birlikdə 50 milyona yaxındır.

Yorubaların çoxluğu Nigeriyanın cənub-qərbindən yaşasalar da, Benin, Toqo, Sierra Leone, Kuba kimi ölkələrdə önəmli Yoruba cəmiyyəti yaşayır. Yorubaların ənənələri Amerika dövlətlərininde Yoruba dini görüşlərinə zemin oldu, örnək olaraq Voodoo (Vodoun), Santeria, Umbanda, Candomble, Macumba.

Etimologiya

Yoruba sözü Oyo imperiyası sözündən törədiyi güman olunur.İlk vaxtlar Oyo imperiyasındakı xalq Hausa adlanırdı sonralar Nigeriyadakı ilk anqlikan yepiskop Crowther öz kitabında xalqı Yoruba adlandırdı.Alternativ olaraq bəzən Yoruba diasporu Aku da adlandırırlar.

Yoruba dili

  Əsas məqalə: Yoruba dili

Yoruba dili (yerli adı èdè Yorùbá, 'Yorùbá dili') Niger-konqolez dillərindən biridir ki, təxminən 20 milyon nəfər tərəfindən Qərbi Afrikada danışılır.Yoruba xalqının çoxu Yoruba dilində danışır.Yoruba dili İgala dili ilə çox bənzərlik göstərir.Bu dillər Yoruboid dili qrupuna aiddir.Forde (1951)və Westermann ilə Bryan (1952) İgala dilini Yoruba dilinə bir ləhcə kimi götürmüşdür.Yoruba dili Erdekir dillərinə aid olsada bir-biri ilə çox yaxın olduğundan İgala ilə bu qədər bənzərlik göstərir.Ancaq ayrı-ayrı dillərdir.

Yoruba dini

  Əsas məqalə: Yoruba dini

Yoruba dini Yorubalıların adət-ənənələrini və digər mənəvi təlimlərini özündə əks etdirir.Yoruba dini mifologiya,fəlsəfə,inancların təzahürü kimi çıxış edir.Dinin hər hansı bir peyğəmbəri və ya yaradıcısı yoxdur.Dinin ana vətəni Yorubaland adlanan Benin və Togonun sərhəd ərazilərində yerləşən ərazidir. Yoruba dinində hekayələr,miflər,musiqilər xüsusi yer tutur..

Bundan başqa Yorubalılar arasında müsəlman və xristianlarda vardır.İlk İslamın gəlişi Wangara tacirləri nəticəsində olmuşdur.Daha sonra Mali imperiyası Yorubalılar arasında İslamın yayğınlaşmasında böyük rol oynamışdı.Xristianlar isə burda aktiv şəkildə 19-cu əsrdə fəaliyyət göstərirdilər.Yorubalılar arasında bir çox məzhəbdən Xristian vardır.İlk xristianlar 16-cı əsrdə bura gəlmiş niderlandlar idi.Daha sonra onları fransızlar,ingilislər,almanlar gəldilər.

 
Boncuqlu Tac

Mənbə

  • Д. М. Бондаренко, Р. Н. Исмагилова Йоруба // Народы и религии мира / Глав. ред. В. А. Тишков. М.: Большая Российская Энциклопедия, 1999.
  • Дэвидсон Бэзил. Новое открытие древней Африки / Пер. с англ. М. К. Зеновича. Под ред. И. И. Потехина. — М.: Изд-во восточной литературы, 1962. — 316 с. — Серия "По следам исчезнувших культур востока".
  • Линде Г., Бретшнейдер Э. До прихода белого человека: Африка открывает свое прошлое / Пер. с нем. Н. А. Николаева. Под ред. А. Б. Макрушина. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1965. — 264 с. — Серия "По следам исчезнувших культур востока".

İstinadlar

  1. Ethnologue of World Languages, 39.5 million Yorubas in a Nigerian population of 181.2 million (2015) = 21.8% and 41.6 million in 2017. "Ethnologue, Languages of the World" (ingilis).
  2. CIA-21% of 195.5 million. "The Word Fact Book" (ingilis).
  3. "Bénin". www.axl.cefan.ulaval.ca.
  4. Project, Joshua. "Ghana - Joshua Project". joshuaproject.net.
  5. Project, Joshua. "Togo - Joshua Project". joshuaproject.net.
  6. Project, Joshua. "Côte d'Ivoire - Joshua Project". joshuaproject.net.
  7. Jorge Canizares-Esguerra; Matt D. Childs; James Sidbury (2013). The Black Urban Atlantic in the Age of the Slave Trade. The Early Modern Americas. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-0813-9.
  8. Toyin Falola; Ann Genova (2005). Orisa: Yoruba gods and spiritual identity in Africa and the diaspora. Africa World Press. ISBN 978-1-59221-373-3.
  9. Ethnologue 2009, with figures from 1993
  10. Abimbola, Kola (2005). Yoruba Culture: A Philosophical Account (Paperback). Iroko Academics Publishers. ISBN 978-1-905388-00-4.
  11. John O. Hunwick (1992). Religion and National Integration in Africa: Islam, Christianity, and Politics in the Sudan and Nigeria (Series in Islam and society in Africa). Northwestern University Press. səh. 103. ISBN 978-0-8101-1037-3.

Xarici keçidlər

yorubalar, yoruba, yorùbá, afrika, ölkəsi, olan, nigeriyadaki, böyük, etnik, topluluqdur, sayları, milyon, olan, xalq, nigeriyadan, başqa, ölkələrədə, yayılmışlar, yaşadıqları, ölkələrdə, əsas, yoruba, diasporu, mövcuddur, bunlardan, biri, 1960, ninci, illərdə. Yoruba Yoruba Afrika olkesi olan Nigeriyadaki en boyuk etnik topluluqdur Saylari 44 milyon olan bu xalq Nigeriyadan basqa olkelerede yayilmislar Yasadiqlari olkelerde esas iki Yoruba diasporu movcuddur Bunlardan biri 1960 80 ninci illerde olan iqtisadi ve siyasi sebeblerden ABS a ve Ingiltereye kocen yeni kockunler digeri ise Kole ticareti zamani Kuba Puerto Riko Dominikan Respublikasi ve s olkelere getirilen insanlardi Yorubalar Yorubali bir ana ve usagiOzunuadlandirmaIran YorubaUmumi sayi44 milyonYasadigi erazilerNigeriya 41 6 milyon 1 2 Benin 1 7 milyon 3 Qana 469 000 4 Toqo 331 000 5 Kot d Ivuar 120 000 6 DiliYoruba dili ve Yoruboid dilleriDiniXristianliq Islam ve Yoruba dini Mundericat 1 Umumi melumat 2 Etimologiya 3 Yoruba dili 4 Yoruba dini 5 Menbe 6 Istinadlar 7 Xarici kecidlerUmumi melumat RedakteNigeriyada yasayanlarin 26 ni teskil etmelerinden basqa saylari Qerbi Afrika bolgesindeki diger olkelerdekilerle birlikde 50 milyona yaxindir Yorubalarin coxlugu Nigeriyanin cenub qerbinden yasasalar da Benin Toqo Sierra Leone Kuba kimi olkelerde onemli Yoruba cemiyyeti yasayir Yorubalarin eneneleri Amerika dovletlerininde Yoruba dini goruslerine zemin oldu ornek olaraq Voodoo Vodoun Santeria Umbanda Candomble Macumba Etimologiya RedakteYoruba sozu Oyo imperiyasi sozunden torediyi guman olunur Ilk vaxtlar Oyo imperiyasindaki xalq Hausa adlanirdi sonralar Nigeriyadaki ilk anqlikan yepiskop Crowther oz kitabinda xalqi Yoruba adlandirdi 7 Alternativ olaraq bezen Yoruba diasporu Aku da adlandirirlar 8 Yoruba dili Redakte Esas meqale Yoruba diliYoruba dili yerli adi ede Yoruba Yoruba dili Niger konqolez dillerinden biridir ki texminen 20 milyon nefer terefinden Qerbi Afrikada danisilir Yoruba xalqinin coxu Yoruba dilinde danisir Yoruba dili Igala dili ile cox benzerlik gosterir Bu diller Yoruboid dili qrupuna aiddir Forde 1951 ve Westermann ile Bryan 1952 Igala dilini Yoruba diline bir lehce kimi goturmusdur Yoruba dili Erdekir dillerine aid olsada bir biri ile cox yaxin oldugundan Igala ile bu qeder benzerlik gosterir Ancaq ayri ayri dillerdir 9 Yoruba dini Redakte Esas meqale Yoruba diniYoruba dini Yorubalilarin adet enenelerini ve diger menevi telimlerini ozunde eks etdirir Yoruba dini mifologiya felsefe inanclarin tezahuru kimi cixis edir Dinin her hansi bir peygemberi ve ya yaradicisi yoxdur Dinin ana veteni Yorubaland adlanan Benin ve Togonun serhed erazilerinde yerlesen erazidir Yoruba dininde hekayeler mifler musiqiler xususi yer tutur 10 Bundan basqa Yorubalilar arasinda muselman ve xristianlarda vardir Ilk Islamin gelisi Wangara tacirleri neticesinde olmusdur Daha sonra Mali imperiyasi Yorubalilar arasinda Islamin yayginlasmasinda boyuk rol oynamisdi Xristianlar ise burda aktiv sekilde 19 cu esrde fealiyyet gosterirdiler Yorubalilar arasinda bir cox mezhebden Xristian vardir Ilk xristianlar 16 ci esrde bura gelmis niderlandlar idi Daha sonra onlari fransizlar ingilisler almanlar geldiler 11 Boncuqlu TacMenbe RedakteD M Bondarenko R N Ismagilova Joruba Narody i religii mira Glav red V A Tishkov M Bolshaya Rossijskaya Enciklopediya 1999 Devidson Bezil Novoe otkrytie drevnej Afriki Per s angl M K Zenovicha Pod red I I Potehina M Izd vo vostochnoj literatury 1962 316 s Seriya Po sledam ischeznuvshih kultur vostoka Linde G Bretshnejder E Do prihoda belogo cheloveka Afrika otkryvaet svoe proshloe Per s nem N A Nikolaeva Pod red A B Makrushina M Nauka Glavnaya redakciya vostochnoj literatury 1965 264 s Seriya Po sledam ischeznuvshih kultur vostoka Istinadlar Redakte Ethnologue of World Languages 39 5 million Yorubas in a Nigerian population of 181 2 million 2015 21 8 and 41 6 million in 2017 Ethnologue Languages of the World ingilis CIA 21 of 195 5 million The Word Fact Book ingilis Benin www axl cefan ulaval ca Project Joshua Ghana Joshua Project joshuaproject net Project Joshua Togo Joshua Project joshuaproject net Project Joshua Cote d Ivoire Joshua Project joshuaproject net Jorge Canizares Esguerra Matt D Childs James Sidbury 2013 The Black Urban Atlantic in the Age of the Slave Trade The Early Modern Americas University of Pennsylvania Press ISBN 978 0 8122 0813 9 Toyin Falola Ann Genova 2005 Orisa Yoruba gods and spiritual identity in Africa and the diaspora Africa World Press ISBN 978 1 59221 373 3 Ethnologue 2009 with figures from 1993 Abimbola Kola 2005 Yoruba Culture A Philosophical Account Paperback Iroko Academics Publishers ISBN 978 1 905388 00 4 John O Hunwick 1992 Religion and National Integration in Africa Islam Christianity and Politics in the Sudan and Nigeria Series in Islam and society in Africa Northwestern University Press seh 103 ISBN 978 0 8101 1037 3 Xarici kecidler Redakte Nigeriya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etnos ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Yorubalar amp oldid 6026000, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.