Qana
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. Lütfən, məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına uyğun şəkildə tərtib edin. |
Qana, rəsmi adı Qana Respublikası — Qərbi Afrikada dövlət. Qərbdə Kot d’İvuar, şimal-qərbdə və şimalda Burkina-Faso, şərqdə Toqo dövlətləri ilə həmsərhəddir, cənub sahilləri Qvineya körfəzinin suları ilə əhatə olunmuşdur.
Qana Respublikası Republic of Ghana Qana | |
|---|---|
Şüarı: Azadlıq və Ədalət | |
Himni: God Bless Our Homeland Ghana Tanrı vətənimiz Qananı qorusun | |
| Paytaxtı | Akkra |
| Ən böyük şəhəri | Akkra, Tamale, Kumasi, Bolqatanqa. |
| Rəsmi dilləri | İngilis dili |
| İdarəetmə forması | Prezident Respubliksaı |
| Nana Addo Dankwa Akufo-Addo | |
• Vitse-Prezident | Mahamudu Bawumia |
| Qurulması | |
| Tarixi | |
• Böyük Briyaniyadan müstəqillik | 6 Mart 1957 |
• Yaranması | 1957 |
| Ərazisi | |
• Ümumi | 238533 (82-ci yer) |
• Su (%) | 4,61 |
| Əhalisi | |
• 2016 təxmini | 27,5 milyon (48-ci yer) |
• 26.IX.2010 siyahıya alma | 24 658 823 |
• Sıxlıq | 115/km2 (297.8/kv. mil) |
| ÜDM (AQP) | 2009 təxmini |
• Ümumi | 34.214 milyard $ (80) |
• Adam başına | 1,571 $ (40) |
| ÜDM (nominal) | 2009 təxmini |
• Ümumi | 17.75 milyard $ |
• Adam başına | 638 $ |
| İİİ (2011) | 0.541 aşağı · 135 |
| Valyutası | Qana Cedisi (GHS) |
| Saat qurşağı | UTC0 (GMT) |
• Yay (DST) | GMT |
| Yolun hərəkət istiqaməti | sağ |
| Telefon kodu | 233 |
| ISO 3166 kodu | GH |
| İnternet domeni | .gh |
Siyasi və coğrafi mövqeyi
Afrikada Qvineya körfəzi sahilinin ölkələrindən sayılan Qana Respublikası Volta çayı hövzəsində yerləşir. Paytaxtı Akkra şəhəridir.
Təbii resursları
Region ölkələri arasında Qananın ekoloji-coğrafi mühiti bir sıra xüsusiyyətləri ilə fərqlənir. Bu fərq ilk növbədə dəniz sahilində özünü göstərir. Takoradidən şərqə doğru savanna yerləşsə də, həmin enlikdə rütubətli meşə zonası üstünlük təşkil edir. Savannanın dəniz sahilinə yaxın olmasının əsas səbəbi yağıntıların 650–800 mm və illik temperaturun yüksək olmasıdır. Takoradidən qərbə doğru yağıntılar kəskin artır-2000 mm. Burada həmişəyaşıl tropik meşələrlə yanaşı, yağlı palma, şəltik əkin sahələri də üstünlük təşkil edir. Ən isti aylarda (mart) orta temperatur 27°S, ən soyuq ayda (avqust) 23°S.-dir.
Qana Respublikası qızıl, almaz, dəmir filizi, manqan, xromit və neft-qaz. meşə materialları, balıq, hidpoenerji resursları ilə zəngindir. Ölkənin əsas ixrac məhsulları qızıl, almaz, alüminium, boksit, marqan filizi, kakao, meşə materialları və balıq məhsullarıdır.
Əhalisi
Əhalinin illik artım 1,9% , orta illik ömür: kişilərdə 59 yaş, qadınlarda 62 yaş təşkil edir.
Qana əhalisinin 72%-i Qvineya dil yarımqrupuna daxildir. Əhalinin etnik tərkibinin 43%-ni akan, 15,2%-ni mole-daqbon, 11,7%-ni eve, 7,3%-ni adanqme, 4%-ni quan, 3,6%-ni qurma, 2,6%-ni qrusi və s. xalqlar və etnik qruplar təşkil edir (2000-ci il siyahıyaalınmasına əsasən). Akan etnosları Qvineya dil yarımqrupunun 65%-ni, bütün ölkə etnik qruplarının isə 43%-ni təşkil edir. Akan etnosuna çvi (tvi), fanti (meşə zonasında), akvapim (dəniz sahilində), aşanti, dençira, baule və s. xalqlar daxildir. Akanların dili dörd ədəbi dil formalarına bölünür: çvi (tvi), fanti, Akvapim və akim.
Qana gənc əhaliyə sahib olub, 2016-cı ilin təxmini məlumatlarına görə əhalinin 56,86 %-i 0-24 yaş aralığındadır. Qana əhalisi digər Afrika ölkələrindən fərqli olaraq orta hədd səviyyəsinə görə daha çox yəni 4,19 %-ni 65 yaş və yuxarı yaş həddinə sahib olan əhali təşkil edir.
0-14 yaş: 38.2% (kişi 5,164,505/qadın 5,113,185)
15-24 yaş: 18.66% (kişi 2,498,185/qadın 2,522,353)
25-54 yaş: 34.05% (kişi 4,445,321/qadın 4,716,311)
55-64 yaş: 4.91% (kişi 642,984/qadın 678,784)
65 yaş ve yuxarı: 4.19% (kişi 520,589/qadın 606,045)
2015-ci ilin məlumatlatına görə ölkə əhalisini 54,4%-ni şəhər əhalisi təşkil edir. Əhalinin artım nisbəti 2016-ci ilin məlumatlarına əsasən 2,58% həddindərdir.
Siyasət
Qananın ilk baş naziri və ilk prezidenti Kvame Nkruma idi.